Y Rhedegydd

Adeg Golchi Defaid. GAN fod yn rhaid Golchi yr oil o'r Defaid eleni erbyn y dydd cyntaf o Hydref, 1907, yn ol Archeb Bwrdd Amaethyddol, y mae cyflenwad rhagorol o DIP MRI. MC'DOUGALL, i'w gael yn Shop Isaf, Maentwrog, wedi eu pacio i fynu mewn ffi-irfiau hwylus-eaceni un pwys a phum' pwys yr un; a Blocks 16eg mewn box pren am 6s. 6c. yr un. Dyma hwyrach y ffurf rataf -daw felly o dan bum' ceiniog y pwys. Eto mewn Tyniau 5 a 10 pwysi; Bwcedi 20 a 25 pwys yr un. Mae y ffurf toesog (pas te) i\\ 'ef nyddio gyda dwfrpoeth. Eto Label Glas i'w ddefnyddio gyda dwfr oer, y mae y ffurf yma yn hwylus yn y mynydd. RHODDIR. benthyg Machine at Dippio yn EH AD i bawb a bryno MC' DOUGALL'S DIP genyf eleni, a dymunir ar i'r Ffermwyr GYD- DREFNU i ddefnyddio y cyfryw pan yn eu cymydogaeth er mwyn ei symud i leoedd eraill, fel y gellir gorphen yr oil erbyn diwedd mis Medi, YMOFYNER am y Forms priodol i'w rhoddi i'r Heddgeidwaid, a deuer a'r archebion or miwaith, naill a'i i Mr. W. EVANS, SHOP-YR- ERYR, Blaenau Festiniog, neu SHOP ISAF, Maentwrog, Tanybwlch. MEDI, 1907. T. ROBERTS. JBfiYPOLE" BUTTER REDUCED TO PER ■ f ik LB. i f Quality Guaranteed. ■- t ■ mAVPOLE PAIRy w, LTP 12, CHURCH STREET, BLAENAU FESTINIOG. < < OVER 520 BRANCHES NOW OPEN. ~r=7Z~ N ? Dyma gwestiwn a ddylai? I gael eich sylw difrifol^af, A ydyw cich hyny heb oedi" I y y Os ydyw eich golwg yn g Golwfl yn ddrwg nid oes modd ei wella 1 Od8ff 8 I., heb rhyw gyfrwng allanol i |I Ddiftygiol ? ? wneyd hyny. ? IGocheSw&h rfoagg dewis eich Spectol 8 ? eich hMM?Bn? gan hyny ??of5 yn I fwy o niwed o lawer. 1  Yr wyf yn barod i brofi eich g golwg yn rhad, ac os byda ———-————— angen Spectol arnoch gallaf Id.EZ!!k6 gael rhai reh siwtio am bris W. Thomas Jones VVatchmakel" & Optician NeVIbO f'O 'BlllïdiU,gs, E.t'i,S:tJ'niogl ????f. ??!OH@? ? ? fSf)C? Goods. ■■ Note Paper of every description, in neat boxes 6d. and is. Penny Packets; the trade supplied at wholesale prices. <0 Q o"J FOREIGN "NOTE PAPER. IfI1IJ -4 Fî11 ?  p?f iii ?  ??.? ?-.??- •- 5v>| "JS S 5 jM /#f fPj"' ') t u ;;} ':Ji' >&tps r; Ii. !f& a e Jt I

