Y Rhedegydd

Gwobrwyo Ffyddlondeb. I ychydig y mae enw Frederick Bambury yn hysbys. Yr oedd yn aelod o'r senedd ddiweddaf; eisteddau ynddi fel cynrych- iolydd Peckham (Llundain) ond yr oedd yn un o'r Iluaws Toriaid a wrthodwyd gan yr etholwyr yn mis ionawr. Efe sydd wedi ei ddewis i ymgeisio am sedd Syr Edward Clarke. Mae'n derbyn ei wobr. Nid yn unig mae yn ddiffynddollwr o'r fath ag a gerir gan y gwr mawr o Birmingham heblaw hyny rhagorodd mewn ffyddlondeb yn y senedd tra bu yr aelod yn honi. Tra byddai corph mawr y Toriaid yn ciniawa eisteddai Syr Frederick yn ei le bob nos yn barod i wneyd unrhyw wassnaeth y gofynai y chwip iddo ei gyflawni. Pan na fyddai yr yr un Tori arall yn barod i siarad ar gwest- iwn a fyddai gerbron y Ty, a phan y byddai nifer y Toriaid fyddent yn bresenol yn rhy ychydig i'w wneyd yn ddiogel i'r Llywodraeth i bleidlais gael ei chymeryd, neidiai Syr Frederick Banbury i'r adwy. Rhaid fod ynddo gryn lawer o allu, a'i fod yn fedrus hefyd. Oblegid gallai siarad am gymaint o amser ag a fyddai yn anghenrheidiol ar unrhyw fater heb draethu ffolineb ar y naill law nac ail-adrodd ei hun ar y Haw arall, a llwyddai i amlhau geiriau wrth ei ewyllys heb roddi cymaint ag esgus i'r LIefarydd neu gadeirydd y Pwyllgor dros ei alw i drefn. Cydmarol ychydig o aelodau'r Ty aIIent wneyd hyny agos gystal ag ef. Gwobr iddo am arfer y gallu hwn o'r eiddo gyda'r fath ffyddlondeb ydyw ei ddewisiad fel olynydd Syr Edward Clarke. Mae ei etholiad yn sicr, a bydd yn gaffaeliad gwerthfawr i'w blaid yn Nhy'r Cyffredin, oblegid chwanega yn ddirfawr at ei gallu rhwystrol" hi. Mae'n ddiameu fod Mr. John Redmond wedi gofidio ganwaith na fuasai Syr Fredrick yn aelod o'i blaid ef.

A ydyw yn wir? I Yu nghyfarfod diweddaf Gwarcheidwaid Undeb Caernarfon, gwnaed cyfeiriadau at ymddiswyddiad Mr. Bircham, Arolygydd Bwrdd Llywodraeth Leol. Yr oedd efe yn bresenol, a dywedwyd geiriau tra charedig am dano, ac am y modd y mae wedi arfer gwneyd ei waith. Yn ystod yr ymddiddan dywedodd Mr. Henry Parry, un o'r gwarch- eidwaid, fod yn dda ganddo fod swydd Mr. Bircham i gael ei rhoddi i Gymro, ond chwanegodd fod Cymry a benodir i'r swyddi o'r fath fel rheol yn troi allan yn fethiant." Anghytunai gweddill y gwarch- eidwaid a hyn, a galwyd ar Mr. Parry i alw ei eiriau yn ol. Wedi ymgyndynu tipyn, gwnaeth hyny. Ond y cwestiwn sydd yn aros ydyw, Ai gwir yr hyn a ddywedodd ? Nid ydym yn barod i ateb y cwestiwn. Gwyddom fodd bynag ei fod yn beth llawer rhy gyffredin i Gymry mewn swyddi dan y Llywodraeth ddangos yspryd gwrth-Gym- reig i'r eithaf. Hwyrach mai yr hyn sydd yn cyfrif am eu bod yn gwneyd felly ydyw y ffaith nad