Y Rhedegydd

BWRDD Y GWARCHEIDWAID, I PENRHYNDEUDRAETH. Cynhaliwyd yr uchod yn y Ty ddydd Mawrth diweddaf, o dan lywyddiaeth Mr. W. Jones (yr Is-gadeirydd), ac yr oedd hefyd yn bresenol Mri. Richard Roberts, D. Tegid Jones, John Roberts (Talsarnau), John Roberts (Trawsfynydd), John Pierce, Mrs. Lucy Casson, W. W. Morris, Dr. J. R. Jones (Meddyg), Thos. Roberts (Clerc), David Jones (Clerc cynorthwyol), a D. J. Jones (Meistr y Ty), a'r Mri. Richard Parry, William Thomas, a J, B. Jones (Swyddogion Elusenol) I Y Tv. Hydref 9fed, daeth William H. Pritchard o Dylotty Llanrwst, i'r Ty yma trwy archeb y Bwrdd. Hydref 12fed, daeth William Evans, 39 oed, o Tremadoc, i'r Ty, trwy archeb Mr. R. Parry. Hydref lOfed, bu farw Humphrey Owen, Portmadoc, yn y Ty, a chladdwyd ef yn Dol- benmaen gan ei fab. Hydref 12fed, daeth Elizabeth Yoxhall i'r Ty mewn cyflwr o wailgofrwydd, a symudwyd hi i Wallgofdy Dinbych trwy archeb Dr. J. R. Jones. Hydref lOfed, rhoddodd Jane Ellen Roberts enedigaeth i blentyn. Dymuna Annie Williams o Ffestiniog, ym- ddangos o flaen y Bwrdd, a chaniatawyd iddi gael dod. Dywedai y buasai yn dda ganddi gael ychydig o allan-gynorthwy i fyned i Ffes- tiniog tuagat ei mham, y gallai gynorthwyo ei mham a'i liunnn. Mr. W. Thomas a ddywedai fod amheuaeth yn ei cbykll i ba blwyf yr oedd yn arcs. Yr oedd y Bwrdd yn credu mai i Manchester yr oedd yn a phe yr elai allan o'r Ty yn aw, nis geliid cael arcleb MI erbvn Ur.deb Manchester. >. Mrs C-afsou a ddadltuii mai y peth goreu a f y jd.E fynoci alian yn i^eei chadw ar yr Unceb h'.vii Mr. i>. Tegia Junes a gredai fod v tystiol- aethau fod yr eneth wedi bod yn arcs mewn un lie yn Manchester yn ddigon o brawf mai i Manchester yr oedd yn perthyn, a dylid pen- derfynu hyny yn gyntaf. Pasiwyd iddi- arcs yn y Ty nes y gwna y Clerc ymholiad. Yn y Ty 79 ar gyfer 71 yr adeg cyferbyniol y liynedd, a galwodd 29 o grwydriaid yn y Ty am gynortll\iY, Bwrdd Bychan. Pan ddechreuwyd y gwsithrediadau, nid oo.-Jd ond saith c Wareheidvvaid yn bresenol, ,Lh.,J--> J.U "lJ.1 tL.& C J c. J. 'J yngbyda phump o ohebwyr, a chwech o swyddogion; ond daeth un Gwarcheidwad I arall i fewn cyn gorphen y gweithrediadau. Bill y Tobacco. -1 Mr. D. Tegid Jones: Faint sydd genych chwi yn usio Baco yn y Ty yn awr ? Y mae y bill' Tobacco yn edrych yn myned yn fwy o hyd. A ydynt yn cael mwy mag un owns yr wyth- nos ? Y Meistr: Y mae tua deg-a'r-hugain yn cael Tobacco yn awr, ac un owns bob wyth- y maent yn gael, a'r bechgyn yn cael haner owns. Arianol. Talwyd allan yn ystod y ddwy wythnos ddiweddaf fel y canlyn :—Tremadog £ 70 15s 6c; Ffestiniog £ 102 115 4c; Deudraeth £ 67 9s lc ac yr oedd eisiau at y ddwy wythnos nesaf y symiau canlynol:—Tremadog £ 70; Ffestiniog £ 95 Deudraeth £ 68. Ynyr Ariandy £ 713 3s 8c. Yn ol o'r Clio." Yr oedd bachgen bychan wedi ei anfon i'r "Clio" o'r Abermaw, ond oherwydd ei wael- edd, anfonwyd ef oddiyno