Y Rhedegydd

AT Y BEIRDD. I Morlwyd, Ap Isaac, Ap Sarnau, M.J. Durham, Llinos Wyre, Gwilym Glan Conwv, D.Deu- draeth Jones, Richie Morris, yr oil yn gym- eradwy. ac i ymddangos cyn gynted ag y bydd gofod yn caniatau.

NODIADAU WYTHNOSOL I Cynrychiolaeth Meirion. I Mae'n wybyddus i'n darllenwyr fod Mr. Osmond Williams wedi penderfynu ym- neillduo o gynrychiolaeth ein sir. Nid yw ei benodiad yn Arglwydd-raglaw yn gosod angenrhaid arno i wneyd hyny, and ei farn bersonol ef ydyw mai hyny sydd priodol a gweddus, a chiedwn fod ei fain yn un gywir. Gyda golwg ar yr amser y rhydd ei oruchwyliaeth i fyny, nid oes dim wedi ei benderfynu eto. Deallwn fed y boneddwr anrhydeddus yn gadael ar gymdeitbas Ryddfrydol Meirion i benodi yr amser, ac yn y peth yma eto yr ydym yn ei ganmol am weithredu yn ddceth ac yn holiol deilwng o hono ei hun. Os hyny fydd oreu yn rnarn y Gymdeithas Ryddfrydol, y mae yn fodd- Ion i ymddiswyddo yn ddiymdroi, ond os myn hi iddo barhau yn ei swydd fel ein cynrychiolydd hyd oni ddadgorphorir y senedd, bydd yn foddlori i barhau. Pwy geir yn olynydd iddo ydyw y cwestiwn a ofynir yn awr, ac y mae yn gwestiwn pwysig iawn. Mae rhai dynion ffolion wedi brysio i gyhoeddi enwau gwyr fel rhai cymwys i'n cynrychioli ag y gwyr pawb sydd yn gwybod rhywbeth na chant gymaint a'u cynyg pan ddaw yr amser i ddewis ymgeis- ydd. Mae'r mater yn un, nid i gellwatr ag ef, ond i'w ystyried yn ddifrifol a'i bender- fynu yn bwyllog Nid ydym ni am enwi neb ar hyn o bryd. Ein hamcajn ydyw, nid gwthio cwch unrhyw berson neiilduol i'r dwr, ond rhoddi anogaeth i bawb i aadw meddwl agored ac i gadw eu hunain yn hollol rydd i gefnogi y gwr .cymhwysaf ellir gael. Yr ydym yn gobeithio yn gryf y ceir gwr cymwys heb fyn'd dros derfynau pr. sir i'w geisio. Dylai dewis-ddyn y Rhyddfrydwyr fod yn wr sydd yn gwybod am ac yn deall ein hanghenion, yn ein hadnabod,ac mewn cydymdeimlad llawn a'r werin. Goreu oil os ceir un wedi profi fod ganddo ewyllys a gallu i wasanaethu Meiripn mewn pethau cyhoeddus. Rhaid i ni ddywedyd yn eglur mai ychydig feddwl sydd genym o'r dynion hyny sydd yn or-awyddus i fyn'd i Dy'r Cyffredin ond heb ofalu dim gan ba dref neu sir y'u hanfonir yno. Does bosibl na thrig yn ein mysg yn rhywle ddyn yn meddu cymhwysderau seneddwr, ac yn caru ein sir yn fwy na phob sir arall, ac yn awyddus i wneyd gwasanaeth iddi yn ogystal ag i gael anrhydedd ganddi. Un felly sydd arnom ei eisiau i'n cynrychioli yn y senedd, a'n dyledswydd tuag atom ein hunain a'n gilydd a thuag at Gymry ydyw gofalu mai un felly a fydd ein Marchog Sir newydd. Cafwyd Mr. Osmond Williams yn ffyddlawn i'w addewidion, ac yn fwy na ffyddlawn. Gobeithiwn y ceir yn olynvdd iddo wr heb fod yn barotach i addaw nag i gyflawni. — —

