Y Rhedegydd

NODIADAU WYTHNOSOL Chwthu'r Tan. .I I Er's pan ysgrifenwyd y .ncdiad uchod ar y "Cyhro Gwneyd" y inae Mr. Balfour a'r rhai sydd o'r un yspryd ag ef wedi bod wrth y gwaith o chwythu'r tan a'u holl egni. iMewn araeth a draddododd yn Nhy'r Cyff- redin ychydig ddyddiau yn ol, dywedodd mewn ton ddifrifol dros ben na chredodd erioed dan y fath ymdeimlad o'i gyfrifoldeb. Drwg- genym ei fod wedi gallu anghofior ymdeimlad hwnw mcr fuan. Dan ei ar- weiniad ef, neu wedi eu hysbryrioli ganddo ef, mae'r Wasg Dnriaidd, a hoil gymdeith- asau Toriaidd y Deyrnas, (a Chyngair y Llynges yn eu cynovthwye) yn gwneyd eu eithaf i wneyd Prydain Fawr yn gyff gwawd I ceriTiedloedd Ewrob. Nid yw yn gweddu i genedl ddyc.fynu fel gwarch, ac y mae ein cenedl ni ar y ffordd l ddsychrynu felly ar hyn o bryd. Rhaid fod pobf yr Almaen I wrth eu bodd wedi gweled fod arnom gym- aint o'u hofn-wrth weled fod son am v Hynges fydd ganddynt ymhen t-ir bIynedd neu bedair yn peri i ni lewygu gan ofn. Cyfranegir o'r ofn hwnw gan lawer o Rydd- frydwyrTy'r Cyffredin, a chan nid ychydig oigynjychiolwyr Llafur hefyd, ac yr ydym yn'rhyfeddu atynt.

Y Trefedi^aef hau. Er nad oes o i'w ddis- j gwyl, y mae rhywfath o fanta's wedi dyfod o'r cyffro ffol y cyfeiriwyd ato uchod. Y mae Llywodraeth Zealand Newydd wedi pellebru at Arglwydd Crewe (Vsgrifenydd y Trefedigaethau) ei bod vn basod i ddwyn y draul o adeiladu uri "Dreadnought" neu I ddwy os bydd angen, sc y mae arwyddion gweddo! eglur y dilvn esampl y drefedigaeth hon gan drefedigaethau eraiil. Ymddengys i ni ei fod yn hen bryd i'r gwahanol drefed igaethau ddwyn rhan o'r draul o gynal byddin a Hynges i amddiffyn yr ymherod- raeth y maent yn rhan o honi. Hyd oni ddaeth rhyfel y Transvaal, ni ddarfu i'r un o honynt (hyd yr ydym yn gwybod) estyn bys i gynorthwyo y fam-wlad, na chyfrnu ceiniog tuag at gynal y fyddin a'r Hynges. Y pryd hyny anfonodd y naill a'r Hall o hon- ynt gatrodau i faes y rhyfel yn Affrig Dde- heuol. Yn awr dyma Zealand Newydd I wedi cymeryd cam ymhellach ac y mae yn gam pwysig hefyd. Pan ystyrir maint y drefedigaeth hon, y mae wedi anturio yn rhefel wrth gynyg talu am Dreadnought neu ddwy, cblegid y mae pob Dread- nought cofier yn costio £ 1,800,000.

Y Bleldlais Geryddol. Er fod arweinydd yr Wrthblaid wedi inoddi rhybudd o'i fwriad i gynyg pender- (fyniad yn condemnio y Llywodraeth, dang- osodd yn ddigon amlwg nad vw ar frys i'w cbynyg. Cynygiodd Mr. Asquith drefnu iddo gael oi chynyg heddyw (ddydd Iau) ond nLfynai. Dywedodd ei fod yn hwyr- frydig i amddifadu'r Ty o gyfle i "ddrafodd materion pwyslg erail y dydd hwnw. Mae'n ddiameu g-cnym fod Mr. Balfour yn ewyll- vsio i ethoiiad Croydon gyrnervd lie cyn y ddadl ar ci benderfyniad, oblegid gwyr mor fchydig sail sydd i'r haeriadau eithafol y mae ef ac <#rail! wedi eu gwneyd, a myn guddio gwenaiid ei achos hyd oni bydd y frwydr hono wedi ei hymlid. Ni fuasai raid iddo, oblegid y mae ymgeisiaeth Mr. Frank Smith (Llafur) yn gwneyd dychweliad y i Tori yn berllaith sicr. Cymer y ddadl lq,yr un dydd a'r ethodiad. set dydd i. iun nasaf.

