Welsh Newspapers
Search 15 million Welsh newspaper articles
9 articles on this Page
CYFARFOD UNDEB Y CHWARELWYR.
CYFARFOD UNDEB Y CHWARELWYR. Nos Wener, Mehefin 29ain, cynhaliwyd cyf- arfod cyhoeddus o weithwyr yn yr Assembly Rooms i'r amcan o bleidio Undeb y Chwarel- wyr. Y prif siaradwyr oeddynt y Parch. John Williams, A.S., dros Ddosbarth Gower, Mor- ganwg, y Parch. Benjamin Thomas, B.A., a Mr. D. R. Daniels, trefnydd yr Undeb. Yr oedd yn bresenol ar y llwyfan hefyd, Mri. T. R. Davies Hugh Lloyd; Thomas John Evans, yr Ysgrifenydd lleol, a Mr. Henry Cunnington, Cadeirydd y Cyfarfod. Hwyr- frydig y bu'r cynulliad yn dyfod at eu gilydd, ond daeth torf fawr yn nghyd a chafwyd cyf- arfod rhagorol. Y Cadeirydd, wedi cyfeirio at sefyllfa anfodd- haol Llafur ar hyn o bryd a gynhorai bobl ieuainc i feddwl am gynllun i wella amgylch- iadau y gweithiwr. Dangosai yr angenrheid- rwydd am fanteisio ar ddeddfau ffafriol iddynt oedd eisoes mewn bod. Dylent wneyd safle gweithwyr dan eu Cynghorau Gwledig a Dinesig yn gynllun o'r hyn y dymunent i weithwyr gael. Fel un oedd a llais yn newisiad ein Cyngor Dinesig yr oedd arno gywilydd o'r cyflog a delid i rai o'r gweithwyr. Sut y gallai ef fel gweithiwr ofyn gyda dim cysondeb am gyflog byw pan yr oedd fel dinesydd yn cyflogi dynion dan gyflog ? Yr oedd cyflwr llafur ar hyn o bryd mor flodeuog ag y bu erioed, ac eto yr oedd tri chwarter miliwn o weithwyr yn anghyflogedig. Yr oedd hyn yn galw am gyfnewidiad yn yr holl gyfundrefn gymdeithasol fel y bodola ar hyn o bryd. Darllenodd Mr. T. R. Davies y penderfyniad canlynol:—" Ein bod yn llawenhau yn herwydd llwyddiant llafur yn mherthynas a deddfwr- iaeth, a'n bod hefyd yn argyhoeddedig mai drwy Uudeb a chydweithrediad y mae'n bosibl i ninau, Chwarelwyr Gogledd Cymru. sicrhau ein hawliau drwy ddeddfwriaeth gymdeithasol iachus." Cynygiodd y pender- fyniad mewn anerchiad pwrpasol yn yr hon y dywedai fod y llwyddiant y cyfeirir ato yn rhywbeth heblaw oedd wedi codi yn yr etholiad —ffrwyth dylanwadau cudd ydoedd. Yr oedd Undebau Llafur wedi bod yn gweithio am flynyddau o'r golwg ond eto yn effeithiol. Daliai mai prif angen Chwarelwyr ar hyn o bryd ydyw Undeb cryf a chronfa o £100,000 wrth ei chefn. Eilwyd y penderfyniad gan Mr. D. R. Daniels yr hwn a welai fod yn y cyfarfod arwyddion fod y mil blynyddau yn agoshau. Llawenhai wrth weled un foneddiges yn bresenol. Carai weled boneddigesau yn cymeryd dyddordeb mewn cwestiynau llafur, yr oedd y rhai hyn yn bwysig iddynt hwy yn gymaint ag mai hwy oedd y Chancellors of the Exchequer. Yr oedd arwydd ar y llwyfan hefyd eu bod yn dyfod yn nes at eu gilydd. Yr oedd pob plaid a chredo grefyddol a gwleidyddol yn cael eu cynrychioli yno. Pwysai ar y gweithwyr ddyfod i'r Undeb gyda theimladau mor gysegredig a myned i'r Seiat. Y Parch. John Williams, A.S., yr hwn a gafodd dderbyniad brwdfrydig, a ddywedodd nad oedd yn credu fod angenrhaid yn Festiniog i anfon am wyr dieithr i'w hanerch, gan fod dynion Ileol oedd yn gwylio yr amgylchiadau wedi arfer ac yn ableto i'w harwain yn ddiogel. Yr oedd symudiad oedd tu hwnt i ddychymyg dyn nac angel yn myned yn mlaen y dyddiau hyn-symudiad mawr cymdeithasol oedd mor gryf a deddfau natur. Yr oedd yr Eglwysi, y Cymdeithasau Dirwestol, Socialaidd a chyd- weithredol oil yn y symudiad mawr ac yn gwneyd daioni bob un yn ei ffordd ei hun ac o dan fendith Duw. Mynai i bob dyn holi ei hun a oedd ef yn