Y Rhedegydd

Y DIRWASGIAD YN Y FASNACH LECHI. AT WEITHWYR CHWARELAU OAKELEY. I Anwyl Gydweithwyr.—Yr ydym fel gweith- wyr yn y chwareli hyn allan ddeuddydd yr wythnos er's gryn amser bellach, a neb o honom yn symud cam yn yr achos er ceisio cael gwelliant yn ein mysg. Y maeyr amgylch- iadau presenol wedi myned mor wasgedig fel ag i orfodi llawer i adael yr ardal, a'r clefyd ymfudo wedi myned yn hynod a gyffredinol yn ein plith. Symuda ein gweithwyr goreu i fanau eraill, a'r tebyg yw y bydd Iiawer iawno symud eto o'r ardal. Gresvn colli y fath nifer oherwydd y gweithio pedwar diwrnod syddyn ein mysg. Ni fu erioed gynifer yn ymfudo o'r ardal hon, ac oni ddaw rhyw ymwared yn fuan, bydd toraeth ein gweithwyr wedi gwasgaru i wledydd eraill, a'r chwareli yn myned yn fwy diwerth~o'r achos. Y gweithio pedwar diwrn- od yw y prif achos o'r ymiudo hwn, a gresyn ei weled yn myned mor gyffredinol, a theulu- oedd hapus yn cael eu hysgaru oddiwrth eu gilydd am nad oes ganddynt fodd i aros yn hwy fel y buont. Oni bai am yr eiddo sydd gan y nifer ydynt yn aros yn y chwarel, buasent wedi ein gadael fel y gwnaeth eraill. Cedwir hwynt yma gan y tai a berchenogant, y rhai, pe am- gylchiadau yr ardal yn well, a fuasent wedi eu gwerthu er's misoedd. Aiff yn anhawddach y naill wythnos ar ol y llall i gael dynion profiadol a gafaelgar I lenwi y bylchau i fyny, ac nid oes gan neb le i feio ein dynion goreu am symud gan nad yw yn rhesymol dysgwyl ddyntaros yma i haner newynu. Beth a allwn ei wneyd i gael gweithio amser Ilawn ? Onid allem godi Dirprwyaeth i fyned at Mr. Ashmore a'r Cyfarwyddwyr, a gosod ein hachos ger eu bron gyda'r amcan o gael gweithio chwe' diwrnod ? Yn sicr, byddai yn dda ganddynt ein cyfarfod i gael trafodaeth frawdol ar yr amgylchiadau, gan na fu iddynt erioed wrthod hyny ini. Yr ydym fel gweith- wyr yn teimlo yn ddifrifol oddiwrth efleithiau y gweithio pedwar diwrnod, ac ni ddylem ar unrhyw gyfrif orphwys mor dawel ag yr ydym heb wneyd yr osgo lleiaf at gael gwella pethau. Deallwn y bydd y Cyfarwyddwyr yn talu ym- weliad a'r chwarel rai o'r dyddiau nesaf, a bydd hyny yn gyfle rhagorol i ni anfon Dirprwyaeth i'w cyfarfod. Pwy a gymer mewn Haw i ofyn barn yr oil o honom fel gweithwyr yr Oakeleys ?—Ydwyf, I Hydref 22, 1907. CYDWEITHIWR.

