Y Rhedegydd

NOD/ON OYR CYLCH. Cyngor Rhaith ydoedd yr un gynhaliwyd nos Iau diweddaf yn y Blaenau, ac felly yr oedd yn rhaid dewis Cadeirydd ac Is-gadeirydd. Llanwyd y swyddi hyn am y ddwy flynedd ddi- weddaf gydag urddas teilwng, gan Mri. Wm. Owen ac E. M. Owen, a chafwyd dwy flynedd gweddol dawel a di-dramgwydd. Yr oedd y ddau gyda thri arall yn gwneyd y pump aelod hynaf ar y Cyngor. Gan mai una'rbymtheg o aelodau oedd yn bresenol ar adeg etholiad y Cadeirydd, bu i'r pleidleisio ddigwydd troi yn gyfartal rhwng y ddau Mr. Owen. Disgynodd y gorchwyl o dori y ddadl ar Mr. R. O. Davies y Clerc medrus a chraff. Rhoddodd ef bwys mawr ar yr hyn ddywedodd y Cyn-gadeirydd, sef rheol sefydlog y Cyngor o'r dechreu i newid Cadeirydd y fan bellaf ar derfyn yr ail flwydd- yn; hefyd, ffyddlondeb eithriadol Mr. E. M. Owen. Yna cododd pob llaw yn y Cyngor dros Mr. Owen. Yr oedd ef ei hun yn absenol trwy ymosodiad trwm o'r anwydwst, ond tra'r oedd ef yn ei wely felly anrhydeddwyd ef a'r urddas uwchaf allai y Cyngor ddodi arno. Dymunwn ei longyfarch ef a Mr. David Wil- liams, yr Is-gadeirydd newydd, ar eu penodiad, gan ddeisyf iddynt flwyddyn ddedwydd a lhvyddianus. Drwg genym ddeall i'r Gwddf-glwyf fu ac sydd yn y Llan brofi o natur mor lym, ac i amryw o'r plant golli y dydd trwyddo er y gofal arbenig ddangosodd y meddyg caredig G. J. Roberts a'i gynorthwywr Dr. Pring. Aw- grymodd Dr. R. Jones yn ei adroddiad misol, ac o flaen Bwrdd y Llywodraethwyr Addysg, ei fod yn ofni mai un cyfrwng i ledaenu yr afiechyd ydoedd y pwyntiliau coed arferid yn yr Ysgol. Yr oedd y plant yn dodi y rhai hyn yn eu geneuau i'w sugno, ac, yn ol Dr. Jones, yn gadael hadau afiechyd arnynt i'r sugnwr nesaf eu cael. Swnio braidd yn rhyfedd i ni y mae hanes y "sugno pwyntiliau." Onid all yr athrawon atal hyn ? Yn sicr ni ddylent gan- iatau i'r plant sugno y pwyntiliau, a dysgyblu ymaith arferion drwg felly yw rhan o waith ysgol. Gallai yr athrawon roddi terfyn ar y peth yn hynod o ddi-gwmpas trwy ei wahardd. Pe megid ein plant yn naturiol gan y mamau, yn Ile rhoddi poteli iddynt, byddai llai o sugno yn cymeryd lie yn yr ysgolion. Y mae gwartheg fyddant yn pori ar diroedd lIe tyf lysieuyn neillduol yn cael branar oddiwrth y llysiau hyny, a byddant yn cael eu poeni gan | fath o ysfa ar eu danedd fel y cnoant ddillad, hen esgidiau, a cherig er ei dori. Mae plant y Poteli a'r tethi rhwbyr yn cael y clwyf sugno, a phlant shwcw a fyddant ar hyd eu hoes oni ddiddyfnir hwy. Wrth son am y Gwddfglwyf yn y Llan a'r achos o hono, y mae arnom awydd nodi dau beth fel yn deilwng o sylw