AmddifFyn y Di-amddiffyn. D yma ddyben mesur a ddygwyd i Dy'r Cyffredin gan Mr. Winston Churchill ych- ydig ddyddiau yn ol, ac a ddarllenwyd am y waith gyntaf. A rhai galwedigaethau yn unig y maea wnelo'r mesur—y galwedig- aethau hyny ag y mae yr hyn a elwir yn "chwysu" yn cymeryd He jnddvnt. Yr hyn a ddeallwn wrth "chwysu" ydyw cy- meryd mantais ar wendid ac angen pobl, a'u hanallu i amddiffyn eu hunain, i'w cael i weithio am dipyn o gydnabyddiaeth nad yw'n haeddu ei galw yn gyflog. Tcilwriaid sydd yn gwneyd dillad parod, a gwniadydd- esau a wnant wisgoedd i ferched, a rhai yn dilyn galwedigaeth cyffelyb ydyw y rhai a chwysir waethaf, a gwneyd hyny yn anghyf- reithlon ydyw dyben mesur Mr. Winston Churchill. Darpara fod Masnach Fyrddau i gael eu sefydlu, gwaith cyntaf a phwysicaf y rhai fydd penodi y cyflog isaf sydd i'w dalu i'r gweithwyr yn y canghenau a enwyd ac eraill tebyg iddynt. Gwneir y Masnaeh Fwrdd Canofog i fyny o'r un nifer o gyn- rychiolwyr y meistri ac o gynrychiolwyr y gweithwyr, ynghyd a phersonau penodedig a thaledig gan y i- lywodraeth. Ffurfir mewn gwahanoi ddosbeirth Bwyllgorau Masnach trwy y rhai y rhoddir gwybodaeth i'r Bwrdd Canolog. Os ceir meistri yn anmharod i dderbyn dyfarniad y Bwrdd hwnw, bydd gan y Bwrdd Masnach, llyw>dd yr hwn ydyw Mr. Winston Churchill, hawl i orch- ymyn iddynt wneyd hyny, a bydd anufudd- d6d i'r gorchymyn hwnw yn drosedd cosb- adwy Trwy dynu atlan y Mesur' yma, dengys y Llywodraeth fod ganddi wir ew- yllys i amdditfyn, ac i wella sefyllfa gweith- wyt, ac nid ydym yn synu dim ei fod yn cael ei gymeradwyo yn fawr gan yr oil o'r bron o aelodau Plaid Lla-fur-yr) en plith, Mri. A. Henderson, Keir Hardie, a Will Crooks. Hyd y gwelsom, Mr. Ramsay- MacDonald ydyw yr unig un o'r blaid sydd yn ei anghymeradwyo. Dywed ef ei fod yn anghyson a Sosialaeth. Yr unig un » siaradodd yn ei erbyn pan gynygiwyd el ddarllen am y waith gyrtaf oedd Syr F. Banbury, un o'r Toriaid rhoncaf a rhwystr- wyr penaf gwaith yn Nhy'r Cyffredin. Myn- ai ef ei fod yn fesur hollol Sosialaidd; am ei fod yn credu hyny y dywedodd yn ei erbyn- Pwy a farna rhwng y ddau seneddwr yma? Rhyfedd ydyw eu gweled yn condemnio y mesur-y nail! am ei fod yn wrth-Sosialaido a'r Hall am ei fod yn Sosialaidd hollol.

Etholiad Dwyrain Dinbych. Mae'r etholaeth hon yn ferw drwyddi ar hyn o bryd, ac felly y bydd hyd ddydd Gwener nesaf, pan y dychwelir Mr* Hemmerde gyda mwyafrif anrhydeddus. Mae hyny yn hollol sicr. Fel y dywedasorn o'r blaen, y mae yn areithiwr gwych heb- law hyny, y mae wedi enill ymddiried pobl yr etholaeth, ac y maent yn dwyn sel angerddol drosti. Y gwrthgyferbyniol i hyn sydd yn wir am Syr Foster Cunliffe, ei wrth wynebydd Toriaid. Er ei fod yn wr ysgol* heigaidd iawn, prin ac arwynebo! ydyw el wybodaeth wleidyddo!, ac aneffeithiol ydyw fel siaradwr ar lwyfan. Yn ei gyfarfodydd rhoddir iddo gwestiynau ag y mae yn cael cryn annawsder i'w hateb, ac erbyn hyn y mae gofyn cwestiwn iddo yn ddigon o ieswm gan ei gefnogwyr dros fwrw y cwestiynwr allan o'r cyfarfod. Yn sicr, mae Mr- Hemmerde yn haeddu cael gwrthwynebydd cryfach na Syr Foster Cunliffe i ymladd gornest ag ef. Mae gwendid Syr Foster fel gwleidyddwr ac ymgeisydd yn ei wneyd yn wrthrych tosturi, ac yn peri i un resynU ei fod yn gosod ei hun-neu yn gadael i eraill ei osod-mewn sefylIfa yn yr hon y mae allan o'i elfen yn hoiloll. Rhaid ei fod yn I teimlo yn anghysurus dros ben.

