Y Rhedegydd

Bwrdd Llywodraethwyr Ysgolion Dosbarth Ffestiniog. Prydnawn dydd Iau, yn Adeiladau Sirol, Blaenau Ffestiniog, cyfarfu y Llywodraethwyr canlynol Mri W. Owen (Cadeirydd), Mr J. Rhydwen Parry, Parchn John Owen, M.A., a John Hughes, Mri R. T. Jones a Samuel Pierce (Penrhyn), Ellis Hughes (Ffestiniog), Andreas Roberts, Dr R6berts, Dr Jones, Rich- ard Jones, W. P. Evans, D. G. Jones, John Cadwaladr, Hugh Jones, R. O. Jones a R. O. Davies (clercod); William Evans a William Jones (Swyddogion gorfodol). PRESENOLDEB Y PLANT.—Hysbysodd Mr William Evans fod yn nosbarth Ffestiniog a'r Blaenau 2364 o blant ar y llyfrau, ac yr oedd cyfartaledd y presenoldeb am y mis yn 1977.— Yn nosbarth y Penrhyn a Trawsfynydd, hys- bysodd Mr William Jones fod ar lyfrau yr Ys- golion Sirol 835 o blant, a chyfartaledd y pres- enoldeb yn 665. Yn yr Ysgolion Cenedlaethol yr oedd 271 ar y llyfrau, a chyfartaledd y pres- enoldeb yn 188. Cwynai y ddau swyddog fod cryn afiechyd yn parhau yn mysg y plant. ETHOL CADEIRYDD AC IS-GADEIRYDD.— Cafodd y Mri W. Owen a Rhydwen Parry eu hail ethol am flwyddyn arall. CVDYMDEIMLAD.-Ar gynygiad y Cadeirydd a chefnogiad Mr W. P. Evans, pasiwyd i anfon pleidlais o gydymdeimlad a'r Mri R. G. Pritch- ard, Penrhyn, a J. Parry Jones, Blaenau, yn eu cystudd. Yr oedd yn dda gan y Bwrdd ddeall eu bod yn gwella. LLAWENHAU.—Datganodd y Cadeirydd eu Hawenydd o weled Dr. R. Jones yn eu plith ar ol absenoldeb lied hir, a hyny trwy gystudd. Cefnogodd Mr. Andreas Roberts, a phasiwyd. -Y Cadeirydd (yn gellweirus),—" yr ydym yn gobeithio na wna y Doctor ddim byw yn y gegin gefn eto, ond y defnyddia yr ystafelloedd goreu yn y ty. Mae yn dywedyd yn ei Ad- roddiad Blynyddol mai trwy fyw yn y eeginau cefn a'r ystafelloedd salaf yn y tai y mae pobl yn cael y cryd-cymalau ac yr ydym ninau yn casglu mai felly y mae yntau yn ei gael. Fodd bynag, y mae yn dda iawn genym ei weled gyda ni unwaith eto, ac wedi gwella mor dda." STAFF &C., YSGOL Y PFNRHYN,-Hysbys- wyd fod Staff Ysgol y Penrhyn yn rhy wan yn bresenol i allu anfon un i gynorthwyo wrth raid i Ysgol sy Rhyd. Yn ol y Cynllun Siriol, ymddengys fod Ysgol-g gref i helpu Ysgol wan mewn achosion o alwadau sydyn, a chan mai y Penrhyn oedd yr un ddisgwylid i wneyd hyny ar Rhyd, rhoddwyd yr eglurhad uchod dros fethu gwneyd hyny.—Ysgrifenodd Mr. Haydn Jones (yr Ysgrifenydd Addysg Siriol), i ofyn, yn ngwyneb y cais am gael ychwanegiadau at Adeiladau Ysgol y Penrhyn, pa un a'i codi Ysgol at y safonau uwchaf, ynte helaethu yr adeiladau presenol oeddid yn gymeradwyo ?—Mr. R. T. Jones a Mr. S. Pierce a ddywedasant mai y teimlad lleol ydoedd mai cael cyfleusderau i ddysgu y safonau uwchaf fyddai oreu.—Mr. W. P. Evans a gynygiodd eu bod yn argymell i'r Pwyllgor Sirol mai codi Ysgol ar gyfer y safonau uwchaf fyddai oreu. Hyny ydoedd y dymuniad yn y lie.—Mr. S. Pierce a gefn- ogodd.—Mr, R. T, Jones,—Gall cyfnewidiad fod yn yr Ysgol Genedlaethol o dan y Ddeddf newydd: neujjhwyrach|gallwn gael yr Ysgol fu yngwasanaethu yn Trawsfynydd.