di- atreg yr awdurdodau: — (l) A oes telmau (traps) ar ffos-dyllau y carthffosydd cyhoeddus yn y Llan ? Os nad ydym yn camgymeryd nid oes ond rhylliad (grating) yn unig arnynt, ac felly y mae yn ffynonellau uniongyrchol i afiechydon. (2). Beth am yr arferiad o adael ffieidd-dod yr anifeiliaid leddir yn y Lladd-dy cyhoeddus ar y domen gerllaw i gwn eu lusgo o amgylch yr heolydd a'r ffyrdd ? Cwynir yn fawr oherwydd hyn, ac y mae yn debycach o fod yn ffynonell y Gwddfglwyf na'r pwyntiliau. Paham y goddefir y Carthffosydd a'r pethau hyn fel y maent ? Yr oedd y Gwarcheidwad wedi ymgasglu yn llu i'r Penrhyn ddydd Mawrth, ac ambell vvyneb i'w weled yno nad i'w yn ganfyddadwy and yn achrysurol. Aeth etholiad y Cadeirydd a'r Is-gadeirydd heibio yn ddiseremoni a ffurfiol. Er i Mr. Owen Jones awgrymu yn gryf iawn na byddai yn y gadair ar ol y cyfarfod blaenorol, yr oedd meddwl pob aelod yn troi ato ef fel y gwr i'w benodi i'r swydd bwysig hono, a gwnaed hyny gydag unfrydedd hollol. In tyb ni, y mae Cadeiryddiaeth Bwrdd Gwarcheidwaid y swydd bwysicaf yn ein gwlad gan faint y profiad sydd yn ofynol i'w chyflawni a r cyfrifoldeb sydd yn nglyn a hi. Nid yw cadair y Cyngor Sirol yn ddim i'w gydmaru a hon. Yn y gadair Sirol nid oes gan y gwr *ydd ynddi dim i'w wneyd ond galw y Rhaglen allan, a gofyn pleidlais y cyngor ar y gwahanol "ethau ddodir ger bron bydd y gwaith wedi ei wneyd yn flaenorol yn y pwyllgorau, a bron holl orchwyl y Cyngor fydd codi Haw o blaid neu anfon peth yn ol i'r pwyllgor i'w ail- ystyried. Y cyfarfodydd mwyaf ffurfiol ac an- tarddonol yn y Dywysogaeth yw eiddo ei Chyngorau Sirol. Gyda'r Gwarcheidwaid y Mae yn hollol wahanol. Yno y mae "cwyn y tlawd" i'w ystyried, a gofyna am bwyll, doethineb, athynerwch pob aelod uwch ei ben. ra yn gosod yr achos gerbron, a thra yn ei rafod y mae baich y gwaith yn disgyn ar y Cadeirydd gall ef reoli y drafodaeth yn y fath fodd fel ag i gadw y manylion a hanfod y gwyn o'r golwg, neu gall ofyn am yr oil yn digel er mantais i'r tlawd ac i'r Bwrdd wrth ystyried ei achos. Rhaid cael cymwysderau arbenig mewn Cadeirydd drachefn gyda dodi ar glawr yr hyn sydd i fod yn yr achos hwnw. Llongyfarchwn y Bwrdd hwn ar feddu dyn nodedig o aeddfed ei farn a'i brofiad i lywio eu gweithrediadau. Yn nglyn a'r Bwrdd yn y Penrhyn, yr oeddid cynal cyfarfodydd cyntaf y flwyddyn o'r Cyngorau Dosbarth: Dosbarth Deudraeth, a osbarth Glaslyn. Aeth Cadair ac Is-gadair J aalyn i'r rhai a'u llanwent ynjj flaenorol, a Phrofasant yn wyr abl i'r swyddi yn y gor- < Phenol, fel y mae pob l lie i gredu y cerid pctnau yn