I YSGOL NEWYDD I PENMACHNO. Syr.-Mewn perthynas i weithrediadau cvf- I arfod y Cyngor Sirol a gynhaliwyd Hydref 3, yn nglyn a chodi ysgolibn newyddion yn Llan- or, Chwilog, a Phenmachno. Y mae gan Pen- machno achos i ddiolch i Mri. Lloyd Carter a H. C. Vincent am y rhan a gymerasant yn yr hyn a berthynai i'r plwyf hwn. Os caniateir i mi ddyweyd fy marn, yr wyf yn meddwl y dylasai pob plwyf gael ei gymeryd ar wahan, a phob achos gael ei drafod ar ei deilyngdod ei hun, fel y gallai y cyhoedd farnu drostynt eu hunain pa fodd y mae y Pwyllgor Addysg yn ymddwyn at y plwyfi o dan eu hystyriaeth. A gallaf hefyd awgrymu y dylasai y boneddigion hyny a amddiffy-asant y trethdalwyr mor fedrus gael mwy o fanylion am yr hyn a berth- ynai i bob plwyf, yn lie eu bod yn gorfod ym- 1 ddiriod i gudd-weithrediadau y Pwyllgor Add- ysp rn gael eglurhad arnynt, Er engr:.ifft, pa i wnaeth y Parch. William Morgan ym- chwiliad am yr augenrheidrwydd o anfon rhybuddion cyhoeddus, hysbyswyd ef fod rhy- buddion felly wedi eu hanfon i Penmachno a Llanfairfechan. Yn awr, o berthynas i Penmachno, nid oedd yn bosibl fod hyn wedi ei wneyd, oni anfonwyd y rhybudd cyn i'r Cyngor gael ei gynal, Mae'r rbybudd wedi ei ddyddio Hydref 3. Yn ol adroddiad y ne- wyddiaduron, hysbysir i Mr. D. P. Williams a'r I Ysgrifenydd gyfarfod Dirprwyaeth o Penmach- no yn Bettwsycoed,?ac iddynt dderbyn deiseb wedi ei harwyddo gan ddeg a thriugain o rieni plant yn erfyn am ysgol newydd. Y mae hyn yn wir ddyddorol i'r rhai ydynt yn digwydd bod yn gwybod yr amgychiadau. Paham, ddymunwn wybod, y bu i'r ddau gynrychiolydd o'r Pwyllgor Addysg ddod i fyny mewn cerbyd i Penmachno achae! cyfarfod agored yn bytrach na gwahodd chwech o'u Plaid eu hunain i ymgyngori yn rsghy';h y modd i weithredu. I Yr wyf fy hunan yn Wesleyad, ac nid oes genyf air i'w ddywc'-d yn erbyn y chwech dewise-dig y maent y; gynrychiolwyr teilyrgaf o'r enwadau y pertbo nant iddynt, sef, chou weinidog, tri diacon, a'n cynrychiolydd ar y Cyngor Sirol. Nodi fieithiau yn syrnl yr wyf. Canlyniad y Ddirprwyaoih (fel ei gelwir), hono ydoedd i rieni plant fynychent Ysgol PeD- machno gael eu canvassio ar ol hyny, ac arwyadasant ddeiseb am Ysgol Sirol newydd. Nid wyf ond wedi gwneyd ychydig o ymholiad- au am y modd yr arwyddwyd y ddeiseb, ond gallaf sicrhau am un neu ddau a arwyddasant ar y dealltwriaeth clir y byddai i'r llywodraeth dalu yr holi gostau o godi y gyfryw ysgol, ac na. ofynid yr un geiniog gan y trethdalwrr. Cefais y pleser yr wythnos ddiweddsf o ar- wyddo deiseb yn erbyn codi ysgol