Y Rhedegydd

Bwrdd Llywodraethwyr Ysgolion Dosbarth Ffestiniog. Prydnawn dydd Iau, yn Adeiladau Sirol, Blaenau Ffestiniog, cyfarfu y Llywodraethwyr canlynol Mri W. Owen (Cadeirydd), Mr J. Rhydwen Parry, Parchn John Owen, M.A., a John Hughes, Mri R. T. Jones a Samuel Pierce (Penrhyn), Ellis Hughes (Ffestiniog), Andreas Roberts, Dr R6berts, Dr Jones, Rich- ard Jones, W. P. Evans, D. G. Jones, John Cadwaladr, Hugh Jones, R. O. Jones a R. O. Davies (clercod); William Evans a William Jones (Swyddogion gorfodol). PRESENOLDEB Y PLANT.—Hysbysodd Mr William Evans fod yn nosbarth Ffestiniog a'r Blaenau 2364 o blant ar y llyfrau, ac yr oedd cyfartaledd y presenoldeb am y mis yn 1977.— Yn nosbarth y Penrhyn a Trawsfynydd, hys- bysodd Mr William Jones fod ar lyfrau yr Ys- golion Sirol 835 o blant, a chyfartaledd y pres- enoldeb yn 665. Yn yr Ysgolion Cenedlaethol yr oedd 271 ar y llyfrau, a chyfartaledd y pres- enoldeb yn 188. Cwynai y ddau swyddog fod cryn afiechyd yn parhau yn mysg y plant. ETHOL CADEIRYDD AC IS-GADEIRYDD.— Cafodd y Mri W. Owen a Rhydwen Parry eu hail ethol am flwyddyn arall. CVDYMDEIMLAD.-Ar gynygiad y Cadeirydd a chefnogiad Mr W. P. Evans, pasiwyd i anfon pleidlais o gydymdeimlad a'r Mri R. G. Pritch- ard, Penrhyn, a J. Parry Jones, Blaenau, yn eu cystudd. Yr oedd yn dda gan y Bwrdd ddeall eu bod yn gwella. LLAWENHAU.—Datganodd y Cadeirydd eu Hawenydd o weled Dr. R. Jones yn eu plith ar ol absenoldeb lied hir, a hyny trwy gystudd. Cefnogodd Mr. Andreas Roberts, a phasiwyd. -Y Cadeirydd (yn gellweirus),—" yr ydym yn gobeithio na wna y Doctor ddim byw yn y gegin gefn eto, ond y defnyddia yr ystafelloedd goreu yn y ty. Mae yn dywedyd yn ei Ad- roddiad Blynyddol mai trwy fyw yn y eeginau cefn a'r ystafelloedd salaf yn y tai y mae pobl yn cael y cryd-cymalau ac yr ydym ninau yn casglu mai felly y mae yntau yn ei gael. Fodd bynag, y mae yn dda iawn genym ei weled gyda ni unwaith eto, ac wedi gwella mor dda." STAFF &C., YSGOL Y PFNRHYN,-Hysbys- wyd fod Staff Ysgol y Penrhyn yn rhy wan yn bresenol i allu anfon un i gynorthwyo wrth raid i Ysgol sy Rhyd. Yn ol y Cynllun Siriol, ymddengys fod Ysgol-g gref i helpu Ysgol wan mewn achosion o alwadau sydyn, a chan mai y Penrhyn oedd yr un ddisgwylid i wneyd hyny ar Rhyd, rhoddwyd yr eglurhad uchod dros fethu gwneyd hyny.—Ysgrifenodd Mr. Haydn Jones (yr Ysgrifenydd Addysg Siriol), i ofyn, yn ngwyneb y cais am gael ychwanegiadau at Adeiladau Ysgol y Penrhyn, pa un a'i codi Ysgol at y safonau uwchaf, ynte helaethu yr adeiladau presenol oeddid yn gymeradwyo ?—Mr. R. T. Jones a Mr. S. Pierce a ddywedasant mai y teimlad lleol ydoedd mai cael cyfleusderau i ddysgu y safonau uwchaf fyddai oreu.—Mr. W. P. Evans a gynygiodd eu bod yn argymell i'r Pwyllgor Sirol mai codi Ysgol ar gyfer y safonau uwchaf fyddai oreu. Hyny ydoedd y dymuniad yn y lie.—Mr. S. Pierce a gefn- ogodd.—Mr, R. T, Jones,—Gall cyfnewidiad fod yn yr Ysgol Genedlaethol o dan y Ddeddf newydd: neujjhwyrach|gallwn gael yr Ysgol fu yngwasanaethu yn Trawsfynydd.—Mr W. P. Evans, -Bydd y Bwrdd Siriol yn sicr o ystyried yr holl fater yn ofalus cyn symud yn mlaen. ATHRAWES YSGOL TANYGRISIAU.