NODIADAU WYTHNOSOL Senedd Llafur. Yn Nghaerbaddon y cynhaliwyd cyfarfod- ydd blynyddol Cyngres Undebau Llafur eleni ac y mae hanes y cyfarfodydd yn ddyddorol ac yn fuddiol i'w darllen. Dengys mor aruthrol ydyw y cynydd y mae Undebau Llafnr wedi ei wneyd y blynyddoedd diwedd- af, a'u bod erbyn hyn yn allu cryf iawn ac yn ddylanwad mawr iawn yn y wlad. Yr oedd yn Nghaerbaddon 520 o genhadon ac yr oeddynt yn cynrychioli 1,700,000 o aelod- au. Yn mhlith y cenhadon yr oedd 34 o Aelodau Seneddol, ynghyd ag ugeiniau lawer o Gynghorwyr Trefol a Sirol a Gwarch- eidwaid y Tlodion. Dengys hyn fel y mae Llafur yn cael ei gynrychioli ar Fyrddau Cyhoeddus yn mhob rhan o'r wlad, ac nid ydym yn petruso dywedyd fod hyny yn fantais nid i unrhyw ddosbarth neillduol ond i'r cyhoedd yn gyffredinol. Oblegid fel, rheol, mae Cynrychiolwyr Llafur mewn gwahanol gylchoedd yn meddu cymhwysder- au neillduol i'r gwaith a ymddiriedir iddynt, ac yn cyflawni eu dyledswyddau gyda chred- yd iddynt eu hunain ac i'r rhai a'u hetholant. Gyda golwg ar y cyfarfodydd yn Nghaer- baddon, mae'n wir nad oeddynt bob amser yn cael eu dwyn ymlaen gyda'r urddas ellid ei ddymuno. Arferai ambell gynrychiolydd weithiau iaith heb fod yn rhy foneddigaidd dywedwyd unwaith neu ddwy wrth y Llywydd (Mr. A. H. Gill, A.S.) eiriau yn ymylu ar fod yn anfoesgar; a chafwyd gormod o barodrwydd drosodd a throsodd drachefn i ddywedyd geiriau anmharchus am Mr. John Burns. Cymer gelynion Undebau Llafur fantais ar bethau fel hyn i gondemnio yr arweinwyr, ac i haeru nad ydynt gymwys rhan yn y gwaith o ffurfio barn gyhoeddus a chymeryd rhan yn Llyw- odraethiad y deyrnas. Ein hatebiad i hyn ydyw nad yw y pethau hyn oil yn ddim ond brychau bychain, nad yw yn rhesymol disgwyl am iaith fursenaidd oddiwrth ddyn- ion nad ydynt igan mwyaf wedi cael ond ychydig fanteision addysgol, ac na ddywed- wyd dim yn ystod y cyfarfodydd nad yw ei waeth yn cael ei ddywedyd yn Nhy'r Cyffredin yn fynych-a hyny gan aelodau o'r blaid Doriaidd y rhai a honant mai hwy sydd yn cynrychioli boneddigeiddrwydd y wlad. Dywedwu yn bendant fod gan weith- wyr Prydain Fawr achos i fod yn falch o'r Gyngres, ac na ddywedwyd ac na wnaed ynddi ddim ac y mae ganddynt achos i gywilyddio o'i blegid. Ar y Haw arall cafwyd gan gryn lawer o'r aelodau amlyg- iadau o allu, doethineb, craffder a chryfder sydd yn profi fod gweithwyr y deyrnas yn edrych am gymhwysder yn y rhai a ddewis- ant i'w blaenori, ac yn llwyddo i'w gael hefyd.

