Y Rhedegydd

I NODIADAU WYTHNOSOL IGwaed y DarlSawyr. Nid ydym yn cofio ddarfod i ni erioed ddarllen apel debyg i'r hon sydd newydd ei chyhoeddi gan Gyngrair Darllawyr y deyr- nas. Mae'n wybyddus fod y Llywodraeth wedi rhoddi addewid bcndant a hollol diarn- odol y bydd iddi ddwyn ymlaen y Senedd- dymor ncsnf fesur trwyddedol yr hwn fel y tybir fydd v fath ag i ddadwneyd mewn rhan fesur trwyddedol gweinyddiaeth Mr. Balfour a basiwyd ganddi er gwaethaf pob gwrth- wynebiad oedd }rn bosib!, ac er i ape!ion taerion gael ei gwnevd ati i atal ei liaw. Gobeithia pleidwyr sobrwydd a rhinwedd a moes y by,.d y mesur addawedig yn un gwerth ei gael: cred daillawyr y deyrnas y bydd yn un tra niweidiol i'w masnach hwy. Am hyny y rna" ofn wedi dyfod arnyp.t, ac arswyd, ac y maent eisoes yn gwncyd paro- toadau i geisio ei dyfetha. Nid yw y mesur wedi ei eni eto, a'u bwriad hwy ydyw ei ladd yn yr enedigaeth, os gallant fodd yn y byd. Dyma ystyr apel at bobl Prydain Fawr sydd newydd gael ei chyhoeddi gan- ddynt. Ynddi dywedant mai effaith y mesur sydd ar ddyfod fydd andwyo eu masnach a thaflu allan o waith filoedd lawer o bobl sydd yn gweithio mewn darllawdai a miloedd o bobl sydd yn dilyn galwedigaethau a dibyn- ant i fesur ar y darllawdai, a dwyn cyni ar filoedd o wragedd gweddwon a phlant am- ddifaid, a chodi pris cwrw. Wedi dywedyd hyn oil hysbysir pobl Prydain Fawr mai ganddynt hwy mae'r gallu i rwystro anfad- waith fel hwn rhag cael ei wneyd, a thaer erfynir arnynt ddeffro a gwregysu ei Iwynau ac arfer y gallu sydd eiddynt ar frys, onide bydd yn rhy ddiweddar. Peri i ni chwerthin y buasai yr ysgrech hon onibae ein bod yn gwybod mor fawr ydyw dylanwad y fasnach mewn diodydd meddwol, ac mor hawdd ydyw camarwain a chwareu ar deimladau dosbarth lluosog o bobl ein teyrnas-yn en- wedig yn Lloegr. Rhyfedd yn ein golwg ydyw gweled darllawyr o bawb yn dangos gofal am weithwyr y wlad ac am ei gwrag- edd gweddwon a'i hamddifaid, a ninau yn gwybod fod tlodi a chyni ugeiniau o filoedd o'r cyfryw i'w briodoli i'r fasnach trwy ddwyn yr hon ymlaen y maent hwy yn ym- gyfoethogi. Ond yr hyn y mynwn ddal arno ydyw yr angen sydd am i gyfeillion dirwest ddysgu gwers oddiwrth y darliawyr, a brysio i oleuo'r wlad ac i gryfhau dwylaw'r Llywodraeth rhag iddi gael ei dychrynu gan wrthwynebiad y darllawyr a'r bobl sydd mewn cydymdeimlad a hwy a than eu dylan- wad. Daw y gauaf cyn bo hir bellach, a dylid trefnu i gynal cyfarfodydd yn mhob dinas a phentref yn y wlad er mwyn i'r bobl yn gyffredinol gael dangos fod y Llywodraeth yn gwneyd eu hewyllys hwy. Oni wneir hyny, bydd i Dy'r Arglwyddi, yn yr hwn y mae nid ychydig o ddarllawyr a llawer iawn o gyfeillion iddynt, daflu'r mesur allan dan yr esgus ei fod wedi ei ddwyn ymlaen heb fod neb yn galw am dano ond ychydig ben- boethiaid eithafol.