—Mr W. P. Evans, -Bydd y Bwrdd Siriol yn sicr o ystyried yr holl fater yn ofalus cyn symud yn mlaen. ATHRAWES YSGOL TANYGRISIAU.—Gan fod Miss Edwards wedi ymddiswyddo, a phriodi, yr oedd y lie yn wag. Yr oedd hi yn awr yn cynyg ei gwasanaeth i aros penodi un arall i'r swydd. Pasiwyd i'w chymeryd hyd nes y trefnir yn mhellach. ATHRAWES YSGOL Y PENRHYN.—Anfon- odd Miss M. J. Jones, C.T., ei hymddiswydd- lad i mewn. Yr oedd hi yno er Ebrill 20. Yn Mawrth 4 y daeth Miss Williams, yr Athrawes Gynorthwyol yno.—Darllenwyd llythyf cymer- adwyol iawn i Miss Jones gan yr athraw Mr. Llewelyn Williams.—Rhoddwyd ar ddeall mai mater o gyflog yn unig oedd yn peri i Miss Jones ymddiswyddo. Deuai y mater i fyny yn adroddiad y Pwyllgor Arianol. ARIANOL CODI CYFLOGAU YR ATHRAWON,, Codwyd cyflogau yr Athrawon fel y canlyn :— ^r- Edmund R. Williams, Manod, o £ 90\ £ 92 10s. Miss Maggie Jones, Trawsfynydd, o [42 i f 45. Miss A. J. Jones, Ysgol y Babanod, i Penrhyn, o [70 i [80. Miss Williams, Ysgol Y Babanod Penrhyn, o [92 109 i [100. Miss Beavers, Ysgol Babanod, Trawsfyuydd 0 [70 i £ 75. Mr. J. H. Thomas, Ysgol Uwchraddol, ar 01 gwasanaeth hynod o ymroddol a chymer- adwy, o i120 i {130. Miss Laurah J. Jones, Llan, 0;645 i [47 10s. Miss M. Lewis, prif- athrawes Ysgol Babanod, Maenofferen, o {92 i £ l L0. Traul teithio i Trawsfynydd (o dan am- gylchiadau neillduol) i Miss Lizzie Jones, Trawsfynydd.—Sylwyd fod yn bryd i fabwys- iada Graddfa y Sir gyda chyflogau yr athrawon er mwyn unffurfiaeth. Y GLO.—Yr oedd cwyn yn nghylchansawdd y Glo gyflenwid i Ysgol y Llan. Pasiwyd i wneyd sylw o'r peth. BENTHYG.— Pasiwyd i ganiatau benthyg y tii" wrth Ysgol Uwchraddol y Genethod at wasanaeth Cymanfa y Methodistiaid. Nid oedd Ysgol U wc^raddol y genethod i'w chaniatau at wasanaeth y Philamonic Society, ond ceid benthyg ysgol arall, eithr ni cheid benthyg perdoneg. Hysbyswyd fod dwy ber- doneg wedi eu handwyo gan gorau wrth fyned i'r ysgolion.—Caniatawyd benthyg ysgol zinc Y Traws. at wneyd bwyd amser Gymanfa yr Anibynwyr gynheiir yno yn Mehefin nesaf. Cicio PEL AR DIR YSGOLION MAENO- FfvERKx.—Bu trafodaeth faith ar y ffaith fod rhai yn myned i'r lie hwn i gicio pel. Yr oedd aflendid iaith ac ymddygiad yn myned ymlaen yno, ac cdrychid ar y mater yn un difrifol iawn. Bydd y sawl geir yno o hyn allan yn cael eu hunain mewn man nas dymunant, gan fod CWyno mawr gan y cyhoedd a'r Bwrdd yn eu cylch Lie darparedig i blant yr ysgolion i chwareu ydyw, ac nid i neb arall. Mae y mater yn awr yn ngofal pwyllgor. PENODI.Cynygiai tair am y swydd o ath- rawes gynorthwyol i Ysgol y Genethod, Maen- offeren, a phenodwyd Miss Ellen Jones. 13 Bowydd street, yr hon sydd yn athrawes yn un o ysgolion Llundain. MYNED O'R YSGOLION YN RHY IEUANGC.- Pasiwyd i erlyn amryw oeddynt wedi anfon eu plant i wasanaethu cyn iddynt gyrhaedd 14 mlwydd oed. YSGOL FFESTINIOG-Galwodd y Clerc sylw at Adroddiad Dr. Jones am fis Chwefror, a'r cyfeirisd arbenig oedd ynddo at y Gwddf-glwyf yn Ffestiniog. Gofynid am symud y Sand Trays a'r Wooden Pencils o adran y babanod. Bu farw tri o fabancd oeddynt yn yr Ysgol.