Welsh Newspapers
Search 15 million Welsh newspaper articles
5 articles on this Page
TAITH I'R AIFFT.
TAITH I'R AIFFT. GAN MR. J. R. ARTHUR. CAIRO: PRIF YSGOL MAHOMETANAIDD. EIN cyfeiriad nesaf yn Cairo oedd Teml El Azhar-Univer- sity fwyaf, harddaf, a phwysicaf Mahometaniaeth. Prif Ysgol ydyw hon a chofnodion clir o'i gwaith a'i gweithrediadau o'r flwyddyn 970. Mae gwychder yr adeilad yn ddiarhebol ac ofer i mi, pe caniatai gcfod, fuasai ceisio rhoi desgrifiad o hono gan mor orwych ydyw. Perthyna iddo chwech o byrth a chynteddau. Wrth y fynedfa i bob Teml Fahometanaidd, ceir gwyliedyddion i ofalu na bydd i esgid dyn gyffwrdd a'r llawr. Un amod mynediad i mewn ydyw diosg yr esgidiau oddiam y traed a rhoi slippers anqlygus yn eu lie. Neu os myner, gellir gadael yr esgidiau a dodi par o slippers clumsey drostynt. Ni wrthwynebir gadael y benwisg yn y Temlau Mahometanaidd. Chwardd yr Arabiaid wrth weled teithiwr yn tynu ei het ac eisiau gadael ei esgidiau am ei draed. Nid ydyw gwisg y pen, vn ol eu golygiadau hwy, yn cyffwrdd ar adeilad—yn y to na'r liawr, ac felly nid yw gwisg y pen yn ei halogi—ond mae yr esgidiau, a rhaid eu diosg. Cynghorwyd ni i beidio a siarad yn uchel, nac ar boen ein bywyd i chwerthin o fewn i'r adeil- ad rhag i ni, drwy hyny, ddigwydd aflonyddu ar fyfyrdodau yr efrydwyr a chynhyrfu eu teimladau i roi derbyniad angharedig i ni. Wedi talu y dretb, ac addaw wrth y guide a'n dygodd at y Coleg gvdymffurfio a'r rheolau, y cyngborion, a'r seremoniau, cafwyd camu dros y trothwy yn nghwmni Arweinydd Swyddogol y Coleg i brif University y byd Mahometan- aidd. Wedi myned i mewn yr oedd y Teithiwr yn cael ei anrhegu a golygfeydd hynod ddyddorol. Tybir am adeilad sgwar arutbrol fawr yn cael ei gynal gan 380 o golofnau anferth—a'r colofnau hyny wedi eu llunio allan o wahanol fathau o feini, amrywiol hefyd eu ffurf a'u cynllun. Wrth ddilyn yr arweinydd swyddogol canfyddem fod y rhan helaethaf o'r adeilad hwn, wedi ei derfynu yn adranau—ac yn yr adrnau hyny y cyferfydd efrydwyr talaeth, tiriogaeth, neu wlad neillduol i astudio. Er fod yr arweinydd swyddogcl yn gwisgo badge ar ei fraich ac yn hawlio uchel- bris am ei wasanaeth yr oedd yn hollol ddifudd i ni. Amlygwyd iddo yn garedig gan un o'n cyd-deithwyr fod ei iaith yn annealladwy i ni. ac yn fuan wedi hyny cafodd hyd i fachgen cyflym oddeutu ugain oed. Yr oedd hwn yn meddu gwybodaeth dda o'r iaith Saesoneg a gwirfoddolodd i gymeryd lie yr arweinydd Swyddogol. Disgybl ydoedd mewn dosbarth Duwinyddol, gadawodd yn ewyliysgar ei wersi i ddyfod i'n cyfarwyddo. TEBYG I YSGOL SUL. YN ngyntedd allanol y Coleg Iled-orwedd- ai tyrfaoedd o ddyn- ion mewn llaeswisgoedd gwynion, fel rheol yn dyrau o dri i fyny i ddwsin a'u gorchwyl hwy oedd dysgu darllen fel cymaint a hyny o blant mewn Ysgol Sul. Prif orchwyl y myfyrwyr yno ydyw astudio y Koran- Beibl Mahomet- ond gwelir math o lechau gan rai dosbarth. iadau yn gwneyd sums. Meddylier felly am filoedd o ddynion yn nghyntedd allanol yr ad- eilad yn dysgu yn y dull hwn ac mor agos i'w, gilydd fel y mae yn anhawdd i'r teithiwr gerdded rhyngddynt, ond nid yw hyn yn ddim at yr hyn a welir mewn adran arall. Yn nesaf gwelwyd oddeutu cant o ddosbarthiadau, ar boll ddisgyblion yn swatio o amgylch ei Hathraw. Dysga y dosbarthiadau hyn amryw ganghenau o wybodaeth megis