newydd yn Penmachno hyd nes y ceid dealltwriaeth glir- iach oddiwrth y Cyngor Sirol, a cbyda'r Rheithor bu i mi canvasio amaethwyr fy nos- barth, gyda'r canlyniad iddynt, un ac oll, arwyddo deiseb, a gwrthdystiant yn gryf yn erbyn eu beichio a chostau hollol ddialw am danynt. Gallaf ddywedyd fod un o'r amaeth- wyr hyn yn talu mwy o drethi na'r oil o'r chwech gyfarfyddasant Mr. D. P. Williams a'r Ysgrifenydd. Y mae yn wallgofus meddwl a cheisio perswadio y cyhoedd i gredu y gwna unrhyw Lywodraeth-hyd yn nod un Radical- aidd-roddi £ 4000 at godi ysgol mewn lie bychan fel Penmachno, lie y mae eisoes adeilad digonol, a phaham y brys hwn i ruthro y mater trwodd ? Nid oes yr amheuaeth lleiaf na bydd i'r holi ysgolion Eglwysig gael eu cymeryd i fyny yn y dyfodol agos gan y Llywodraeth, a phan roddir y Person o'r neilldu bydd yna lawer o grafangu ac ymgripris. Ni ch'lywn ddim rhagor am Gyngor yr Eglwysi Rhyddion yn Nghymru.—Yr eiddoch, &c., Moss Hill, Penmachno. T. R. JONES, I

LLANRWST. I TREFN Y MODDION SABBOTHOL. Yr Uglwys Sefydledtg. St. Mary.—10, Parch C. W. Davies..6 Parch. J. Morgan. St. Crwst.-IO, Parch. J. Morgan. 6, Parch C. W. Davies. Y Methodistiaid. Seion.—Parch. Owen Evans, Llandudno. Heol Scotland—Parch. D. E. Jones, Dwyran. Yr Annibynwyr. Tabernacl.-Cyfarfod Ysgol: Arholwr y Parch Williams. Ebenezer.—Cyfarfod Gweddi. Y Wesleyaid. Horeb—Mr. T. B. Roberts, Bettwsycoed. St. James (English Chapel).—Rev. C. A. Charante, Colwyn Bay. Y Bedyddwyr. PenueL-Cyfarfod Ysgol. Yr oedd yn chwech o'r gloch, ac yn noson oer a gwlyb, a chenyf finau awr hir i aros cyn y gallwn gael fy neges yn y dref. I ble'r af am awr ddifyr meddwn ynof fy hun. A thrwy ffawd hapus trodd fy meddwl ar ei union tua'r Ddarllenfa yn y Town Hall, a chyfeir- iodd fy nhraed ar ol y meddwl i'r lie hwnw. Pan aethum i mewn cefais yr ystafell wedi ei goleuo yn dda a'i chynesu yn gymfforddus— tan mawr siriol mewn grat lydan, yn ddigon i gysuro y noson fwyaf rynllyd. Mae'r lie yn llawn o gadeiriau gweddol esmwytb, ac un gadair ddwyfraich esmwyth iawn, ac yn hono yr eisteddais i. Ar y bwrdd mawr yn nghanol yr ystafell mae nifer dda o bapurau-Cymraeg a Saesneg, dyddiol ac wythnosol, plaen a dar- luniadol; ac yn eu plith, wrth gwrs, y RHED- EGYDD, y hawdd ei 'nabod oddiwrth ei wisg fel yr arferai Tomos Jones anog y saint i fod. Ar hyd y mur o'r drws at y ffenestr y mae rhes o bapurau'dyddiol yn crogi fel pethe' starch ar y lein" chwedl y merched ar ol bod yn smwddio. Mae ynddi hefyd bedwar cypyrdd- aid o lyfrau—rhai gwych a rhai gweddol, gall- wn