—Gan fod Miss Edwards wedi ymddiswyddo, a phriodi, yr oedd y lie yn wag. Yr oedd hi yn awr yn cynyg ei gwasanaeth i aros penodi un arall i'r swydd. Pasiwyd i'w chymeryd hyd nes y trefnir yn mhellach. ATHRAWES YSGOL Y PENRHYN.—Anfon- odd Miss M. J. Jones, C.T., ei hymddiswydd- lad i mewn. Yr oedd hi yno er Ebrill 20. Yn Mawrth 4 y daeth Miss Williams, yr Athrawes Gynorthwyol yno.—Darllenwyd llythyf cymer- adwyol iawn i Miss Jones gan yr athraw Mr. Llewelyn Williams.—Rhoddwyd ar ddeall mai mater o gyflog yn unig oedd yn peri i Miss Jones ymddiswyddo. Deuai y mater i fyny yn adroddiad y Pwyllgor Arianol. ARIANOL CODI CYFLOGAU YR ATHRAWON,, Codwyd cyflogau yr Athrawon fel y canlyn :— ^r- Edmund R. Williams, Manod, o £ 90\ £ 92 10s. Miss Maggie Jones, Trawsfynydd, o [42 i f 45. Miss A. J. Jones, Ysgol y Babanod, i Penrhyn, o [70 i [80. Miss Williams, Ysgol Y Babanod Penrhyn, o [92 109 i [100. Miss Beavers, Ysgol Babanod, Trawsfyuydd 0 [70 i £ 75. Mr. J. H. Thomas, Ysgol Uwchraddol, ar 01 gwasanaeth hynod o ymroddol a chymer- adwy, o i120 i {130. Miss Laurah J. Jones, Llan, 0;645 i [47 10s. Miss M. Lewis, prif- athrawes Ysgol Babanod, Maenofferen, o {92 i £ l L0. Traul teithio i Trawsfynydd (o dan am- gylchiadau neillduol) i Miss Lizzie Jones, Trawsfynydd.—Sylwyd fod yn bryd i fabwys- iada Graddfa y Sir gyda chyflogau yr athrawon er mwyn unffurfiaeth. Y GLO.—Yr oedd cwyn yn nghylchansawdd y Glo gyflenwid i Ysgol y Llan. Pasiwyd i wneyd sylw o'r peth. BENTHYG.— Pasiwyd i ganiatau benthyg y tii" wrth Ysgol Uwchraddol y Genethod at wasanaeth Cymanfa y Methodistiaid. Nid oedd Ysgol U wc^raddol y genethod i'w chaniatau at wasanaeth y Philamonic Society, ond ceid benthyg ysgol arall, eithr ni cheid benthyg perdoneg. Hysbyswyd fod dwy ber- doneg wedi eu handwyo gan gorau wrth fyned i'r ysgolion.—Caniatawyd benthyg ysgol zinc Y Traws. at wneyd bwyd amser Gymanfa yr Anibynwyr gynheiir yno yn Mehefin nesaf. Cicio PEL AR DIR YSGOLION MAENO- FfvERKx.—Bu trafodaeth faith ar y ffaith fod rhai yn myned i'r lie hwn i gicio pel. Yr oedd aflendid iaith ac ymddygiad yn myned ymlaen yno, ac cdrychid ar y mater yn un difrifol iawn. Bydd y sawl geir yno o hyn allan yn cael eu hunain mewn man nas dymunant, gan fod CWyno mawr gan y cyhoedd a'r Bwrdd yn eu cylch Lie darparedig i blant yr ysgolion i chwareu ydyw, ac nid i neb arall. Mae y mater yn awr yn ngofal pwyllgor. PENODI.Cynygiai tair am y swydd o ath- rawes gynorthwyol i Ysgol y Genethod, Maen- offeren, a phenodwyd Miss Ellen Jones. 13 Bowydd street, yr hon sydd yn athrawes yn un o ysgolion Llundain. MYNED O'R YSGOLION YN RHY IEUANGC.- Pasiwyd i erlyn amryw oeddynt wedi anfon eu plant i wasanaethu cyn iddynt gyrhaedd 14 mlwydd oed. YSGOL FFESTINIOG-Galwodd y Clerc sylw at Adroddiad Dr. Jones am fis Chwefror, a'r cyfeirisd arbenig oedd ynddo at y Gwddf-glwyf yn Ffestiniog. Gofynid am symud y Sand Trays a'r Wooden Pencils o adran y babanod. Bu farw tri o fabancd oeddynt yn yr Ysgol.- Dr. Jones a ddywedodd nas gellid bod yn sicr o ba le y tarddodd yr afiechyd, ond bu un o'r plant fuont feirw yn yr Ysgol pan oedd yr afiechyd yn dechreu arno, ac yn mhen tri diwrnod, bu farw. Gallasai y plentyn hwnw fod wedi dodi un oir pwyntill yn ei enau, a gadael hadau yr afiechyd arno, a'r plant eraill. ei gael.