Mathematics, Hanesiaeth, Koran, Ieithoedd, &c,, ond y drefn a'r dull Amrywia disgyblion sydd yn mhob dosbarth o 15 i 40 oed neu fwy. Eis- teddant oil fel ieir o flaen neu o gylch yr Athraw, ac ail adroddant eu gwersi i'r Athraw neu gwrandawent arno yn rhoi darlith iddynt. Yr oedd y dwndwr yn yr adeilad bron yn syfrdanol, ac ni chlywai dust yr anghyfarwydd ddim ond swn miloedd o leisiau dynol fel swn dyfroedd lawer. Sylwyd ar ddosbarth yn siglo ac yn ysgwyd eu cyrph i acenadau eu geiriau, yn ymarllwys allan yn y dull hwn y gwersi a gymerwyd t mewn i'r cof. Yr oedd yr athraw yntau hefyd yn siglo ei gorph yn ol a blaen mewn cydgord a'i ddisgyblion. Gerllaw y dosbarth hwn, yr oedd un arall yn chantio yn ddiwyd ac nchel ac felly yn cymhwyso a pharatpi eu hunain i adrodd i'w Hathraw yr hyn a ddysgwyd yn flaenorol ganddynt. Sylwyd mewn adran arall ar Athraw yn anerch ei ddosbarth yn daer a gwresog gan siglo ei gorph felpe dan ddylanwad ysbrydoiiaeth a'i ddisgyblion yn hoeHo eu golygon ar ei wyneb- pryd yn gwrando a'i holl egni ac yn cydsiglo eu cyrff yn drefnus. FOB OED, CENEDL, A LLIW. YN y dosbartRiadau hyn gwelir pob oedran rhwng 12 a 80 oed. Crwydra canoedd ohonynt i'r Coleg hwn o'r pentrefi cylchynol i gasglu elfenau gwybodaeth — ac fel Epictetius gynt, yr hwn a enillai ei fara drwy dynu dwfr yn yr hwyrddydd mewn trefn i fod yn rhydd i roddi ei bresenoldeb wrth draed athronwyr ei ddydd, dysgant private pupils i siilebu ac ysgrifenu pan fydd y Coleg hwn wedi ei gau, a thrwy hyny galluogir hwy: gynal eu hunain ag anghenion corphorol tra yn dilyn y darlithoedd yn yr El Aghar. Nid oes neb yno yn ddistaw, ac y mae y gallu o glywed a sylwi ar yr hyn a ddywedir gan Athraw a disgybl yn ymddangos i'r teithiwr yn orchest, ac yn arferiad nas gall y rneddwl Prydeinig ei ddirnad a'i amgyffred. Wrth feddwl am hyn tybiwn y buasai y distawrvydd sydd mor hanfodol i ni i fyfyrio, yn anfantais fawr i fyfyrwyr Coleg El Aghar i gylyngu eu sylw ar eu gwersi. Wrth grwydro o gwmpas yn mhlith y miloedd efrydwyr gwelir segurwyr o amgylch yn chwerthin a siarad, a genethod cellweirus o gwmpas y cynteddau yn chwyddo'r dwndwr. Cyfarfyddir hefyd ac amryw o Arabiaid ac Aifftiaid yn bwyta yn gynil bryd o fara neu gnau y pipwydd (Chestnuts), ac eraill yn cysgu a'i mantelli drostynt, a llu o werthwyr dwfr yn nyddu drwy yr efrydwyr ac yn mesur yr elfen yn gynil a'i cwpanau pres. Dywedir fod dysgawdwyr mewn seryddiaeth yma yn dal i ddysgu fod yr Haul yn myned o amgylch y ddaear. Os felly, nid ydynt ond yn eu dysgu yn yr hyn y mae llu o fy nghydgenedl yn gredu, o leiaf mae ein dull o fynegu hyny yn ategu ein bod oil yn credu felly—yr Haul yn codi, yr Haul yn machludo. Sut bynnag, dengys yr olygfa geir oddimewn i'r sefydliad hwn nad ydyw yr Aifft yn llai awyddus na chenhedloedd ereill i ddysgu pob dosbarth, pob oed, yn mhlith pob cenedl a ddewisiant ddal ar y cyfleusderau. Mae yr addysg yn rhydd i bob plaid, sect a chenedl fel y dengys lliw croen y Myfyrwyr. Fel y crybwyllwyd eisoes, buasai ymgais at ddesgrifio yn fanwl y Coleg hwn a'i ryfeddodau yn golyguesbonio Mahometaniaeth, yr hyn, wrth gwrs, fuasai yn orchwyl anferth. RHIFEDI DEILIAID MAHOMET. ER mwyn cael rhyw syniad egwan am bwys- igrwydd y Coleg, nid aofuddiol fyddai ceisio rhoi trem, os gellir, ar y maes sydd yn oisgwyl wrtho am