Welsh Newspapers
Search 15 million Welsh newspaper articles
15 articles on this Page
IESGEULUSDRA GWARCHEIDWAID…
ESGEULUSDRA GWARCHEIDWAID FFESTINIOG. Anwyl Syr,—Fel darllenwr cyson o'ch papur ac fel un sydd yn cymeryd dyddordeb dwfn yn yr adroddiadau a gynwysa am waith ein gwa- hanol Fyrddau Cyhoeddus, goddefwch i mi alw sylw at achos sydd yn fy nhyb i yn wir bwysig er lIes y cyhoedd ac yn enwedig er lies tlodion yr ardal hon. Cyfeirio yr wyf at es- geulusdra mawr ein Gwarcheidwaid o ddos- barth Ffestiniog yn mynychu y cyfarfodydd rheolaidd yn y Penrhyn, yr hyn sydd yn gyfys- tyr ag esgeulusdra o'u dyledswyddau, ac o fuddianau y trethdalwyr a gynrychiolant. Yr wyf wedi sylwi yn ddiweddar fod eu sel wedi lladfo yn ddirfawr, ac nad oes ond un neu ddau y gellir cyfrif ar eu presenoldeb yn mhob cyf- arfod. Pa fodd y gallant gyfiawnhau eu di- faterwch ? Ai achosion rhanau eraill o'r dos- barth yn unig sydd yn cael eu trafod yn y cyf- arfodydd? Os nad oes achosion o Ffestiniog yn dyfod yn mlaen, paham y mae hyny yn bod, mae digon a ddylent gael eu dwyn, ac os yw achosion Ffestiniog yn cael sylw yno, pa- ham nad yw y rhai sydd wedi eu hethol i fod yn enau i Ffestiniog yno i ddadleu eu dadl Yr wyf yn methu yn glir a chysoni llesgedd ein Gwarcheidwaid ar ol eu hethol a'u hawydd mawr yn amser yr etholiad am gael eu hethol. Cyn cael eu hethol meddent yr anrhydedd o fod eich ffyddlawn wasanaethwyr," ond erbyn hyn gallant oil o'r bron ddweyd mai "gweision anfuddiol ydynt. Nid oes ganddynt yr an- thydedd" o fod yn "ffyddlawn" mwyach. Tybed ai er mwyn gvasanaethu yr oeddynt tnpr drachwantus am gael eu hethol, ai ynte er tnwyn rhwystro rhywrai eraill i eistedd ar Seddau sydd mor ami yn weigion oherwydd eu habsenoldeb hwy, ac i wasanaethu yn eu lie. Dylid dwyn Gwarcheidwaid ac aelodau cy- hoeddns eraill i wybod a chofio ei bod yn gymaint o rwymedigaeth i fod yn ffyddlon i ymddiriedaeth gyhoeddus y gofyna dyn am dani trwy bleidlais y bobl, ag ydyw i fod yn ddiwyd a gonest fel gwas cyflog mewn swyddfa neu waith cyhoeddus. Buan y galwai y Gwar- cheidwaid esgeulus hyn un o weision yr Undeb i gyfrif am unrhyw esgeulusdra o ddyledswydd, ac fel mater o egwyddor dylent gymwyso yr un driniaeth atynt eu hunain. Ni ysgrifenir y geiriau hyn mewn yspryd edliwgar, ond mewn awydd am weled y Gwarcheidwaid yn talu mwy o sylw i'w gwaith ac yn dwyn mwy o sel drosto. A thybiais fod dechreu y flwyddyn yn amser priodol iddynt droi dalen newydd."— Yr Eiddoch, GWARCHODWR URCHEIDWAID.
...............................................…
Dirwyo Cwmn Chwarel. Yn Heddlys Abergele uddwyd Cwmni Chwarel Llanddulas, jolvr Mr. Richard Evans, o esgeuluso rai., beryglus oedd yn hongian drosodd Chwarel. Mr. Thorton Jones wrth osod yr achos i lawr dros yr erlyniaeth a ddywedodd i'r Arolygydd, ymweled a'rchwarel ar Hydref 28. a galwodd sylw y Rheolwr at y graig oedd yn 90 troedfedd o uchder ac yn crogi drosqdd, ac yr oedd hollt ynddi y gallai gwlawlen fyned iddo. Addefodd y Rheolwr ei fod yn beryglus, ac y gofalai am ei symud. Yr oedd ar y llawr uchaf, yr hwn oedd tua 70 troedfedd uwchben graig beryglus arall yn crogi drosodd. Mewn amddiffyniad dadleuid nad oedd y graig yn beryglus, a methwyd a, symud careg o honi er i amryw ergydion gael eu tanio i geisio ei dymchwelyd, ac y byddai eisiau dau gant a haner o bvlor i'w thynn i lawr.-Gosodwyd dirwy o ddeg swllt a'r costau yn erbyn y Cwmni a'r Rheolwr. -A..A.