farnu, er na cheiais fawr o amser i edrych arnynt. Llithrodd yr awr ymaith heb i mi feddwl, ac feallai y buaswn wedi anghofio fy hun yn llwyr onibae fod pobl yr ystafell nesaf yn siarad mor blaen a dim byd yn rhwystro i minau glywed. Cyn i mi adael y ddarllenfa daeth i mewn iddi wr adnabyddus o'r dref ac un sydd yn llywio ei hamgylchiadau, a gofyn- ais iddo a oedd bechgyn y dref yn gwneyd defnydd dyladwy o'r ystafell hono. "Na," meddai, gyda phwyslais oedd yn peri i mi fedd- wl bod yn well ganddynt rywle arall ychydig mewn cydmariaeth sy'n gwerthfawrogi yr ys- tafell yma." Nis gallaf beidio meddwl bod hyny yn resyn mawr. Er nad yw hon y ddar- llenfa oreu yn y wlad, mae'n llawer rhy dda i'w diystyru a gall bechgyn y dref wneyd gwaeth peth na threulio eu horiau hamddenol trwy hirnosau y gauaf sydd wrth y drws rhwng y muriau hyn. Mae yma eithaf lie i dreulio noson ddifyr a buddiol. CARDOTA.—Boreu ddydd Mawrth, cyhudd- wyd John Connah, crwydryn, o gardota y dydd blaenorol yn Station Road, Llanrwst.-Anfon- wyd ef i garchar am 14 niwrnod. FARCHNAD.—Yr oedd y Farchnad ddydd Mawrth yn un lied fywiog. Gwerthai y Perchyll am o 18/- i 22/ Ymenyn o 1/1 i 1/3 y pwys. Tatws 3/- y cant. Wyau 9 a 10 am swllt. Dofednod 3/6 i 4/- y cwpl. Hwyaid 5/- i 5/6 y cwpl. Y GENHADES.—Yr oedd y cyfarfodydd gyn- haliwyd yr wythnos ddiweddaf gan Miss Ros- ina Dauies, y Genhades Gymreig adnabyddus, yn nodedig o boblogaidd ac effeithiol. Casgl- odd torfeydd mawrion ynghyd bob nos, ac yr oedd canu ac anerchiadau Miss Davies yn ddy- lanwadol iawn. DIOLCHGARWCH.—Cynhaliwyd gwyl diolch am y cynhauaf trwy holi addoldai y dref hon dydd LIun, a chafwyd cynulliadau mawrion,yn neillduol y nos. CYNGERDD. Reno (nos Iau), y mae y Cricket Club yn cynal eu budd-gyngerdd yn y Church House, o dan lywyddiaeth y Parch. J. Cardigan Williams. Y mae rhaglen lawn o amrywiaeth dyddorol i li fyned trwyddi, yn cynwys Drama ddigrifol, "y Teulu Llonydd," SALE.—Cafodd Mri, R. a Rogers Jones, arwerthiant llwyddianus iawn yn Talycafn ddydd Llun. Aeth tua chwe chant o anifeiliaid o dans y Morthwyl, Gwerthai y Bastych, Gwartheg, ac Heffrod tewion, i fyny i £ "18. Gwartheg cyflo, a chyda Hoi, am £16. Dyncwaid, am ddeg gini. L!oi tewion, tair gini. Myllt crossbred 26/9. Mamogiaid, a Myllt tewion, 28/

Y MAE y Parch. Thomas Charles Williams, M.A. Porthaethwy wedi derbyn yr alwad gafodd o eglwys Prince's Road, Lerpwl, yr hon yw yr un fwyaf a berthyna i'r enwad. Y mae enw 1\ Mr. Williams hefyd wedi ei ddodi ar y rhestr i lenwi un o Gadeiriau Coleg Duwinyddol y Bala.