ydynt gan mwyaf yn Gymry ond mewn enw yn unig. Gwyddom yn ber- sonol am rai ohonynt. Er fod enw^u Cyrn- reig arnynt nid oes ganddynt ddim cydym- deimlad a phethau Cymreig,' ac er v gallant siarad y Gymraeg nid oes ganddynt ewyllys i'w siarad. Dic-sion-dafyddion ydynt ar y goreu, ac nid oes genym ddim parch i'r dosbarth atgas hwnw. Mae'n ddengwaith gwell genym Sais pur, neu Ysgotyn neu Wyddel, na haner-Cymro sydd yn amddifad o ragoriaethau Sais ac yn ceisio ei ddyn- wared yn y pethau salaf a berthynant iddo. Credwn y dylai olynydd Mr. Bircham, pwy bynag fydd, fod yr un mor barod i siarad Cymraeg ag i siarad Saesneg, ac mor barod i barchu Cymro uniaith a ddichon fod yn Warcheidwad ag i barchu Sais uniaith. Er nad oes genym ddim rhithyn o gydymdeim- lad a'r rhai sydd yn dal ar bob cyfle i ym- osod ar Saeson, ac yn cau eu llygaid ar rai pethau rhagorol sydd yn nodweddu llawer iawn (os nad y rhan fwyaf) o honynt, yr ydym yn dirmygu y rhai sydd yn haner- addoli dyn, yn unig am ei fod yn Sais, ac yn atal oddiwrth ddyn, yn unig am ei fod yn Gymro, y parch sydd ddyledus iddo. Ni fyddai dyn o'r fath yn olynydd teilwng i Mr. Bircham, gwr ag yr ydym yn synio yn uchel am dano, ac yn dymuno yn dda iawn iddo ar ei ymadawiad o'r cylch pwysig a lanwyd ganddo am lawer o flynyddoedd gyda chredyd iddo ei hun ac er mantais i'r cyhoedd.

Mesur Addysg Ad ran ii. Ystyr yr adran hon ydyw rhoddi awdur- dod i'r Pwyllgorau Addysg gymeryd dros- odd Ysgolion enwadol ar delerau y cytunir arnynt gyda'r ymddiriedolwyr. Nid yw yn eu gorfodi i gymeryd unrhyw ysgol drosodd mwy nag y mae yn gorfodi ymddiriedolwyr unrhyw ysgol i'w throsglwyddo na'u rhentu i Bwyllgor Addysg. Wedi i Mr. W. A. Long gynyg fod ystyriaeth o'r adran yma i gael ei ohirio hyd oni welid pa lun fyddai ar yr adranau ddilynol cynygiad hollol afresymol-ac i hyny gael ei wrthod trwy fwyafrif o 141, aed ati i gynyg gwelliantau. Dechreuodd Syr W. Anson trwy gynyg fod yr ad ran i gael ei newid fel ag i orfodi Pwyllgor Addysg i gymeryd Ysgolion Eglwysig drosodd. Yn fuan iawn galwyd sylw at y ffaith na fyddai yn rhesymol i orfodi Pwyllgor Addysg i'w cymeryd heb orfodi yr ymddiriedolwyr hefyd i'w tros- glwyddo, ond parhaodd y ddadl yn hir. Rhyfedd oedd gweled amryw Ryddfrydwyr yn codi i bleidio y fath welliant anheg-yn eu plith y Milwriad Seely, Mr. Ivor Guest, Mr. Masterman, a Mr. Belloc. Nid oes ond ychydig amser er's pan gefnodd y ddau gyntaf ar y blaid Doriaidd, Uchel-eglwys- wr ydyw y trydydd, a Phabydd ydyw yr olaf. Pleidleisiodd 133 dros y gwelliant a 313 yn ei erbyn. Felly yr oedd mwyafrif y LIywodraeth yn 180. Nos Lun y bu hyn, a gohiriwyd y ddadl ar yr adran.