lafurwyr. Yn ol yr ystadegaeth ddi- weddaraf-yr hon a ymddanghosodd yn mhap- urau dyddiol Lloegr bhwddyn yn ol, rhifa Mahometaniaeth drijjs 267 miliwn o fodau dynol. Mae rhif mor aruthrol fawr fel nas gellir yn briodol synio am dano heb son am ei sylweddoli. Er cynorthwyo y meddwl i gael ryw syniad am dano, tybiwch eich bod yn dechreu eu rhifo. Pe y buasai aelod o grefydd y Koran yn pasio bob yn un ac un,—un bob munyd am 8 awr, Sul, Gwyl, a Gwaith, buasai rhaid i chwi fyw am 150 (152J) o flynyddoedd cyn y gallasech eu cyfrif-i gyd. Tybiwch eto eu bod wedi eu gos-od-ysgwydd wrth ysgwydd ac fod pob dyn yn 2 droedfedd o led ar gyfar- taledd—buasai aelodau crefydd y Koran felly, yn gwneyd llinell 25,284 o filldiroedd neu yn fwy na amgylchedd y ddaear o 284 o filldiroedd. A phe y dymunech we ed gwyneb pob un o honynt, buasai rhaid cerdded ddydd a nos, yn ol pedair milldir yr awr, am flwyddyn gyfan cyn y gallasech weled pryd a gwedd addolwyr y grefydd Fahometanaidd. Meddylier fel hyn eto—fod pob Mahometan yn teithio in single file drwy ddyffryn Maentwrog i Station y North Western ac am y train i Llandudno, a bod y cwmni yn cymeryd 276 ohonynt pob pum'munyd, Sul, Gwyl, a Gwaith,—buasai rhaid i'r fintai olaf aros am ddeg mlynedd yn Maentwrog cyn y cawsent fyned a gweled Llandudno. Tybiwch fod Paul yn cychwyn ar daith i fysg Mahometaniaid, ac iddo lwyddo i enill un bob munyd i gredu i'w genadwri, buasai yn ofynol iddo fyw am 500 o flynydd- oedd cyn y buasai wedi llwyddo i enill yr oil olionynt. I RHIF Y MYFYRWYR. 0 b'ith y boblog- aeth enfawr hon, yn 01 Baedaker at- rhywle 0 11,000 i 13.000 i goleg enwog El Azar, i ddysgu egwyddorion y Koran. Yr oedd syllu ar y fath adeilad aruthrol, ac edrych ar y colofnau uchelwych-rhodio drwy'r cynteddau eang-a gweled miloedd o fyfyrwyr, yn wyn, melyn, a du, yn eistedd yn dyrau ar byd a lied yr adeilad-Atbraw ar bob dosbarth, Koran yn mhob Haw bron, a murmur eu myfyrdod yn hyglyw o hirbell, nid yn unig yn ^olygfa bleserus i'r llygaid. end yn brawf ni gredwn anwadadwy o ddiwydrwydd, ac yn achlysur i lu o gwestiynau, yn nglyn a'r grefydd hon, gynyg eu hunain i'n hystyriaeth. Oni amlvgir yn yr holl ymprydio, gweddio, gorymdeithio, a'r pererindodau, y ffaith fawr y llecha o dan yr oil ysbryd crefydd ac ym- roddiad diledryw ? A oes cyfundrefp- o grefydd a ffurf ei chredo yn fwy llywodraethol, yn fwy nerthol a milwrus na'r hon sydd yn cael gan ei phroffeswyr yn gyffredinol, i wynebu yn wrol a phenderfynol beryglon a phrofedigaethau a theitbiau waith ar dir a mor, i ymladd a lladron, gwynebu yn eofn erchyllder y cholera, pläau arswydus, a phob enbydrwydd er cyrhaedd canolfan y grefydd sydd yn cyhoeddi "maeun Duw sydd ?" Tybed fod y grefydd sydd y funyd hon yn mouldio bywydau ac yn ffurfio cymeriadau, dros 267 miliwn o'r hil ddynol, ac yn cynrychioli gwahanol gen- hedloedd, llwythau ac ieithoedd yn gelwydd nen yn chwedl gyfrwys a thwyllodrus ? Cyd. nabydda pob Beirmad, mai teg ydyw dweyd ddarfod i'r proffwyd o Arabia gyflawni gwasan- aeth mawrwych i aches crefydd drwy ysgubo ymaith 360 o ddehvau a addolid gynt gan yr Arabiaid a chyhoeddi drwy wledydd y dwyrain mai Un Duw sydd" a hwnw yn unig a ddylid ei addoli. Syn gan rai glywed feallai- y credir yn gyffredinol yn mblith dysgedigion y byd heddyw, dynion sydd wedi gvvatio eu hoes i