0 GADAIR YNYS FADOG. I GWYL Y 'CYNHAUAF.-Dydd Llun cynhal- iwyd cyfarfodydd i ddiolch am y cynhauaf yn yr oil o gapeli y Dyffryn. Cwyn glywid ar bob llaw nad oedd y cyfarfodydd ddim mor boblogaidd ag y gwelwyd hwynt. Bydd rhai pobl ar adeg fel hyn yn myn'd oddicartref am y diwrnod, a diau i amryw fyned felly. Peth arall ag sydd yn drygu y cyfarfodydd hyn yw mai y bobl a fyddont y mwyaf gwasaidd i'r gweinidogion fydd yn cael eu galw i gymeryd rhan ynddynt. Y maeffieidd-dod yn meddianu fy enaid wrth feddwl fod neb yn meiddio defnyddio ei safle i ddweyd pwy sydd i gael myn'd gerbron Gorsedd Gras ar y fath amgylch- iad. Drygir achos crefydd gan ei elynion agored heb iddi gael ei drygu gan y bobl a honant fod yn garedigion iddi. Y dyn mwyaf anwybodus, os ydyw yn addoli y gweinidog, fydd y prif ddyn ar adeg fel hyn. GWELLIANT TEITHIOL.-Bydd i'r gerbyd- res a ddaw i Borthmadog o Pwllheli ddau o'r gloch fyned rhagddi i'r Abermaw y mis nesaf, a'r gerbydres ddaw o'r Abermaw ychydig cyn f saith fyned ynmlaen i Bwllheli, &c. Bydd hyn ( yn gaffaeliad gwerthfawr iawn i'r cyhoedd. J Y FARCHNADFA.—Ar ol i'r Cyngor Dinesig I ostwng y tollau am fyrddau yn y farchnadfa, y mae mwy o werthwyr yno. Gwnaeth y tollau uchel agodid yn flaenorol ddrwg mawr i eiddo y trethdalwyr. 8R'CQP. 't GWELLA MASNACH Y DREF.—Ysgrifenodd rhyw frawd i newyddiadur lleol i awgrymu y gwahanol ffyrdd y gellid gwella masnach y lie. Hawdd canfod mai dyn dieithr i hanes y dref oedd efe/ Nis gallodd ddweyd: dim nad oedd naill a'i wedi cael prawf arno yn flaenorol, neu wedi cael ei ddweyd ddegau o weithiau. Nis gwn pwysoedd yr'ysgrifenydd, heblaw fy mod yn sicr mai dyn dieithr ydoedd. Yr hyn sydd eisieu yn Mhorthmadog ydyw dynion cyhoedd- us a ymroddant i wasanaethu y dref ac i ab- erthu er ei mwyn, ac nid dynion a hoffant y prif gadeiriau yn unig. Tra y rhydd cyfoeth- ogion y dref eu harian mewn llongau, chwareli, &c, ac nid mewn moddion i ddatblygu adnodd- au naturiol y lie, ofer fydd i Borthmadog allu datblygu i safle tref lwyddianus. Colofnau ar golofnau a ysgrifenwyd ar hyd y blynyddoedd i brif newyddiaduron Saesneg a Chymraeg Caernarfon a Bangor i ddangos fod I'orthmad- og yn gwywofel tref fasnachol, ac fod yn rhaid I gwneyd rhywbeth arbenig i'w rhwystro i fyned i ddifancoll. Pa le y mae y traethawd buddug- ol yn nghyfarfod llenyddol Salem flynyddoedd yn ol ? Mawr ganmolai y diweddar Mr. Owen Morris ef. Gresyn na chyhoeddid ef yn awr. Clywais fod ynddo awgrymiadau rhagorol ar sut i wella y dref ar ardal. Pa mor dda bynag yw aelodau presenol y Cyngor Dinesig, nid ydynt yn ddynion ag sydd wedi gwneyd dim o gwbl er mwyn datblygu adnoddau naturiol y dref. Mae'r dynion a lafuriasant yn y cyfeiriad hwnw am flynyddoedd yn ddidal ac er dirfawr golled iddynt mewn amser ac arian, allan o'r Cyngor. Pe buasai y dynion hyn ar y Cyngor gwneid rhywbeth a fuasai er budd yr holl Ie. Y BEL DROED.—Oherwydd nad oedd chwareule Clwb y Bel Dreed wedi ei adgyw- eirio, ni ddaeth Clwb Pel Droed Pwllheli i'r Port ichwareu ddydd Sadwrn diwedaaf. Lied wan ydyw Clwb y Port eleni, heb son am fod y brwdfrydedd a arferai y Clwb ddangos bron wedi diflanu. C.Y.G.