Cig mewn "tyniau" I Mae'r hyn sydd wedi ei gyhoeddi am y modd y mae cig-Ilawer o hono yn gig anifeiliad yn dioddef oddiwrth glefydau heintus—yn cael ei wneyd i fyny mewn "tyniau" yn Chicago, ac mewn lleoedd eraill yn yr Unol Dalaethau, wedi peri cyffro mawr yn y wlad hono ac yn wlad hon hefyd. Dywedir fod yr oil o'r cig-os ydyw oil yn gig hefyd,—a allforir i wledydd eraill yn yn cael i archwilio yn fanwI" gan swyddogion y Llywodraeth, ac mai yn yr Unol Dalaeth- au y gwerthir ac y bwyteir y cig ag y cwynir o'i blegid. Ofnwn, fodd bynag, nad yw hyn ond haeriad nas gellir dibynu arno ei fod yn wir, a'i fod wedi ei wneyd i rwystro'r fasnach a wneir a gwledydd eraill yn y nwydd yma rhag cael ei niweidio. Ym- ddengys fod gwerth £2,764,000 o hono wedi ei allforio i wledydd eraill yn y flwyddyn 1900-1, ac i Brydain Fawr y daeth agos yr oil o hono—gwerth £ 2,234,000. Yn 1904-5 gwerth £ 2,062,000 a ddaeth i'r wlad hon, a gwerth £ 403,000 i wledydd eraill. Nos Lun yn Nhy y Cyffredin, dywedodd Mr. Lloyd George (ar ran y Bwrdd Masnach) a )lr John Burns (ar ran Bwrdd Llywodraeth Lleol) fod pob peth a ellir cael ei wneyd er mwyn rhwystro dim o ansawdd ddrwg rhag cael ei werthu yn y wlad hon. Os ydyw y ddegfed ran o'r hyn a ddywedir am y modd y'i paratoir yn wir, y mae rhywrai yn haeddu cosb drom. Cafodd llawer eu crogi am lai peth. Eisoes mae y dadguddiadau wedi effeithio yn ddirfawr ar werthiant y math yma o fwyd (?) yn y Deyrnas Gyfunol, a chaiff lawer o fasnachwyr Cyfanwerthol a siopwyr golledion trymion. Oblegid gadewir ar eu dwylaw yr oil o'r bron o'r hyn sydd ganddynt yn eu hystorfeydd. Drwg iawn genym am danynt, oblegid ni wyddent hwy ddim mwy nag a wyddai y rhai a brynent ganddynt am y modd cywilyddus ac atgas yn yr hwn y parotoid y cig" yma; ond er eu bod yn hollol ddiniwed, rhaid fydd iddynt ddioddef. Mae clod yn ddyledus i'r Artyw- ydd Roosevelt am wneyd ymchwiliad mor lwyr i'r peth ac am ei wroldeb yn cyhoeddi y wybodaeth a gafodd gan y rhai a wnaeth yr ymchwiliad. Mae'r rhai sydd yn euog yn ei felldithio, ond ei ganmol a diolch iddo wna'r cyhoedd yn yr Unol Dalaethau. Hyny yr ydym ninau hefyd yn ei wneyd.

Mr. S. T. EVANS, A.S. Da genym weled fod Mr. S. T. Evans yn cymeryd rhan mwy amlwg ac yn cymeryd rhan yn amlach yn ngweithrediadau Ty'r Cyffredin nag mae wedi ei wneyd er's rhai blynyddoedd. Ychydig fiynyddofedd yn ol edrychid arno fel un fyddai yn fuan yn un o aelodau pwysicaf a mwyaf aylanwadol y Ty f ond, yn gymaint ag iddo roddi y He blaenaf i waith ei alwedigaeth fel bargjfreithlWr, aeth o'r olwg dros amser. Yn awr, y mae wedi ail-afaci o ddifrif yn ei ddyledswyddaU seneddol, ac ni bydd raid iddo ddal i wneyd hyny yn hir i sicrhau iddo ei hun nid safle uchel yn unig, ond swydd bwysig liefyd, Cydnabyddir eisoes na fyddai yn weddus cynyg swydd ail-raddol iddo, a thystia rhai yn bendant y bydd cyn bo hir yn dal swydo y Cyfreithiwr Cyffredinol. Credir y rhoddir i Mr. Lawson Walton ddyrchafiad, ac y cymerir ei le ef fel Twrne Cyffredinol gan Mr. W. S. Robson, ac mai i Mr. S. T. EvanS y rhoddir y swydd a ddelir ganddo ef yn awr. Er nad yw o nifer y rhai a hoffantyrn- ddangos ar Iwyfanau cyhoeddus, adwaenif ef mewn cylchoedd seneddol fel dyn o allu neillduol ac adnoddau helaeth dros ben. Hyd yn hyn nid yw wedi dangos cysgod 0 duedd i wadu ei wlad na'i iaith na'i Anghyd- ffurfiaeth. a gobeithiwn na welir byth roO hono yn gwneyd hyny pa ddyrchafiad bynag sydd yn ei aros.