y symudiad mawr hwn. Yr oedd y symudiad cydweithiol yn gwneyd gwaith ag yr oedd y wladweiniaeth fwyaf doeth wedi methu. Yr oedd yn cyflym gysylltu teyrnasoedd eraill a'n teyrnas ni, a thrwy y drafodaeth fasnachol yma yr oedd brawdoliaeth yn tyfu rhyngddynt. Yr oedd talaethau Gogledd Europe—Norway, Sweden ac eraill yn anfon eu cynyrch i'r wlad hon a pha fwyaf ddeuai yma rhataf fyddai y bwyd. A'r symudiad cydweithiol oedd yn cadw mantol y prisiau yn wastad, Yr oedd gan Lafur gymaint o hawl i ddefnyddio y peirian- waith gwleidyddol i sicrhau cyfiawnder ag oedd gan unrhyw blaid arall. Yr oedd gweithwyr wedi bod yn rhy ofnus i ddatgan yr hawl yma hyd yn ddiweddar. Ond yr oedd pethau yn dyfod yn well yr oedd Llafur yn dechreu cael sylw, a chyfeiriai at y ffaith ei fod ef Y collier bach 7 yn eistedd gyda Mr. Osmond Williams ar bwyllgor o bedwar i benderfynu cwestiynau masnachol pwysig y dydd blaenorol fel prawf o hyn. Nid oedd yn credu mewn creu anes- mwythper rhwng y cyflogwr a'r cyflogedig, ond yr oedd yn rhaid gosod safon foesol o flaen y ddau mor eglur fel y Ibyddai cywilydd [arnynt ei throseddu. Un peth y gofynent am dano oedd rhan deg o'r cyfoeth gynyrchir gan Lafur. Yr oedd rhywbeth o'i le yn y drefn a gynyrchai filiwnwyr newydd bob blwyddyn. Cymwyso y peth hwn oedd gwaith undebau llafur yn y wlad. Hwynt- hwy oedd i osod telerau llafur i lawr. Ni roddai anair o gwbl i gyfoeth. Yr oedd yn greadur da deuau y drwg i mewn pan elai yn greawdwr. Yr oedd Llafur yr un peth yn mhobman, ond nid oedd amgylchiadau llafur- wyr yr un, Nid oedd cystal yn Germany ag yn Mrhydain ag yn America. Eu nod ddylai fod gwella llafurwyr trw'r byd Nid oedd yn werth cael £ l yn Ffestiniog os byddai dynion mewn lleoedd eraill yn cael dim ond 1/ oblegid yn fuan fe ostynga y £ 1 i 1/ Coder y swllt yn bunt i bob gweithiwr. Cyn y gellid gwneyd hyny yr oedd yn rhaid i holl Undebau y wlad godi y safon o fyw a'r cyflogau i ateb i hyny. Dylai pob gwelthlwr fod yn ddigon o drefnidydd i allu gofyn yn y farchnad lafur y pris uchaf am bob cyneddf a gallu sydd ynddo. Yr oedd y llu anghyflogedig yn teilyngu sylw. Dylai fod rhyw drefniant gwladwriaethol i roi gwaith i bob dyn sy'n barod i weithio. Gofyn- ai am ddeddfau tirol iawn. Yr oedd Duw wedi rhoi y ddaear i'r bobl, a'r ddaear wedi rhoddi genedigaeth i blant ond fel yr oedd pethau ar hyn:o bryd nid oedd yn gallu cadw plant ei chroth ei hun. Yr oedd llawer yn an- ghyflogedig; lie yr oedd cylchynfyd y cyfryw rai i'w feio dylid tosturio wrthynt a'u helpu, ond lie nad oeddynt "yn mwyn a gwaith os gallent "Spongio," eu cosbi oedd eisiau. Credai fod amser gwell wrth y drws. Yr oeddynt yn planu coed y byddai eraill yn cysgodi tanynt, ac yn tynu eu ffrwyth. Dysg- ent iawn brisio llafur. Clywyd rhai yn dweyd onibae fod Mr. Hwn-a Hwn wedi dyfod i'r ardal buasai yma le tlawd. Gallai yntau ateb, ac onibae fod John Jones a Thomas Thomas a Rhys Rees wedi dyfod yno buasai yno le tlawd hefyd. Bu llafur yn byw yn hapus cyn i gyfalaf gael ei eni. Llafur yw tad cyfalaf oud yn fynych fe welais y tad yn diweddu ei oes yn y work-house a'r mab yn y palas. Nid oedd hawl foesol gan un dyn i beidio bod yn undebwr. Dylent aberthu er mwyn eu gilydd. Credai y byddai byw o weled tal henaint yn ffaith. Gofynent gyda hyny am well anedd-dai i weithwyr, bwyd i blant yr ysgolion, gwell deddfau tirol, a diwygiadau eraill. Cyn y sicrheid y rhai hyn yr oedd yn rhaid