- Dr. Jones a ddywedodd nas gellid bod yn sicr o ba le y tarddodd yr afiechyd, ond bu un o'r plant fuont feirw yn yr Ysgol pan oedd yr afiechyd yn dechreu arno, ac yn mhen tri diwrnod, bu farw. Gallasai y plentyn hwnw fod wedi dodi un oir pwyntill yn ei enau, a gadael hadau yr afiechyd arno, a'r plant eraill. ei gael.—Awgrymai yr Ysgrifenydd Sirol i beidio pwrcasu y pwyntill fel a gondemnir gan Dr. Jones.—Mr. Hugh Jones,—Oni fyddai yn well pasio nad yw y pwyntilliau hyn i gael eu cyflenwi o hyn allan ?—Ar gynygiad Mr. W. P, Evans a chgfnogiad Mr, R. T. Jones pasiwyd i anfon yr awgrym i'r athrawon er mwyn iddynt gofio pan yn anfon i mewn eu rhestr o'r pethau oedd eu hangen yn yr Ysgolion. YSGOL Y MANOD.—Ar gynygiad Mr J. Rhydwen Parry pasiwyd j ofyn i'r Pwyllgor Ymweliadol ystyried y dymunoldeb o gael darn ychwanegol o dir at ysgol y Manod. Yr oedd y lie chwareu yn awr yn gyfyng, a'r Ysgol wedi myned yn rhy fychan at y cynydd oedd yn nifer y plant yn y gymydogaeth. Pasiwyd yn unfrydol i symud yn mlaen yn ol cynygiad Mr Parry. ADRODDIAD DIERIFOL: YR HEN YSGOL FRYTANAIDD.—Mr Rhydwen Parry a alwodd sylw at sefyllfa adfeiledig yr Ysgol uchod, yr hon oedd mewn cyflwr cywilyddus. Pwy roddodd hawl i Gwmni y Goleuni Trydanol osod eu gwifrau ar y sijpdde ? Ni ddylasai y fath bgth gael ei wneyd o gwbl. Wrth weled cyflwr-yr adeiladau perthynol i'r ysgol, yr oedd pethau yn anesboniadwy iddo ef. Yr oedd pobl dylodion yr ardal yn cael eu herlyn am fan droseddau dibwys, tra y gadewid y lie hwn ganddynt hwy mewn cyflwr gwarthus o ffiaidd ac anyoddefol. Y syndod iddo ef ydoedd na fuasai yr holl drigolion o'i amgylch o dan haint o'r achos. Gadael adeilad o'r fath ar ochr y brif-ffordd yn y fath gyflwr aflan, beth oedd yn cyfrif am hyn ? Cynygiai eu bod yn symud yn ddiatreg yn y mater.—Dr Jones a gefnogodd. Yr oedd y lie mewn cyflwr anfoddhaol iawn. Bu yno yn ei weled ar ol gweled rhybudd o gynygiad ar y lie gan Mr Parry.—Mr D. G. Jones, "A ydyw yr Arolygydd Iechydol ar ei holidays o hyd? "-Dr Jones, "Nag ydyw, gwael ydyw."—Awgrymwyd cyflwyno y mater i bwyllgor, ond pwysai Mr Parry am i'r peth gael ei wneyd ar unwaith er mwyn diogelwch iechyd yr ardal.—Pasiwyd i'r Pwyllgor Ym- weliadol fyned i weled y lie ddydd Mawrth, ac adrodd arno i'r Bwrdd Sirol ddydd Iau. UNO YSGOLION TANYGRISIAU.—Cafwyd adroddiad y Pwyllgor fu'n gwneyd Ymchwiliad i'r awgrym o Uno dwy Ysgol Tanygrisiau a'u gwneyd yn Ysgol Gymysg. Yr oedd 96 o fechgyn a'r y llyfrau, a 105 o enethod. Yr anhawsder a deimlid ydoedd gyda'r Class Room. Byddai rhaid gwneyd hwnw yn fwy. Golygid gadael Safon I gyda'r Babanod yn Ysgol y Genethod, a symud y Genethod i Ysgol y Bechgyn.—Mr. Parry a ychwanegodd mai symud y Babanod o'r fan yr oeddynt ydoedd yr anhawsder, neu buasai Ysgol y Genethod yn gwneyd Ysgol Gymysg ragorol, a'r llall yn Ysgol Babanod.