Cyfarfod Cystadleuol Salem,…
Cyfarfod Cystadleuol Salem, Llanrwst. Cynhaliwyd y cyfarfod uchod dydd Calan, a throes allan yn Ilwyddiant hollol. Llywyddwyd cyfarfod y prydnawn gan y Parch, E. J. Jones, B.A., Llangernyw, a cyfarfod yr hwyr gan Mr. R. Roberts, Ysgolfeistr, Trefriw, caf wyd areith- iau brwd gan y ddau. Bu y pwyllgor yn ffodus o gael yr arch-arweinydd Mr. R. E. Thomas, Trefriw, yr hwn yn ei ddull gwreidd- iol ei hun, a gadwodd "y dorf yn hapus o'r dechreu i'r diwedd. Y Beirniad Cerddorol oedd Mr. John Williams, Caernarfon, yr hwn roddai wersi buddiol yn mhob adran o'r Gerdd- oriaeth. Y Parch. E. J. Jones, B.A., oedd yn beirniadu y Traethodwyr a'r Beirdd, ac efe a Mr. E. Pughe, Arweinydd Office," yn clorianu yr adroddwyr. Cyfeiliwyd gan Mr. W. E. Davies, LInrwst. Gweithiodd Mr. David Evans, Penbryncaled (yr ysgrifenydd), yn dde- heuig iawn. A ganlyn enilIodd y gwobrau.- Arholiad i rai dan 13 oed, 1, Ceridwen Jones: 2,Morfydd Evans: 3, Ellen Roberts. Unawd i rai dan 10 oed, 1, Harriet Roberts; 2, Gwladys Owen. Cyfansoddi darn i'w adrodd, Mr. John Davies, Maesygroes, Maenan. Chwareu y don Dismissal," Emrys Jones, Ysgoldy Maenan. Tea Cosy, Miss G. Jones, Park, Maenan. Corau Plant, Cor Salem, dan arweiniad Mr. Evy Parry, Ffrith Arw. Arhol- iad i rai dan 16 oed, 1, E. M. Jones, Goelas; 2, J. Lloyd Roberts, Ty Capel. Unawd Soprano,' Yr Hen Gerddor" Miss Jones, Mona Villa, Llanrwst. Parti Salem gafodd y wobr am ddatganu y don" Glanrhondda." Sampler, Katie Jones, Post Office, a Morfydd Evans, Bryn Morfydd, yn gydradd. Adrodd y Y Gwyddel bach a'r Priest," E. M. Jones, Goelas. Prif gystadleuaeth Gorawl, Cor Salem, dan arweiniad Mr. John Owen. Pren droi Rhaffau, Mr. Ben Hughes, Ynys, Unawd 0" Telyn Seion," 1, O. R. Owen, Plas Drain 2, Ceridwen Jones, Goelas. Arholiad Rhodd Mam, 1, Harriet Roberts; 2, Emrys Jones. A nercbiadau gan y Beirdd, Mr. J. Davies, -Ass, a Mr. T. Herbert Hughes (Eryl Menai). Deuawd Mair a Martha," 1, O. R. Owen a Katie Owen, Plas Drain 2, E. M. a Ceridwen Jones, Goelas. Chwareu y don ".Bethany," Miss Alice Williams, Clwtbedw, Maenan. Adrodd Bedd yn yr Ardd," 1, Emrys Jones, School House; 2, E. M. Jones, Goelas. Arholiad, Hyfforddwr, Jennie Jones, Goelas. Cream Silk Tie,"Miss Roberts, Ty Ucha, Fglwysbach. Unawd Tenor, "Corn y Glyn." Mr. Tom Carroll, Glan Conwy. Prif Draethawd, Temtiad Crist Mr. Davij Jones, Park, Maenan. Unrhyw Ddeuawd, Mri Pierce Evans a Robert Roberts, Trefriw. Hen Ferch," cydradd Mri. John Davies, Maesygroes, ac Edward Harker (Isnant), Llan- rwst. Wele y ddau englyn buddugol :— Unig yn eneth hoeniach-ac unig Hynod pan yn henach; Fel meudwy y bydd mwyach,- Yn y bedd ei hunan bach, Yr hen ferch, fu neb yn erchi-arni R'oi ernes Priodi; Sylwch oil mae salach hi,— Ganwaith wedi ei geni. Table Centre, 1, Miss Annie Jones, Maenan 2, Miss Lizzie Jones, Bryn Hafod. Unawd Baritone, Can y Marchog," Mri. Hugh Berry, I a R. C. Ellis, Llanrwst yn gydradd. Arholiad dan 21ain oed, Miss Jennie Jones, Park. Prif adroddiad, Mr. Pierce Evans, Trefriw 2, Mr. P. Metcalfe, Nant. Datganu y don Aber- teifi," Parti Salem (Mr. Evy Payry). Her- Unawd, Y Mab Afradlon," Miss Myfanwy Evans, Apothecari Hall, Llanrwst.