mlaen yn foddhaol eto yn y dyfodol o chn eu rheolaeth. Y mae Mr. R. 0, imams yn "hen law" gyda materion P wytol ac iechydol; a Mr. Morgan Roberts VVy clir ei farn, ac yn prysur enill profiad ar y cvfryw. Yn Nghyngor Deudraeth, y mae y aith yn llawer mwy, gan fod yno gwestiynau > Dwfi a Charthllosiaeth Trawffynydd, Dwfr ?ariech, aCharthffosydd y Penrhyn. Gyda Ibv.: y mae sefyllfa Iechydol Trawsfynydd yn,l o i-n ei threiniadau iechydol. Pa reswm sydd mewn goddef i Iluaws mawr o dai fod yn nghanol y pentref: heb unrhyw fath o ddarpariaeth iechydol yn perthyn iddynt: nid fod y darpariaethau yn ddiffygiol, ond nad oes darpariaethau o fath yn y byd. Dylid cau y tai neu orfodi y perchenogion i'w gosod mewn cyflwr cyfaddas i fodau dynol eu preswylio. Bu ymdrechfa galed iawn am Gadair y Cyngor rhwng y Cadeirydd a'r Is-gadeirydd, a'r Clerc a dorodd y ddadl rhyngddynt. Gwnaeth Mr. Roberts hyny mewn dull di- gwmpas iawn, ac yn hynod siriol. "Wel," meddai, "rhaid i mi dori y ddadl." Yna aeth i'w logell am geiniog yr hon a chwareuai yn ngeudod ei ddwylaw fel pe am dosio, a gwaeddodd rhywun, Dydi hi ddim yn gyfreithlon i chi wneyd fel yna." "Ho!" meddai yntau tan wenu, Dydio odds yn y byd. Heads am yr Is-gadeirydd (Mr. Tegid Jones), a Tails am y Cadeirydd (Mr. R. Richards). Heads pia hi. Dowch i'r Gadair os gwelwch yn dda Mr. Jones." Llongyfarch- wn Mr. Tegid Jones ar ei Etholiad. Y mae ei fedr a'i brofiad y fath fel nad yn ami y ceir un a gystadleua ag ef. Gwasanaethodd ei blwyf am dros 34 mlynedd a hyny er mantais dirfawr i'r trethdalwyr a'r tlodion. Bydd y Cyngor hwn yn greadur od ar gyfrif nad oes ganddo Is-gadeirydd, ac anoethineb dybryd ydoedd peidio ethol un fel arferol i'r swydd hono. Pe na buasai rhai allasai wneyd y gwaith yn aelod o'r Cyngor buasai pethau yn newid, ond nid felly y mae.

Cynghor Dosbarth Glaslyn. I Cyfarfu y Cyngor uchod prydnawn dydd Mawrth yn Swyddfeydd yr Undeb, Penrhyn- deudraeth. Yr oedd yn bresenol Mri R. O. Williams, Edward Llewelyn, John Pritchard, E. Bowen Jones, Robert Roberts, O. H. Lewis, Owen Evans, John Williams, a Thomas Ro- berts (clerc). Y Clerc a hysbysodd mai Cytarfod Rhaith ydoedd hwn, ac mai yr unig waith o'u blaen ydoedd dewis Swyddogion a Phwyllgorau. Siaradodd amryw o'r Cynghorwyr, a theim- lent mai hwn oedd tymor olaf eu gwasanaeth, ac mai ail ethol yr oil o'r swyddogion ydoedd oreu. Cafodd Mr Robert O. Williams, Garn, Dol- benmaen ei ail ddewis yu Gadeirydd gydag un- frydedd llawn, a Mr Morgan Roberts, Cae Iago yn Is-Gadeirydd. Wedi dewis y Pwyllgorau Plwyfol arferol, terfynwyd y cyfarfod.