—Awgrymai yr Ysgrifenydd Sirol i beidio pwrcasu y pwyntill fel a gondemnir gan Dr. Jones.—Mr. Hugh Jones,—Oni fyddai yn well pasio nad yw y pwyntilliau hyn i gael eu cyflenwi o hyn allan ?—Ar gynygiad Mr. W. P, Evans a chgfnogiad Mr, R. T. Jones pasiwyd i anfon yr awgrym i'r athrawon er mwyn iddynt gofio pan yn anfon i mewn eu rhestr o'r pethau oedd eu hangen yn yr Ysgolion. YSGOL Y MANOD.—Ar gynygiad Mr J. Rhydwen Parry pasiwyd j ofyn i'r Pwyllgor Ymweliadol ystyried y dymunoldeb o gael darn ychwanegol o dir at ysgol y Manod. Yr oedd y lie chwareu yn awr yn gyfyng, a'r Ysgol wedi myned yn rhy fychan at y cynydd oedd yn nifer y plant yn y gymydogaeth. Pasiwyd yn unfrydol i symud yn mlaen yn ol cynygiad Mr Parry. ADRODDIAD DIERIFOL: YR HEN YSGOL FRYTANAIDD.—Mr Rhydwen Parry a alwodd sylw at sefyllfa adfeiledig yr Ysgol uchod, yr hon oedd mewn cyflwr cywilyddus. Pwy roddodd hawl i Gwmni y Goleuni Trydanol osod eu gwifrau ar y sijpdde ? Ni ddylasai y fath bgth gael ei wneyd o gwbl. Wrth weled cyflwr-yr adeiladau perthynol i'r ysgol, yr oedd pethau yn anesboniadwy iddo ef. Yr oedd pobl dylodion yr ardal yn cael eu herlyn am fan droseddau dibwys, tra y gadewid y lie hwn ganddynt hwy mewn cyflwr gwarthus o ffiaidd ac anyoddefol. Y syndod iddo ef ydoedd na fuasai yr holl drigolion o'i amgylch o dan haint o'r achos. Gadael adeilad o'r fath ar ochr y brif-ffordd yn y fath gyflwr aflan, beth oedd yn cyfrif am hyn ? Cynygiai eu bod yn symud yn ddiatreg yn y mater.—Dr Jones a gefnogodd. Yr oedd y lie mewn cyflwr anfoddhaol iawn. Bu yno yn ei weled ar ol gweled rhybudd o gynygiad ar y lie gan Mr Parry.—Mr D. G. Jones, "A ydyw yr Arolygydd Iechydol ar ei holidays o hyd? "-Dr Jones, "Nag ydyw, gwael ydyw."—Awgrymwyd cyflwyno y mater i bwyllgor, ond pwysai Mr Parry am i'r peth gael ei wneyd ar unwaith er mwyn diogelwch iechyd yr ardal.—Pasiwyd i'r Pwyllgor Ym- weliadol fyned i weled y lie ddydd Mawrth, ac adrodd arno i'r Bwrdd Sirol ddydd Iau. UNO YSGOLION TANYGRISIAU.—Cafwyd adroddiad y Pwyllgor fu'n gwneyd Ymchwiliad i'r awgrym o Uno dwy Ysgol Tanygrisiau a'u gwneyd yn Ysgol Gymysg. Yr oedd 96 o fechgyn a'r y llyfrau, a 105 o enethod. Yr anhawsder a deimlid ydoedd gyda'r Class Room. Byddai rhaid gwneyd hwnw yn fwy. Golygid gadael Safon I gyda'r Babanod yn Ysgol y Genethod, a symud y Genethod i Ysgol y Bechgyn.—Mr. Parry a ychwanegodd mai symud y Babanod o'r fan yr oeddynt ydoedd yr anhawsder, neu buasai Ysgol y Genethod yn gwneyd Ysgol Gymysg ragorol, a'r llall yn Ysgol Babanod.—Mr. W. P. Evans a ddaliai mai gwneyd y cyfnewidiadau ar yr Ysgol oreu a ddylid, 8sef Ysgol y Bechgyn. Cynygiai eu bod yn cymeradwyo egwyddor y peth a awgrymid. Yr oedd y Bwrdd Sirol o blaid Uno er mwyn cynilo cymaint ag a ellid.—Dr. Jones a gefnogodd.—Mr. R. T. Jones a ddadleuai dros symud Safon I hefyd, fel na chollid y 6s grant a ganiateid at y Safon hwnw.—Pasiwyd y cynygiad. Y DDEDDF ADDYSG NEWYDD.—Anrhegodd y Clcrcod yr holl Aelodau a chopi o'r Ddeddf Newydd.—Pasiwyd pleidlais o ddiolch Iddynt, ac ar gynygiad Mr. W. P. Evans, pasiwyd i gael cyfarfod arbenig yn mhen bythefnos i'w ystyried,