GARN DOLBENMAEN.
GARN DOLBENMAEN. EIN CORAU.-Nos Sddwrn diweddaf, aeth ein Cor Plant a'r Cor Mawr i Rhoslan i gys tadlu. Yr oedd yno bedwar o Gorau, sef, Llanystymdwy, Rhoslan, Pentrefelin, a'r Garn, yr olaf a orfu, a deallwn iddynt gael beirniad- aeth ragorol, a digon wrth gefn. Siomedigaeth i'r Arweinydd a'r Plant ar ol cyraedd yno yd- oedd gweled absenoldeb Cor Plant, Penmorfa beth tybed oedd yn eu lluddias. Am ein Cor Mawr, fel mae gwaetha'r modd, ni chawsant gystadleuaeth gan na ddaeth yr un arall ymlaen, a dywedodd y beirniad, sef, Mr. Norman MacLeod, Pwllheli, fod eu datganiad yn llawer mwy o werth na'r wobr. Dymunwn eto lawer o Iwyddiant i'r ddau Gor gyda'u har- weinydd medrus, Mr. John Griffith, Rhvingy- ddwyryd, sel a gweithgarwch yr hwn sydd yn destyn edmygedd llawer un. Deallwn ei fod yn bwriadu rhoddi datganiad o'r Gantawd Rhwymedigaeth y Byd," gyda'r Cor Mawr yn lied fuan. TAN MAWR.—Na ddychryned y darllenydd, ni fu llawer o alanastra ond ymysg Ieir y Mynydd. Boreu Sadwrn diweddaf rhoddodd rhywun dan yn ngodreu y Graig Goch, ac n fu yr elfen ddinystriol yn hir cyn cymeryd meddiant o'r graig o'i chwr. Yn yr hwyr yr oedd yr olygfa yn ardderchog, fflamau fibrchog yn ymestyn i'r awyr, llewyrch y rhai oedd yn goleuo ein Pentref tawel, tywyll, nescodi ynom rhyw ddieithrwch rhyfedd, a bron na chynyg- lem dysteb i'r boneddwr gyneuodd y tan am un noson oleu yn y Garn, ar wahan i oleuadau naturiol y nos.—LLWYDMAWR.
I BETTWSYOOED. I
BETTWSYOOED. I Gwasanaethir y Sabboth nesaf yn nghapel Brynmawr gan y Parchr r. C. Jones, Ceunant; yn y Tabeanacl gan Mr. D. R. Jones (Afallon Blaenau Ffestiniog ac yn St. Michael gan y Parch. R, Morris Jones, M.A., Ficar. Yr wythnoshon, cynhelir cyfarfodydd gweddi yn yr addoldai bob nos. Bydd cyfarfod yn Elim heno (nos Iau. CYMDEITHAS DORCAS.-Nos Sadwrn, cyn- haliwyd Gwyl Flynyddol Cymdeithas Dorcas. Cafwyd y Te arferol yn Ysgoldy Capel Bryn- mawr (M.C.). Y Rheolesau eleni oeddynt, Mrs. Jones, Frondeg, a Miss Ellis, Llys Llewelyn. Cynhaliwyd cyfarfod amrywiaethol yn yr hwyr yn Ysgol Glanllugwy o dan lywyddiaeth y Parch. R. Morris Jones, M.A,, Ficer ac arweinyddiaeth Mr. Pritchard. Dat- ganwyd gan Llinos Elsi; Miss Davies, Swch, Penmachno; Miss Mair Williams, Dolwydd- elen; Master Albert Jones; a Chor Plant o dan arweiniad Mr. Albert Jones. Cafwyd adroddiad rhagorol gan Mr. David Williams, Penyclogwyn. Cwynid nad oedd y cyfarfod hwn cystal ag arferol. Gwnaed elw o ^31, ac wedi tynu y costau allan o'r swm rhanwyd y gweddill yn mhlith y rhai haeddianol o gynorthwy. Cafodd bump bunt yr un, dau 17/6 yr un, ugain 14/6 yr un, a nifer fawr symiau Hai. Rhanodd y Gymdeithas tua phump cant o bunau yn ystod y 25 mlynedd diweddaf. Y mae Mr. Thomas Williams, Muriau, wedi rhoddi i fyny y swydd o Ysgrif- enydd, ar ol bod yn selog gyda'r Gymdeithas o'r dechreu. Syrtbiodd y goeSbren ar un ragorol i gymeryd ei le yn mherson Mrs. Williams, Machno Villa.