Cyngor Dosbarth Deudraeth. -I Cyfarfu yr aelodau canlynol yn swyddfeydd yr Undeb, Penrhyndeudraeth, prydnawn ddydd Mawrth. Mri. L. Foster Edwards, D. Tegid Jones, William Jones Robert Richards, John Roberts (Trawsfynydd), G. Parry Jones, J. R. Jones,. (Gerallt) Dr. Samuel Griffith, Thomas Roberts (Clerc), David Jones (Is-glerc), a Thomas Jones (Arolygydd). Y Clerc a eglurodd mai cyfarfod Rhaith ydoedd hwn, ac mai ei waith cyfreithlon a rheolaidd ydoedd ethol Swyddogion a Phyllgor- au. ETHOL CADEIRYDD.—Mr. G. Parry Jones a gynygiodd fod yr Is-gadeirydd am y flwyddyn ddiweddaf (Mr. D. Tegid Jones) yn cael ei ddewis yn Gadeirydd am y flwyddyn hon. Mr John Roberts a gefnogodd. Mr. William Jones a gynygiodd eu bod yn ail ddewis eu cadeirydd (Mr Robert Richards) i orphen tymor y Cynghor. Cefnogai Mr. L. Foster Edwards. Pan roddwyd y ddau enw i fyny cafwyd fod 4 o bobtu, a rhoddodd y Clerc ei bleidlais trwy ysgwyd ceiniog, o blaid Mr Tegid Jones. Yna cododd yr holl aelodau eu llaw dros Mr. Jones. Y Cadeirycd wrth gymeryd ei Ie a ddywed- odd ei fod yn cymeryd y gadair am nad oedd yn credu mewn i'r un dyn ei dal ar hyd y blynyddoedd. Yr oedd ei barch yn fawr iawn i Mr Richards fel dyn ac fel eu cadeirydd, ond dylai y gadair fyned ar gylch. Yr oedd bod yn y Gadair yn gwrs o ddysgyblaeth er eu cym- wyso at eu gwaith, yn ogystal ag yn gyd- nabyddiaeth o gymwynas sgyda'r gwaith. Yr oedd ddiolchgar iddynt am yr anrhydedd a osodasant arno, a gobeithiai y: caent gyd- weithio gyda'r hyn oedd ganddynt i'w gyflawni fel Cynghor. YR Is-GADEIRYDD.-Mr. G. Parry Jones a gynygiodd nad oeddynt yn dewis Is-Gadeirydd a cefnogodd Mr William Jones—Y Cadeirydd a ,rgclerc a alwasant sylw yr aelodau fod y Cynghor o'i sefydliad hyd yn awr wedi arfer a dewis Is-gadeirydd, ac nad oedd reswm o gwbl dros beidio gwneyd hyny eleni fel arferol. Ar hyny cynygiodd Mr. William Jones a chefnogodd Mr. Foster Edwards eu bod yn dewis Is-gadeirydd. Aeth yr Is-gadair o gwmpas ond ni fynai Mr J. R. Jones ei derbyn a gwrthodwyd higan Dr. Griffith, a Mr Foster Fdwards, fel y bu raid ei gadael yn wag. PWYLLGORAU PLWYFOL.—Ail etholwyd yr holl aelodau ar y rhai hyn.

Cicio am y Gwpan Genedlaethol. Dydd Sadwrn, yn y Palas Grisial, bu yr ymrysonfa fawr am y Gwpan'rhwng Everton a New Castle (Unedig), Yn ol cyfrif y swydd- ogion, yr oedd dros 75 mil o edrychwyr yn y Ile. Yr oedd Everton yn chwareu yn odidog, yn neillduol Sharp. Amddiffyn oedd prif IragOriaeth New Castle, a phan gawsant gyfle i wneyd marc, daeth y bel i'r ochr, a chyrhaedd- odd Sharp a Carr ei wrthwynebydd ati ar unwaith. Rhoddodd Sharp gic iddi yn erbyn coesau Carr a threiglodd hithau yn mlaen, a chafodd Sharp hi i'r canol. Yno yr oedd Young o Everton yn ei derbyn, a chyda chy- flymder eithriadol a'i rhedodd yn mlaen, a chyda chic llwyddianus cafodd hi i ganol y rhwyd. Yr cedd hyn yn fuddugoliaeth hvvr i Everton, ac oter fu yr ymgais i enill dim odd i- arnynt.