astudio crefydd y Koran, yr erys y gyfundrefn yma, yr ochr bon i'r bedd yn anesboniadwv ac mai goleuni y byd a ddaw yn unig a ddehongla brobiem y Mahometan- iaeth. Prin y rhaid dweyd mai golygiad llawer am Genbadaeth Mahomet yw ei bod yn chwedl dywyllodrus ond syniad rhai sydd fwy eu sel na'i gwybodaeth yw hynyoblegid nis gall neb heddyw wadu nl}. chelu y ffaith nad oedd gan Mahomet feddyiddrychau godidog ac arocanion goruchel. Ac fe erys y llyfr sydd vn corffori ei genhadaeth y Koran, Gair Duw, Ysgrythyrau Sanctaidd, Beibl fel yr edrycbir arno gan dros 267 miJiwn o breswylwyr y byd y .munydau hyn yn dystiolaeth arosol ei fod yn gynysgiaeth oruwchnaturiol. Os cynhyrfiadau dynol yn unig a; achJysuroqd feddylddrychau godidog y Koran, yna rhaid cydnabod eu bod mor brin, mor anghyffredin, mor eithriadol, yn banes dynolryw fel y cyfiawnheir y gosodiad fod BeibI Mahomet yn sefyll y nesaf peth at er nad yn wir waith a chynyrch ysbrydoliaeth. CEFNU AR EL AZHAR. TEIMLEM yn anfoddog wrth gael ein gorfodi gan amser i gefnu ar y sefydliad dyddorol hwn oblegyd nid oeddym yn  debygol mwyach o gael mantais gyffelyb i | bon i weled y faih adeilad a chyfundrefn add- ysgol mor eithriadol hynod. Ond clywid yr awrlais yn taro haner dydd a llais cyhoeddwyr yr awr weddi oddiar lwyfan y pinaclau uwch- ben y ddinas yn galw ar lafar ar ffyddloniaid y Koran i weddi;— Mawr ydyw Duw Tystio'r rwyf, nid oes Duiv ond Duw; Tystio'r rwyf, Mahomet yw Apostol Duw o dowch i weddi, o dowch i noddfa Nid oes Dduw ond Duw, Mawr ydyw Duw." Gwelid hwy yma ac acw yr adegau hyny yn eu cabanau a'u bwthynod yn offrymu eu gweddi- au a'r anian fasnachol drwy hyny am ychydig o funydau yn cael seibiant. Gwelir y Mahom- etaniaid yn myned drwy eu ffurfiau heb deimlo dim o'r swildod (ynte cywilydd ?) hwnw sydd yn gyffredin yn meddianati anianawd grefyddol deiliaid Cristionogaeth. Feallai fod rywbeth vn hyn sydd yn cyfrif am lwyddiant y grefydd ton oblegid ystyrir Mahometanaeth yn challenge i Gristionogaeth. Yn yr India ceir mwy o Fahometaniaid (62,458,077) dan ein llywodraeth nag y sydd yn proffesu Crist yn yr oil or Ymberodraeth Brydeinig (53,000,000: Cristionogaeth a Mahometaniaeth hefyd ydyw yr unig ddwy gyfundrefn o grefydd sydd heddyw yn anfon cenhadon allan i ymdrechu argyhoeddi y byd o bechod. A chyn pasio dedfryd ar grefydd y Koran, purion fyddai sefyll uwchben y geiriau hyny. "Dyma y rhai yr oeddym ni gynt yn eu gwatwar, ac yn ddiareb gwaradwydd." Nyni ffyliaid a fedd- yliasom fod eu buchedd hwy yn ynfydrwydd a'u diwedd yn anmharchus. Pa fodd y cyf- rifwyd hwy yn mhlith meibion Duw, ac y mae eu rhan hwy yn mhlith y Saint." (I'w barhau).
Y FASNACH LECHI.I
Y FASNACH LECHI. MR. GOL.-Tybiais, wedi ffurfio y Liberal Club ytha, na fuasai yn rhaid pryderu ynghylch attebiad i lythyrau Mr. D. Jones. Gobelthiaf etto na thybiais yn ofer, ac y gwelir un o'r aelodau-abl sydd ynddo yn cymeryd y mater yma mewn llaw. I aros hyny, hwyrach Mr Golygydd, y ceisiwch wneyd lie i hwn. Bydd yn hyfrydwch gennyf gilio o'r maes pan ddel ymladdwr arall allan i gymeryd rhan yn y frwydr o blaid egwyddorion Rhyddfrydiaeth. Er mwyn gwneyd pob peth yn glir, caniat- ewch i mi ar y cychwyn ddweyd nad wyf yn honi fy mod cymaint awdurdod a Mr. D. Jones ar y fasnach lechi; gwn fwy am ivueyd llechi nac am y fasnach. Nid oes gennyf ffigyrau