—Mr. W. P. Evans a ddaliai mai gwneyd y cyfnewidiadau ar yr Ysgol oreu a ddylid, 8sef Ysgol y Bechgyn. Cynygiai eu bod yn cymeradwyo egwyddor y peth a awgrymid. Yr oedd y Bwrdd Sirol o blaid Uno er mwyn cynilo cymaint ag a ellid.—Dr. Jones a gefnogodd.—Mr. R. T. Jones a ddadleuai dros symud Safon I hefyd, fel na chollid y 6s grant a ganiateid at y Safon hwnw.—Pasiwyd y cynygiad. Y DDEDDF ADDYSG NEWYDD.—Anrhegodd y Clcrcod yr holl Aelodau a chopi o'r Ddeddf Newydd.—Pasiwyd pleidlais o ddiolch Iddynt, ac ar gynygiad Mr. W. P. Evans, pasiwyd i gael cyfarfod arbenig yn mhen bythefnos i'w ystyried,

Cyfyng, Dolwyddelen. I Nos Iau y 12fed cyflsol, cynhaliwyd cyfarfod yn y lie uchod i ffarwelio a Miss Williams, yr ysgolfeistres, ar ei hymadawiad i gymeryd gofal ysgol yn Talysarn, Arfon. Dechreu- wyd y cyfarfod am 7 yn yr hwyr, pryd y cymer wyd y gadair gan Mr D. Roberts, Bwlchymaen yr hwn a eglurodd amcan y cyfarfod, sef cyflwyno i Miss Williams. Anerchiad bychan, lliwiedig, a darlun o ysgol y Cyfyng, fel am- lygiad o deimladau da, a'r chwithdod a hiraeth ar ymadawiad Miss Williams o'n plith. Ar ol cael ton gan y plant, dan arweiniad Miss Wil- liams, cafwyd anerchiadau gan y Cadeirydd a Mri G. R. Roberts, William Owen, Humphrey Roberts,, David Thomas, Evan Hughes. Dygai yr oil o'r brodyr dystiolaeth ardderchog i alluoedd a sel Miss Williams, tra yn aros yn ein plith. Fel y mae yn wybyddus i lawer, hi ydyw yr ysgolfeistres gyntaf ddaeth yma ar ffurfiad yr ysgol, a bu yma am 6 mlynedd. Yn y cyfamser cododd cyfanrif yr ysgol o 23 i 35 o ysgoleigion. Heblaw hyny enillwyd bob blwyddyn y grants uchaf y Llywodraeth. Teimlir colled ar ei hoi hefyd i'r achos crefydd- ol yn y Cyfyng. Cymerai fel y sylwodd rhai o'r brodyr gymaint o ddyddordeb yn yr ysgol Sul ag a wnai yn yr ysgol ddyddiol. Cyflwyn- wyd yr Anerchiad ar ran y cyfarfod gan Dewi Tudur, a chydnabyddodd Miss Williams, yr amlygiadou hyn o garedigrwydd tuag ati mewn geiriau dwys a drylliedig. Cyfeiliwyd yn ystod y cyfarfod gan Mr G. Roberts, Bwlch-y- maen. Nid oes genym yn ardal Ewybrnant, hen gartref Dr Morgans ond dymuno i Miss Williams, yn ei lie newydd bob llwyddiant yn dymhorol ac ysbrydol.—ARWROL FAB ERYRI.

Llanfrothen. CYNGHOR PLWYF.—Cynhaliwyd y Cynghor I hwn nos Sadwrn diweddaf. Daeth nifer dda yn nghyd. Dewisiwyd swyddogion am y flwyddyn. Codwyd y Cynghorwyr O. Evans ac R. Williams, i fod yn Overseers. Rhanwyd yr elusen fel arfer. Rhoddwyd diolchgarwch gwresog y Cynghor i'r Cynghorydd Jones, yr ysgolfeistr, am ei wasanaeth gwerthfawr yn gofalu am gyfrifon yr Elor-gerbyd. Darllen- wyd cyfrifon y flwyddyn, a dangosent ofal a threfnusrwydd mawr ar ran Mr R. Jones, yr Overseer cynorthwyol. Derbyniwyd llythyr oddiwrth y Cynghorydd R. Jones, yncydnabod derbyniad cydymdeimlad y Cynghor ag ef yn ei waeledd. Hysbyswyd fod y tirfeddianwyr wedi anfon atebion boddhaol o berthynas i Afon Gaseg. Hyderir y gwneir y gwaith hwn ar fyrder. Arwyddwyd cheque am drwsio y llwybr yng ngwaelod y Plwyf.—GOH.