^/V^/VVVV\AA/VVN/V*«/V^*SA'VV\A/VVVV\…
^/V^/VVVV\AA/VVN/V*«/V^*SA'VV\A/VVVV\ Rhanu Tocynau i gael Diod. Yn Heddlys Dolgellau, o flaen Mr. O. Slaney Wynne ac ynadon eraill, daeth Dir- prwyaeth gref o flaen y Faingc ar ran yr Eglwysi Rhyddion. Dywedodd y Parch. R. Morris dros y Ddirprwyaeth ei fod yn dymuno galw sylw y Faingc at waith boneddwr oedd yn Rheolwr Darllawdy yn rhanu tocynau i gael diodydd meddwol am ddim mewn tai neillduol yny dref. Dywedodd Mr. Morris wrth yr ynadon eu bod yn ymddiriedolwyr cydwybod y cyhoedd, ac yn ddehonghvyr y farn gyhoeddus. Yr oedd y boneddwr cyfrifol am ranu y tocynau hyn yn ddyeithr-ddyn, a deuai o'r Ynys Werdd lie y goddefid pethau na wnelai syniad cyhoeddus tref Dolgellau mo'i oddef. Y Cadeirydd a ddywedodd fod y Faingc mewn cydymdeimlad llawn a'r Ddir- prwyaeth. Yr oedd y peth yn atgas, ac yn hollol o'i le i neb ei wneyd. Yr oedd yn syn ganddo fod neb o'r tafarnwyr wedi rhoddi benthyg eu hunain i'r peth. Gallent fod yn sicr fod y Faingc yn cymeryd golwg ddifrifol iawn ar yr hyn ddigwyddodd. Dywedodd y Prif Gwnstabl fod y tocynau hyn wedi cyn- yddu meddwdod yn ddirfawr. Rhoddid hwy i rai nad allent wrthsefyll y demtasiwn, a chawsant eu rhanu yn anystyriol ferched yn ogystal a dynion. Rhanwyd dros ddau gant a haner o'r tocynau hyil ddydd Calan. Dywed- odd Mr. Oswald Davies, ar ran y boneddwr roddodd y tocynau, y rhoddir atalfa ar y peth ar un waith. Deallai fod yr arferiad yn myned yn mlaen yn y trefi mawrion, ond yn yr achos hwn nid oedd yr awydd lleiaf i fyned yn erbyn y farn gyhoeddus.
YsgoSIon Brymbo.
YsgoSIon Brymbo. Y mae y frwydr rhwng y Blaid Eglwysig ac Awdurdod Addysg y Sir wedi dechreu o ddifrif yn Brymbo er ddydd Llun diweddaf. Agor- wyd yr Ysgol Eglwysig gyda rhan o'r hen staff a lynasant yn "ffyddlon wrth "yr achos," er bod awdurdodau y sir wedi penderfynu peidio ei chario yn mlaen ddim yn hwy. Yr oedd 343 yn bresenol y boreu, ac 862 y prydnawn. Yr oedd yr ysgol newydd o dan ofal YsgoiUustr ac Ysgolfeistres yr ysgol Eglwysig, ac yn cael ei chynal mewn adeilad fenthycwyd i'r pwrpas i aros codi adeilad cymwys i'r amcan. 229 oedd yn yr Ysgol y boreu, a 233 yn y pryd- nawn. Nid oes unrhyw anhawsder i'r awdur- dod Sirol gario yn mlaen eu hysgol; tra y bydd rhai i'r Ysgol Eglwysig gael ei chario yn mlaen yn gyfangwbl trwy roddion gvvirfodflo], gan fod penderfyniad yr Awdurdod Sirol wedi ei gwneyd yn ysgol hollol anghyoedd. Y pwngc yn awr yw, pa fodd y gall y Blaid Eglwysig gario eu hysgol yn mlaen ar y tir presenol. Gelwir sylw at y mater yn Nhy y Cyffredin, ac nid yw yn anhebygol y gwneir cais am gael y pleidiau i gyfarfod eu gilydd.