bod yn unol, a chynllun eu hundod ddylai fod y Drindod Sanctaidd ei hun. Dilynwyd ef gan y Parch Benjamin Thomas, B.D., yr hwn er fod yr awr yn hwyr a gafodd wrandawiad amyneddgar a chymeradwyaeth wresog. Dywedodd fod y chwildroad wedi cymeryd lie eisoes, oblegid yr oedd yn beth newydd iawn yn Nghymru roi y pregethwr goreu yn gyntaf. Wrth gyfeirio at y pender- fyniad dywedodd fod achos cyfiawn i lawenhau at lwyddiant y blaid lafur, a dymunai i'w nhifer gael ei ddyblu. Sylwodd ar yr angen- rheidrwydd am undeb (a) Er mwyn amddiffyn- iad. Yr oedd gan y cyflogwr ei amddiffyniad yn ei boced. Nid oedd gan y gweithiwr hyny, ac yr oedd poced wag yn gwneyd cefn agored i guro arno yn ami. (b) Ermwyn i'r gweithwyr ddyfod i ddeall eu gilydd. (c) Er mwyn cael arian a modd brwydro os byddai raid. Gwrth- wynebid yr Undeb gan rai am ei bod wedi gwneyd camgymeriadau yn y gorphenol, ond adroddai ef ar ol Mr. Cecil Rhodes, "The man that made no mistakes has never made anything else," Dywedid ei bod yn cyfynguar ryddid y gweithiwr; ond dadleuai ef fod llawer gorfodaeth yn fendithiol. Daliai ef fod Un- debaeth yn un o ofynion cyfiawnder, a bod pwy bynag a'i cefnogai y drylwyr ac aberthgar yn bwrw eu bara ar wyneb y dyfroedd ac y byddai rhywrai os na byddent hwy yn medi cynhauaf toreithiog mewn canlyniad. Pasiwyd y penderfyniad yn unfrydol. Cynygiodd Mr. Hugh Lloyd ddiolchgarwch i'r siaradwyr, a dymunai iddynt gofio mai Undebaeth oedd wedi ei gwneyd yn bosibl i Mr. Williams fod yn y safle anrhydeddus y mae ar hyn o bryd. Eu hangen fel undebwyr oedd amynedd a dyfalbarhad. Cefnogwyd gan Mr. Thos. John Evans yr ysgrifenydd lleol, a chariwyd yn wresog.
CYNGOR DINESIG BETTWSYCOED.
CYNGOR DINESIG BETTWSYCOED. Cynhaliwyd cyfarfod rheolaidd y Cyngor prydnawn dydd Gwener yn ystafell yr Ynad- on pryd yr oedd yn bresenol Mri Robert Paryy, (cadeirydd) Thomas Griffiths, (Is- Gadeirydd); John Hughes David Jones;, Henry Roberts; W. Corns R. Rawlinson; R. R. Owen. (clerc) a D. J. Edwards, (Arolygydd). Wedi darllen a chadarnhau cofnodion y cyfarfod diweddaf, hysbyswyd nad oedd gan y Pwyllgor Iechydol a'r Ffyrdd ddim adroddiad i'w gyflwyno ytro hwn. ARIANOL.—Argymhellai y Pwyllgor Arianol i dalu gwahanol filiau yn cyraedd £ 23 10s lic, yn cynwys y swm o £3 10s Oc am ddyfrhau y ffyrdd-Yr oedd Cwmni y gwaith Nwy yn gofyn y Cyngor o £ 22 10s Oc, ond gan i'r lampau fod ar ol yr amser penodedig yn cael eu goleuo, ac yn cael eu diffodd yn rhy fuan, anfonwyd at y Cwmni am ostyngiad yn y swm. Daeth atebiad i un llythyr ond nid i'r ail, a chyflwynwyd y mater i'r Pwyllgor goleuo, gyda hawl i'w setlo. TRETHi.-Ar gynygiad Mr. T. Griffiths a chefnogiad Mr, John Hughes, dodwyd sel y Cyngor ar yr alwad i godi treth o 1/8 y bunt at ofynion cyffredinol, a 2c yn y bunt o dreth Ddwfr; deuai ynaill a 410 3s 5 i mewn. a'r Ilall a LC26 13s 4c. GOLEUO.—Yr oedd Cwmni Nwy Caergybi a gogledd Cymru yn cynyg goleuo y lie a Nwy am bunt y lamp, a dodi goleu, diffodd, ac adgyweirio am 7/- y lamp, ac 8/- y lamp yn Pentredu,—Sylwyd fod hyn yn uwch o 2/- y lamp nag ydoedd y llynedd.—Ar gynygiad Mr. T. Griffiths a chefnogiad Mr. W. Corns cyflwynwyd y mater i*r Pwyllgor, CYDNABOD.—Mr. W. Corns, a anfonodd i gydnabod yn ddiolchgar gydymdeimlad y Cyngor ag ef yn ei brofedigaeth o golli ei briod. TROTHAI.