OyfFro Gwneyd. Vmddengys i ni fod qffro gwneyd yn enw hollol briodol i'w roddi ar y cyffro ynglyn a'r llynges. Yn rgwyneb y ffaitjh fod yr Almaen yn brysur yn cryfhau ei Hynges trwy adeilaqu amryw gad-longau o'r maintioli mwyar—tebye^ i'n Dread- naught" ni-barnodd y Llywodraeth yn angentheidiol i ofyn i Dy't Cyffredin bleidleisio iddynt yr arian sydd yn ofynot i adeiladu yn ddiymdroi bedair o'r llongau anferth yma. Heblaw hyny gofynodd am awdurdod i wneyd paratoadau tuag at ddechreu adeiladu pedair eraill yn mis EbriIl nesaf, os gwel fod angen. Wrlh egluro'r mater i Dy'r Cyffredin, dywedodd Mr. McKenna ei fod wedi dyfod i wybod- aeth y Llywodraeth fod yr Almaen yn myned ailan o'i ffordd er mwyn adeiiadu y rhai sydd ganddi hi ar waith mewn llai o amser nag a fwriadodd ar y cyntaf, a'i bod eisoes yn casglu defnyddiau tuag at adeiladu mwy o Jongau cyffelyb gynted ag y bydd hyny yn bosibl. Cymerodd Mr. Balfour fantais ar hyn i godi'r waedd fod uwchafiaeth Prydain Fawr ar y mor mewn perygl, os nad yw eisoes wedi ei golli. Gwnaeth addefiad au Mr. McKenna a rhybudd dramataidd Mr. Balfour argraph ryfeddol ar aelodau Ty'r Cyffredin. Collasant eu hariadl dros enyd. Yn wir cawsant fraw a'u parlysodd am ychydig funudau, ac erys ei efteithiau ar rai o honynt hyd yr awr hon. Nid ydym yn synn dim at Mr. Balfour, ond yr ydym yn synu at Mr. McKenna, am fyn'd megis i'r tu arall heibio i'r ffaith fod Prydain Fawr yn anrhaethol gryfach yn mhob dosbarth o gadiongau—ond dosbarth y Dreadnavght —nag y mae yr Almaen, ac yn anrhaetnol gryfach nag y dichon yr Almaen fod am lawer iawn o flynyddoedd. Yn raddol mae y ffaith yma yn cael ei dwyn i'r amlwg, ac fel y'i sylwecldolir gan y cyhoedd gwdant fod y cyffro a gododd yn gyffro gwneyd a a hollol ddiachos. Mae Mr. Balfour yn awr wedi rhoddi rhybudd o'i fwriad i gynyg penderfyniad yn beio'r Llywodraeth am esgeuluso gwneyd darpariaeth ddigonol mewn cad-longau i wneyd diogelwch ein teyrnas yn sicr. Yn y ddadl ar y penderfyn- iad hwnw dygir i'r amlwg ffeithia,u a ddangos- ant mor ddisail ydyw yr haeriadau eithafol a ddychrynodd gynifer o (bobl yr wythnos ddiweddaf. ■ ■■■