newyddion i wrthbrofi rhai Mr. Jones, nid oes gennyf ond derbyn ei ffigyrau ef fel cywir, os na ddengys rywun arall eu bod yn anghywir. Fy unig amcan yn ysgrifenu ydyw ceisio dangos nad ydyw ffigyrau Mr. Jones ei hun yn ddigoh o reswm dros newid yn fyrbwyll policy y wlad, a rhuthro at Ddiffyndollaeth fel medd- yginiaeth at bob dolur. Rhag ofn fod rhywrai wedi gollwng y ffigyr- au dros gof, dodaf hwynt yma etto Cerig yn dod i mewn (Imports) cyfartaledd am bum' mlynedd, 1895-99,£248.000 flynyddol: 1901-5, ,f326,000 flynyddol, cynydd ^"79,000, neu 32 y cant. Cerig yn myned allan (Exports) cyfar- taledd am bum', mlynedd, 1895-99, ^"190,000 flynyddol: 1901-05, £ 128,008 flynyddol, lleihad £ 62,000, neu 33 y cant." Oherwydd rywbeth anesboniadwy, ond diau hollol ddamweiniol, gadawyd y flwyddyn 1900 allan o'r cyfrif yn gyfangwbl. Caniattewch i mi yn gyntaf oil ddweyd nad wyf yn gwerthfawrogi dull Mr. Jones o drin ffigyrau. Tecach o lawer fyddai iddo roddi pob blwyddyn ar, wahan yn syml, yn hytrach na'u lympio bob yn bum' mlynedd i'w fantais ei hun. Fel raw materials y mae ffigyrau yn werthfawr; collant yn eu gwerth wedi y gwneir gwaith arnynt. Digrif ar bwys y ffigyrau hynviz itizig, ydyw ffurfio barn am gyflwr y fasnach lechi, a'i dull goreu i gael gwelliant. Mae Mr. Jones wedi gadael un iteitt bwysig allan o'i gyfrif, sef beth ydyw cyflenwad y wlad yma ar gyfer y gofyn cartrefol am yr ysbeidiau hyn o bum' mlynedd yr un. Pa faint o gynyrch y wlad hon, werthwyd yn y wlad hon yn ystod y deng mlynedd a noda. Y mae hyn yn anhebygo! cyn y gellir barnu yn deg am y farchnad, ofer ceisio barnu am y fasnach. Hyd nes y gall Mr. Jones atteb hyny, ac hefyd ddweyd pa faint oedd y stociau ar law yn y wlad. hon ar derfyn 1905, ynghydag ychydig bethau eraill, ofer ydyw iddo geisio fiurfio barn deg-nid oes ganddo ddigon o ffeithiau i'w alluogi i wneyd hyny. Ond, a chymeryd y ffigyrau fel y maent. Dadl Mr. Jones ydyw mai cystadleuaeth dramor ydyw un achos uniongyrchol o'r dir- wasgiad a'r byd gwan presenol, ac wrth gwrs profi y gosodiad yma o'i elddo, oedd ei amcan yn difynu ffigyrau Bwrdd Masnach- 0 1901-05 yr oedd llestri tramor yn dylifo i mewn, ac yn ol dadi Mr. Jones dylem ninnau yr adeg hono fod yn mhangfeydd marweidd-dra masnach, ond beth ydyw'r ffeithiau ? Am yn agos i dair o'r pum' mlynedd, yr oedd y fasnach yn chwifio myn'd, a pherchenogion y chwarel- au yn methu yn Ian a chynyxchu digon. Yr oedd safon cyflog chwarelwyryn 4/9 yn y dydd, sef yr un faint ag ydoedd am ran o'r pum' mlynedd cyntaf a noda Mr. Jones, o 1895-9, pan yr oedd llai o lechi tramor of 79,000 yn flynyddol yn dod i mewn. Etto.—Yn 1895 yr oedd safon cyflog chwarel- wyr yn 4/6 y dydd,—yn 1905, wedi i'r Imports gynyddu 32 y cant (yn ol Mr. Jones), yr oedd safon y cyflog yn 4/9 am y rhan gyntaf o honi, ac yn 4/6 am y rhan olaf Diau y profa ffigyrau Mr. Jones rywbeth, ond ni phrofant (neu ni wnaethant hyd yn hyn beth bynag) fod cystadleuaeth dramor yn lladd chwarelyddiaeth nac yn llewygu chwar- elwyr yn y wlad hon. Pa fodd y mae Mr. Jones yn myned i esboniohyn? Os oes arno eisiau ychwaneg o'r un peth, aed yn ol cyn 1895. Peth diweddar mewn cydmariaeth ydyw cystadleuaeth dramor. Posibl fod llechi yn dod i mewn yn barhaus ar hyd y blynyddoedd, ond hyd o fewn ychydig flynyddoedd yn ol, nid oedd digon yn