i'r Hospital, ac oddiyno aeth at ei nain i Trawsfynydd, lie yr oedd ar hyn o bryd wedi colli ei glyw. Dadleuai Mr. Tegid Jones dr6s roddi cyn- orthwy i'r bachgen gan ei fod heb ddysgu unrhyw waith, ac yn analluog i gadw ei hun. Am ei fam, nid oeddid yn gwybod lie yr oedd yn aros yn awr, ond yr oedd wedi myned yn bur boff o ddiod. Pasiwyd i adael y mater ar hyn o bryd yn nwylaw y Clerc er gwneyd ymchwiliad, ac fod y Swyddog Elusenol i ofalu am dano yn y cyfamser. Ymholi am Fachgen. I I • xvir. w. W. Morris a otynai a oedd yn y ty fachgen yn barod i fyned i wasanaethu ei fod yn gwybod am deulu yn Trefriw oedd eisiau bachgen.—Nid oedd yr un yn y ty ar hyn o bryd a fyddai yn foddhaol. Ei Merch yn Wael. Ymddangosai gwraig o Porthmadog o flaen I y Bwrdd j ofyn am barhad o'i helusen (yfr hon I oedd wedi ei hatal adeg yr ad-drefniad) o herwydd fod ganddi ferch yn Wael ac analluog. Dadleua Mrs. Lucy Casson dros beidio parhau yr elusen, ac mai anfon y ferch i gar- tref a ddylid. Mr. Richard Roberts a ddadleuai mai rhoddi ychydig gynorthwy oedd y goreu a rhataf i'r Bwrdd, a chynygiai eu bod yn rhoddi 3/- yr wythnos.—Cefnogwyd gan Mr. John Roberts (Talsarnau), a phasiwyd. I Jane Williams, Borthwen Bach. Ymddangosodd gwraig oedd yn berthynas i Jane Williams, Borthwen Bach, o flaen y Bwrdd i ofyn a fuasent yn caniatau iddi hi gael Jane ati a'i chadw am 5/- yr wythnos. Y Cadeirydd a ofynodd a oedd yn barod i wneyd cytundeb a'r Bwrdd pe caffai yr arian oedd ar ei chyfer, a fuasai yn ymrwymo i beidio dod atynt i ofyn.am ddim ar ol i'r arian orphen. Dywedai y buasai yn hoffi cael bythefnos o amser i ystyried y mater er cael cyfle i siarad a'i gwr a'r teulu. Ewyllys y Diweddar William Francis. Yn y Bwrdd diweddaf, pasiwyd i roddi cynyg terfynol i Mr. Evan Richards, Penrhyn, i roddi cyfrif o ewyllys y diweddar William Francis cyn cymeryd moddion cyfreithiol i wneyd hyny. Ymddangosodd Mr. Evan Richards o flaen y Bwrdd heddyw i roddi y cyfrif hwnw. Dywedai ei fod wedi rhoddi pob cyfrif ac wedi ateb pob llythyr fel yr oedd y Bwrdd wedi ei ofyn. Dywedai i W.illiam Francis ddod ato pan yr oedd yn alluog i fyned o gwmpas, a gofyn iddo ef (Mr. Richards) ofalu am ei gliildu fel dyn cyffredin, fod arian o'r Clwb i d^odathyny. Gwnaeth ewyllys, ac yn hono rhoddai cymunroddion i wahanol bersonau. Dywedai Mr. Richards nad oedd :wedi talu am ddim o'r arian dderbyniodd, sef £7 19s Oc, ond y costau claddu, ac nid oedd ganddo ef eisieu dim o honynt, yr oedd y gweddill arian yn y ty ganddo yn eu cadw. Hysbysodd y Cadeirydd a'r Clerc ei fod yn gwneyd cam a'r gofynwyr, ac ar yr ewyllys os y byddai iddo dalu dimai o'r arian cyn yn gyntaf dalu ei ddyledion. Mr. E. Richards a ddywedai ei fod yn hollol barod i wneyd fel yr oedd y Gwrrcheidwad yn gofyn. Archwyd iddo dalu y dyledion yn gyntaf, ac os y codai gweddill ei fod at ryddid i'w rhanu. Y Gwarcheidwaid oedd y dyledwyr trymaf.