 SPECT0LS DIGUR0. | CAELYN 0L GOLI-wyD"  PAN y byddwch mewn .ngen ? § SPECTOLHARDDDMGURO 111 i siwtio eich golwg, ewch ar cnwaith at yr III EYESIGHT-TESTER I j WM. THOMAS JONES, I Watchmaker and Optician, I § 2, NEWBOROUGii BUILDINGS, BLAEPJAU FIFESTINIOG, i gael gweled y GWYDRAU a'r FRAMES I hardd sydd ganddo ef ar law bob amser. Mae v galwadau eithriadol sydd wedi bod ar ei < LENSES y flwyddyn ddiweddaf, yn brawf di- & gamsyniol o'i fedrusrwydd yn y gelfyddyd o I brofi Y golwg. > > Y Mae W. T. J. yn barod bob > amser i brofi golwg pawb ewyll- > ysial ciaiu ymweliad as ef yn PROn Y GOLWG. | rhad, ?KMirs.???jL? t w a chofied pawb a berthyn iddynt I I wybod, fod y golwg yn ISawer I | rhy bwysig a gwerihfawr i geSl- I | wair ag ef. Cofiwch y Cyfeiriad Cofiwch y Cyfeiriad: V j WM. THOMAS JONES, Watchmaker and Optician, g 2, Newborough Buildings, Blaenau Ffestiniog. II: = >l>nõ'V'DIJ. L-Li_

Etholiad Dwyrain Dinbych. Mae loriaid yr etholaeth hon wedi pen- derfynu gwrthwynebu ail-ethbliad Mr. Hemmerde yn gymaint ag nad, oes ganddynt ddim gobaith yr enillant y sedd, buasui yn fwy moesgar ynddynt adael itjdo gael ei ethol yn ddiwrthwynebiad. Ond er fod yn rhyngu bodd i'r blaid gyfrif ei hun yn blaid foneddigaidd a'r blaid Ryddfrydol yn blaid wreng, dengys yn fynych iawn, yn ac oddi- ailan i'r senedd, nad oes ganddi ddim mces- g-arwch Fw hebgor. Ei clewis-ddyn ydyw Syr Foster Cunliffe, ond nid efe fydd dewis- ddyn etholwyr Dwyrain Ddinbych,ond Mr. Hemmerde. Dywedir yn bendant nad oes fwriad i ddwyn allan ymgeisydd Sosialaidd. Felly ceir brwydr deg rhwng y Rhyddfryd- wr a'r Tori—rhwng y Rhydd-Fasnachydd a'r Diffyndollwr. Y mae Mr. Hemmerde yn hynod gynieradwy gan weithwyr yr ethol- aeth, ac nid heb achos, oblegid y mae ei lwyddiant fel gwleidyddwr wedi bod cyn gyflymed ac y mae yn gymaint a'i lwyddiant fel bargyfreithiwr. Ac wrth ddywedyd hyny yr ydym yn dywedyd Hawer iawn. E nad yw ond deunaw-miwydd-ar-hugain oed y mae wedi croesir terfvn i'r dosbarth b!aenaf o far-gyfreithwyr. Y mae yn wleidyddwr gwych. Y mae o ddifrif Bgyda hi; nid chwareu a hi y mae. Anhawdd ydyw cael ei well ar y llwyfan, ac y mae ei areithiau cryfion a sylweddol yn Nhy'r Cyffredin, yn nghydai ddull meistrolgar o drin pob mater y cyfyd i siarad arno eisoes wedi ei wneyd yn wr o ddylanwad yno. Nid yn rhwydd y gellid cael cystal cynrychiolydd LIafur ag ef, oblegid y mae yn Rhyddfrydwr iach ac aiddgar, ac mewn cydymdeimlad llawn a'r werin. Yr ydym yn gobeithio ac yn credu y dychwelir ef gyda mwyafrif a ddengys i bawb fod Cymru yn sefyll yn y lie y safai dair blytiedd y-n 01, ao nad yw wedi cael achos i newid eichredogwieidyddcl i'rmesur lleiaf.