dod i'w hystyrifed fel cystadleuaeth." Yn 1892, yr oedd safon cyflog chwarelwyr yn 4/2, yn 1890, yn 4/ yn 1887. yn 3/9. Mewns 18 mlynedd QÐdodd safon y cyflog i 4/9 am yr haner cyntaf o 1905, a 4/6 am yr haner olaf, Yn ystod yr un adeg cbdodd yr Imports 0 fod yn ddisylw, i [326, 000, yn flynyddol yn ol Mr. Jones Pell ydwyf oddiwrth ddweyd mai cynydd yr Imports sydd yn cyfrif am godiad y cyflog, nid wyf ond yn nodi y ffaith. Gallaf fodd bynag yn hawdd gredu mai un achos sydd i'r ddwy ffaith. Yn sicr hefyd, y mae gan Mr. Jones beth wmbredd o waith esbonio, cyn y boddlonaf i ddilyn ei lead yn ei gasgliadau oddiwrth ffigyrau Bwrdd Masnach. Ond nid ydyw ffigyrau Mr. Jones yn ddi- werth er hyny, a thynaf yn awr yr unig gas- gliad teg oddiwrhynt. Gwn nad ydyw yn berffaith deg, oblegid fel y dywedais o'r blaen y maent yn annigonol i hyny, ond y mae yn fwy teg na'r un arall ellir ei dynu. (Yma yn neillduol yr wyf yn cwyno yn erbyn dull Mr. Jones o drin ffigyrau, ond cymerwn hwynt etto fel y maent). Yn 1895-9 derbyniwyd i mewn [247,000 yn flynyddol ar gyfartaledd, anfonwyd allan [190,000 yn flynyddol ar gyfartaledd. Neu mewn geiriau craill yr oedd cynyrch y wlad hon yn fyr o f,57,000 bob blwyddyn ar gyfar- taledd i atteb y gofyn cartrefol (nid oedd stociau ar law yn niwedd 1899), etto i gyd myn Mr. Jones roddi toll ar lestri tramor Ystyr hyny fyddai rhoddi toll ar nwyddau y mae yn rhaid eu cael, ac nas gallwn ni gynyrche digon ohonynt. Yn sicr mae Mr. Jones yn fwy pybyr na Mr. Chamberlain ei hun. Nid oedd apostol mawr Tariff Reform am dolli unryw nwydd, os na allem ni a'r Trefedigaethau gynyrchu digon i gyflenwi yr Ymerodraeth a'r nwydd hwnw. Dyma oedd ei syniad cyntaf, ond fel llawer i syniad arall, y mae wedi ei adael. Ond i ddychwelyd at y pwynt oedd genyf. 0 1901-5 derbyniwyd i mewn £ 326, 000. ar gyfartaledd bob blwyddyn, anfonwyd allan f.128,000 ar gyfartaledd bob blwyddyn. Neu mewn geiriau eraill yr oedd cynyrch y wlad hon yn fyr o [198.000 i atteb ei gofyn. (Dylid tynu y stoc ar law yn niwedd 1905 o'r ffigiwr hwn, hwyrach y gall Mr. Jones roddi i ni werth y stoc yr adeg hono. Ond pan gofir mai ar gyfartaledd am bum' mlynedd" y mae Mr. Jones yn gweithio, ni effeithia y stoc ar law lawer ar fy nadl, gan fod [198,000 ar gyfartaledd am bum' mlynedd yn gvfanswm o [990,000 am y pum' mlynedd. Yn ymyl y ffigiwr bivn, yr oedd y stoc ar law ar ddiwedd 1905 agos yn ddisylw i bwrpas y ddadl). Yn awr. dyma'r sefvllfa. 0 1895-9 ni chynyrch- wyd digon o [57,000 ar gyfartaledd bob blwyddyn i atteb y gofyn cartrefol. 0 1901-5 ni chynyrchwyd digon o £ 198,000 bob blwydd- yn ar gyfartaledd i atteb y gofyn cartrefoi. Yn ngwyneb hyn, y mae ffigyrau Bwrdd Masnacb yn union yr hyn a ddysgwyliem. Am y pum' mlynedd cyntaf, oherwydd na allem ni gynyrchu digon, derbyniwyd i mewn fwy nag a anfonwyd allan. Derbyniwyd mwy o union yr un faint ag oedd y gofyn yn fwy na'r cyflen- wad. Am yr ail gyfnod o bum' mlynedd, yr oedd ein cynyrch ni yn llai o £ 141,000 bob blwyddyn ar gyfartaledd. (Cofier y dylid tynu ychydig o hwn ar gyfrif y stoc ar law yn niwedd 1905). Canlyniad naturiol byn, ydoedd fod genym lai o lestri i'w hebgor i wledydd eraill (exports yn llai), ac hefyd, ein bod yn myned fwy ar ofyn gwledydd eraill am lechi at ein hangen (imports yn fwy). Mewn difrif Mr. Jones, onid ydyw