..,vvvvv.,vFFESTINIOG.I
v v v v v., v FFESTINIOG. Y modd y ffarweliodd Seindort Ffestiniog a'r hen flwyddyn oedd cynal Cyngerdd rhagorol o'r enw nosoriawr." Felly aeth y flwyddyn 1907 i un o orielau r gorphenol a chaneuon perseiniol a chwareuad rhagorol ar ei bwrdd. Hefyd llongyfarchwn y Seindorf am iddynt enill safle mor anrhydeddus yn Dolgellau, ie, y mae genych anrhydedd o'r eiddoch eich hunain. Er mae gan y Nantlawyr y mae y wobr, ond anrhydedd ni feddant, a phrofa eu gwaith eu bod yn ymwybodol o'u gwendid pan cymerasant rhai i'w cynorthwyo Bu gan Gymdeithas yr AUt Goch gyfarfod adloniadol, ond un preifat ydoedd. Ac yr oedd rhyw un wedi bod yn dra gofalus wrth roddi lleni edifeirwch (chwedl rhyw un) ar y ffenestrit a sicr na allasai llygad Barcyd ganfod dim o'r hyn oedd yn myned yu mlaen. Y mae pawb yma yn cydymdeimlo yn fawr a Mr. John Griffith Pantllwyd yn ei brofedaeth lem o golli priod dyner a hawddgar, a hyny o'r bron yn nechreu eu gyrfa briodasol A Duw y goruchaf a'i diffyno.
AAAAAAAAA»VVVVVVWVWWVW^^V…
AAAAAAAAA»VVVVVVWVWWVW^^V FOOTBALL. NORTH WALES COAST FOOTBALL LEAGUE. Table up to and including last Saturday. DIVISION 1. Goals. P. w. L. D. F. A. P. .Holyhead .10 7 3 0 .40 .10 .14 Carnarvon U. 11 6 4 1 .32 .25 .13 Beaumaris .10 6 3 1 .27 .19 .13 Bangor 9 5 2 2 .32 .19 .12 Rhyl Res. 9 4 3 2 .27 .17 .10 Llandudno A. 8 4 4 0 .10 .15 8 Colwyn Bay 9 4 5 0 .17 .19 8 Denbigh 8 3 4 1 .14 .18 7 Llanrwst .10 3 6 1 .14 .31 7 Conway 11 3 8 0 .25 .44 6 Bl. Festiniog 7 2 5 0 .14 .35 4 Last week's resnlts. Jan. 1.—* Colwyn Bay 3, Llanrwst 0. Jan. 4.—*Llandudno 2, Colwyn Bay 1. *home team.
Pwyllgor Addysg Dosbarth Ffestiniog.
Pwyllgor Addysg Dosbarth Ffes- tiniog. Cynhaliwyd cyfarfod misol y Bwrdd hwn prydnawn dydd Mercher yn yr Adeiladau Sirol, Blaenau Ffestiniog, pryd yr oedd yn bresenol y Parch J. Rhydwen Parry (Cadeir- ydd) Parch, John Owen, M.A., (Is-gadeir- ydd); Dr. Richard Jones; W. P. Evans; Andreas Roberts Richard Roberts (Llan) John Cadwaladr; Thomas Roberts; E. R. Evans; R. O. Jones (Clerc); -Lloyd (Clerc cynorthwyol); William Evans a William Jones (Swyddogion Gorfodol). Derbvniwyd ymddiswyddiad Miss Sarah Ann Morris fel Athrawes yn ysgol y Manod. Y mae Miss Morris wedi ei phenodi yn athrawes yn ysgol Talsarnau. Gofynai Miss Jinnie Owen o ysgol y Manod am ragor o gyflog, ac yr oedd y Bwrdd yn cymeradwyo gwneyd cais i'r perwyl at y Pwyll- gor Sirol. Pasiwyd cais Miss Lewis i gael lie yn ysgol y Llan. Daeth cwyn o ysgol Glanypwll oherwydd nad oedd yno ddigon o athrawesau i allu cym- eryd Dosbarth Gwnio, Yr oedd Miss Jones wedi dangos parodrwydd i gynorthwyo gyda'r gwaith ond tra yn teimlo yn wir ddiolchgar i Miss Jones am ei chynyg, barnai y Bwrdd nad oedd yn iawn iddi fel Ysgolfeistres adael tei hadran ei bun i fyned at y Gwnio, a bod trefn- iant arall yn cael ei wneyd gyda'r Dosbarth hwn. Pasiwyd i wneyd lie chwareu plant Ysgol Talsarnau yn iawn a chaniatawyd benthyg yr ysgol at gynal cyfarfod neillduol yn unol a'r cais ddaeth am dani. Hysbyswyd fod y ddwy Ysgol Uwchraddol wedi eu gwneyd yn un Ysgol Gymysg, ac i'w hadnabod o hyn allan wrth yr enw Ysgol Gynyddol Ffestiniog" (Festiniog Advanced School) Dysgu Safonau VI a VII yn y Llan. Mr.. Richard Roberts, yn unol a rhybudd a roddodd a ddaeth a chwyn rhieni plant o'r LIan oherwydd eu bod yn gorfod dod i'r Blaenau i gael eu haddysg yn Safon vi a vii. Yr oedd cryn gost i dalu eu tren i ddod i'r Blaenau, ac yn mhell iddynt gerdded trwy bob tywydd, weithiau yn wlyb at eu crwyn. Yr oedd y gwyn hon yn hen, ac yr oeddid yn awr yn teimlo yn ddwys dros y plant a'u rhieni. i Methai a. gweled paham nad aUai athrawon y Llan ddysgu y ddau safon hyn. Yr oedd yn cynyg eu bod yn cael eu hail sefydiu yn y Llan.