SOAR, TALSARNAU. Dydd Llun, y 14eg cyfisol, cyrhaeddodd y Parch. W. R. Griffiths, Hiteman, Iowa, America, ar ymweliad ai hen gartref yn y lie hwn, a mawr oedd y llawenydd o gael ei groesawu in plith, yn enwedig gan ei anwyl fam, yr hon sydd erbyn hyn wedi teithio llawer mwy, nac sydd yn ol o'r anial dir. Nid yw Mr. Griffiths yn teimlo yn gryf iawn o ran ei iechyd er's rhai misoedd bellach, ond y mae yn mawr hyderu y bydd i awelon iach bryniau Gwalia, brofi yn lies ac adgyfnerthiant iddo. Y mae yn beirniadu aros yn y wlad hon am ychydig fisoedd, ac y mae yn disgwyl y bydd cyn hir yn ddigon cryf i gyfarfod y galwadau sydd am ei wasanaeth o amryw fanau yn Nghymru i bregethu a Darlithio. Y mae ganddo Eglwys lewyrchus yn Hiteman, Iowa, sef eglwys yn perthyn i'r Cynulleidfawyr, (Congregational Church), ac yr oeddynt yn ymadael mewn heddwch a dymuniadau da. Nos Sul diweddaf, fe wnaed cais am iddo bregethu yn Soar, ac er ei fod o dan gryn anfantais fe gydsyniodd ar cais, a thystiolaeth pawb oedd eu bod wedi cael oedfa rymus ac effeithiol. Bydded i'r hwn sydd wedi bendithio ei lafur tra yn y Gorllewin pell, fod eto yn amlwg gydag ef tra yr erys yn yr hen wlad. Ei gyfeiriad presenol ydyw, Rev. W. R. Griffith, Bron-y-Garth, Soar, Talsarnau. UN ü'R LLE.

CYNGOR DOSBARTH GWLEDIG I GEIRIONYDD. Cyfarfu y Cyngor ddydd Mawrth, pryd yr oedd yn bresenol, y Parch. J. Gower (Cad- eirydd), Mri. J. Lloyd Morris (Is-gadeirydd), E. W. Roberts, R. T. Ellis, Edward Rob- erts, Parch. J. Llewellyn Richards, David Jones, T. T. Roberts, D. G. Jones, R. R. Owen (Clerc), ac R. H. Roberts (Arolygydd). Cyfreithiol. I Ar gynygiad Mr. D. G. Jones a chefnogiad y Cadeirydd, pasiwyd i gael gwasanaeth Bar- gyfreithiwr yn y Cyngaws ddygir gan y Cyngor yn erbyn Mri. Green, coedfasnachwyr, am £ 35, at adgyweirio ffordd Dylasau, Penmachno, yr hon a ddrylliwyd ganddynt wrth gario coed ar hyd-ddi. Llosgi Eiddo. I Mr. David Griffith, Deganwy, brawd-yn- nghyfraith Mrs. Griffith, Penrhos, Penmachno, a ymddangosodd o flaen y Cyngor yn nglyn a bil anfonwyd ganddi am dal am y pethau losgwyd yn Penrhos mewn achos o glefyd heintus fu yno, o'r hwn y bu farw priod Mrs. Griffith.-Y Clerc a eglurodd nad oedd y Cyngor yn rhwym o dalu am y pethau gan na losgwyd hwy trwy eu gorchymyn hwy.— Dadleuodd Mr. E. W. Roberts y dylid cyfarfod y teulu yn ngwyneb y golled a gawsont trwy i'r pethau gael eu llosgi. Mr. J. Lloyd Morris a ategai hyny. Ystyriai nad oedd yn deg llosgi eiddo y wraig heb wneyd ei cholled i fyny.