-Ym_uno alr Tirwyr. Dywed gohebydd Llundeirtigy "Liverpool Daily Post & Mercury fod Cwmni Yswiriol yr Alliance wedi penderfynu na fydd iddynt lynu wrth eu bwriad i ahv ar y rhai a geis- iant swydd yn en gwesanaeth ymrwymo i ymuno a'r Tirwyr, a dywed yn mheM ch nad ydynt wedi wasgu ar neb o'r rhai syd yn eu gwasanaeth eisoes i wneyd hyny, Da Igenym eu bod wedi iddynt gaei hamdden i ystyried yr hyn a wnaethant yn eu fhwst wedi gweled nad oedd yn beth priodol i'w wneyd. Mae'n ddiameu genym y bilynir esampl yr Alliance gan gwmniau eraill a frysiasant i wneyd yr un peth, ac y gadewir hoW ddynion ieuainc ein gwlad yr. rhydd i ymuno a'r Tirwyr neu i beidio fel yr ewyjj- ysiant. Yr ydym yn Ulilngyfarch Cwmni yr Allianc ar ei ddoethmeb a'i wroldeb yn cyd- nabod yn ymarferol eu bod wedi gwneyd camgyme-riad. Trwy hyn ni chollant barch neb enillant barch ac yrpddiried. Ilawer.

Yagol Eglwysig- Iawr..y-Bettws. I Mae cryn amser wedi myn'd heibio er's pan agorwJd Ysgol Wrth Raid" yn Llawr-y-Bettws, ac yr apeliwyd at Anghyd- ffurfwr y fro i dynu eu plant o'r ysgol Eglwysig ac i'w hanfon i'r llall, yr hon gad- wyd dros amser mewn adeilad tra anghymwys. Gwrandawsant ar yr apel ac atebasant hi mewn modd ac yspryd rhagorol. Ychydig wythnosau vn ol agorwyd ysgol newydd yno—neu, yn fwy cywir, symudwyd y plant o'r hen adeilad i adeilad newydd cymwys a hardd. Gynted ag y gwnaed hyny, ceisiodd Pwyllgor Addysg Meirion gan Fwrdd Addysg gyhoeddi fod yr Ysgol Eglwysig yn afreidiol, ac wedi petruso rhyw gymaint, gwnaeth hyny. Y canlyniad yw y bydd yr Y sgol hono wedi ei chau yn gynar y mis nesafl ac ni fydd yn Llawr-y-Bettws ond un ysgol-ysgol rydd ac ysgol y bobl. Llongyfarchwn Bwyllgor Addysg Meirion ar y fuddugoliaeth hon at y lluaws buddug- oliaethau eraill tebyg iddi a gafwyd o'r blaen. Hysbysir ni fod yn y sir fwy nag un ysgol Eglwysigirail ag y mae eu dyddiau wedi eu rbifo. Ychydig sydd rhyngddynt a chyraedd cyflwr a'i gwna yn bosibl i'r Pwyllgor alw ar Fwrdd Addysg i'w cyhoeddi yn afreidiol. Nid oes sir yn Nghymru ag y gellir dywedyd fod brwydr addysg wir rydd wedi ei hymiadd mor bedderfynol ac effeithiol ac yn Sir Feirion- ydd. VWWVVVVVVVVvVWWV^AiVWWV