Glanaulr Fachno. [GAN YR HEN DDYRNWR]. I Nos Sadwrn diweddaf, cynhaliodd Band of Hope Bethania (W,), eu Cyfarfod Cyhoeddus, i ddiweddu y tymhor. Llywyddwyd yn ddeuheuig gan y Parch. Edward Davies. Nid ydym yn petruso dweyd mai hwn ydoedd un o'r cyfarfodydd goreu a gafwyd yn y Llan er's talm o amser. Cawsom wasanaeth y Cor Plant dan arweiniad Mr. Pryce Davies. a chanasant ddwywaith yn rhagorol, a chawsant gymeradwyaeth uchel y gwrandawyr, yr hyn, yr ydym yn hyderu, fydd 'yn symbyliad iddynt fyned rhagddynt. Boddhawyd y gynulleidfa yn fawr gan y lodes fach Miss Mary Lloyd Williams pan yn adrodd "Y Cathod." Nis gallwn or-ganmol Masters Evy V. Williams, J. Ellis Williams, Harry Roberts, R. Thomas, R. Wynn Jones fel adroddwyr. Tystiodd y gymeradwyaeth uchel a~dderbyniasant hyny. Cawsom yn ychwanegol at y rhai nchod, ganu swynol, mewn unawdau, adroddiadau, a dadl- euon gwerth eu gwrando, ac yr oeddynt yn cynwys gwersi buddiol. Caed rhaglen gyfoethog ar ei hyd, a phob dernyn o nodwedd teilwng i'r addoldy. Arweinydd y canu oedd y cyfaill ymroddgar Mr. Pryce Davies, ac yr oedd yn amlwg ei fod ef a'r cyfeillion eraill wedi llafurio yn ddiwyd yn ystod y tymhor. Terfynwyd y cyfarfod trwy ganu 0 aros gyda ni." Y Sul a Lluu y Pasg cynhaliodd Methodist- iaid y Llan a'r Cwm eu cwrdd pregethu blyn- yddol. Y pregethwyr eleni oedd y Parchn. T. Williams, Gwalchmai; D. M. Phillips, Tylors- town W. Jones, Treforis; S. T. Jones, Rhyl. Cafwyd pregethau gwir dda ganddynt, y gen- adwri yn amserol, ac arddeliad y Nefoedd yn amlwg ar y gwaith. Mae yma lawer o weddio a disgwyl am dywalltiad helaetliach eto, ac yn ddiddadl y mae angen am dano hefyd. Da genym gael y cyfle i dystiolaethu i werth cynyddol Mr W. John Roberts, Terrace, Cwm, fel pregethwr addawol. Mae yn cael adegau neillduol, argoelion fod dyfodol disglaer yn ei aros. Hyderwn yr aiff trwy borth yr arholiad- au cyfundebol yn llwyddianus, ac y gwelir ef yn weinidog ordeiniedig, teilwng o fechgyn talentog godwyd yn yr ardal. Pob llwyddiant iddo. Boreu Sadwrn diweddaf, unwyd mewn glan briodas Mr William Vaughan, y Ddol, a Miss Alice Williams, Collfryn House, Llan. Priod- as dawel a dlrodres oedd. Diau nad oes neb nad yw yn dymuno'r goreu i'r ddau, ac yn sicr gredu mai uniad ydoedd ar ran y ddau i roddi eu goreu eto i bob cylch y maent yn troi ynddo. Deallwn iddynt dderbyn lluaws o anrhegion gan mor gymeradwy ydynt. Ben- dith Duw orphwyso arnynt. Yr wythnos o'r blaen tra chwareuai nifer o blant o amgylch tai a adgyweirir yn yr ardal. taflodd un ddyrnad o galch i lygaid plentyn Jeremiah Hughes, Bryn Llewelyn, nes bron ei gwbl ddallu. Ni chwynir wrth weled direidi iach mewn plentyn, ond tybed ai nid ydyw rhieni y gymydogaeth yn dangos rhyw derfynau i'w plant, o'r direidi, ac yn dysgu iddynt wahaniaeth rhwng direidi a bryntni. Mae lie i ofni fod yr aelwydydd yn colli eu dylanwad mewn hyfforddiant, os yw y rhan fwyaf o'r rhieni yn fyw i'w cyfrifoldeb fel y cyfryw. Cofiwch rieni, fod cenhedlaethau yn eich dilyn i ba le y dymunech anfon eich plant ? ai i ryddid ynte caethiwed. Gwyliwch rhag agor y ffordd i ben-rhyddid, oblegid hyn yw y caethiwed mwyaf. Cur ef a gwialen, a thi a achubi ei enaid rhag uffern Deallwn fod Cudd-swyddogion deheuig yn yr ardal, mae eu gwasanaeth yn werthfawr i ddosbarth neillduol, dreuliant eu hamser i fesur a phwyso, pwnio a panu eu cymydogion. Diau eu bod yn tori ar unigrwydd ami ymdeithydd nosawl trwy'r fro, er na fyddant mor dderbyn- iol mwy na'r gweddill o'u rhywogaeth prudd glwyfus, megys ddallhuanod ac adar cyrff. Gwylied y llyffantod hyn, rhag i'r Hen Ddyrnwr ollwng ei ffyst ar eu taberncaclau brau, cyn iddynt allu cyrhaedd eu hogofeydd y tro nesaf. Llawer gwynir oherwydd "byd gwan yma a druan o'r gweithiwr efe sydd dan y ddyrnod. Buasai yn haws casglu oddiwrth ferched ein plwyf, eu bod yn llifeirio o laeth a mel, a'r mil-flwyddiant wedi gwawrio, yn murmur sidanaidd, eu ffrils &c. Pe palmentid ein heolydd ag aur, buasai yma lawer i gystadlu mewn ysblander a hyny. Bydd genyf air eto yn fuan am y dandies hyn. Swn gloewi arfau ar gyfer ymdrechfeydd y Cwm, glywir yn mysg pob dosbarth yn yr ardal, a chyda thestynau mor ragorol yn mhob cangen, a threfniadau mor deg a rhydd, yn nghyd a beirniaid o safle a dylanwad, gellir disgwyl gwyl ardderchog, a Ilwyddianus mewn cynyrch a phobpeth.