Cyfyng, Dolwyddelen. I Nos Iau y 12fed cyflsol, cynhaliwyd cyfarfod yn y lie uchod i ffarwelio a Miss Williams, yr ysgolfeistres, ar ei hymadawiad i gymeryd gofal ysgol yn Talysarn, Arfon. Dechreu- wyd y cyfarfod am 7 yn yr hwyr, pryd y cymer wyd y gadair gan Mr D. Roberts, Bwlchymaen yr hwn a eglurodd amcan y cyfarfod, sef cyflwyno i Miss Williams. Anerchiad bychan, lliwiedig, a darlun o ysgol y Cyfyng, fel am- lygiad o deimladau da, a'r chwithdod a hiraeth ar ymadawiad Miss Williams o'n plith. Ar ol cael ton gan y plant, dan arweiniad Miss Wil- liams, cafwyd anerchiadau gan y Cadeirydd a Mri G. R. Roberts, William Owen, Humphrey Roberts,, David Thomas, Evan Hughes. Dygai yr oil o'r brodyr dystiolaeth ardderchog i alluoedd a sel Miss Williams, tra yn aros yn ein plith. Fel y mae yn wybyddus i lawer, hi ydyw yr ysgolfeistres gyntaf ddaeth yma ar ffurfiad yr ysgol, a bu yma am 6 mlynedd. Yn y cyfamser cododd cyfanrif yr ysgol o 23 i 35 o ysgoleigion. Heblaw hyny enillwyd bob blwyddyn y grants uchaf y Llywodraeth. Teimlir colled ar ei hoi hefyd i'r achos crefydd- ol yn y Cyfyng. Cymerai fel y sylwodd rhai o'r brodyr gymaint o ddyddordeb yn yr ysgol Sul ag a wnai yn yr ysgol ddyddiol. Cyflwyn- wyd yr Anerchiad ar ran y cyfarfod gan Dewi Tudur, a chydnabyddodd Miss Williams, yr amlygiadou hyn o garedigrwydd tuag ati mewn geiriau dwys a drylliedig. Cyfeiliwyd yn ystod y cyfarfod gan Mr G. Roberts, Bwlch-y- maen. Nid oes genym yn ardal Ewybrnant, hen gartref Dr Morgans ond dymuno i Miss Williams, yn ei lie newydd bob llwyddiant yn dymhorol ac ysbrydol.—ARWROL FAB ERYRI.

Glanaulr Fachno. [GAN YR HEN DDYRNWR]. I Nos Sadwrn diweddaf, cynhaliodd Band of Hope Bethania (W,), eu Cyfarfod Cyhoeddus, i ddiweddu y tymhor. Llywyddwyd yn ddeuheuig gan y Parch. Edward Davies. Nid ydym yn petruso dweyd mai hwn ydoedd un o'r cyfarfodydd goreu a gafwyd yn y Llan er's talm o amser. Cawsom wasanaeth y Cor Plant dan arweiniad Mr. Pryce Davies. a chanasant ddwywaith yn rhagorol, a chawsant gymeradwyaeth uchel y gwrandawyr, yr hyn, yr ydym yn hyderu, fydd 'yn symbyliad iddynt fyned rhagddynt. Boddhawyd y gynulleidfa yn fawr gan y lodes fach Miss Mary Lloyd Williams pan yn adrodd "Y Cathod." Nis gallwn or-ganmol Masters Evy V. Williams, J. Ellis Williams, Harry Roberts, R. Thomas, R. Wynn Jones fel adroddwyr. Tystiodd y gymeradwyaeth uchel a~dderbyniasant hyny. Cawsom yn ychwanegol at y rhai nchod, ganu swynol, mewn unawdau, adroddiadau, a dadl- euon gwerth eu gwrando, ac yr oeddynt yn cynwys gwersi buddiol. Caed rhaglen gyfoethog ar ei hyd, a phob dernyn o nodwedd teilwng i'r addoldy. Arweinydd y canu oedd y cyfaill ymroddgar Mr. Pryce Davies, ac yr oedd yn amlwg ei fod ef a'r cyfeillion eraill wedi llafurio yn ddiwyd yn ystod y tymhor. Terfynwyd y cyfarfod trwy ganu 0 aros gyda ni." Y Sul a Lluu y Pasg cynhaliodd Methodist- iaid y Llan a'r Cwm eu cwrdd pregethu blyn- yddol. Y pregethwyr eleni oedd y Parchn. T. Williams, Gwalchmai; D. M. Phillips, Tylors- town W. Jones, Treforis; S. T. Jones, Rhyl. Cafwyd pregethau gwir dda ganddynt, y gen- adwri yn amserol, ac arddeliad y Nefoedd yn amlwg ar y gwaith. Mae yma lawer o