—Mr. W. P. Evans a ddywedodd ei fod yn cefnogi yn ffurfiol er mwyn cael trafodaeth ar y mater.—Dr. Jones a ddywedodd ei fod yn meddwl fod y mater hwn wedi ei benderfynu yn derfynol er's talm. Nid mater o athrawon ydoedd, ond mater o gyfleusderan gyda gallu rhoddi yr addysg, Yr oedd pob cyfleusderan a darpariaethau yn y Blaenau at wneyd y gwaitb yn effeithiol. Yr oedd yrt gryf iawn yn erbyn gwneyd y cyfnewidiad. Nid oedd son am y gost gyda'r tren yn werth sylw. Cofia? am un o blant ysgol a ymesgusodai am nad oedd wedi gwneyd y dasg gafoddd i fyned adref trwy ddweyd fod ei dad yn gwrthod rhoddi dimeu iddo brynu steel i ysgrifenu. Mr. John Cadwaladr a deimlai nad oedd angen am basio penderfyniad ar y peth. Os oedd rhieni y plant yn y Llan eisiau addysg yn Safon VI. a VII. i'w plant gallant ei bawlio, a byddai yn rhaid i'r Rheolwyr ofalu am ei gael iddynt. Mr. W. P. Evans a sylwodd fod yn bwysig i'r rhieni yn y Llan gymeryd mantais ar y cyf- leusterau oedd o flaen eu plant, ac aberthu er mwyn eu dyfodol. Yr oedd oes y plant i'w hystyried wrth ofalu am eu haddysg. Am ddwy flynedd y byddai yn ofynoi i'r plant ddod i'r Blaenau am eu haddysg yn y ddau Safon, os na byddant yn penderfynu myned i'r Ysgol Ganolraddol. Y Cadeirydd a ddywedodd ei fod yn berffaith glir fod yn rhaid darparu addysg yn y ddau Safon uwchaf os byddai y rhieni yn ei hawlio. Bu gofyn o'r blaen o'r Llan am y petb oedd dan sylw, ac anfonwyd Athraw rhagorol vno i'r perwyl o ddysgu y ddau Safon i'r plant, ond yr oedd yn wfell gan y rhieni anfon eu plant i'r Blaenau, ac felly cymerwyd yr athraw yn ei ol, o'r Llan. Ni chododd neb ei law dros y cynygfed, ond Mr. Richard Roberts. Presenoldeb y Plant. Mr. William Evans a adroddodd fod 2,142 o blant ar lyfrau ysgolion y rhan Dinesig o'r Dosbarth, a bu cyfartaledd y presenoldeb yn ystod y mis yn 1,823. Ysgol Gymysg Tany- grisiau oedd yr unig un gyrhaeddodd y Dos- barth Anrhydeddus gyda phresenoldeb. Ym- welodd a 232 o rieni plant yn ystod y mis, a chafodd fod 181 o'r plant yn sal. Mr. William Jones a adroddodd am y Dos- barth Gwl<?dig fod 1,027 ar lyfrau yr ysgolion Rhyddion, a chyfartaledd y presenoldeb yn 8S3. Ar lyfrau yr ysgolion Eglwysig yr oedd 256 o enwau, a chyfartaledd y presenoldeb yn 210 Yr oedd 8 o'r ysgolion yn y Dosbarth Anrhyd- eddus. Ymwelodd a 113 o rieni plant oeddynt yn absenoli eu hunain o'r ysgolion, a chafodd fod 70 o honynt yn seilion. Yr Ysgolion Gwahanol: ffigyrau dyddorol. Y Cadeirydd a. sylwodd fod llyfr Swy-ddog Gorfodol y rhan Wledig o'r Dosbarth (Mr. William Jones) yn cynwys y ffigyrau a ganiyu am yr Ysgolion Eglwysig; ar y Uyfrau yn Rhagfyr 1903, 420 yn 1904, 374 lleihad o 46 yn 1905, 311 lleihad pqllach o 61 yn 1906, 306: lleihad eto o 6 yn 1907, 256 lleihad o 50; neu leihad cyflawn o 1903 i 1907 o 164. Ar lyfrau yr Ysgolion Rhyddion yn 1903, yr oedd 892 ac yn 1907 yr oedd 1028; cynydd o 136. Yr oedd y ffaith hon yn un deilwng o sylw pob un o honynt fel Rheolwyr.