I Eisteddfod Rhyl. Cynhaliwyd Eisteddfod flynyddol y Pasg ya- y Queen's Palace, Rhyl, eleni fel arfer, a thorodd allan yn eisteddfod lwyddianus iawn yn mhob ystyr. Prif atdyniad y dydd oedd cystadleuaeth y seindyrf, yn yr hon yr ymgeis- iai naw Seindorf. Y darn Cystadleuol oedd "Llewelyn" (fantasia). ac enilliwyd gyntaf gan Crossfield's Soap Works: yr ail gan Birkenhead Borough, a'r drydedd "gan ¡ Cheetham Hill.

Cynghor Gwfedig Geirionydd. I I CYFARFOD YSTORMUS. I Cyfarfu y Cynghor ddydd Mawrth, Ebrill 10, pryd yr oedd yn bresenol Mri E. Jones- Williams (cadeirydd). Parch J. Gower, R. T. Ellis. Trefriw; Ellis Pierce ac O. E. Parry, Dolwyddelen; E. W. Roberts, Cwm Pen- Imachno; R. R. Owen (clerc), a R. H. Wil- liams (arolygydd). I MR. GOWER YN PROTESTIO. Darllenodd y Clerc gofnodion y cyfarfod blaenorol, ag enwau yr aelodau oedd yn bres- enol. Mr Gower: Celwydd bob gair, nid oeddwn ni yn bresenol pan oedd yr achos yn cael ei drin, yr oedd wedi ei setlo cyn i mi ddod i mewn, a hyny cyn amser penodedig ac heb quorum. Cadeirydd Yr wyf yn disgwyl eich bod yn ddigon o foneddwr Mr Gower i dynu eich geir- iau yn ol." Mr Gower: Na wnaf, nid oedd Mr O. E. Parry na finau i mewn." Y Cadeirydd ar ol cael ychydig dawelwch a aeth trwy hanes y cyfarfod, gan nodi y rhan gymerai Mr Gower yn y drafodaeth, ond gwad- ai Mr Gower nad oedd ynddo o gwbl, ac aeth ymlaen —— Cadeirydd: Nid ydych yn deilwng o fon- eddwr Mr Gower os na wrandewch." Mr Gower; "Y mae rhai heblaw fi felly." Mr O. E. Parry,—Gan fod fy enw wedi dod i'r drafodaeth y mae yn deg i mi ddyweyd fod Mr Gower a minau yn dod I'r Cyngor gyda'n gilydd a cymerodd Mr Gower ran yn y draf- odaeth, sef bythefnos i heddyw. Mr Gower.—"Dyma un dyn gonest, ie, pythefnos i heddyw, ond ar ddydd Llun yr oedd y cyfarfod y sonir am dano. Clerc.—Ni fu cyfarfod ddydd Llun o gwbl. Mr E. W. Roberts.—Gan fod achos yr helynt wedi ei basio cyn i Mr Gower a Mr Parry ddod i mewn, nid oes grym ynddo. Y mae gormod o driciau yn cael eu gwneyd yma. Mr Gower "Br ei draed eto. Cadeirydd.—Gwrandewch Mr Gower. Mr Gower.—Na wnaf. Cadeirydd.—Y mae pobpeth wedi ei wneyd mor deg a haul canol dydd, ac nid oes arnaf eisieu bod yn Gadeirydd, gwyr Mr Gower yn dda i mi fod yn foneddwr gydag ef trwy roddi fy lie iddo yn gadeirydd. Mr E. W. Roberts.—Nid elsiau bod yn Gadeirydd sydd arno, ond ymladd am degwch y mae Mr Gower. Mr Ellis Pierce a gynygiai a Mr O. E. Parry a gefnogai basio y cofnodion fel rhai cywir a therfynwyd yr ystorm a phawb yn ffrindia. CYFLENWAD DWFR I DOLWYDDELEN. Mr. Ellis Pierce a ddywedai fod Cyngor Plwyf Dolwyddelen yn awyddus am symud yn mlaen i gael cyflenwad o ddwfr, ond yr oedd arnynt eisieu cael gwybod y telerau cyn cychwyn, yr oedd Harlech a'r Abermaw, wedi cael rhyw fath o hawl ond costiodd yn ddrud iddynt. Yr oedd eisieu cael anfon cylch-lythyr at y perchenogion er gweled sicrwydd ar ba dir yr oeddynt yn sefyll, gwell ganddo ef oedd ymddiried yn y tirfeddianwyr mawr ac nid y rhai bychain. Mr. R. T. Ellis "A oes gan bobl Dolwydd- elen Ie penodol?" Mr. E. Pierce Lie bynag yr awn byddwn yn