Pwyllgor Addysg Meirion. I Rhoddwyd sylw pellach i Bwyllgor Addysg Meirion yn Nhy'r Cyffredin yn nghorph yr wythnos, a dywed y newyddiad- uron dyddiol ddarfod i Mr. Mc' Kenna roddi un atebiad sydd wedi peri syndod i lawer. Yn ol yr adroddiad dywedodd fod y Pwyllgor Addysg wedi hysbysu rheolwyr Ysgolion Eglwysig y Sir na fydd i'r Pwyllgor wrth- wynebu i'r Llywodraeth dalu iddynt hwy y rheolwyr) y symiau a delir ganddynt hwy fel cyflogau'r athrawon. Nis gallwn gredu fod cenadwri o'r fath wedi ei hanfon i'r rheolwyr; rhaid fod rhywgamddealltwriaeth yn rhywle. Fel hyn y saif y iiiater:-Gall rheolwyr yr ysgolion Eglwysig dalu cyflog- au'r athrawon gwasanaethant wedi hyny gallant (dan Ddeddf Gorthrech 1903) apelio at y Bwrdd Addysg i ad-dalu iddynt; yna rhydd y Bwrdd Addysg gyfle i Bwyllgor Addysg y Sir i gyflwyno iddo resymau dros iddo beidio ad-dalu i'r rheolwyr. Wedi hyny penderfynir y mater gan y Bwrdd Addysg—hyny yw gan Mr. Mc'Kenna. A bwrw ei fod yn penderfynu ad-dalu i'r rheolwyr, cymer yr arian allan o rodd- dalau (grants) dyledus i Bwyllgor Addysg y Sir. Gwelir oddiwrth hyn mai o god Pwyllgor Addysg Meirion y cymerir yr arian, ac mai dywedyd hyny yr un peth a dywedyd mai o'r dreth y'u cymerir. Fellv bydd yr Ysgoliou Eglwysig yn cael rhan o'u cynhaliaeth o'r dreth. Yn wir bu i'r Bwrdd Addysg tua dwy flynedd yn ol gymeryd dros £ 1500 alibn o rodd daiau (grants) dyledus i Bwyllgor Addysg y Sir, a'u tros- glwyddo. i reolwyr yr Ysgolion Eglwysig a rhaid oedd i'r Pwyllgor wneyd y goiled hono i fyny o'r dreth. ^Mae'n liysbys fod y tizi ro(](jcrit ddim o'r dr/ th at gynal yr Ysgolion Enwadol. Dichon nad yw y (,'ync'o.r tia'r P-vylij/or wedi rhoddi dim, ond y sicr fed y swm a enwyd uchod wcdi ei gymeryd oddiar neu ei atal oddiwrth Y PwyHgor, ac y buasai Uai o dreth wed' ca? ei chodi yn y Sir onibae fod hyny wed» wneyd. Trwy ymostwng yn dawd > beth fel hyn mae'r Pw?Hgor Addysg megy' yri cytuno a'r hyn a wneir. Onid yw Y"? iddo edrych y ffaith hon yn ei wyneb ? Mae ?,I amheus genym a ydyw y taethdalwyr Y" gwybod beth sydd wedi ei wneyd els0fS pheth sydd i gael ei wneyd eto Rh,dded Y PwyDgor wybodaeth lawn ir c,hoedd. Mae yr amser wedi dyfod iddo ysty?'? beth i'w wneyd, pa un a'i parhau i gan1^^ i symiau gael eu cymeryd o bryd i br 0, gyllid gan y Llywodraeth tuag at Y iiai  Ysgolion Enwadol, a'i ynte ymddi 0, a gadael i'r Llywodraeth reoli yr holl s oliorl fel y myno a goreu y gallo.