—Yr oedd y cyngor wedi pasio i godi Trothai (Urinal) cyhoeddus yn ymyl y Royal Oak. Darllenwyd llythyr oddiwrth Mri Carter, Vincent, & Co., cyfreithwyr Mrs Pnllan yn rhybuddio i beidio gan mai ffordd anghyoedd perthynol iddi hi ydoedd yr un y meddylid am godi y trothai arni.-Barna'r Cyngor yn wahanol gan fod y ffordd yn cael ei hadgyweirio gan y trethdalwyr, ac felly yn ffordd gyhoeddus. CWYN AM DDWFR.—Dr. Pritchard a anfonodd i gwyno oherwydd prinder ei gyflenwad dwff.-Dywedodd yr Arolygydd na chafodd gwyn gan neb arall.—Y Cadeirydd Mae digon o ddwfr acw, a dylai fod digon yn nhy y Doctor. Gall mai ei bibelli sydd wedi cau." Mewn atebiad i'r Is-gadeirydd dywed- odd yr Arolygydd fod digonedd o ddwfr trwy y lle.-Mr. T. Griffiths, felly dylid anfon rhybudd i Dr. Pritchard i osod ei bibelli dwfr mewn trefn.—Mr. R. Rowlirison a ddywedodd fod y cyflenwad dwfr yn well nag y bu erioed. MEDDYGOL.—Darllenwyd adroddiad Dr. Frazer, swyddog meddygol y Cyngor. am fis Mai yn dangos i un gael ei eni a dau farw. Ni bu yr un clefyd trwy y lie yn ystod y mis.— Cadeirydd, Mae'r adroddiad am y 7 mlynedd diweddaf yn ffafriol iawn." Yr oedd bil o £4 7s 8c wedi dod fel cyfran y Cyngor o gostau argraffu adroddiadau Dr. Frazer am y ddwy flynedd diweddaf.—Y clerc a gyfarwyddodd i'w adael hyd y cyfarfod nesaf am ei fod yn beth newydd i ofyn dim o'r fath ac er mwyn iddo wneyd ymholiadau beth a wna Cyngorau eraill. AMAETHYDDOL.—Gofidiai y Cyngor nas gallent weled eu ffordd yn glir i dderbyn cynyg awdurdodau Coleg Bangor i gael cyfres o Ddarlithiau ar Amaethyddiaeth yn y lie yn y gaeaf. Cwynid nad oedd nemawr neb yn manteisio ar y Darlithoedd hyny i'r graddau y buasai yn ddymunol eu gweled yn gwneyd. TRWYDDEDAU.—Caniatawyd trwyddedi i gadw Oil Lamp. trwyddedi cerbydau, a thrwyddedi i yrwyr. —Yr oedd tri gyrwr wedi troseddu y rheolau trwy gario dros y nifer yn eu cerbydau. Pasiwyd i nodileu trwyddedi, a'u rhybuddio. Gwrthodwyd rhoddi trwyddedi i rai ydynt yn byw oddi allan i gylch y Cyngor. ADRODDIAD YR AROLYGYDD.—Yr oedd cerbyd Mr. D. Roberts, Alon House wedi myned yn erbyn un o'r lampau oyhoeddus.— Pasiwyd i alw arno i dalu am adgyweirio y cyfryw.—Gorchymynwyd i'r swyddog osod y ffordd mewn trefn briodol er atal y dwfr oddi- arni i fyned i fuarth Alon House. Hefyd ei fod i edrych i mewn i'r gwyn a wnaed fod arwydd-fwrdd (sign) wrth Lyn Elsi wedi ei gymeryd ymaith. LLWCH.—Hysbysodd y Swyddog nad oedd ond tri celyrned eto o'r Aconia sydd yn cael ei brofi fel atalydd llwch. Anfonwyd pedair tunell o hono gan y gwneuthurwyr yn rhad er rhoddi cyfle i'r Cyngor roddi prawf arno.—Y Cadeirydd a ddywedodd y byddai eisiau dwy dunell eto i wneyd y prawf yn ilawn, costiai £ 2 18s Oc y dunell.—Mr. John Hughes, yr amcan-gyfrif ydoedd ugain punt y filldir.- Cadeirydd, Ac y mae i'w roddi bob deg diwrnod.—Mr. T. Griffith,, Dylem roddi prawf teg arno. Nis gallwn wneyd yn wellnaphrynu dwy dunell.—Mr. Jones a gefnogodd i brynu 2 dunell.—Mr. David Jones a adgofiodd y Cyngor nad ellid cael llai na phedair tunell ar y tro.—Mr. John Hughes, y mae yn gwneyd y ffyrdd yn futrach o lawer nag hebddo.—Mr. Henry Roberts, a farnai eu bod yn gwneyd darn rhy fawr i roddi prawf teg arno.—Y Cadeirydd a ddywedodd mai tri darn oeddid wedi basio i'w dreio arnynt, ond yr oedd pobl yn cwyno fod rhai yn cael ffafriaeth, ac felly gwnaed yr holl le.-Mr. J. Hughes, a gynygiodd eu bod yn defnyddio hyny oedd yn ngweddill, ac yna droi at yr hen ddull.—Cododd tri eu dwylaw dros brynu dwy dunell ato, a phedwar yn erbyn.
BETTWYSCOED.