taro ar dir rhywun." Mr. R. T. Ellis Y mae Mr. Pierce yn ei le, ond credaf y dylid penderfynu ar y lie i ddechreu." Mr. Gower: "Yr wyf yn cynyg fod pobl Dolwyddelen i anfon rhai o'r Cyngor Plwyf i edrych yn mha le y ceir dwfr. Y maent yn ymgecru a'u gilydd yno, ond rhaid cael dwfr." Mr. O. E. Parry: Yr ydym gyda hyn er's pum' mlynedd ac y mae yn ddifrifol acw, cafwyd prisiau er's pedair mlynedd yn ol. Paham nas gellir dod i ryw: benderfyniad bellach. Cefnogaf Mr. Gower gan mae y plwyfolion wyr oreu." Mr. Pierce: Y mae hynyna wedi bod lawer gwaith, yr hyn sydd arnom ni eisieu yw, cael adroddiad genych chwi (Geirionydd). ac i cfiwi nodi rhai i ddod i weled y lleoedd, peid- iwch a diystyru y Cyngor. Yr wyf yn cynyg i chwi ddewis rhai i ymweled. Mr. E. W. Roberts a gefnogai, a phasiwyd, sef ddydd Llun nesaf. GWAITH DWFR PENMACHNO. Pasiwyd i dalu £ 250 ar y gwaith dwfr yn y lie hv/n i'r Cymerwyr ar ol iddynt wneyd ychydig bethau oedd heb eu gorphen. Yr oedd bil Mr. Jaret Evans am gyflog mis eisiau ei dalu hefyd, ond gofynai Mr. E. W. Roberts a oedd wedi rhoddi amser llawn i'r Cyngor. Bu ef yno unwaith ac nid oedd Mr. Evans ar gyfil J lle. Mr. R. T. Ellis: Gadewch i ni fod yn deg ac edrych i mewn, efallai iod y dyn gyda rhyw waitli arall. Mr. E. W. Roberts: Y fi gynygiodd Mr. Jaret Evans i'r swydd, ac nid oes geny ddim yn ei erbyn, ond credaf dros fod yn onest i'r frethdalwyr trwy ddod a hyn yn mlaen. Y mae arnaf eisieu gwybod hefyd a oedd John Roberts yn talu am osod y bibell yn ymyl Beniarth Arms, ac os oedd, sut yr oedd Jaret Evans yn gosod y gwaith. Yr Arolygydd a dystiai ei fod gyda'r gwaith bob tro y bu ef i fyny. Hysbyswyd ei fod at ei ryddid ar ol amser y Cyngor. I GWELL CYFLEUSTRA. Mr. E. W. Roberts a otynai am gael gwell cyfleusdra i godi dwfr yn ymyl Carrog, Cwm, na'r hyn oedd yno yn bresenol. Pasiwyd hyny. I ADRODDIAD YR AROLYGYDD. I Yr oedd cyflenwad dwfr Dolwyddelen yn bur dda gyda eithrio ty newydd Mr. E. B. Lloyd a 4 arall yn ymyl Shop Fach. Gellid cyflenwi y rhai hyn trwy atal y cyflenwad i'r Plwyf, buasai automatic taps yr un fath a Bron Llan yn llawer rhatach. Yr oedd y cyflenwad i'r Rectory yn ddiffygiol, a gofynai beth oedd ei rwymedig.aeth ef. Pasiwyd i'r Arolygydd wneyd arbrawf er gwybod a oedd y diffyg yn gorwedd wrth ddrws y Cynghor, ac os oedd, i'w wella, neu i'r perchenog wneyd. Yr oedd yr hyn gwynid yn Pant Ffynon, Penmachno wedi ei wella yn fawr. FFRITH A HAFOD YR YWEN, NANTBWLCHYR- HEIYRN. Yr oedd y tai hyn yn damp ac afiach. Hafod yr Ywen mewn cyflwr gresynus. Y gwelyau yn fudr a dim arnynt. Yr oedd tad, mam a 6 o blant yn yr un ystafell, a'r plant yn cael cam. Pasiwyd i anfon at berchenog y ty rhag blaen. YSGUBOR WEN, CWM PENMACHNO. Yr oedd y lie mewn cyflwr gresynus iawn ond dim yn erbyn y tenant. Yr oedd dwfr yn dod i'r ty. Pasiwyd i anfon at y perchenog. Yr oedd y dosbarth yn glir oddiwrth Glefyd- on heintus. Pasiwyd plan o welliantau fwriedir wneyd ar Min-y-Don, Trefriw. ADRODDIAD Y SWYDDOG MEDDYGOL. Nifer y genedigaethau yn y dosbarth 7, a 3 marwolaeth yr hyn ystyrid yn ffafriol iawn.