-Llawenydd genyf weled Cymdeith- as Ymdrech Grefyddol Borth-y-Gest mor fyw- iog a gweithgar. Mae ei threfniadau ar gyfer y gauaf yn rhagorol. Nid yw hyn yn rhyfedd o herwydd ei llywydd yw y Parch. Ross Hughes. Gwyr efe sud i gael gan bawb weithio, ac o herwydd hyny blodeua pob peth dan ei ddwylaw. Buasai yn fendith i lawer eglwys pe ceid trefnydd a gweithiwr fel Mr. Ross Hughes yn weinidog iddi, yn lie bod gwywdra a marweidd-dra i'w gweled ar bob llaw yno, a dynion dynion didalent ac analluog yn eistedd yn y prif-gadeiriau. GLOF-WLAS.-Parhau yn gyfyngedig i'w dy y mae yr hen gyfaill tirion, a'r bardd medrus, Mr. R. Jones (Gloewlas). Derbynia :garedig- rwydd mawr gan ei luosog gyfeillion yn mlyn- yddoedd y pren almond. PRIODAs.-Dyddiau y priodasau yw y rhai hyn yn ddiau. Yr wythnos ddiweddaf aeth Mr. Morris T. Isaac, unig fab Mr. Robert Isaac, Union Foundry, i'r hen glwb, gan gym- eryd gydag ef Miss Griffith, Llanfechan, gynt o'r Queens Hotel, Porthmadog.

BETTWSYCOED. 1 I -11, I •Liaw-weitnia JJiouyaa Anieaawoi nenar View, Blaenau Ffestiniog. Diodydd Anfedd- wol o'r Dosbarth Uwchaf. Yn cael eu dos- barthu yn wythnosol yn eich ardal. Anfonv/ch lythyr-gerdyn am restr o'r prisiau. Dydd Mawrth, aeth Mr. John Evans, Oakfield, neu fel yr adnabyddir oreu, Mr. John Evans, Waterloo Hotel," a'i ddwy ferch I Misses A. & K. Evans, am wibdaith i'r Ynys I Werdd. Gobeithiwn yr adlonir hv/y gan I olygfeydd a thrigolion yr ynys hono. Dydd Sul a'r Llun, yr wythnos ddiweddaf, cynhaliwyd cyfarfod Diolch am y Cynhauaf yn Eglwys St. Michael, pryd y gwasanaethwyd gan y Parchn. J. C. Jones. Rheithior Llan- gelynin, Yr oedd yr Eglwys yn crlawn nos Lun. Gyda llaw, bydd cyfarfodydd yn y capeli ddydd Llun nesaf i ddiolch am y cynhauaf, a cheuir yr holi fasnachdai am y diwrnod. Prydnawn ddydd Sul, bu farw Mr. Robert Hughes (Ysgoldy), Cape! Garmon, yn 60 mlwydd oed. Yr oedd yn cwyno e'rs amser maith. Yr oedd yn adnabyddus iawn yma, gan ei fod yn arferol a gweithio yn Chwarel Hafodlas am flynyddoedd, ac yn enedigol o Capel Curig. Claddwyd heddyw (ddydd Iau) yn Capel Garmon. Cydymdeimlir yn fawr a'r weddw a'r plant oil. Nos Sul, yr oedd eglwys Brynrnaw? yn canu yn iach a Miss Mary Jones, Tynymerddyn. Y mae Miss Jones yn troi ei hwyneb am America, yn yr hon wlad y bu am flynyddoedd o'r blaen. l' Nos Fawrtb, cynhaliodd y ehwiorydd eu cyfarfod dirwestol cyntaf o'r tymor. Dewis- iwyd yn Swyddogion Llywyddes, Miss Jones, Ty Capel, Brynmawr Ysgrifenyddes, Miss Roberts, Beaver Grove, a Miss Eccles, Tany. marianyn Is-Ysgrifenyddes; Trysoryddes, Mrs, Roberts, Pyllaa. Hyderwn y bydd y chwiorydd yn ffyddlawn iawn y tymor hwn. CREULONDEB.—Yn Ynadlys Cerigydrudion, o flaen y Milwriad Mainwaring, ac ynadon eraill, cyhuddwyd Griffith Ellis, o greulondeb eithriadol at gaseg a ddefnyddid ganddo i gario Ilythyrau rhwng Bettwsycoed, a Phentre- foelas. Yr oedd yr anifail mewn cyflwr truenus, ac er pob rhybuddion, yr oedd y cyhuddedig yn ei defnyddio. Bygythiwyd ei garcharu y tro diweddaf y daliwyd ef gyda hi yn ei gerbyd, Darluniwyd y gaseg fel "swp o esgyrn."— Dywedodd y Cadeirydd fod rhai o'r Ynadon am ei anfon i garchar heb gyfle i dalu, ond fod y mwyafrif am roddi un cyfle iddo eto. Dirwy o £2 10s Oc a'r costau, a gini i'r Meddyg Anifeiliaid, yn gwneyd cyfanswm o £ 4 Os 6c.