Cymanfa Bedyddwyr DinbyCho Fflint a Meirion. Cynhaliwyd yr uchod ddyddiau Llutl. Mawrth a Mercher. Dydd LIun cyfarfu Y gwahanol bwyllgorau. Dydd Mawrth aI1110 30 o'r gloch ymgynullwyd mewn cynhadled" gyffredinol o dan lywyddiaeth Mr H. V. LlOY6 Treffynon. Wedi canu emyn ac i Dr. Ab? Parry weddio, traddododd y Cadeirydd anerc? iad gallnog ac amserol ar Gryfder YsbrydoL a thalwyd diolch cynes iddo gan y gynhadled Cadarnhawyd cyfnodion y cyfarfod Ha.n? blynyddol.-Derbyniwyd gweinidogion newyd ion i'r Gymanfa, a rhoddwyd croesaw iddyn ar ran y Gynhadledd gan y Cadeirydd.- Mynegodd yr Ysgrlfenydd fod y cynydd Yll rhif yr aelodau yn ystod y flwyddyn yn 1,16 —Derbyniwyd Eglwysi newyddion (a) Herbef, (b) Earlstown i'r Gymanfa.—Cynygiodd y Parch J. Davies, Birkenhead Fod y Casglia" Cymanfaol, sef y casgliad a wneir yn bresenol er budd un Eglwys o hyn allan i'w wneyd ef chwyddo cyfalaf y Gymdeithas FenthYCIOI, pasiwyd ar gefnogiad y Parch E. Williams, Rhos.—Pasiwyd i argraphu llyfryft yn cynwys detholiad neillduol o Emynau at wasanaeth yr Eglwysi. Ymddiriedwyd y gwaith o'i ddwy11 allan i'r brodyr,-Parchn Cernyw Willia^' W. G. Owen, (Llifon); Mri Abon Davies, aC EmLyn Davies. CYFARFOD 2 O'R GLOCH.—Dechreuwyd 90 y Parch. R. G. Roberts, Cefnmawr. Darllel" wyd Cyfrifon y Pwyllgor Arianol, mynegiad V pwyllgor cyfreithiol, a mynegiad y pwyllgor ArhoIiad Ymgeisiodd 9 a phasiodd 6.- Mynegiad y Gymdeithas Genhadol gartrefol gan y Parch. M. T. Wynne.-Mynegiad Y Gymdeithas Fenthyciol, y Parch. Jos. Davfesj —Mynegiad Ysgrifenydd pwyllgor yr Ysg SuI :-Mr. D. E. Jones. Ymgeisiodd rrlwy y flwyddyn hon o 261 na'r flwyddyn cynt-- Mynegiad pwyllgor Eglwys Genhadol Cef"- mawr, &c.—Pasiwyd penderfyniad yn datg3ll ein mawr lawenydd, oherwydd addewiu ] y Prif weinidog am fesurau dirwestol cryfion- Pasiwyd pleidlais o gydymdeimlad a Mr. #■ W. Idris, M.P. ac yn llawenhau ei fod yn graddol wella, a dymuno ei adferiad buan.- CYFARFODYDD CYHOEDDUS Nos LUN, cynhaliwyd Cyfarfod Cenahdo yn nghabel Salem (M.C) o dan Lywyddiat Dr. Abel Parry. Cymerwyd y rhanau arwelln- iol gan y Parch J. Davies, Birkenhead. Y? caed anercbiad gan Dr. Parry.-Pw sleisiai  i bob Eglwys fod yn Ilawn o Ysbryd Cenhado??.- gan mai Eglwys Genhadol oedd y gyntafsefy" Iwyd ddydd y Pentecost.-Cafwyd anerchla ragorol gan y Parch. E. K. Jones, Brymbo, y Pahamau y dylasai yr Eglwys fod yn  hadol ;-(a), Am ei fod yn hanfodol i GristioO ogaeih (b). Am mai gan yr eglwys y mae Y wybodaeth am awdwr Cristionogaeth; (c), AI!1 fob sefyllfa y byd paganaidd yn galw am hyny- Yr oedd ei ddesgrifiad o'r byd paganaidd yn doddedig iawn. Yna galwyd ar foneddiges Seisneg Mfg: Carey i draddodi anerchiad. Deallwn fod el phriod a hithau wedi bod am flynyddioedd Yn Yf India gyda sefydliad Zenanaidd, yn gwneyd gwaith bendithiol. Meddai allu neillduol 1 siarad. Traddododd anerchiad' maith, ga roddi hanes y Sefydliad Zenanaidd yn India a t gwaith mawr gylfawnwyd ganddo. Iroedde" desgrifiad o'r dirmyg a wneir gyda gweddwofl ieuanc India yn anyoeddefol. Apeliai yn daef am gynorthwy chwiorydd pob Eglwys i wneya eu rhan gyda y Sefydliad bendithiol hwn- Terfynwyd trwy weddi. Pregethwyd yn yr oedfaon gan y PFLrchedigiO" Charles Davies, Caerdydd E. T. Jones, lans elli; H. Cernyw Williams, Peter Willia5* (Pedr Hir), Moses Roberts, Ffestiniog; ac R. G. Roberts.