PENILLION COFFA I Mrs. Dr. R. D*. EVANS, Llys Meddyg, Blae- nau Ffestiniog. (Buddugol yn Eisteddfod yr Anibynwyr, 1905). Nid yw blwyddyn wrth heneiddio Heb newydd-deb yn ei threm Galar weithiau, i'w bwysleisio Ddaw mewn profedigaeth lem Dyma newydd fedd ar yrfa Boneddiges heb ei hail, Dagrau ardal ar y gladdfa Geir yn disgyn gyda'r dail. Yn ei mebyd hawdd oedd adwaen Ynddi, ferch rinweddol, fwyn Fel y chwa ar fron Dolbenmaen, Cyfareddol oedd ei swyn Collodd gysgod ei rhieni Pan yn ieuangc ac yn wan Ond ni chollodd Dduw y weddi Aeth i'r nefoedd ar ei rhan. Er i lenni'r boreu gilio, Er ei thaflu o don i don Methodd LIundaiu fawr ysbeilio Gwrid cymeriad hawddgar hon laith a chrefydd gwlad y Brython Gadwodd dan gysgodau'r glyn Yn ei Beibl, yn ei chalon Cadwodd y trysorau hyn. Yn ngefynau hudoliaethau Gwelodd lawer un yn gaeth Ond drwy gryfder temtasiynau Cerdded yn ddilychwin wnaeth Megis heulwen drwy y niwloedd Treiddiodd i 'stafelloedd trist, A chyfieithodd i weithredoedd Egwyddorion crefydd Crist. Daeth fel gwawr drwy gymyl duon I Llys Meddyg ar ei hynt Gyda'r gwres oedd yn ei chalon Fe dynerodd oerni'r gwynt Cafodd le yn serch y teulu Heb amharu cylch mor hardd, Fel yr heulwen sydd yn medru'r Ffordd at fywyd blodeu'r ardd. Nid am le yn mrig cymdeitbas, Y cyffroid uchelgais hon Gweled harddwch, golud urddas Uwch a wnai mewn gweini 'n lion ;— Gweini i gyfreidiau'r teulu Wnai heb ddanod poen na phwn Mae profiadau 'r plant yn canu Drwy linellau 'r penill hwn. 'Roedd ei chroesaw fel dihareb Dlos i wreng a bonedd gwlad 'Roedd ei chalon yn cyfateb I'wgweithredoedd pur, di-frad Daeth y rheidus at ei rhiniog Yn grynedig lawer tro Ond dychwelodd a'i galonog Fawl yn deffro bryniau'r fro. Gyda'i phriod, wylo'i dagran Wnai i'r don gynhyrfus, gref Gydag ef mawrygai gamrau Llywydd y plant o dref i are Gwir ddoethincb oedd yn gryfach Na g-xaedoliaeth yitddi hi ;— Nis gall awen ro'i dysgleiriach Perl yn nghoron aur ei bri. Drwy ofalon cylch y teulu, Drwy bryderon cariad mam. Gwel'd y ffordd i ddilyn Iesu Wnai yn oleu, gam a cham Dyma gyfaill haedda'i garu Oedd ei phrofiad yn Ei law ;— Trwsio'i thelyn wnai i ganu'n Llawer gwell yr ochr draw. Pallu wnaeth ei chalon dyner Yn nghanolddydd gwyn ei hoes; Pan y tybiai'r byd fod pellter Mawr o'r cartref hwn i'r groes Ei marwolaeth a ollyngodd Lif o wae i'r ardal hon; Ond mae'r bywyd a arweiniodd Megis haul ar frig y don. BRYFDIR.

LLONGYFARCHIAD Ar Briodas J. H. Bignell, Ysw., Llundain a Miss Jennie Owen, 9, Church Street, Blaenau Ffestiniog. Wele unwyd y lanaf-yn rhwymyn Yr ammod hapusaf; Dylaswn ddweyd y dlysaf A adwaen i,-flodeuyn haf. Bu egni Mr. Bignell-yn ennill Jennie yn glod uchel; Hon a ddygodd yn ddiogel, A hynaws iawn o dan sel. Well, you have married the Belle of Meirion And she possesses sweet disposition, For whom I guess your admiration, You may be easy with thy ambition, How so wise a decision—I admit, I see not in it, but pleasant Union. So you wed a Welsh lady-dear one And a Rose of beauty I hope your life be happy, And wilful glad, all full glee. Oes hirfaith hapus yrfa—i'w rhan mwy, Er yn mbell o Walia; Nef o'i rhinoedd gyfrana Olud hedd i'r teulu dâ. BARLWYDON.