BLAENAU FFESTINIOG. w.. cynyg ArDenig yr wythnos hon, Lard rresh 5c y pwys gan E. B. Jones & Co. DAMWAIN.-Prydnawn ddydd LIuD, cyfarfa bachgen ieuanc o'r enw Owen Parry, Ysgoldy. Tanygrisiau, a damwain trwy i'w droed fachu wrth fyned dros wal, a chafodd archoll ddofn i'w goes. Gweinyddwyod arno gan Dr. Thomas. YMADAEL.—Dydd Sadwrn diweddaf, ymad- awodd Mrs. Thomas, priod y Proff. J. G. Thomas, a'i thri phlentyn, am Wlad y Gor- Ilewin, He y mae ei phriod er's rhai misoedd bellach. Hefyd yn yr un Hong, yr oedd Mrs. Jones, priod y diweddar Joseph Jones, Insur- ance Agent, Maenofferen. Dymunwn iddynt fordaith gysurus. YMADAWIAD. Prydnawn ddydd Mawrth, yr oedd Mr. Richard Thomas, Tailor and Draper, High Street, yn ymadael a'r ardal, am Rhosybol, Sir Fon. Bu Mr. Thomas am flyn- yddoedd lawer yn aelod blaenllaw yn Eglwys y Tabernacl, lie y teimlir colled ar ei ol, a siaradwyd geiriau caredig iawn am dano yn y Gyfeillach nos Sabboth diweddaf, fel aelod ac athraw defnyddiol. TREN RHAD.-Prydnawn Sadwrn diweddaf, cymerodd ugeiniau lawer y fantais o gael myned i Lerpwl gyda'r tren rbad ar linelly Great West- ern, yr hon oedd yn gadael gorsaf y Blaenau am 12-10. Clywsom iddynt fwynhau eu hunain yn fawr, a daethant adref yn ddiogel ychydig cyn pedwar foreu Sul. Cymerodd rai y cyfle hwn i gael bod yn llygad-dyst o weled yr agerdd-long yn gadael Lerpwl 5 o'r gloch am yr America, lie yr oedd llawer o'u cyfeillion ac ei bwrdd. DIRWEST.-Dymunwn alw sylw at y cyfar- fod cyhoeddus a gynhelir o dan nawdd Cym- deithas Ddirwestol y Merched, nos Fawrth nesaf, ac a hysbysir mewn colofn arall. Hyd- erwn y rhoddir i'r chwiorydd y gefnogaeth a haeddant yn eu gwaith da o blaid sobrwydd a rhinwedd. DARLUNIAU BYW.—Bu Mr. J. Codman yn dyddori cynulleidfaoedd mawr gyda'i ddarlun- iau rhagorol yn yr Hall, o nos Sadwm tan nos Fercher diweddaf. Teflid y darluniau ar y lien gyda bywiogrwydd hynod; a chymerid dyddordeb neillduol yn y darluniau lleol a ddangosid. Yr oedd yr holl ddarluniau yn dda a chwaethus. DIOLCHGARWCH AM Y CYNHAUAF.