BETTWYSCOED. CAPEL CENHADOL.—Y mae y gwaith o adeiladu Capel Cenhadol newydd yn Pentreddu wedi ei osod i Jeremiah Jones, Llanrwst, yr hwn sydd am ddechreu ar y gwaith yn ddioed. TYWYDD.—Y mae Dr. H. W. Fox, Penybryn, wedi gwneyd gwasanaeth nodedig o werthfawr trwy ei rhagarwyddion tywydd gyda faneri o wahanol liwiau. Hyn yma, bu y rhag-fyneg- iadau am y dydd yn eithriadol o gywir. Baner wen a arwydda dywydd braf, a baner las a arwydda dywydd gwlyb ac ystormus. Yn ystod y flwyddyn ddiweddaf cafwyd 1251*2 o oriau heulog, 69 o ddyddiau tawel, 14 o rai gwyntog, a dim ond dau ddiwrnod o eira. Yr oedd y gwlaw ddisgynodd yn 40'29. Mae y boneddwr caredig yn pellebru yr arwyddion i'r wasg bob dydd ar ei gost ei hun. YMWELWYR.—Mae dyeithriaid yn prysur ddod drosodd, yn neillduol am y dydd. Nid oes fan yn Nghymru yn meddu y fath ad-ddyn- iadau i'r Llysieuydd, yr Arlunydd, a'r Gwydd- onydd, heb son am Feirdd a Physgotwyr. Y mae amrywiaeth golygfeydd, a lIwybrau" yn gwneyd y lie yn eithriadol mewn amryw ystyr- on, a manteisir ar yr oil gan y rhai a ymwelant a ni. DAMWAIN.-Drwg genym hysbysu i Mr. John Davies, gyfarfod a damwain boenus. Yr oedd yn gwyngalchu yn nghefn Gwesty Ponty- pair, a llithrodd yr ysgol, fel y syrthiodd o gryn uchder a thorodd ei glun. Rhoddwyd y "cynorthwy cyntaf" iddo gan un o'r Gwir- foddolwyr ydynt yn pabellu yn Nghonwy, a chanmolwyd ei waith yn fawr gan Dr. Fox. Symudwyd ef i Yspytty y Tlodty yn Llanrwst.
Garnedd, Llangerniew.i
Garnedd, Llangerniew. Cynhaliwyd Cyfarfod Cystadleuol yn y lie uchod nos Wener, Mehefin 29ain., o dan nawdd yr Ysgol Sabbothol. Llywyddwyd gan Mr. J. R. Williams, C.S., Llwyn Du. Beirn- iaid y Rhyddiaeth, barddoniaeth, a'r adrodd, oeddynt y Parchedigion H. Cernyw Williams, Corwen; ac E. J. Jones, B.A., Llangerniew. Beirniad y llawysgrifau Mr. D. Jones, C.S., Gwytherin. Beirniad Cerddorol Mr. D. R. Jones, Baritone Vocalist, Llanrwst. Gwobrwy- wyd y rhar canlynol :-Am adrodd y "Dryw Bach," 1, Winnie Jones, Ty Isa 2, M. H. Parry, Post Office; 3, Bobbie Williams, Hafod y Gog. Unawd i rai dan 12eg, Diolchwn am yr Ysgol Sul," 1, Jannet Jones, Garnedd Bach: 2, Winnie Jones, 3, Bobbie a John E. Wil- liams, Hafod y Gog. Am y traethawd ar Elusengarwch," cyfyngedig i ferched, 1, Mrs Davies, Gors. Dadl "A oes gormod o ysgol," John Morris, Hendre, ac Evan Owen, Penty'r- al. Am y Llawysgrif o'r emyn 231, irai dan 12oed, 1, J. T. Jones, Bronwylfa; 2, Eben Davies, Gors 3, Winnie Jones. Adrodd i rai dan 16eg, Er nad wyf ond plentyn," 1, Lizzie Hughes, Bryn Ynyr 9. J. T. Jones. Unawd i rai dan 18, "A Graig sydd uwch," 1, Lizzie Hughes, 2, Katie Jones, Dolwen Bach, Llaw- ysgrif o'r Emyn 219, i rai dan 16, 1, Lizzie Hughes, 2, Eben Davies. Am ffurfio y tri rheswm goreu Paham yr ydych yn aelod o'r ysgol Sul," ysgrifenedig ar Post Card, 1, Moses Hughes, 2, David Edwards ac Eben Owen, Pentryal. Parti o wyth, "0 na bawn ni fel yr Iesu," S. Davies, a'i barti Garnedd. Deuawd Y ddau forwr," S. Davies a John Morris. Am gyfansoddi darn heb ei atalnodi 1, Elias Davies, Penybryn. Am ddarllen darn heb ei atalnodi, Moses Hughes, Pedwarawd, Reuben," Parti o Llangerniew, dan arweiniad Owen Jones. Unawd "Pinacl anrhydedd," 1, John Morris. Garnedd. Dau benill i'r Llyfr Emynau, 1, Elias Davies, 2, David Edwards a David Williams, Wern Bach. Am ateb cwestiynau ar wybodaeth gyffredinol, Moses Hughes. Am y Prif Draethawd, agored i bob oed. "Yr Apostol Petr," 1, David Williams, 2, Edward Davies, Gors. Parti o feibion, 12 mewn nifer, "Dewrion Feibion Gwalia." Wil- liam Williams, Garnedd a'i barti. Cor heb fod dros 14 mewn nifer, Dyddiau dyn sydd fel glaswelltyn," Cor y Garnedd, dan arwein- iad W. Williams. Cafwyd cyfarfod hynod o lewyrchus, llawer yn cystadlu yn mhob adran. Ar ddiwedd y cyfarfod anrhegwyd arweinydd canu yn Garnedd, a Llyfr Emynau hardd gan Mrs Hughes, Foel Catha, fel arwydd o gyd- nabyddiaeth o'i lafur a'i wasanaeth ynglyn a chaniadaeth y cysegr yn y Garnedd.