—Mr. Edward Roberts a ddywedodd fod y Clerc wedi egluro iddynt nad oeddynt yn gyfrifol i wneyd y golled i fyny ond ar yr un pryd yr oedd ef yn awyddus i gynyg eu bod yn cyfranu swm fel rhodd, a chynygiodd eu bod yn rhoddi dwy bunt i Mrs. Griffith.-Mr. E. W. Roberts, Bu i'r swyddog ei hun daflu pethau allan o'r ty a'u llosgi, ac yn sicr fe ddylem wneyd i fyny y golled hono."—Mr. David Griffith, Daeth Mr. Williams, yr Arolygydd i Penrbos a llosgodd y pethau heb hawl Q gwbl wnsyd, a dywedodd Y Cadeirydd "A oeddech chwi yno yn ei glywed ?"- Mr. D. Griffith, Nag oeddwn, ond mi glywais rai yn dweyd."—Y Cadeirydd, "Nis gallwn wrandaw arnoch yn adrodd pethau na wyddoch ddim am danynt."—D. Griffith, Y mae yn iawn i mi gael clirio y peth, gan fod y pethau ddywedodd yr Inspector yn anghywir, os ydyw yr hyn sydd yn y RHEDEGYDD yn iawn."—Y Cadeirydd, "Na hitiwch beth sydd yn y papur newydd. Nis gallwn wrandaw arnoch yn ceisio gwneyd ein Swyddog yn gelwyddog! Gellwch fyn'd yn awr."—D. Griffith, Yr wyf wedi gofyn i amryw o ddoctoriaid yn nghylch y peth, ac yr oeddynt i gyd yn dweyd nad oedd eisiau llosgi y pethau o gwbl. 'Doedd gan yr Inspector ddim hawl i wneyd hyny."—Yr Arolygydd, Yr wyf yn gwybod fy nyledswyddau mewn achosion o'r fath. Siared- ais gyda'r teulu, a dangosais mor beryglus oedd y clefyd, ac mai diogelwch i'r teulu a phawb fuasai llosgi y pethau oedd yn yr ystafell. Gyda chydsyniad llwyr y bu i'r peth- au gael eu llosgi."—Clerc, Y mae y bil yn gofyn £ 8 17s Oc.Mr. J. Lloyd Morris a gynygiodd eu bod yn rhoddi pedair punt i Mrs. Griffith at ei cholled, a chefnogodd Mr. R. T. Ellis.-Y Cadeirydd, (wrth yr Arolygydd), Peidiwch a llosgi dim byth eto yn Penmachno, pe baent yn marw o glefyd bob un o honynt!" Yr Is-gadeirydd, Mae gan Dr. Frazer hawl ar yr Arolygydd mewn achosion fel hyn."—Y Clerc, Dim o gwbl. Gwas i'r Cyngor yw Dr. Frazer fel yr Arolygydd, ac y mae gan bob un o honynt eu dyledswyddau eu hunain, a'r Cyngor hwn sydd yn eu talu."—Pasiwyd i gyf- ranu pedair punt fel rhodd i Mrs. Griffith, gyda'r deall clir mai rhodd wirfoddol ydynt.— Yr Arolygydd, Bu i bob achos arall o Ty- phoid ddigwyddodd yn y dosbarth ymledu a bu amryw feirw o hono yn Trefriw, Bettws-y- coed a Penmachno; ond llwyddwyd yn yr achos hwn i atal y clefyd heb i neb ond un ei gael. Yr oedd hyn yn fendith fawr i'r ardal, a rhagwelais hyny wrth drefnu i losgi y pethau." —Diolchodd Mr. David Griffith i'r Cyngor am gael dod o'u blaen i egluro yr amgylchiadau, ac am y rhodd oeddid wedi basio i'w rhoddi i'w chwaer-yn-nghyfraith. Nid oedd yr Arol- ygydd wedi llosgi pethau neb o'r blaen.