Jabez Balfour yn rhydd. Tachwedd 28, 1895, o flaen y diweddar Farnwr Bruce, cafwyd Jabez Spencer Balfour, cyn-aelod seneddol dros Burnley, yn euog o dwyllo ar raddfa anhygol o eang yn nglyn a Chymdeithas Adeiladu a Chyfalafu y Liberator. Cariodd ei dwyll yn mlaen o dan gochl crefydd a dyngarwch, a thrwy hyny hud-ddenu cynifer ag wyth mil a'r hugain i'w rwyd, canoedd o honynt o Gymru. Pan ddaeth ei gwymp, cafwyd fod ei ddyledion yn £ 8,360,804, ac nid oedd ond eiddo tybiedig o werth tair miliwn i'w cyfarfod, fel a chaniatau fod y tair miliwn hyny yn profi yn gywir, colledwyd pobl ddiniwed y deyrnas o bum' miliwn, tri chant a thri ugain o filoedd, wyth cant a pedair o bunau. Troes allan drachefn nad oedd mewn gwirionedd ond gwerth tua miliwn o bunau i'w sylweddoli, ac felly yr oedd dwy filiwn arall i'w hychwanegu at y colledion. Dedfrydwyd ef am ei dwyll i bedair-blynedd-a'r-ddeg o benyd wasanaeth, ac felly y mae wedi treulio deg a haner o honynt. Bydd am y tair a haner nesaf o dan lygaid yr Heddlu, a rhaid iddo adrodd am dano ei hun ar y 14eg o bob mis ar gyfer y dydd y gollyng- wyd ef yn rhydd. Yn ngharchar Porkhurst, Isle of White y bu yn dwyn ei benyd, a bu yn gweithio yno fel teiliwr, garddwr, a Ilyfrgellydd Treuliai ei oriau hamddenol i ddarllen ac ysgrifenu. Cuddid ef o dan yr arwydd o "V 590," fel na wyddai neb ond yr awdurdod- au pwy ydoedd. Bernid y buasai yn cymeryd ei gartref gyda'i frawd yn Lymington, ond y mae am fyned i un o'r trefi mawrion i ymgolli yn y lluaws yn hytrach na hyny. Dywedid ei fod yn uno yn y Cymundeb, yn aelod o'r cor, ac yn weithgar fel crefyddwr tra yn y carchar. Bu ei dwyll yn ergyd drom i ganoedd o deulu- oedd yn Nghymru. "oo.

I Etholaeth Eiflon. Nid oes ball ar ddyfaliadau yn nghylch pwy a ddewisir fel Ymgeisydd Rhyddfrydol dros Eifion. Eisoes enwi'r Mri D. P. Williams, Llanberis D. R. Daniel, Fourcrosses; C. E. Breeze, Porthmadog Ellis W. Ellis, Caernar- fon; Howell J. Williams, Llundain; T. E. Morris, Porthmadog; David Edwards, Llun- dain; a Henry Lewis, Bangor. Rhwng cynifer o rai i ddewis o'u plith, gall yr ethol- aeth wneyd yn dda gadw ei llygad yn agored i fynu y dyn goreu. Rhyw anesmwyth oeddynt gyda Mr Bryn Roberts, yr hwn a gynrychiolai fwy ar ei farn ei hun nac ar farn yr etholwyr ar luaws o byngciau pwysig.