I" -Cyfarfod Undeb Athrawon…
I" Cyfarfod Undeb Athrawon Meirion. Dydd Sadwrn, o dan lywyddiaeth y Parch. J. Gwynoro Davies, cynhaliwyd cyfarfod blyn- yddol Undeb Athrawon Meirion, yn Abermaw. Ar gynygiad yr Athrawon pasiwyd amryw ben- derfyniadau ar y trefniant addysgawl presenol a'r Mesur Addysg sydd yn awr oflaen y Senedd. Cafwyd anerchiad rhagorol gan y Prif-athraw Roberts, Aberystwyth, a chan Mr. J. H. Yoxall, A.S. Sylwodd Mr. Yoxall fod cryn wahaniaeth barn yn Nghymru yn nglyn a'r Mesur Addysg. Tybid os nad oedd y prawf crefyddol i'w roddi ar yr athraw, na wneid unrhyw sylw i'w gymeriad moesol ond cam- gymeriad dybryd oedd hyny. Dylid hefyd uniawni y camgymeriad ynghylch yr ysgolion nos, a'u gwneyd yn gyfryw ag a gymwysai y I sawl elai iddynt i lartw cylchoedd bywyd: Addysg wirioneddol ymarferol a buddiol ddylid ei chyfranu ac nid un ddamcaniaethol. Fe ddylai Addysg fod yn gynorthwy i'r Mwnwr, y Mwsnachwr, a'r llafurwr.
- - - - - - ITrychineb Arswydus…
Trychineb Arswydus ar y Reil- ffordd. Dau o'r gloch, boreu ddydd Sul, cymerodd un o'r trychinebau difrifolaf le ar Reilffordd y London & South Western yn ngorsaf Salisbury. Yr oedd yr Agerdd-long o'r America wedi dod a Ilwyth o deithwyr, bron oil yn Americaniaid, i borthladd Plymouth, o'r hwn le yr oedd tren cyflym i'w cludo am Lundain. Yr oedd 42 o deithwyr yn y tren, gan mwyaf o'r dosbarth cyntaf ac er fod 89 o deithwyr wedi glanio yn Plymouth, fe benderfynodd naw o honynt i aros yno yn hytrach na theithio dros y nos. Cychwynwyd am 11-15 nos Sadwrn, ac nid oedd y tren i aros ond unwaith rhwng Devonport a Llundain, a hyny er mwyn newid y peiriant. Aeth pobpeth yn mlaen hyd nesdaethpwyd i'r fyrtedfa i orsaf Salisbury, pryd y dechreuodd y peiriant neidio y cledrau, ac yno i ganol tren llaeth oedd yn dod ar hyd llinell arall gan falu hono, ac aeth y peiriant dros yr un arall ac yn erbyn bariau heyrn y bont gerllaw gan ddymchwel bendramwnogl. Lladdwyd guard y tren arall, Uosgwyd y gyrwr a'r taniwr. a chladdwyd gyrwr a thaniwr peiriant y tren cyflym odditano. Lladdwyd un a'r hugain ar unwaith a thri swyddog, bu farw pump o'i clwyfau ac anafwyd saith eraill yn ddifrifol. Ymddengys fod y tren yn myned gyda ohyflymdra arswydus, a dywed un o'r teithwyr na welodd ddim tebyg yn America He mae'r cledrau yn lletach, ar cerbydau yn drymach: Ofnai mai damwain a fuasai y canlyniad gan fod y cyflymder mor fawr, a'r tren yn siglo mewn canlyniad er fod y darn hwnw o'r ffordd yn un syth. Hawddach dychmygu na sylweddoli yr adfyd sydd yn mhlith y dyeithriaid hyn a'u perthynasau.