Arglwydd Rosebery yn lYhY yt Argiwyddi. Nos Eawrth yr oedd Mesur Tydd>.nou Ysgotland dan sylw Ty yr Arglwy«c»»a chymerodd Arglwydd Rosebury.-rar riodedig yn y ddadl. Yn ei araeth condemnioa y llwyr ac amlygodd ei fwriad i'w vvr^nv-^rth yn y modd mwyaf penderfynol. wneyd hyn yn hysbys (er lIawenydd aw i'r Trald) dywedodd ei fod yn bwnad t, p!e:d)eisio dros Fesur Tyddynod Chymru, ac nas gallai yn gy?n bJeidlelSI( dros ddau fesur sydd, fel y de'! ef V""? anghyson y naill a'r Hall. Adde£odd y rhwydd fod angen am ddeddfu ar gyfer yr Y sgo\and, ac ni phetrusodd egluro v?e au ar y rhai y dylid gwneyd hyny. Rha¡d  n¡ gydnabod nad yw ein gwyboaaetj in Y matcry fath ag i'w wneyd y'T?'????? ddywedyd pa un a'i cvnilun y L'}vv th a'i cynllun Arglwydd Rosebury > > y goreu. Wedi darHen ei araeth yr y? yn tcim]o nad yw wedi peidio a boa yn ?"y .? frydwr, end ci fod er hyny yn !?er j agosach at fod yn Dori nag y byddal.

 Terfysg yn Beifast. 1 -.4,4 ..nt 0 hcrwvdd a?hytundeb rfiyngu hwy a'u meistri yn r?hylch c?og- yn sefyjl mae certwyr a iiwy?hwyr Be?-st?n se? allan er's rhai wythnosau. Mewn cc. „i,.niad hyny mae'r ddinas wedi bod niewnc? terfysglyd. Dydd Uun cynyddoddy fys? ynddirfawr. GNvii )?.s?Lad ar yr i?ddgeidwaui yn yr neolydd, éJC" mg:og!odd tyrfa o <1mg)kh eu Ilucstya ch??.?r?i??.,s?n

Swydd i Mr. Ellis J. Griffith A-S* Mae wedi ei haeru drosodd a thrOsOd drachefn er's blwyddyn a haner fod Swydd arjgael ei rhoddi gan y Llywodraeth i'r aeiod dros Fon. Erbyn hyn mae hyny wed.i cael ei wneyd. Hysbyswyd dydd Mercheref wedi cael ei benodi yn Gofnodydd (Record Penbedw, ac yr ydym yn ei longyfarc ef a chalon rwydd iawn. Er y gesyd ei angenrhaid arno i waghau ei sedd fel cjj j rychiolydd Seneddol Mon, y mae yn ?' apelio at?yr etholwyr i'w ethol drachef!_ a Jy mae yn bwriadu gwneyd hvny. A4aepr sedd yn feddiant sicr iawn i'r Rhyddfryd?yf? Yn lonawr 1906 yr oedd mwyafrif Mr> IEIIIS Griffith yn 2,718. Cafodd ef 5,766 a'i wrth- wynebydd Toriaidd, Mr. Priestly ??'? Nid yw y swydd sydd wedi ei rhoddJ J;; werth dim mwy na chan' gini y flwyd1 yn ngwyneb hyn ymddengys yn beth rhyfid. ei fod trwy ei derbyn yn gwaghau ei I edd. Ond dyna'r gyfraith. Mae gyrfa y bonedd wr anrhydeddus wedi bod yn !!wyd? .? iawn. Enillodd iddo ei hun enw fel ysgol d 0 gwych, Cafodd ei ethol yn GymraW? Goleg Downing pan nad oedd ond ieual. tlc iawn, ac ychydig yn ddiweddarach wyd ef yn Ddarlithydd yn y Gyfra Y" ngholeg y Trindod. Gwyr ein darllt eny,aA ei fod yn Rhyddfrydwr cryf a'i ..od MOr rhydd oddiwrth y peth atgas a elwir j;c- siondafyddiaeth." Mae'n amheuthy0^ glywed ef, fel y mae Mr. Lloyd George hefyd yn gwneyd, yn siarad y Gymraeg heb gysgod o ledia?th na mursendod ffol. DYy a unwn iddo hir oes a llwyddiant mW Y a dyrchafiad uwch eto.