weddio a disgwyl am dywalltiad helaetliach eto, ac yn ddiddadl y mae angen am dano hefyd. Da genym gael y cyfle i dystiolaethu i werth cynyddol Mr W. John Roberts, Terrace, Cwm, fel pregethwr addawol. Mae yn cael adegau neillduol, argoelion fod dyfodol disglaer yn ei aros. Hyderwn yr aiff trwy borth yr arholiad- au cyfundebol yn llwyddianus, ac y gwelir ef yn weinidog ordeiniedig, teilwng o fechgyn talentog godwyd yn yr ardal. Pob llwyddiant iddo. Boreu Sadwrn diweddaf, unwyd mewn glan briodas Mr William Vaughan, y Ddol, a Miss Alice Williams, Collfryn House, Llan. Priod- as dawel a dlrodres oedd. Diau nad oes neb nad yw yn dymuno'r goreu i'r ddau, ac yn sicr gredu mai uniad ydoedd ar ran y ddau i roddi eu goreu eto i bob cylch y maent yn troi ynddo. Deallwn iddynt dderbyn lluaws o anrhegion gan mor gymeradwy ydynt. Ben- dith Duw orphwyso arnynt. Yr wythnos o'r blaen tra chwareuai nifer o blant o amgylch tai a adgyweirir yn yr ardal. taflodd un ddyrnad o galch i lygaid plentyn Jeremiah Hughes, Bryn Llewelyn, nes bron ei gwbl ddallu. Ni chwynir wrth weled direidi iach mewn plentyn, ond tybed ai nid ydyw rhieni y gymydogaeth yn dangos rhyw derfynau i'w plant, o'r direidi, ac yn dysgu iddynt wahaniaeth rhwng direidi a bryntni. Mae lie i ofni fod yr aelwydydd yn colli eu dylanwad mewn hyfforddiant, os yw y rhan fwyaf o'r rhieni yn fyw i'w cyfrifoldeb fel y cyfryw. Cofiwch rieni, fod cenhedlaethau yn eich dilyn i ba le y dymunech anfon eich plant ? ai i ryddid ynte caethiwed. Gwyliwch rhag agor y ffordd i ben-rhyddid, oblegid hyn yw y caethiwed mwyaf. Cur ef a gwialen, a thi a achubi ei enaid rhag uffern Deallwn fod Cudd-swyddogion deheuig yn yr ardal, mae eu gwasanaeth yn werthfawr i ddosbarth neillduol, dreuliant eu hamser i fesur a phwyso, pwnio a panu eu cymydogion. Diau eu bod yn tori ar unigrwydd ami ymdeithydd nosawl trwy'r fro, er na fyddant mor dderbyn- iol mwy na'r gweddill o'u rhywogaeth prudd glwyfus, megys ddallhuanod ac adar cyrff. Gwylied y llyffantod hyn, rhag i'r Hen Ddyrnwr ollwng ei ffyst ar eu taberncaclau brau, cyn iddynt allu cyrhaedd eu hogofeydd y tro nesaf. Llawer gwynir oherwydd "byd gwan yma a druan o'r gweithiwr efe sydd dan y ddyrnod. Buasai yn haws casglu oddiwrth ferched ein plwyf, eu bod yn llifeirio o laeth a mel, a'r mil-flwyddiant wedi gwawrio, yn murmur sidanaidd, eu ffrils &c. Pe palmentid ein heolydd ag aur, buasai yma lawer i gystadlu mewn ysblander a hyny. Bydd genyf air eto yn fuan am y dandies hyn. Swn gloewi arfau ar gyfer ymdrechfeydd y Cwm, glywir yn mysg pob dosbarth yn yr ardal, a chyda thestynau mor ragorol yn mhob cangen, a threfniadau mor deg a rhydd, yn nghyd a beirniaid o safle a dylanwad, gellir disgwyl gwyl ardderchog, a Ilwyddianus mewn cynyrch a phobpeth.

I Eisteddfod Rhyl. Cynhaliwyd Eisteddfod flynyddol y Pasg ya- y Queen's Palace, Rhyl, eleni fel arfer, a thorodd allan yn eisteddfod lwyddianus iawn yn mhob ystyr. Prif atdyniad y dydd oedd cystadleuaeth y seindyrf, yn yr hon yr ymgeis- iai naw Seindorf. Y darn Cystadleuol oedd "Llewelyn" (fantasia). ac enilliwyd gyntaf gan Crossfield's Soap Works: yr ail gan Birkenhead Borough, a'r drydedd "gan ¡ Cheetham Hill.