MEDESLYS LLANRWST. Dydd LIun, o flaen Dr. T. E. Jones (Cad- eirvdd), 0. Isgoed Jones, L. W. jelf, Petit, W. B. Halhed, L. O. R. Ashley, W. J. Williams, William Hughes, a'r Parch. H. Rawson Williams, Ysweiniaid. Trosglwyddwyd trwydded y New Inn i enw Mrs. Bickers a thrwydded y Red Lion i enw Mr. Henry Plumb.—Gwnaed y ddau gais gan Mr. A. Lloyd Griffith. Ar gais Mr. J. D. Jones caniatawyd estyniad o awr yn amser cau y King's Head Temperance Hotel oherwydd ciniaw blyn- ycldol Cymdeithas y Mutual. Dirwywyd Hugh Jones, Bont Ucha, Bethesda, 10, ac 8/6 o gostau am fod heb enw ar ei gerbyd-drol yn nhref Llanrwst, Chwefror 23. Dirwv o 10/- yr un a'r costau roddwyd ar David Richard Williams a W, Jones, Park Road, Cohvyn Bay am herwheia ar dir perthynol i Mr. John Merry Porter ac eraill, Chwefror 21. Cafodd y Ceidwad heiwriaeth hwy yno a gwningen yn eu meddiant. Rhoddasant gau gyfeir-iad iddo trwy ddywed- yd rnai rhai o Landudno oeddynt. Treuliwyd amser maith i wrandaw cyhuddiad ddygwyd gan Mary Thomas, Tanyfron, Melinycoed, yn erbyn Mary. Ellen Jackson, Pentreucha, Melinycoed, o yrnos- odiad arni ddydd Sadwrn, Mav. rfeh 6.—Yr oedd croeswys wedi ei chodi gan M. E. Jackson yn erbyn Mary Thomas.—Ym- ddangosodd Mr. A. Lloyd Griffith dros Mrs. Thomas, a Mr. R. O. Davies dros Mrs. Jackson.-Tystiwvd iddynt fod yn ymladd a'u gilydd yn nghyich darn o bren, a chafodd Mary Thomas y gwaethaf o'r helynt gan iddi mfad myned at y meddyg ar ol hyny.—Rhwymwvd y ddwy i gadw yr heddwch yn y swm o £ 5 yr un.

CYMGOR GWLEDJQ LLANRWST. Cynhaliwyd cyferfod rheo!aidd y Cyngor prydnawn ddydd IVtawrth yn y Neuadd Drefol p dan lywyddiaeth y Parch. H.. Rawson Williams, ac yr oedd hefyd yn bresenol, Md. John Davies (Is-g-adeir- ydd), John Roberts, William Williams,. David Owen, Edward Edwards, John Davies (Gwytherin), Owen Evans, R. R. Owen (CIere), a Maurice Roberts (Arol- y gydd). Ganwyd 8 yn y Dosbarth yn ystod mis Chwefror, a bu farw 5. Cyfarwyddwyd y Clerc i anfon at Mrs. Jones, Groesonen, Eglwysbach, i'w hysbysu fod y Cyngor yn barod i g-ynorthwyo gyda chodi y wal ar ochr y ffordd wrth ei lie ar yr amod ei bod hi yn gofalu am gael y cerig, &c. Darllenwvd cylch-lythyr oddiwrth Gym- deithas y Modurwyr at arwydd-fyrddau rhagorol oedd ganddynt. ac yn gofyn" a geid eu dwyn i mewn i'r Dosbarth hwn.—Yr Is- Gadeirydd a ddywedodd mai gwaith hollol ddifiudd oedd codi arwyda-fyrddau i rybuddio y Modurwyr gan nad eddynt yn cymeryd y si,lw lleiaf o ddim. Cvnygiat adael y Mythyr ar y bwrdd a phasiwyd hyny.

RHIVKDDOLION.. Nos Fawrth, 23ain, cynhaliwyd Cyfarfod pen-tymor Gobeithlu v lie uchod, e dan lywyddiaeth Mr. Elias Roberts. Cymerwyd rhaR mewn djstganu, adrodd, dadieu, &c., gan Elias Roberts, T. G. Ro-berts, Robert Kaberts, R. Williams, Ivor H. Williams, D. W. Price, D. Owen, H. Hughes, G. Hughes, W. J. Roberts, D. Evans, Esther Williams, Owen Williams, a Maggie Hughes, Wyddfyd. Cafwyd anerchiacfau cynhes yn ystod y cyfarfod gan Mri. R. Roberts, James Hughes, Thomas Owea, a G. H. Arfon. Cyfeiliwyd gan Miss Price, 11 Isaf, Daeth cynhulliad da ynghyd, a chafwyd cyfarfod tra dyddorol. Arydiwedd rhan\vyd aurafalau i'r plant gan y cyfani carecig Mr, R. R.. Williams, Henefail. GOH.