yr esboniad yn naturiol ond rhoddi y meddwl ar waith ?" ac, o dan yr amgylchiadau onid gresyn a fyddai rhoddi toll ar lechi tramor? Engraifft ddiguro o cutting one's nose to spite one's fcce." Credaf i mi ddangos yn eglur mai y lleihad yma o [141,000 yn y cynyrch sydd yn cyfrif bron yn gyfangwbl am y cynydd yn yr Imports a'r lleihad yn yr Exports yn ystod 1901-5. Beth tybed sydd yn cyfrif am y Ileihad yn y cynyrch ? Amryw bethau yn ddiau--falls a ynialwch tebyg. Ond, rhyfedd onide, na fuasai Mr. Jones, pan yn ysgrifenu ei lythyr i'r wasg, wedi cono a cbrybwyll rywbeth am streic y Penrhyn, a'i heffaith ar ei ffiigyrau Wedi dweyd cymaint a hyna, credaf nad oes eisiau dweyd ychwaneg. Gwel "yr hwn a redo fod ffigyrau Mr. D. Jones yn gwbl a hollol ddiwerth i'r pwrpas y defnyddia ef hwynt. Gwel hefyd cystal a hyny, eu bod yn ddadl ardderchog dros Fasnach Rydd, oblegid gofynaf etto, onid gresyn fuasai rhoddi toll ar lechi tramor, tra yr oedd ein cyflenwad ni ein hunain yn brin ? Ar hyn o bryd y mae y building trade yn slack, yn ol Arglwydd Tweedmouth, ond rhaid cael crebwyll Tariff Reform i ddweyd pa fodd y buasid yn cynorthwyo y Building trade trwy wneyd y defnyddiau yn ddrutach. Mae amryw bethau eraill yn llythyrau Mr. Jones y caraswn sylwi arnynt, megis y gosod- iad hwnw o'i eiddo.—" Dyma y driniaeth a dderbyniwn gan wledydd tramor yw gorfod talu tollau &c." Bum yn ystordy Mr. Jones lawer gwaith yn prynu nwyddau, ac nid wyf yn gwybod iddo erioed dalu'r haner am rywbeth fyddai, arnaf eisiau. Na nid felly y caria ei fusnes yn mlaen, y fi fyddai yn gwneyd y talu i gyd. Felly hefyd rhwng gwledydd, y prynwr sydd yn talu pob peth. Hwyrach mai ysmal- dod diniwed Mr. Jones barodd iddo ddweyd mai y gwerthwr sy'n talu. Ond, tybiaf Mr. Gol., eich clywed yn tuchan oherwydd meithder y llythyr. Meddyliais am ofyn ryw haner dwsin o gwestiynau i Mr. Jones, ond rhaid eu gadael hyd ryw dro etto. Mae rhai o honynt wedi eu hawgrymu eisoes ynyr uchod. Yr eiddoch, J. WATKIN EDWARDS. I
AT BWYLLGOR CYMDEITHAS GOR-AWL…
AT BWYLLGOR CYMDEITHAS GOR- AWL DEUDRAETH. Foneddigion,-Fel v mae yn wybyddus t chwi oil bu i'r Gymdeithas uchod pan- yn tori i fyny ddechreu yr haf diweddaf basio eu bod yn cael ychydig seibiant, ac y byddid yn eu galw i fyny drachefn cyn i'r haf fyned heibio a rhoddi perfformiad o'r gwaith oeddid wedi ei ddysgu, ac yna fod y cyrddau canu i ddilyn ymlaen i berffeithio'r canigau yn ystod y gauaf- A chofio dydd Gwyl Dewi Sant, A chan ar fant pob un." Yn awr, carwn wybod paham na fuasid yn car- io allan y penderfyniadau hyn, a phwy sydd yn gyfrifol am na fuasid wedi cyfarfod yr adeg a nodid, ac na chyfarfyddwyd byth mwy. Deall- af fod yr Arweinydd yn fyw ac yn llawn sel, ac fod y Cor yn barod ar yr alwad, ond pwy sydd i'w galw i fyny? Credaf y dylid cyfarfod pe ond yn unig i ddangos i'w harweinydd eu bod yn gwerthfawrogi ei lafur a'i aberth gyda hwy yn y gorphenol.-os nad i gydganu yn y dyf- odol. Yn awr, eich dy!edswydd fel pwyllgor ydyw galw cyfarfod ydyw galw cyfarfod ar un- waith, a cbael y Cor at eu gilydd, fel y gellir penderfynu pa gwrs i'w gymeryd at y dyfodol, rhag ofn i'w enw, ei gofnodion, a'r ychydig drysorfa sydd ganddynt fyned i ddifancoll byth ol, a gwirio yr hen ddywediad ystrydebol hwnw am danom mai us ydym.—Yr eiddoch yn gywir, PEREDUR.
GWYL LLAFUR.