—Cyn- haliwyd dydd gwyl cyffredinol dydd Llun diweddaf, i gydnabod Tad y trugareddau i gyd," am ei ffafr yn y cynhauaf eleni eto. Yr oedd y cynulliad yn ngwahanol addoldai y cylch yn lluosog, yn llawer lluosocach na'r cyfarfodydd rheolaidd bob Sabbath. Cyfarfod- ydd gweddi a mawl a gynhaliwyd yn yr holl Gapelau ymneillduol, ac adroddir fod cyfarfod- ydd hynod- o eneiniedig wedi eu cynal mewn llawer man. Traddodwyd pregethau yn eglwys Sant Dewi gan v Parch. David Jones, Abererch, a'r Parch. Thomas Prichard, Rhos, a chanwyd dwy anthem gyfaddas i'r achlysur, un gan y Cor Cymraeg dan arwein- iad Mr. D. D. Roberts, a'r llall gan y Cor Seisneg, dan arweiniad Mr. W. L. Griffiths. Yr oedd y pregethu a'r canu yn bwrpasol ac effeithiol. Gwnaed casgliadau yn y gwahanol addoldai fel arferol yn ystod y clydd, ond ar gais taer rhai o wyr mwyaf cyfrifol yr ardal yr ydym wedi peidio cyhoeddi y symiau wnaed ¡ yn mhob capel. CALFARIA.—Dechreuwyd Cymdeithas Un- deb Bedyddwyr Ieuanc Cymru am y tymor hwn, o dan lywyddiaeth y brawd J. Jones Williams. Cafwyd araeth yn y Cyfarfod nos Lun diweddaf, gan y brawd Robert Humphreys ar Gristionogaeth a'r Tlawd." Siaradwyd yn fywiog iawn gan amryw o'r brodyr, a chafwyd unawdau gan Gracie Hughes, a Griffith Thomas, ac yr oedd cynulliad da wedi dod nghyd. DAMWAIN.—Drwg genym hysbysu am ddam- wain ofidus a gymerodd le yn y Maindy Pit, Ton Pentre, boreu Sadwrn, y 19fed cyfisol, i'r cyfaili tawel Mr Jeremiah Pritchard, sef anwvI fab Mrs Ellen Pritchard, arferai fyw hyd yn ddiweddar yn Maenofferen. Ymddengys iddo tra yn dilyn ei ahvedigaeth fel glowr i un o'r drums sydd yn gweithio yn y pwll, rywfodd neu gilydd iithro, ac yna taflwyd ef i afael yr olwyn gocos sydd yn gysylltiedig a'r drum, fel | y maluriwyd ei goes mewn mcdd difrifol, a pbrofodd y ddamwain yn angeuoi iddo. Clud- wyd ef i'w gartref yn Arthur Street, Ystrad, g'?aii nifer o'i gydweithwyr oddeutu chwech y boreu, ond er pob gofal meddygol bu farw tua phump y nos, Cydymdeimlir yn fawr a'i fam a'i chwcer yn eu profedigaeth chwerw o golli un mor anwyl iddynt yn ei 29 mlwydd, DUVJ a fyddo yn nodded ac yn gysur iddynt yn eu trailed. Deallwn y bwriedir claddu yn y Lian, ac y cychwynir am y Gogiedd gyda'r tren 6 boreu Iau (heddyw).—J. II. GWAELEDD-Drwg genym ddeall fod Mr. Moses R. Jones, Maenofferen Hotel, yn hynod o wael er's rhai dyddiau. Y mae wedi trci ar wella, a phob golwg yn awr y cawn ei weled yn myned i mewn ac allan yn ein plith eto, ,'Eiddunv.:n iddo lwyr aciferiad, Parhad ar tudalen S,