LLANRWST.I
LLANRWST. GWYL FLYNYDDOL CAPEL SCOTLAND.— Dydd Calan cynhaliwyd Gwyl flynyddol Ysgol Scotland Street, yr hon a droes allan yn gymaint o Iwyddiant ag y bu erioed. Gweith- iodd y chwiorydd yn rhagorol gyda'r te, ac y mae y clod uwchaf yn ddyledus iddynt. Lly- wyddwyd cyfarfod yrhwyr gan Dr:J, W. Owen, Llys Meddyg, ac efe hefyd oedd yn arwain y cyfarfod. Cafwyd anerchiadau gan y Llywydd, y Parch. E. Davies (W.), a Mr. David Jones, Llwynfryn, Llandudno. Enillwyd y gwob- rwyon fel y canlyn Am adrodd o Rhodd Mam," 1, Phylis Savin: 2, Miriam Hughes. Adrodd, Dymuniad Plentyn," 1, Lizzie Jane Roberts; 2, Miriam Hughes 3, Ben- jamin Williams. Arholiad i rai dan 13 oed, John Ogwen Thomas. Datganu Mi glywath dyner lais," 1, Thomas John Owen 2, Rich- ard Griffiths; 3, Owen Griffith. Adrodd o'r "Hyfforddwr," 1, William Hughes; 2, A. C. Hughes 3, Mona Williams. Arholiad o dan 16 oed, 1, Catti Rowlands; 2, OIwen Row- lands; 3, Nesta Williams. Traethawd, "Gwerth yr Ysgol Sul," 1, Eyton Jones; 2, Evan Thomas ac Elias Williams; 3, Lei Wil- liams. Cystadleuaeth datganu i'r bechgyn, "Oriau Dedwydd," 1, William Hughes; 2, David Williams Cystadleuaeth dat-anu i'r genethod, "Tu drawi'r afon," 1, Mary Jones; 2, A. C. Hughes, Arholiad i rai dan 21 oed, 1, L'el Williams; 2, Eyton Jones; 3, Dilys Williams. Arholiad Lafaredig, 1, Robert Hughes 2, David Williams. Datg-nu deu- awd, 1, Annie Catherine Hughes a'i ffrynd 2, William Hughes a'i ffrynd. Prif draethawd, W. H. Roberts.
Advertising
Yn Shop "Y GLOCH" y ceir y dewisiad g-oreu a helaothaf a bob math o Fancy Goods, Toys i blant, Pictorial Post Cards, &c.. Tobaco o 3c. i fyny i 7Jc. yr Ounce.
TWYLLO CYHOEDDWYR Y "RHEDEGYDD."
TWYLLO CYHOEDDWYR Y "RHEDEGYDD." CAIS DIEFLIC5 I SARHAU TEULU PARCHUS 0 LASVDDfiWI. Yn ein rhifyn am Rhagfyr 21 ain, cy- hoeddasom Rybudd yn euw Mr.Edward Jones?, Cefn Castell, Llanddewi, i'r per- wyl ei fod yn ymryddhau oddiwrth ddy- ledion ei wraig. Erbyn hyn, hysbysir ni nad oedd afjDO Mr. Edward ',Jones mewn modd yn y byd a'r Rhybudd hvvmv; ond fod rhywun neu rywrai yn faleisus wedi ffugio ei enw, ac wedi anfon y Rhybudd gyda eliais taer am iddo ymddangos yr wythnos hono yn ddiffaei, a hyny lîèb ei orchymyn na'i wy bo daeth ef. a chyda bwriad i'w ddrvgu, fel mae'n ymddangos. Diwg iawn genym fod y Rhybudd wedi ei gy- hoeddi, ond gwnaed hyny heb amheti ei ddilysrwydd yn y mesur lleiaf, na meddwl am funyd ein bod yn cael ein twyllo, na dychmygu y gallai neb ym- ostwng at waith mor ddiefiig a defn- yddio enw dyn yn v iath gysylltiad beb ei gydsvniad. Cynygiwn WOBR i bwy bynag a'n cynorthwyo i ddal y troseddwr rjeu y troseddwyr, er mwyn ein galluogi i'w dwyn i gyfrif a'u cosbi. Y CYHOEDDWYR.
rvvvvvvvvvv NODION O'R CYLCH.