GWYL LLAFUR. Mr. GoL-Dymunaf ar ran y Cyfrinfa Leol o Undeb y Chwarelwyr, alw sylw at yr wyl uchod, sydd yn awr yn ymyl. Fel y gwyddis, amcan yr Wyl hon y'l.v cael cydgyfarfyddiad blynyddol o'r holl chwarelwyr, er ystyriaeth o faterion yn dal cysylltiad uniongyrchol a dos- barth chwarelyddol, ac er ein dwyn i fwy o gydymdeimlad a'n gilydd fel corph o weithwyr. Gofidus yw deall y cymerir mantais ar yr wyl hon i gynal Cymanfaoedd Canu, &c., yn yr ar- daloedd cylchynol. Nis gallaf ddyweyd a yw y rhai y perthyn iddynt drefnu y cyfarfodydd hyn yn hollol amddifad o'r hyn a elwir yn Sense of Honour," ai ynte diffyg meddylgarwch sydd yn cyfrif am dano. Y mae y Llun cyntaf yn Mai wedi ei hawlio a'i ganiatau fel gwyl (i chwarelwyr Ffestiniog, a dweyd y lleiaf) i'r amcan o ymdrin a chwest- iynau Llafur, ac y mae ei ddefnyddio i amcan- ion eraill, yn dro dianrhydeddus ac iselwael. Fel y gwyddis mai yma y cynhelir cyfarfodydd yr Wyl eleni, ac er nad yw y trefniadau terfyn- 01 wedi eu cwblhau, y mae pob arwyddion y ceir cyfarfodydd arddechog. Llywyddir gan yr Aelod Seneddol dros Feirion, a disgwylir un os nad dau o'r Aelodau Llafur Seneddol yma i anerch. A gaf fi apeiio at y chwarelwyr i fod yn deyrngarol i'r Wyl a'i chyfarfodydd, a manteisio arni i enill rhyw wybodaeth ychwanegol am eu diwydwaith eu hunain, a llafur yn gyffredinol, fel y gallont wedi enill y wybodaeth,,fod yn abl i ddadleu eu,hangenion gyda. llais clir a grymmus. Y mae y camrau breision roddir gan Undebau Llafur, yn nghyfeiriad cwbl rhyddhad gweithwyr y Deyrnas o hualau pob furf o caethwasiaeth yn galw yn uchel ar i'r chwarelwyr cymuryd eu lIe yn y rhengau, ac y 'mae y dydd yn ymyl y bydd rhaid dewis cydrhwng uno yn y frwydr neu cymeryd ein mathru i ddifodiant fel cerryg rhwystr ar ffordd cynnydd. Y mae y diwylliant moesol a meddyliol y mae y chwarelwr yn feddianol arno, yn pwyntio at flaen y fyddin fel ei le priodol, ac os nad oes digon o rym cymeriad ynddo i lenwi ei le ei hun, aiff yn destyn gwawd ei elynion a chywilydd ei caredigion. Yn awr gyfeillion, gadewch ini ymwroli, a defnyddio yr Wyl Lafur eleni i i fod yn adnew- yddiad nerth, i'n cymhwyso i fod yn barod erbyn dydd y frwydr. Yr eiddoch yn gywir, R. T. JONES.
- - - - - - - - MARW YN Y…
MARW YN Y POBTY. Achos o Apel o Biacnau Festiniog. Yn L!ys Manddyledion Blaenau Ffestiniog, Mawrth 5, o Baen y Barnwr Gwilyin Evans. gwrandawyd Cyngaws am lawn yn nglyn a marwolaeth un Mc'Kay, gafwyd yn farw ar fwrdd cras-dy Mri. E. B. Jones, Canton House, Rhagfyr IS.—Dygwyd y Cyngaws gan weddw Mc'Kay, yn erbyn Mri. E. B. Jones, ac wedi gwrandaw y tystion o bobtu, barnodd ei Anrhydedd i Mc'Kay farw wrth ddilyn ei alwedigaeth tra yn ngwasanaeth Mri. Jones, a dyfarnodd i'r weddw gael lawn o £ 180. Cofier mai marw a wnaeth Mc'Kay trwy fygiad nwy, a bod pibell nwy o dan ei ysgwydd pan gafwyd y corph. Dadleuai Mrj. Jones, nad oedd angen am i'r dyn ddefnyddio y bibell hono o gwbl y boreu hwnw, ac mai eu cred hwy oedd iddo gyflawni bunan-iaddiad. Yn y Llys Apel ddydd lau, o flaen Master of the Rolls, yr Arglwydd Farnwr Moulton, a'r Arglwydd Farnwr Buckley, gwrandawyd Apel yn erbyn dyfarniad y Barnwr Evans. Mr. Cuthbert Smith, ar ran Mri. E. B. Jones, a osododd yr achos o flaen y Llys, a dywedodd i'r Barnwr ddod i'r penderfyniad i'r dyn farw yn ddamweiniol tra yn dilyn ei alwedigaeth, am fod y Meistri wedi methu profi iddo gyflawni hunan-laddiad. Dadleuai ef i'r Barnwr gam-gvfarwyddo ei hun wrth ddod i'r casgliad, oblegid i'w Feistri fethu profi hunan-laddiad, fod yn rhaid mai marwol- aeth ddamweiniol ydoedd. Heb alw ar Fargyfreithiwr y weddw, sylwodd Master of the Rolls, nad oeod yn gweled un- rhyw reswm dros ymyraeth a dedfryd y Barnwr. Ymddangosai iddo ef fod y Barnwr yn hollol iawn yn tynu.y casgliad oddiwrth y ffeithiau i'r ddamwain godi o ac yn nghwrs galwedigaeth y dyn.. Felly teflid yr apel allan. Cydsyniodd yr Arglwydd Farnwr Moulton a'r Arglwydd Farnwr Buckley, ac ar hyny taflwyd. yr Ape! allan.