—Yr Arolygydd, "Do. Gwneuthum hyny bedair gwaith o'r blaen." Cyngorydd Ychwanegol. Y Clerc a hysbysodd fod y Ddirprwyaeth fu yn eistedd yn Trefriw, i ystyried y cais am gael Cyngorydd ychwanegol dros y lie ar y Cyngor Dosbarth, wedi argymell y Cyngor Sirol i gydsynio a'r cais, ac yr oedd Trefriw i gael ethol yr aelod newydd yn Ionawr nesaf. I Y Cwmni Trydanol. j Rhoddodd y Clerc a adroddiad cyflawn am yr ymgyngboriad fu gyda Mr, Daw, un o berchenogion y Gwaith Trydan yn nghylch eostau y gyfraith ddygwyd yu erbyn y Cwmni gan yr Awdurdodau Iechydol yh y cylch. Yr oedd y Cwmni wedi cynyg deg swllt yn y bunt, ond gwrthodwyd derbyn y cyfryw. Codasant y swm wedi hyny i 15/- y bunt. Daliai Cyngor Dinesig Llanrwst yn dyn am gael £ 500 o leiaf, ond yn y diwedd, cydsyniodd Mr. Daw i dalu £ 460 10s Oc, yr hyn oedd 16/0 y bunt. —Ar gynygiad Mr. D. G. Jones, cymeradwy- wyd i dderbyn cynygiad y Cwmni. Iechydol. Dr. Frazer a hysbysodd i wyth gael eu geni yn mis Medi, a bu farw saith. Yr un mis y liynedd fe anwyd adwyd 14, a bu farw tri. Yr oedd un achos o Wddglwyf yn Penmachno. Talu Bil. I Yr oedd Mr. Thomas Jones, C.E., wedi anfon bil am bum' gini, ei fee yn nglyn a Gwaith Dwfr y Cwm.—Pasiwyd i'w dalu mor fuan ag y dejai yr arian benthyg i law.—Yr oedd Mr. A. Carter, Rhiwfachno wedi anfon £ l 2s 6c i dalu am y covers dorwyd ar ffordd Penmachdo. Bu cryn siarad yn nghylch y mater hwn, a daliai Mr. E. W. Roberts ei fod yn anheg i bwyso ar Gwmni y Chwarel am dal am bethau mor hawdd eu tori.Dadleuai Y Cadeirydd a Mr. J. Lloyd Morris. nad oeddid yn anheg o gwbl at y Cwmni, gan fod y Traction yn achosi costau maw:? i'r Cyngof trwy y niwed wneid i'r ffyrdd. Cwyn. Mr. Bleddyn Lloyd, BodeifiontDolwyddelen, a anfonodd gwyn yn nghylch diflfyg yn ei gyf" lenwad dwfr.—Yr Arolygydd a tidywedodd fod ty Mr. Lloyd ar fryn, ac allan o gyrhaedd y cyflenwad oblegid hyny. Y Galwadau. Y Clerc a ddarllenodd y Fantolen am yr haner blwyddyn ddyfodol. Yr oedd eisiau £ 728 at yr holl dreuliau ond yr oedd £ 26Q i'w tynu allan o'r swm, yn gadael gweddill a f468 i'w codi trwy dreth.—Mr. J. Ll. Morris a alwodd sylw at y costau mawrion oedd yn mhlwyf Penmachno. Gwerid £13 yno ar y ffyrdd croesion. Drachefn, yr oeddid yn talti £ 10 8s. am fliishio yn y Ile tra nad oedd holl rent y dwfr yn ddim ond f 9. Cynygiai fod dynion y Cyngor yn gwneyd y gwaith hwnw, a bod yr holl arfau a phethau eraill perthynol if Cyngor yn cael eu cadw mewn ty yn Mary St. Hefyd, fod yr Arolygydd i chwilio am le i gadw gadw eiddo y Cyngor sydd yn y Cwm. Cefn* ogodd Mr. E. W. Roberts, a phasiwyd hyny. Pasiwyd i dalu f 20 o'r swm dyledus i Mn- Morgan Jones am adeiladu y wal wrth gronfa ddwfr y Cwm. Cyflenwad Dwfr Dolwyddelen. Daeth cais o Gyngor PIwyf Dolwyddelen, Yn gofyn am i'r Cyngor benodi Peirianydd i roddi arbrawf ar y gwahanol ffynhonellau dwfr Yn Dolwyddelen er cael cyflenwad newydd i'r lIef —Mr. Richards a ddywedodd fod teimlad cry. yn y lie am gael Peirianydd anibynol i adroda ar y mater.