Can' Mil o Bunau i Grydd Tlawd. Cafodd crydd o Devonport o'r enw Moule air o Melbourne ei fod yn dod i mewn i etifedd- iaeth yr Anrhydeddus Seville Osmond, yr hon sydd yn werth can' mil o bunau. Brodor o Plympton ydoedd Mr. Osmond, a bu farw yn ddi-ewyllys bum' mlynedd yn ol. Yr oedd Iluaws yn honi eu bod yn perthyn iddo, ond dyfarnodd Uchel-lys Victoria yn ffafr Moule, yr hwn sydd mewn sefyllfa isel. Mae ei dri mab mewn swyddi o dan y goron, a'r ferch wedi priodi un yn perthyn i'r Llynges.

Gwario Arian y Cyhoedd o dan len. A ddylai y trethdalwyr gael gwybod pa fodd y mae eu harian yn cael eu gwario gan yr A wdurdodau ? Tro yn ol aeth Corphoraeth y y Trallwng i gyfraeth a boneddwr lleol, ac yn yr Uchel-lys rhoddwyd dedfryd yn eu herbyn, a daeth i ran y trethdalwyr i dalu £ 1,600 o gostau o herwydd anoethineb cynrychiolwyr. Yr oedd y Pwyllgor Arianol yn argymell i'r manylion am y gost gael eu hargraffu, a'u lledaenu. Dadleuai y Maer nad oadd y peth o un budd i'r cyhoedd na'r trethdalwyr; ac atebodd y Cyn-faer nad oedd y Cynghaws o fudd i neb. Dywedodd un arall (Mr G. R. Vigeon) Buaswn i yn dywedyd gadewch i gwn cysglyd orwedd." Pan awd i bleidleisio bu raid i'r Maer dori y ddadl, a chadwyd y cyhoedd yn y tywyllwch am y dull y gwariwyd yr arian.

TREFN OEDFAON Y SUL Y METHODISTIAID. BF-TH ESDA .-Parch. J. Qwen, M.A. Bowydd. BOWYDD—Parch. G. C. Roberts, Llanllyfni. F-NGEDI.-Parch. J. Foulkes Ellis, Corris. GARREGDDU.—Parch. J. R. Jones, Peniel. MAENOFFEREN.—Parch. D. Hoskins, M.A. PENIEL. Parch. T. J. James, Penmachno. RHIw-Parch. Theophilus Lewis, Dolgellau. TABERNACL.— Parch John Owen, M.A., Criccieth. TANYGRISIAU.-Parch. D. J. Lewis, B.A., Llandudno. SEISNIG (ENGLISH CHAPEL).—Rev. Hugh Ellis, Maentwrog. YR ANNIBYNWYR. BIETI-IANIA.-Parch. J. Rhydwen Parry. BETHEL.—Parch. R. Talfor Phillips. BRYNBOWYDD.—Parch. George Davies, B.A. CARMEL.—Parch. John Hughes. HYFRYDFA.—Parch. J. W. Davies. JERUSALEM.—Parch. Ben Morris, Pontyberen. SALEM.—Parch. Y WESLEYAID. EBENEZER.-—■ Parch, T. Gwilym Roberts, B.A., Dinas Mawddwy. DISGWYLFA.—10, Parch. R. Morton Roberts: 6, Parch- D. D. Jones. FFESTINIOG.-IO, Mr. W. J. Roberts, Cwm; » 6. Parch, R. Morton Roberts. SOAR, RHIW.—10, Parch. D. D. Jones, 6, Mr. W. J. Roberts, Cwm. TANYGRISIAU.—10, Mr. R. H. Pritchard; 6, Mri. A. Griffith a E. R. Evarts. Y BEDYDDWYR. CALFARIA—Parch E. Cefni Jones. CAERSALEM.—Mr John Griffith (leu.), Traws- fynydd. MORIAH.-IO, Parch. Moses Roberts, Seion. 6, Mr. R. Stirrup, Llangefni. PISGAK.— Mr. W. Humphreys, Blaenau. SEION. 10, Mr. R. Stirrup, Llangefni. 6, Parch. Moses Roberts.