Cafodd deg o fyfyrwyr yn Mhrifysgol Woos ter, Ohio, eu gwenwyno trwy fwyta potted Chicken wedi ei wneuthur gan ffirm adnabydd- us yn Chigago. Mewn canlyniad i'r dadleniadau gwarthus a wnaed o'r ftordd y parotoir cigoedd American- aidd, dywedir fod gwerthiant y cyiryw wedi myned i lawr yn aruthrol. Ein gwIadlll oed cwsmeriaid goreu y fasnach hon, ac yma mae y lleihad mwyaf wedi cymeryd lie. Daliodd tri pysgotwr yn Southwold" I?a.Y dydd Sadwrn, pysgodyn ymladdgar adweillir wrth yr enw Thresher Fish. Dywedir xo pysgodyn hwn yn fynych yn lladd mor mawr. Yr oedd hwnw ddaliwyd yn saith troedfedd o hyd. Y dydd o'r blaen rhodd Cymdeithas Amaeth yddol Huntingdon wobrwyon i'r IlafurwYÉ Amaethvddol am hir-wasanaeth. Y cyn f oedd John Laxton (76) fu am 65 mlynedd Y ngwasanaeth un Mr. Bowyer, Buckden ? yr a^ George Allen (77) fu yn gwasanaethu Mr. J- M. Heathcote am 52 mlynedd.

■■■■nEBSSSES^^BNE I MA £ RHYW foddhad H mewn gwybod fod Het yn eich siwtio. Efallai nas H gallivch ddweyd eich hunain pa un a ydyw a'i peidio. li Mae liawer yn cyfaddaf eu bod yn hollol analluog i H ddweyd. If GALWCH GYDA Ni | ac fe ddyvvedwn wrthych paham mae un Het yn I eich siwtio pan na wna y lIall. 1 Mae genym Stock helaeth o Hetia Newyddion wedi dod adref i siwtio pob pen a phwrs, o Hetia ffl Brwyn, 25c. yr un, i Real Panama, 16/6 a 21/- yr un. NB I Rhoddir Pocket Mirror i bob un a bryno Het II gwerth 2/- a throsodd. flj SHOP YR ilpni ]LEI) TITR, cHuRc" I A VDVCH VN FODDLAWN | I ar eich sefyllfa fel dosbarth o weithwyr ? Os nad ydych I mae posibilrwydd stad well yn eich cyrhaedd. I Gwyddoch fod miloedd wedi dod yn mlaen," fel y I dywedir trwy osod y pwn ar gefn y gweithiwr. Mae rhai wedi casglu cyfoeth mawr gynyrchwyd drwy eich I llafur a'ch lludded chwi. I Y cwestiwn yn awr yw, onid all y gweithwyr ddod yn I mlaen yn y byd, a meddianu safle uwch iddynt eu hunain I mewn masnach ? Gallant, trwy undeb a chydweithrediad. I Mae y Gymdeithas Gydweithiol wedi ei sefydlu yma I er eich mwyn chwi. Ystorfa yn perthyn i chwi ydyw, I chwi gaiff yr elw fydd yn deilliaw oddiar eich pryniadau, I ac nid neb arall. I YMUNWCH AR IN WAITH. I Am y telerau ymofynu/ch yn yr Ystorfa— co-oruRATIVE SOCIETV, Ltd Chirch Street, R.W.