Y Gyngres a Rhyfel. Cynygiwyd penderfyniad yn/erbyn gwas- anaeth milwrol gorfodol (conscription), ac yn erbyn rhoddi hyfforddiant milwrol i'l bechgyn yn yr ysgolion cyhoeddus. Gwyr ein darllenwyr fod ymgais egniol iawn yn cael ei gwneyd ar hyn o bryd (dan arweiniad Arglwydd Roberts) i wneyd addysg filwrol yn rhan o'r addysg gyfrenir yn yr ysgolion dyddiol. Wrth gynyg y penderfyniad dywedodd Mr. Appleton Mae rhai o honom wedi bod yn dra awyddus i gael y clerigwyr allan o'r ysgol; nid oes arnom eisieu gollwng y mihvr i fewn iddi." Cododd Mr. W. Thorne, A.s., i gymeradwyo y rhan gyntaf o'r penderfyniad, sef y rhan a gondemnia -yn hytrach cymeradwyai gyfranu addysg filwrol yn yr ysgolion. Dadleuai dros wneyd ymaith a byddin sefydlog, a thros ddysgu pob dinesydd pan yn ieuanc) i drin arfau, fel y gellid galw arno i filwrio pan fyddai raid. Ymhlith nid ychydtg o bethau anoeth a ddywedodd, y mwyaf anoeth oedd hyn :— fod milwyr gan mwyaf yn casau rhyfel ac yn caru heddwch. Atebwyd ef gan Mr. John Ward, A.s., (gwr fu yn y fyddin am rai blynyddoedd) a gwnaeth fyr waith o hono. Ni chafodd Mr. Thorne gynifer ag un i gytuno ag ef; ni chefnogodd neb y gwelliant a gynygiodd, ond tystiodd llawer fod ei oiygiadau yn hollol groes i olygiadau Sosialaidd yn gyffredinol. Wrth reswm y maent. Mae Sosialiaid cymhedrol a Sosial- iaid eithafol yr un ffunud yn erbyn rhyfel ac yn erbyn pobpeth sydd a thuedd i feithrin yspryd milwrol. Yr ydym yn llawenhau oblegid hyny, ac yn gweled ynddo arwydd fod yr amser yn nesau yn gyflym pan y bydd yn y wlad hon ac yn mhob gwlad wareidd- iedigdeimlad a barn gyhoeddus a'i gwna yn anmhosibl i frenhinoedd a'u cynghorwyr frysio i gyhoeddi rhyfel ynghylch materion dibwys a bychain. Yn raddol. ac nid yn araf, mae gweithwyr y gwledydd yn dyfod i edrych ar eu gilydd fel brodyr. Trwy gyfarfod ynghyd i ymgynghori ynghylch cwestynau Llafur, deuant i adnabod eu gilydd yn well, i barchu en gilydd yn fwy. Dywedir mae Sosialiaid Sweden a'i gwnaeth yn anmhosib i i'r wlad hono ryfela yn erbyn I Nonvy NUl fynal dori y cysylltiad oedd rhyngddi a Sweden, a bod yn deyrnas ar I ei phen ci hun. Rhoddwyd ar ddeall i I Lywodraeth Sweden y byddai i .v li \r yr noli wlad sefyll allan o'r dydd v cvl c | rhylel hyd op: plieidid a rhyfeia, 1 t J ,$ 11.>- (,J. 't./ ij, ..Irh hyny yn parlysu Sweden. Mae rhai yn ofni Sosialaeth ac yn arswydo rhagddi. Nid ydym o'u nifer, oblegid y mae Sosial- aeth yn sylweddoli gwir frawdoliaeth pawb o bob dosbarth, ac y mae hyny yn ddigon o sicrwydd na fydd iddi wneyd cam ag unrhyw ddosbarth. -,a. #

i Chwedl Ffol. Rhyngodd bodd i ryw un lunio chwedl fod gan Mr. D. Lloyd George fwriad (pan ddaw etholiad) i gefnu ar Fwrdeisdrefi Arfon ac i sefyll fel ymgeisydd am gynrychiolaeth Caerdydd. Rhoddodd y newyddiaduron dyddiol gyhoeddusrwydd mawr i'r chwedl, ac wrth reswm brysiodd rhai i'w chredu. Gellir bwrw nad oes dim ynddi. Ym- ddengys iddi gael ei thaeru i ryw fesur ddeufis neu dri yn ol, a bod Mr. Lloyd I George, pan alwodd rhywun ei sylw ati lwedi dywedyd Tra glyn Bwrdeisdrefi Arfon wrthyf fi, glynaf fi wrthynt hwy." Yn hollol felly nid ydym yn gweled pa fodd y gallai wneyd yn amgen. Pan oedd yn ddyn ieuanc, dibrofiad ac anadnabyddus, dewisiodd Rhyddfrydwyr trefi Arfon ef i'w cynrychioli yn y Senedd, ac yn awr, pan y mae yn wr mawt, yn un o Weimdogion y Goron, ac yn wladweinydd o fri, nid oes berygl iddo anghofio hyny.