rvvvvvvvvvv NODION O'R CYLCH. MAE y sylw a roddwyd i'r pwnc o anfoesol- deb Cymru yn y Brawdlysoedd 'bwartero yr wythnos ddiweddaf, wedi dwyn i amlygrwydd fater digon poenus ac anymunol. Ymddengys mai y Colonel Sandbach, Hafodunos, gwr adnabyddus iawn yn y cylch hwn, sydd wrth wraidd y mudiad, yr hwn a faentumiai yn y penderfyniad a gynygiai fod anfoesoldeb yn gyffredinol 3m Ngoglsdd Cymru." Byddai yn anfoneddigpidd ac annheg yn neb i ddrwg- dybio amcan Colonel Sandbach wrth ddwyn y mater i sylw, ac feallai na raid myned yn mheli i weled paham y cyffyrddai efe mwy na rhywun arall a'r mater. Er hyny buasai yn gorwedd yn fwy esmwyth pe tarddasai o ffynonell Cym- reig. Nid yw yn rhyfedd iddo gael ei esbonio fel sen ar gymeriad Cymru r.c yn sicr ni arfer- wyd y gochelgarwch dyladwy wrth eirio y pen- derfyniad rhag rhoddi clwyf diachos i deimlad cenedl sydd yn bur falch pan gyffyrddir a'i chymeriad, ac yn bur uchel pan geisir ganddi eistedd wrth draed estroniaid i ddysgu gan- ddynt. AR y cyfrif hwn nid yw yn ddrwg genym fod ein haelod anhydeddus Mr. A. Osmond Wil- liams, A.s., wedi ymddwyn yn y modd y gwnaeth tuag at y penderfyniad yn Mrawdlys Meirion, ond yn hytrach canmolwn ei waith. Credai ef, nad oedd angen gwneyd sylwohono, agwadai yr haeriad fad anfoesoldeb yn gyff- redin yn y Goglead. Ond gallen farnu oddi- wrth ei sylwadau mai y teimlad ei fod wedi dyfod oddiwrth Sais mewn Sir arall a'i tueddai yn benaf i'w droi o'r neilldu mor ddiseremoni. Ni charem o gwbl neb feddwl ein bod yn ddidaro yn nghylch y mater hwn, nac am gadw y pechod dan gochl. Cytunwn a chyfcesolyn a ddywed na ddiddymwyd un math o bechod erioed drwy ei anwybyddn, ond os ceir goleuni arno yna gwelir ef yn ei hagrwch, a daw diwygiad yn fuan. Pe na bae'r un rbeswm arall yn bod mae hwn yn ddigon i hawlio i'r mater svlw ac ystyriaeth lwyr. YN ol ystadegan diweddaraf Dr. Frazer, mae nifer y plant anghyfreithlon yn nghymydogaeth y Colonel Sandbacb yn uwch nag un man arall yn y dosbarth, ac eithrio Dwyran, Mon. Nid ydym yn gwybod pa fodd yr oedd Dr. Frazer yn dyfod at y ffigyrau a gyboeddwyd, nac yn addef eu bed yn gwneyd perffaith chwareu teg a,r dosbarth o dan sylw. Ond ar y goreu nid yw pethau yn foddhaol o lawer, ac nid yw y gwir yn llai gwir pan ddywedir ef gan Sais o Sir arall a hwnw yn Dori hefyd. Y ffordd oren yw chwilio i mewn i seiliau y gwyn, ac os ceir ei bod yn un deg, ni ddylid oedi heb ymofyn meddyginiaeth. Ac ar y Haw arall, os ceir el bod yn ddisai!, bydd enw da ein gwlad anwyl mewn gwell goleu ac ar gadarnach tir. s Fe welir oddiwrth adroddiad Swyddogion gorfodol mewn colofn arall beth yw effaith y Ddeddf Adtiysg bresenol ar yr Ysgolion Eglwys- ig. Mae nifer yr ysgolheigion yn y rhan wledig o ddosbartb Ffesfiniog wedi gostwng o 420 yn 1903, i 164 yn 1907; tra mae ysgol- heigion yn yr ysgolion eraill wedi cynyddu. o 892 i 1028 yn yr un amser. Mae hon yn ffaith arwyddocaol iawn, a'r casgliad naturiol yw os aiff pethau yn mlaen yn y cyfeirisd a chyda'r prysurdeb hwn na bydd angen yr ysgolion eglwysig yn bur fuan ac na bydd yn y rhan hon ond un set o ysgolion. Wele Englyn Elfyn i'r Proffeswr Stevenson, o Goleg y Bala, ar ei briodas:- Haeddog w, wedi by,v") ddigan,—a byw Heb wen cariad diddan Heddyw' cvnes lodes Ian Yw bost hoffus Ap Stephan.
Family Notices
GENEDIGAETH. WILLIAMS.—Ar y 3vdd. cyfisol, priod Mr. Owen Rowmnd Wiliiams, 13, Maenofferen, Blaenau Ffestiniog-—ar fab.