—Y Cadeirydd, I ba le yr ewch » t edrych am ddyn anibynol ? Y mae y cyngor wedi treio pob mymryn o ffrwyd sydd yn Y plwyf, ond nid ydym ddim nes gyda pbobl Dolwyddelen. Y mae llygaid a synwyr genynl ni lawn cystal a chan Beirianydd. Y Inae Peirianydd wedi gwneyd ffyliaid o honom gyda Gwaith Dwfr y Cwm" (chwerthin rnawr).- Mr. Richards a ddywedodd nad oedd y dw r presenol yn gymwys o gwbl i'w yfed, ac y byddai yn rhaid symud yn mlaen, a hyny yn fuan.—Mr. T. T. Roberts a ategodd y cais gan fod y Cyngor Plwyf yn bur unol yn y mater.- Y Cadeirydd, Ar bobl Dolwyddelen eu hun- ain y mae y bai. Gwnaeth y Cyngor hwn bob- peth yn ei allu gyda'r mater. Gwell i bo Dolwyddelen chwilio am y lie goreu igael Dwfr nid cogiaid ydynt i gyd I "-Pasiwyd i gael Peirianydd Cyngor Dolwyddelen i a grymu enwau, a'r lleoedd y dewisid cael dw o honynt.

Deffiniad y Barnwr Moss. Yn Llys Sirol Bangor ddydd Llun, gerbron y Barnwr Moss, hawliai Henry Griffith, 0 Blaenau Ffestiniog, swm o arian oddiar J. R, Jones, Bethesda, am nwyddau gyflenwyd. Y ddangorodd Mr. R. O. Davies dros yr hawlyp » a Mr. Evan Jones, Caernarfon dros y dl ns ydd. Ar gais Mr. Jones, gohiriwyd yr aC hyd y Llys nesaf i gael rhagor o farlylion, a hefyd fel y gallai gael caniatad i ddadlu aIIl gyfraiih cyfyngiadau (statute of limitation r Atebodd y Barnwr nas gallai byth wneyd hyoy- Nid oedd y gyfraith yn dileu y ddyled a yno o hyd, a buasai dyn gonest yn ei thai Ond dyry y ddeddf amddiffyniad technica alluoga ddyn anonest i barhau yn anonest oS myn.

 i, uni ? makes r j good cakes. P CAKEOAIA Is the NEW WAY-ths better way-of makinsc cakes. s- It is a perfectly pure cake if ? flour of fine quality, with all Vf | the dry ingredients wanted in t?  a cake. The proportions are   exact and the mixing is per- ? feet. ? It saves time and trouble, |# ? and It makes the nicest and If \| lightest cakes possible. j# It makes any and every 3* pi cake and not only one kind. And it is economical in 8^ use—it costs less than the Ire. old-fashioned way. j L* From all Grocers. Stores, and Bf.'f1,3 In the British Isles, in 3id. packets, each W\ one containing a sheet of useful and T* g practical cake recipes. 39 il LATHAM & Co., Ltd., F £ LIVERPOOL. L 87 .Ø:'i Iii -"C,  -¡;