Y Senedd-dymor nesaf. Yn ol llythyr a ysgrifenwyd gan Mr. Lloyd George i gyfarfo Undeb y Bedyddwyr yn Llanelli, y ddau brif fesur o senedd-dymor nesaf fydd un i sicrhau cydraddoldeb crefydd- ol yn yr Ysgolion, ac un i wellhau deddfau trwyddedol. (Dywedodd Mr. McKenna yntau mewn araeth o'r eiddo y bydd i'r Llywodraeth wthio ymlaen Fesur Addysg drwy ei holl ffurfiau drwy Dy'r Cyffredin a rhoddi cyfle arall i Dy'r Arglwyddi ei dderbyn). Dywedodd Mr. Lloyd George fod y fasnach feddwol yn ei gof ef wedi dinystrio dwy Weinyddiaeth Ryddfrydol gref a'i cymerasant mewn Haw i geisio cyf- yngu arni, ond y gwneir trydydd ymgais i ymgodymu a hi y flwyddyn nesaf. Gobeith- iwn y profir mai gwir y gair a ddywed mai y drydedd waith mae'r coel.

Toriaid Bwrdeisdrefi Dinbych. Ni pherthyn i ni ymyryd ag amgylchiadau Teuluaidd Toriaid Dinbych a Gwrecsam, ond gan eu bod hwy eu hunain yn eu trafod yn y Wasg newyddiadurol, yr ydym yn rhydd i gyfeirio atynt. Ymddengys oddi- wrth lythyr a ysgrifenwyd ac a gyhoeddwyd gan yr Anrhyd. G. T. Kenyon eu bod wedi ei hysbysu nad ydynt yn ewyllysio iddo ef ddyfod allan eto fel ymgeisydd am gynrych- iolaeth y bwrdeisdrefi. Awgrymasant iddo y priodoldeb o ymneillduo (o hono ei hun "well tase ") o'r maes, a rhoddi fel rheswm dros wneyd hyny ei oedran a gwendid cynyddol. Ond nid yw Mr. Kenyon yn credu mewn dywedyd yr hyn nid yw wir, a gwrthododd lunio esgus er mwyn cuddio y gwir reswm. Tystia nad yw ei nerth naturiol wedi pallu i fesur i'w anghymwyso i wneyd gwaith seneddwr, a dywed ei fod yn cilio o'r maes am fod yn rhaid iddo, yn gymaint a bod y Gymdeithas Geidwadol wedi ei hysbysu nas gallai ei gefnogi nai dderbyn el ymgeisydd. "Yrwyf yn cilio, meddai, fam fy mod wedi colli ymddiried adran o'r blaid yr wyf yn perthyn iddi." Mae'n amlwg ei fod wedi cael clwyf trwm i'w teimlad, ac nid yw yn ceisio celu hyny. Nis gallwn lai na theimlo drosto. Ymladdodd dair brwydr cyn enill y sedd yna wedi iddo ei dal am ychydig flynyddoedd, cipiwyd hi oddiarno gan Mr. Clement Edwards. Am hyny, mae rhai Ceidwadwyr yn ei feio; priodolant eu gorchfygiad i ddiffyg yn Mr. Kenyon yn hytrach nag i ragoriaeth yn Mr. Clement Edwards. Dichon eu bod yn iawn. Er fod Mr. Kenyon yn wr hynaws ac wedi enill teimladau dda llawer o Ryddfrydwyr, mae'n ddigon gwybyddus i lawer fod yn perthyn iddo rai pethau nas gallant lai na bod yn anfantais fawr iddo fel ymgeisydd. Nid oes genym ewyllys i ddal arnynt. Pwy sydd ganddynt mewn golwg i gymeryd ei le nis gwyddom ac ni'n dawr.