Cynghor Gwfedig Geirionydd. I I CYFARFOD YSTORMUS. I Cyfarfu y Cynghor ddydd Mawrth, Ebrill 10, pryd yr oedd yn bresenol Mri E. Jones- Williams (cadeirydd). Parch J. Gower, R. T. Ellis. Trefriw; Ellis Pierce ac O. E. Parry, Dolwyddelen; E. W. Roberts, Cwm Pen- Imachno; R. R. Owen (clerc), a R. H. Wil- liams (arolygydd). I MR. GOWER YN PROTESTIO. Darllenodd y Clerc gofnodion y cyfarfod blaenorol, ag enwau yr aelodau oedd yn bres- enol. Mr Gower: Celwydd bob gair, nid oeddwn ni yn bresenol pan oedd yr achos yn cael ei drin, yr oedd wedi ei setlo cyn i mi ddod i mewn, a hyny cyn amser penodedig ac heb quorum. Cadeirydd Yr wyf yn disgwyl eich bod yn ddigon o foneddwr Mr Gower i dynu eich geir- iau yn ol." Mr Gower: Na wnaf, nid oedd Mr O. E. Parry na finau i mewn." Y Cadeirydd ar ol cael ychydig dawelwch a aeth trwy hanes y cyfarfod, gan nodi y rhan gymerai Mr Gower yn y drafodaeth, ond gwad- ai Mr Gower nad oedd ynddo o gwbl, ac aeth ymlaen —— Cadeirydd: Nid ydych yn deilwng o fon- eddwr Mr Gower os na wrandewch." Mr Gower; "Y mae rhai heblaw fi felly." Mr O. E. Parry,—Gan fod fy enw wedi dod i'r drafodaeth y mae yn deg i mi ddyweyd fod Mr Gower a minau yn dod I'r Cyngor gyda'n gilydd a cymerodd Mr Gower ran yn y draf- odaeth, sef bythefnos i heddyw. Mr Gower.—"Dyma un dyn gonest, ie, pythefnos i heddyw, ond ar ddydd Llun yr oedd y cyfarfod y sonir am dano. Clerc.—Ni fu cyfarfod ddydd Llun o gwbl. Mr E. W. Roberts.—Gan fod achos yr helynt wedi ei basio cyn i Mr Gower a Mr Parry ddod i mewn, nid oes grym ynddo. Y mae gormod o driciau yn cael eu gwneyd yma. Mr Gower "Br ei draed eto. Cadeirydd.—Gwrandewch Mr Gower. Mr Gower.—Na wnaf. Cadeirydd.—Y mae pobpeth wedi ei wneyd mor deg a haul canol dydd, ac nid oes arnaf eisieu bod yn Gadeirydd, gwyr Mr Gower yn dda i mi fod yn foneddwr gydag ef trwy roddi fy lie iddo yn gadeirydd. Mr E. W. Roberts.—Nid elsiau bod yn Gadeirydd sydd arno, ond ymladd am degwch y mae Mr Gower. Mr Ellis Pierce a gynygiai a Mr O. E. Parry a gefnogai basio y cofnodion fel rhai cywir a therfynwyd yr ystorm a phawb yn ffrindia. CYFLENWAD DWFR I DOLWYDDELEN. Mr. Ellis Pierce a ddywedai fod Cyngor Plwyf Dolwyddelen yn awyddus am symud yn mlaen i gael cyflenwad o ddwfr, ond yr oedd arnynt eisieu cael gwybod y telerau cyn cychwyn, yr oedd Harlech a'r Abermaw, wedi cael rhyw fath o hawl ond costiodd yn ddrud iddynt. Yr oedd eisieu cael anfon cylch-lythyr at y perchenogion er gweled sicrwydd ar ba dir yr oeddynt yn sefyll, gwell ganddo ef oedd ymddiried yn y tirfeddianwyr mawr ac nid y rhai bychain. Mr. R. T. Ellis "A oes gan bobl Dolwydd- elen Ie penodol?" Mr. E. Pierce Lie bynag yr awn byddwn yn taro ar dir rhywun." Mr. R. T. Ellis Y mae Mr. Pierce yn ei le, ond credaf y dylid penderfynu ar y lie i ddechreu." Mr. Gower: "Yr wyf yn cynyg fod pobl Dolwyddelen i anfon rhai o'r Cyngor Plwyf i edrych yn