0 Lanau'r Fachno.
0 Lanau'r Fachno. (GAN YR HEN DDYRNWR). DAMWAIN..—Yrwythnos ddiweddaf derbyn- iodd plentyn Mr. a Mrs. Robert Roberts, Gorlan, niweidiau trymion i'w ben trwy gael cic gan geffyl perthynol i ffermdy y Benar. Diangfa gyfyng gafodd y bychan diniwed rhag canlyniadau mwy alaethus. Gweinyddwyd arno yn ddioed gan ein meddyg craff Dr. Williams, Mostyn Villa, a chredwn ei fod yn well na'r disgwyliad pan yr wyf yn ysgrifenu. ETTO.—Yr un wythnos cyfarfoddodd Mr. Stanley Thomas, Eagles Hotel, yr asiedydd medrus weithiai gyda'r Cwmni anturiaethus Williams & Sons, Tyddyn Meistr, a damwain trwy gun fyned i'w goes a'i anafu yn drwm. Disgwyliwn y bydd iddo gael adferiad buan. GWIBDAITH OLWYNYDDOL.—Deallir fod cwmni o ddeurodwyr yr ardal dan arweiniad Mr.R. W. Evans. Tan Rhiw, yn bwriadu ym- weled a chopa y Wyddfa fawr. Well done, boys! I fyny bo'r nod; mynwch weled gogoniant Cymru, bydd ei hen ogofeydd loches- odd ddewrion"gynt, a'i llechweddau fu'n safle iddynt wylio y gelynion, a'r dyffrynoedd o amgylch ei thraed ruddiwyd a gwaed y bechgyn fu'n cwympo er mwyn ei chadw, yn gysegredig byth i Gymru a diau fod aqgylion yn fwy cydnabyddus a'i chopaon na Chymru yr oes hon. Teithiai estroniaid o bob gwlad i ddringo'r Wyddfa. tra Iluaws o honom ninau wladwyr Eryri yn hollol ddiystyr o'imhawredd 0" Distance lends enchantment to the Scene." meddai'r Sais. Hwyrach mai un sydd yn cyfrif ein hanallu ninau i deimlo swyn dringo mynyddoedd. ODDICARTREF.-Un o fechgyn cerddgar Machno yw Mr. Pryce Davies, Llythyrdy. Mae galwadau beunyddiol am ei wasanaeth fel beirniad a datganwr. Dydd Iau diweddaf yr oedd yn nghyfeiriad Llangollen yn beirniadu ac I yn datganu mewn prawf gyngherdd. Clywsom iddo roddi boddlonrwydd perffaith. Rhagorol iawn. CAPFL NEWYDD.—Mae'r brodyr Wesleyaidd yn dechreu teimlo eu hangen am addoldy newydd, a phwyllgor gweithgar yn ymwneyd a'r mater. Disgwylir cwblhau popbeth er cael dechreu mis Mawrth nesaf. Cwynir fod yr addoldy presenol yn rhy fychan a'r gyfer yr aelodau a diau y bydd er mantais anrhaethol i bobpeth, yn enwedig i'r oes a ddel. YMADAEL.—Nid oes ond megis ddoe yn ein meddwl er pan gyhoeddid y Gwanwyn a'r Haf yn acenion prudd-glwyf y Gwcw. Ond ddoe roeddym yn sylwi fod y Gog yn paratoi i'n gadael, ar solo olaf heb fod yn mhell. Gwel- odd ganu ac eira ar ei min, gwelodd heulwen a chwmwl, tes ac ystorm, ac er i'r gwlaw wlychu ei hunig siwt, ni wna ddigio wrthym oherwydd y tywydd, daw eto mae'n debyg y flwyddyn nesaf pwy bynag fydd byw, yn flyddlawn i'w chyhoeddiad. Yr wyf finnau yn trinio fy ffyst cyn i brysurdeb Hydref fy ngoddiweddyd, mae'n debyg y bydd fy llawr dyrnu fel y Transvaal. Hyn hyd y tro nesaf.
I Penrhyndeudraeth.