Etholiad Kirkdale. Trwy farwolaeth Mr. David Mac Iver mae etholaeth Kirkdale (Lerpwl) wedi colli ei chynrychiolydd Seneddol. Yr oedd y boneddwr ymadawedig yn wr hynaws dros ben, ac y mae yn anhawdd genym gredu fod ganddo yr un gelyn yn nac oddiallan i'r Senedd. Aeth i Dy'r Cyffredin y waith gyntaf fel cynrychiolydd Penbedw, ond yn mhen rhai blynyddoedd ymneillduodd, o raid yn hytrach nag o'i wir fodd. Y gwir syml yw mai methiant hollol fu fel gwieidyddwr. Yr oedd yn Dori eithafol, ac yn Ddiffyn- dollwr tra selog pan oedd Mr. Chamberlain yn Radical coch ei liw. Ar gyfrif ei sel dros Ddiffj-ndollaeth a thros Brotestaniaeth yn yr Eglwys Sefydledig, dewisiwyd ef gan Geid\va.dwvr Kirkdale fel ymgeisydd, ac etholwyd ef ganddynt ddwywaith i'w cyn- rychioli yn Nhy'r Cyflredin. Ei fwyafrif ddechreu y flwyddyn ddiweddaf oedd 592. Gwrthwynebwyd ef y pryd hyny gan Mr. J. Conley, cynrychiolydd Llafur. Credwn y buasai v rawy .frU Toriaidd yn iI !i-os na buasai wedi ei ys^ubo ymaith yn lhvyr oni- bae am ddau beth. Pabydd. yw Mr. Conley., ac y mae Kirkdale ynbrotestanaldd iawn. Heblaw hyn ni ddarfu i'r Rhyddf^dfcvyr rei y cyfryw weithio drosto fel y gaUasbnt ac fel y oj-laser.t wneyd. Yn awr mae'r Toriaid wedi gwahodd Mr. C. Mac Arthnr, cyn-gynrychiolydd rhanbarth yr Exchange fei eu hymgeisydd, ac mae Plaid Llafur wedi dewis Mr. John Hill, gwr a ymgeisiodd yn aflwyddianus am gynrychiolaeth Gevant Glasgow, yn yr etholiad Cyffredinol. Bydd y ffaith ei fod yn perthyn i Eglwys Loegr yn fantais iddo yn Kirkdale. Heblaw hyny, mae yn dra adnabyddus ac yn gymera wy iawn yn nghylchoedd Llafur. Gan ei todyn gystal Rhyddfrydwr ag y gellir dymuno iddo fod, yr ydym yn gobeithio y bydd i arwet- wyr Rhyddfrydol yr etholaeth ymdatiu i'r I frwydr a'u holl egni. Os gwnant hyny, rnaf ei ddychweliad yn bosibl os nad yn debyg Mae ganddo wrthwynebydd cryf y" Mr. Mac Arthur, oblegid mae yntau (fel Mr. Mac Iver) yn dwyn mawr sel dros Brotest- aniaeth yn yr Eglwys Sefydledig. Hyd yn ddiweddar nid oedd wedi llwyr gefnu ar Fasnach Rydd: yn mha le y saif erbyn hY¡¡ nis gwyddom. Os dywed ei fod yn bro ganlyn Mr. Balfour, bydd hyny yn ddigon foddloni y Toriaid er nas gwyr yr un 0 od | ynt pa ffordd mae'r gwr hwnw yn hwr jju j myn'd.