mha le y ceir dwfr. Y maent yn ymgecru a'u gilydd yno, ond rhaid cael dwfr." Mr. O. E. Parry: Yr ydym gyda hyn er's pum' mlynedd ac y mae yn ddifrifol acw, cafwyd prisiau er's pedair mlynedd yn ol. Paham nas gellir dod i ryw: benderfyniad bellach. Cefnogaf Mr. Gower gan mae y plwyfolion wyr oreu." Mr. Pierce: Y mae hynyna wedi bod lawer gwaith, yr hyn sydd arnom ni eisieu yw, cael adroddiad genych chwi (Geirionydd). ac i cfiwi nodi rhai i ddod i weled y lleoedd, peid- iwch a diystyru y Cyngor. Yr wyf yn cynyg i chwi ddewis rhai i ymweled. Mr. E. W. Roberts a gefnogai, a phasiwyd, sef ddydd Llun nesaf. GWAITH DWFR PENMACHNO. Pasiwyd i dalu £ 250 ar y gwaith dwfr yn y lie hv/n i'r Cymerwyr ar ol iddynt wneyd ychydig bethau oedd heb eu gorphen. Yr oedd bil Mr. Jaret Evans am gyflog mis eisiau ei dalu hefyd, ond gofynai Mr. E. W. Roberts a oedd wedi rhoddi amser llawn i'r Cyngor. Bu ef yno unwaith ac nid oedd Mr. Evans ar gyfil J lle. Mr. R. T. Ellis: Gadewch i ni fod yn deg ac edrych i mewn, efallai iod y dyn gyda rhyw waitli arall. Mr. E. W. Roberts: Y fi gynygiodd Mr. Jaret Evans i'r swydd, ac nid oes geny ddim yn ei erbyn, ond credaf dros fod yn onest i'r frethdalwyr trwy ddod a hyn yn mlaen. Y mae arnaf eisieu gwybod hefyd a oedd John Roberts yn talu am osod y bibell yn ymyl Beniarth Arms, ac os oedd, sut yr oedd Jaret Evans yn gosod y gwaith. Yr Arolygydd a dystiai ei fod gyda'r gwaith bob tro y bu ef i fyny. Hysbyswyd ei fod at ei ryddid ar ol amser y Cyngor. I GWELL CYFLEUSTRA. Mr. E. W. Roberts a otynai am gael gwell cyfleusdra i godi dwfr yn ymyl Carrog, Cwm, na'r hyn oedd yno yn bresenol. Pasiwyd hyny. I ADRODDIAD YR AROLYGYDD. I Yr oedd cyflenwad dwfr Dolwyddelen yn bur dda gyda eithrio ty newydd Mr. E. B. Lloyd a 4 arall yn ymyl Shop Fach. Gellid cyflenwi y rhai hyn trwy atal y cyflenwad i'r Plwyf, buasai automatic taps yr un fath a Bron Llan yn llawer rhatach. Yr oedd y cyflenwad i'r Rectory yn ddiffygiol, a gofynai beth oedd ei rwymedig.aeth ef. Pasiwyd i'r Arolygydd wneyd arbrawf er gwybod a oedd y diffyg yn gorwedd wrth ddrws y Cynghor, ac os oedd, i'w wella, neu i'r perchenog wneyd. Yr oedd yr hyn gwynid yn Pant Ffynon, Penmachno wedi ei wella yn fawr. FFRITH A HAFOD YR YWEN, NANTBWLCHYR- HEIYRN. Yr oedd y tai hyn yn damp ac afiach. Hafod yr Ywen mewn cyflwr gresynus. Y gwelyau yn fudr a dim arnynt. Yr oedd tad, mam a 6 o blant yn yr un ystafell, a'r plant yn cael cam. Pasiwyd i anfon at berchenog y ty rhag blaen. YSGUBOR WEN, CWM PENMACHNO. Yr oedd y lie mewn cyflwr gresynus iawn ond dim yn erbyn y tenant. Yr oedd dwfr yn dod i'r ty. Pasiwyd i anfon at y perchenog. Yr oedd y dosbarth yn glir oddiwrth Glefyd- on heintus. Pasiwyd plan o welliantau fwriedir wneyd ar Min-y-Don, Trefriw. ADRODDIAD Y SWYDDOG MEDDYGOL. Nifer y genedigaethau yn y dosbarth 7, a 3 marwolaeth yr hyn ystyrid yn ffafriol iawn.