I Penrhyndeudraeth. [GAN GEE PEE.] MEWN ENBYDRWYDD.—Fel yr oedd tair o ferched ynghyd y bachgen, yn ol eu harfer yn y Traeth Mawr, yr wythnos ddiweddaf heb iddynt sylwi cawsant eu hunain yn sydyn wedi eu cau ar ganol y traeth gan y Ilanw cryf oedd yn cyflym ddod i mewn. Gan eu bod yn bell allan, ni chanfyddwyd yn fuan eu bod mewn cyfyngder a pherygl. Gyda chyflymder a dewrder canmoladwy fe redodd dyn ieuanc- Mr Rhys Lloyd o waith Boston Lodge i'r lie ac fe nofioddatynt gyda'r bwriad o'u hachub. Cyfarwyddodd hwy i ddechreu i le yr oedd y dwfr yn fwy bas. Yr oeddynt mewn dwfr at eu bronau ar y pryd, oni bai eu bod yn dal y bachgen yn eu breichiau buasai ef wedi boddi. Pan yr oeddynt yn parotoi at i Lloyd eu cario o un i un i'r lan wele gwch y Janet" o Porth- madoc yn cael ei rwyfo yn gyflym gan y dwy- law atynt.—Achubwyd y pedwar. Ychydig yn hwy buasai y pedwar wedi boddi. Er fod Lloyd yn nofiwr da, gydag ymdreoh y gallodd lanio ym mhell o'r lie gan rym y Ilif, ac yr oedd bron wedi diffygio. Y COR.-Sicrheir ni, fod gwledd gerddorol yn ein haros pan fydd y cor Ileol o dan arwein- iad Mr. D. Lloyd Evans, yn rhoddi per- fformiad o gantata brydferth "St. Pedr" (Dan Protheroe). Yr ydym yn cofio yn dda y canu rhagorol gawsom yn y cyngherdd blaenorol pan y canwyd yr hen alawon Cymreig- o drefniad Mr. Emlyn Evans, a sicr genym na chawn ein siomi yn hwn etto. Dylai yr ardal fod yn ddiolchgar i Mr. Evans am fagu chwaeth gerddorol dda yn yr ieuenctyd yr hon a lyn wrthynt tra font byw. MARWOLAETH MR R G PRITCHARD, PLAS- YNDRE.-Ar ol hir waeledd a hwnw yn un poenus iawn ac er cael cymorth y meddygon goreu, ddydd Gwener bu farw y gwr rhagorol uchod er chwithdod mawr i'r holl ardal.—Yr oedd yn un o'r rhai mwyaf adnabyddus yn yr holl gylchoedd hyn. Bu yn weithgar iawn gyda phob symudiad daionus yn yr ardal. Yn aelod defnyddiol y naill dro ar ol y llall o'r gwahanol fyrddau cyhoeddus. Ymunodd a'r Temlwyr Da yn lied foreu ac yr oedd yn ffydd- lawn i'r Urdd hyd ei ddiwedd. Collodd dirwest un o'i chefnogwyr mwyaf aiddgar yn ei farwol- aeth. —Yr oedd wedi ei wneyd yn Ustus Heddwch pan ar ei wely Cystudd. Dewiswyd ef yn flaenor yn Maentwrog cyn symud i'r ardal hon. Etholwyd ef yma drachefn gan Eglwys Gorphwysfa. Trefnwyd iddo gan y Cyfarfod Misol fynd i'r Pant i gynorthwyo ac arwain yr Eglwys hono gyda'u Capel newydd, Y Fron.— Gweithiodd ef a'i briod Mrs. Prichard yn rhag- orol gyda'r gwaith hwnw. Cydymdeimlir yn fawr ar eglwys fechan weithgar yn ei phrofedig- aeth a'u colled fawr iawn yn ei farwolaeth, aca Mrs Prichard yn enwedig. Y mae yn anhawdd prisio y golled y mae yr ardal wedi ei chael yn symudiad y gwr hwn, ond am dano ef oddi- wrth ei waith at ei wobr" yw ei hanes, a gellir cyfaddasu geiriau y penill atto yn rhwydd Ar ol ei holl flinderau dwys Gorphwyso mae mewn hedd Yn mhell o swn y byd a'i bwys Heb boen yn llwch y bedd,"
j Trefriw.-----
Trefriw. Mae cyfeillion y lie wedi llwyddo i gael caingc o'r Pellseinydd (Telephone) o dan y Cwmni Cenedlaethol. Hyd yn hyn nid oes ond Gwesty y Belle Vue wedi tanysgrifio ato. Caffaeliad dirfawr fydd hwn i'r dref. Cafodd Mr Appleyard, boneddwr sydd yn aros yn Crafnant House, hwyl anarferol wrth bysgota yn Llyn Crafnant. Daliodd ugain o bysgod heirdd mewn ychydig oriau. Mae y Ffynon yn dechreu dod yn boblogaidd eleni eto, ac wedi cael eu hagoro'r newydd gan Misses Wi!liams, Cae Coch Farm. Ail ddod- refnwyd yr adeilad,:ac y.mae y lie yn nodedig o lan a chysurus. Parheir i gynal gwasanaeth Seisnig yn Ngapel yr Anibynwyr hyd unarddeg bob boreu Sul. Pregethir ynddo gan y Parch. Henry Jones, y gweinidog. Cafwyd bregeth Seisnig gan y Parch. Irvon Jones, Llandudno, yr wythnos diweddaf. Yr oedd y cynulliad yn un lluosog iawn. Drwg genym hysbysu am farwolaeth Mrs. J. B. Jones, yn ei 42 mlwydd o'i hoedran. Gwedddw ydoedd i'r diweddar Mr. J. B. Jones Penbedw, Bryneglwys, Corwen, a bu yma am amryw flynyddoedd yn byw gyda Mr. D. Ellis Jones a'r teulu yn Bryn Pyll Isaf, ac yn Ffynon Cae Coch. Ail ferch ydoedd i Mr H: Jones, Cefnygadfa, Pentrefoelas. Yr oedd yn nodedig o barchus, a gadawa un mab, Mr. H. Anwyl Jones, Ariandy Rhnthyn, i alaru ei golled ar ei hoi. Claddwyd hi dydd Iau yn mynweut Pen- trefoelas. Gwasanaethwyd wrth y Ty gan y Parch. Henry Jones, yn eglwys yr hwn yr oedd yn aelod selog ac yn y fynwent gan y Parch.. Alban Lloyd Rheithor y plwyf.