-.M. # w ii Ysgol Talacre. Cofir ddarfod i Bwyllgor Addys?? Fflint benderfynu peidio cydnabod yr & Babyddol hon fel Ysgol Elfenol Gy??°'  a chodi ysgot newydd yn Mhentref Gwes.ppyv,f gerllaw iddi. Yn y man cydnab d wy hono gan? y Llywodraeth fel Ysgol r Gyhoeddus. Yn ddiweddarach, g??'i Arglwyddes Mostyn gais at y Bwrdd A??,.? i gydnabod ei hysgol hithau hefyd fel )(sgol Elfenol Gyhoeddus, ond aflwyddlans fu. Yr wythnos ddiweddaf daeth ga,. lo ,r swyddfa hono yn dywedyd yn eg!ur i v Bwrdd yn gwrthod yn bendant s?"? ? ? yr ysgol. Mae hyn wedi cythruddo e Arglwyddes Mostyn yn ddirfawr, ac y wedi ysgrifenu Hythyr maith iawn at Mf?' T. Davies. Nid yw yn ddrwg ?ny? ddarfod iddi wneyd hyn, oblegid ?s"??'? fath yspryd sydd ynddi ac o ba fath dy y mae. Nid yw ei phriod, Syr *? ? Mostyn, wedi cymeryd rhan yn y ddadi 0 gwbl. Wedi darllen y Hythyr diwedd?? ysgrifenodd ei wraig, yn ogystal a Hytny eraill a ysgrifenodd o'r blaen, cyf?!?"?d Syr Pyers Mostyn yn haeddu ein cy°??. deimlad yn hytrach na'i feio. Gelhr bwr?' nad oedd yr Offeiriad Pabaidd yn ,,hell oddiwrth yr Arglwyddes Mostyn pan y??°??. enai y Hythyrau. Mae'n ddiameu geny fod copiau wedi ei rhoddi iddi.

GARDDWRIAETH- uan- Mr. Gol.-A fyddwch chwi fwyne^^  iattau congl fechau o'ch newyddiadUr a riefnyd^" iol i ddwyn i sylw trigolion Mno IZOad, symudiad a bar lawer o les a mwyni??' j^yot. Y mae rhai o foneddigion caredig >r j cynyg y gwobrwyon am Arddwriaeth jdurnol y flwyddyn nesaf. Anfonir y ??y"° i bob ty pan gwblheir y cynllun. Nid oes ogen ty pan gwblheir y cynllun. agor Ilygaid neb i fuddioldeb y svrlludiad.'y mae ein gobaith yn gryf y bydd pawb Yn Yr heol yn aiddgar am gystadleuaeth. Arn bryd- ferthwch yn unig y gwobrwyir ele"er y gwyddom am rai yn meddu dawn eoig t fagu llysiau bwytadwy. Amcemr .,mbyl? ereill i ymuno yn er "y???Q ereill i ymuno yn Gymdeithas er vl^ vrWuv" ddo 1 Garddwtiaeth yn ei amrywiol gange Y mae v boneddwyr hynaws wedi g\ele ?j ymddiried y svmudiad y tro hwn a j^ydd yn dda genyf eglm-o yn mbeUach i ^ynag n. c1(j1 i prsisin Wnv -Vr eiddoch yn W, 1, ?- j ? 125. Manod Road. 1, ?- j ? c MORK,?l, 125, Manod Road, C. MOKK.- Medi 10, 1907. A.

marwolaethau- Mr Gr?th.Medi9,ynwy?h.o.ced,  Robert ? Mrs Cathen.ne G ri ffiY1. Capel Curig.  Row?nds-Medi llcg. wcdi cvstud?d 'D ?nVO wIands, 53 mlk?.yd?l? oed, ]%Ti, Robe?rt Ty'nllwyn, T.nygnsi.u Blaenau  C'ed.nr dydd Sadwrn (angJaàdcyhoeddus) vn mynweri: Bs'.hesd- Cyc?-'i- ??'? ??dau o'r gloch. GKMEDSGASTHAU. 27 r-,d MT  s  Hï1;'í.{;l:r::1f/7 pdC',t:rg:. H.