Jabez Balfour yn rhydd. Tachwedd 28, 1895, o flaen y diweddar Farnwr Bruce, cafwyd Jabez Spencer Balfour, cyn-aelod seneddol dros Burnley, yn euog o dwyllo ar raddfa anhygol o eang yn nglyn a Chymdeithas Adeiladu a Chyfalafu y Liberator. Cariodd ei dwyll yn mlaen o dan gochl crefydd a dyngarwch, a thrwy hyny hud-ddenu cynifer ag wyth mil a'r hugain i'w rwyd, canoedd o honynt o Gymru. Pan ddaeth ei gwymp, cafwyd fod ei ddyledion yn £ 8,360,804, ac nid oedd ond eiddo tybiedig o werth tair miliwn i'w cyfarfod, fel a chaniatau fod y tair miliwn hyny yn profi yn gywir, colledwyd pobl ddiniwed y deyrnas o bum' miliwn, tri chant a thri ugain o filoedd, wyth cant a pedair o bunau. Troes allan drachefn nad oedd mewn gwirionedd ond gwerth tua miliwn o bunau i'w sylweddoli, ac felly yr oedd dwy filiwn arall i'w hychwanegu at y colledion. Dedfrydwyd ef am ei dwyll i bedair-blynedd-a'r-ddeg o benyd wasanaeth, ac felly y mae wedi treulio deg a haner o honynt. Bydd am y tair a haner nesaf o dan lygaid yr Heddlu, a rhaid iddo adrodd am dano ei hun ar y 14eg o bob mis ar gyfer y dydd y gollyng- wyd ef yn rhydd. Yn ngharchar Porkhurst, Isle of White y bu yn dwyn ei benyd, a bu yn gweithio yno fel teiliwr, garddwr, a Ilyfrgellydd Treuliai ei oriau hamddenol i ddarllen ac ysgrifenu. Cuddid ef o dan yr arwydd o "V 590," fel na wyddai neb ond yr awdurdod- au pwy ydoedd. Bernid y buasai yn cymeryd ei gartref gyda'i frawd yn Lymington, ond y mae am fyned i un o'r trefi mawrion i ymgolli yn y lluaws yn hytrach na hyny. Dywedid ei fod yn uno yn y Cymundeb, yn aelod o'r cor, ac yn weithgar fel crefyddwr tra yn y carchar. Bu ei dwyll yn ergyd drom i ganoedd o deulu- oedd yn Nghymru. "oo.

Y Broffwydes Ddiwygindol. Y mae yr Adroddiadau gyhoeddir yn y new- yddiaduron Seisnig am Mrs Sarah Jones, Beu- lah, Dyffryn Abertawe, yn gwneyd i galon dyn waedu wrth feddwl y cysylltir pethau Dwyfol a chysegredig wrth ffolineb o'r fath. Dywedir ei bod wedi dringo i ben coeden i geisio ehedeg oddiarni i'r nefoedd, ond yn lie hyny disgynodd yn swpyn i wely wynwyn yn yr ardd islaw Fod dyn gyda braich wywedig wedi cael ei iachau trwy ei gair I bob dyn nad yw wedi cwbl amhwyllo, y mae credu peth o'r fath yn anmhosibl. Erbyn ibyn, y mae Mrs Jones ei hunan yn dywedyd fod yr oil yn gelwydd, ond hona y gall fwrw allan gythreuliaid," a bydd- wn ninau yn barod i gredu hyny pan y gall hi brofi i ddechreu fod dynion yn cael eu medd- ianu gan gythreuliaid." Dywedir hefyd, ei bod yn disgyn i lewygon gweledigaethol," a bod y "genadwri" roddedig iddi gan Dduw yn ar- graffedig ar gledr ei Ilaw Gresyn fod ymwel- iadau grasol yr Ysbryd Glan yn cael eu daros- twng trwy bethau fel hyn a'r pethau ydynt yn hanfodol ysbrydol ac anweledig yn cael eu mhateroli a'u daearoli gan honiadau ffolion. Nid yw teyrnas Crist o'r byd hwn," ac ni raid iddi wrth wasanaeth ofergoelion i'w llwyddo. Paham y rhaid i ni fel cenedl wrth wasanaeth "arddangosion," megis, "pelen o dan yn yr awyr," "goleu yn chwareu uwchben, a phethau eraill o'r un nodwedd, i wneyd diwygiad crefyddol ? Mae yn bryd, ac yn hen bryd, i ni beidio bod "fel plantos yn bwhwman, ac yn cael "ein cylch-arwain gan bob awel dysgeidiaeth.

I Etholaeth Eiflon. Nid oes ball ar ddyfaliadau yn nghylch pwy a ddewisir fel Ymgeisydd Rhyddfrydol dros Eifion. Eisoes enwi'r Mri D. P. Williams, Llanberis D. R. Daniel, Fourcrosses; C. E. Breeze, Porthmadog Ellis W. Ellis, Caernar- fon; Howell J. Williams, Llundain; T. E. Morris, Porthmadog; David Edwards, Llun- dain; a Henry Lewis, Bangor. Rhwng cynifer o rai i ddewis o'u plith, gall yr ethol- aeth wneyd yn dda gadw ei llygad yn agored i fynu y dyn goreu. Rhyw anesmwyth oeddynt gyda Mr Bryn Roberts, yr hwn a gynrychiolai fwy ar ei farn ei hun nac ar farn yr etholwyr ar luaws o byngciau pwysig.