Ethoiiad Croydon. Cymeredd yr etholiad hwn le dydd Llun diweddaf, ac fel y credai pawb y byddai y bu. Dychwelwyd Syr E. T. Hermon Hodge, yr ymgeisydd Toriaidd. Ond o'r braidd y daethai i feddwl y neb y cai fwyaf- rif cymaint ag a gafodd ar ei ddau wrthwyn" ebydd. Yn yr etholiad cyffredinol, ychydig dros dair blynedd yn ol, fel hyn y safai yr ymgeiswyr: Arnold Forster (Undebwr), 8.211. Somerset (R.), 7573. Stranks (Llafur), 4,007. Er fod ymgeisydd Llafur ar y maes y pryd hyny, ac er i gynifer bleid- leisio drosto, nid oedd mwyafrif y diweddar Mr. Forster ar y Rhyddfrydwr yn ddim ond 638. Ond, dydd LIun pleidleisiodd 11,90 dros y Tori 8041 dros y Rhyddfrydwr X, dim ond 886 dros ymgeisydd Llafur. Felly yr oedd mwyafrif Syr Hermon Hodge ar y Rhyddfrydwr yn 3,948, ac ar y Rhyddfryd" wr ac ymgeisydd Llafur gyda'u gilydd yn 3,042. Gwelir fod y bleidlais Ryddfrydot wedi cynyddu rhyw gymatnt a bod y cynydd yn y bleidlais Doriaidd agos yn gymesur a'r lleihad yn y bleidlais Lafurol. Dengys hyn fod tua thair mil o aelodau Plaid Uafuf weci cefnogi y Tori. Yr oeddyntyn gwybod fod dychweliad ymgeisydd Llafur yn anmhosibl; ac felly, yn unig er mwyn cadw y Rhyddfrydwr allan, rhoddasant eu pleid- lais dros y Tori, a chvrhaeddasant eu hamcan, ffola gwael. Fel hyn y gwobrwyasant y Llywodraeth a roddodd i ni Ddeddf Blwydd- dal henaint, ac sydd yn ymegnio cymaint J wella cyflwr gweilhfaoJ a chymdeithasol Y wlad. Y mae peth fel hyn yn ,waeth na phentynaidd, y mae yn waeth na ffol y mae yn gywiiyddus i'r eithaf. Nid aiff llawer o flynyddoedd heibio heb i'r rhai a wnaethant fel hyn, ynghydaJr rhat a ganmol- ant eu gwaith, weled eu ffolineb' a chael achos i ofidio o'i blegid. Pa ffolineb mwy Y" dichon pobl ei wneyd n& drvgu eu cyfeillioll,- a chynorthwyo eu gel^nion ? Yr ydym yl gresynu nid cymaint dros y Blaid Ryddfryd- ol a thros aelodau Plaid Llafur yn Croydoll-, Ond pa fudd o amlhau geiriau.

i Y Cynygiad' Condemniol. Nos Fawrth bu i Mr. Arthur Lee ar ran1 | yr Wrthblaid) gynyg y penderfyniad con- demniol yr oedd Mr. Balfour wedi bwriadu (ar y cyntaf ) ei gypyg. Ceisiodd gan Dy'f Cyffredin ddywedyd fod y Llywodraeth i'vv beio am esgeuluso cryfhau y Llynges i fesur digonol i sicrhau diogelwch ein teyrnas- Ymddengys i Mr. Lee siarad g-ystal ag V gellid disgwyl iddo yn yr amgylchiadau. Er na ddywedodd bethau gor-eitdafol, ac iddo gadw gwyliadwriaeth weddol ar ei wefusau, ac ymgadw rhag dywedyd geiriau a'u dyben i gythruddo yr Almaen, gwnacth lawer o haeniadaudisail er mwyn ceisio profi el bwnc." Dilynwyd ef gan Syr Edward Grey yr hwn a draddododd araeth gref iawn a chlir fel y goleuni, mewn yspryd difrifol a gwir urddasol. Rhoddwyd iddo wmndawiad astud a pharchus gan yr lioll. Dy, a gwnaeth ei eiriau srgraph ddofn ar feddyliau y rhan fwyaf o'r rhai a'i clywsant. Yn ddiweddar- ach cymerodd Mr. Asquith ran yn y ddadlr ac yr oedd ei sylwadau fel arfer yn hawlio gwrandawiadystyriot Dilyn wyd ef gan Mr. Balfour, yr hwn awnaeth ymgais fedrus i brofi fod y Llywodraeth yn euog o esgeul" usdra anesgusodol. Yna rhanwyd y Ty, ple idleisiodd dros y cynygiad 135, ac yn el erbyn 353. Felly yr oedd mwyafrif y LlyW odraeth yn 218. Er hyn oil gellir bod YO sicr na phaid y Toriaid a cheisio cyffrta. dychrynu y wlad, ond yr ydym yn gobeithio'