AT EIN GOHEBWYR. I I T.J.O.—Diolch yn fawr i chwi, ond yr oedd I ein Gohebydd lleol wedi eich rhagflaenu. UWCH DEML CYMRU.—Yn ein nesaf.

NODIADAU WYTHNOSOL. Cosbedigaeih Syr Edward Clarke. Nid oes ond ychydig fisoedd ers pan eth- olwyd Syr Edward Clarke (gydag un arall) i gynrychioli dinas LIundain, yn y Senedd. Erbyn hyn y mae wedi ymddiswyddo, a'r hyn a osododd fath o angenrhaid i wneyd hyny oedd ei ddyledswydd Yn fuan wedi cyfarfyddiad y senedd traddododd yn Nhyy Cyffredin araeth ar y cwestiwn cyllidol oedd yn hollol gyson a'i o!ygiadau fel yr oedd wedi eu hegluro i etholwyr dinas Llundain cyn iddynt ei ddewis i'w cynrychioli ond yr oedd yn bob peth ond boddhaot I Mr. Cham- berlain a'i bleidwyr. Ynddi rhoddodd rai ergydion trymion i ddiffyndollaeth ac am- ddiffynodd Fasnach Rydd. Yn ddiymdroi ynirodd rhywrai, ar gymhelliad rhywun ag y gellir casglu pwy oedd, i gyffroi y rhai a'i hetholasent, a brysiodd rhai ohonynt i gon- demnio eu cynrychiolydd ac i'w gyhuddo o'u bradychu a galwasant arnoi gyfarfod' ael- odau y Gymdeithas Doriaidd i egluro ei ymddygiad, ac i'w gyfiawnhau os gallai. Tua'r un adeg cymerwyd Syr Edward Clarke yn wael, ac er ei fod erbyn hyn wedi gwella i fesur helaeth, bu iddo yr wythnos ddiwedd- af ymddiswyddo. Cyflwr anfoddhaol ei iechyd oedd y rheswm a roddodd dros wneyd hyny. Mae genym ormod o barch iddo i ddweyd nad oedd a wnelo hyny ddim a'r peth. Credwn fod ganddo yn yr ystyr ei fod wedi ei wneyd yn rhy ddi-yspryd i amddiffyn ei hun ac i ymosod ar ei ymosodwyr fel y gwnaethai pe buasai yn iach. Y gwir syml ydyw ei fod wedi ei ymlid allan o'r senedd am ei fod yn rhy anibynol ei farn ac yn rhy onest i foddloni Mr. Chamberlain. Mae'n eglur fod y gwr hwnw yn glynu wrth ei ben- derfyniad i hela allan o'r blaid Doriaidd seneddol bob gwr nad ydyw yn ddiffyndoll- wr rhonc, ac na ddiffygia hyd oni orpheno ei waith. Gwaetha'r modd, y mae llaweryn barod i'w gvnorthwyo, ac y mae Mr. Balfour yn rhy wan a llvvfr i'w rwystro, Ffaith ofid- us ond sicr hollol ydyw nad oes lie mewn bywyd cyhoeddus yn y senedd nac oddiallan iddi i ddynion hollol anibynol a gonest ac egwyddorol a ddigwyddant fod yn barnu ychydig yn wahanol i'r blaid a'r hon y i-naent mewn cytundeb cyffredinol. Cymerer Mr. J. Bryn Roberts, fel engraifft. Oni bae am ei gryfder eithriadol, buasai wedi ei ymlid o'r Blaid Gymreig er's llawer o flynyddoedd am na ddywedai Shibboleth yr un ffun- ud yn hollol a hwy. Ac fel y gwneir mewn cylchoedd agyfrifir yn llai anrhydeddus. Mewn Cynghorau a Phwyllgorau a Byrddau mae gwyr nad ydynt yn foddlon i wneyd a dywedyd yn ol ewyllys rhyw blaid yn gorfod teimlo eu bod ar y ffordd. Nid yw peth fel hyn yn glod i neb nac er mantais y cyhoedd chwaith.