Y Rhedegydd

Trefn Oedfaon y SuL EGLWYS LOEGR. St Michael-10, q 11. 15. (chiglish) Parch. D. Williams. BA 6, Parch. It. Killiri. St. Martha 10, a 6, Parch J. Evans. St Dewi-IO, a 11-30 (English), Parch. J Harries, B,A. 6, 7.30 (English) Parch. J. Davies Tan/jjrlsiau- 10, Parch. J Davies. G, Patch. J. Harries, B.A. Y MET HOD IS TIA ID. Peniel—10, Parch. 6, Enged;-10. Parch. Ii, Parch. Bethesda—10,—Parch. T J. Wdeldon, B.A 6, Parch. R. Roberts, Dolgellall. Tabi-rnacl- 10. Parch R Roberts. 6, Parch T J WhelJou Garegddu—10 a 6, Parch. J. R. Huglies, Mon. English Chapel-l0 30 & 6, Rev. Bowydd—10 a 6, Parch. Gorouwy Davies, Llanuwelillyn. ?-?hiw-10 a 6, Parch. W. Hobley, Buckeley. Talweynydd-2, Parch. IV nobley. Tanygrisiau—10 h 6, Parch Evan Davies, Trefriw. Cwmorthin-2, Pardl. Evan Davies. } R .A NYT f? Y N JiVTR. Bethel—11 Parch J. R. Parry. 0, Parch. T. Lodwick Hyfrydfa—10 a. 6, Parch. Bethania 10 Parch T Lodwick. 6, Parch J R Parry Jertisalern-10 a H, Parch. P. Howell Brynbowydd—10 Parch. D. Robeits, Llanuvvchllyn. (j, Parch. H Jones. Birkenhead. Salem -10, Parch Hfones. I 6, Parch D Roberts. Carmèl-10 a 6. Parch. E. Celynvdd Mason. Cwmorthin—2. Parch. Be J,ÚLS(:>n. Y IVES LEY AID. Blaenau-lO a (-¡, Parch. E. Davies, Pwllheli. Tanygrisiau-2, Parch E Davies. 6, Mr G Griffiths, Tanygrisiau, Llan- 10 CyfarfGd Gweddi. 6, Mr 0 Thomas, Ffestiniog. Y BEDYDDWYR. Seion—10 a C. Parcli .T II Hnghes. 6 Parcli E. Parry. Calfaria10 Pllreh 15. Parry, 6, Parch J. H Hughes Moriah—2, Y Parcli. J H Hughes Salem, Tanygrisiau—Mr. W Humphreys, Blaenau Ffestiniog.

A YDYW YR UNDEiOI ) YMERODROL MEWN PERYGL? O'r holl areithiau galluog o blaid mesur Mr. Gladstone, y fwyaf felly yn ein tyb ni ydoedd eiddo Mr. Labouchere, yn St. James' Hall, T lundain, nos Iau, y 2gain cynfisol. Er mai celhveriaeth wywol, fel yn areithiau Cang- hellydd y Trysorlys, ydyw pr.f nodwedd allanol holl fynegiadau cyhoeddus perchenog a golyg- ydd Truth, eto y mae egwyddor, a gonestrwydd trwyadl yn gorwedd o dan, a thu ol i'r cellwair y m dd angosi ado]. Gwrth-ddadl fawr y Toriaid yn erbyn y mesur ydyw, ei fod yn peryglu, os nad yn arwain yn uniongyrchol i wahaniad yr Iwerddon oddiwrth Lywcdraeth Ganolog y Deyrhas Gyfunol. Oni bai fod dynion pwysig or rhengoedd rhydd- frydig yn cymeryd yr un olygiad, ni fuasai y golygiadau Toriaidd o gwblyn hawlio sylw. Yr ydym y cyfeirio wrth gwrs at Ardal dd Hart- ington, un o Is-gadbeniaid ffyddlonaf Mr. Glad- stone am flynyddoedd lawer un o'i edmygwyr mwyat, a'i gyfaill mynwesol. Ifeb mewn un modd ameu gonestrwydd yr Ardalydd, pendefig ydyw, yn gweled llanw mawr yn ysbryd Radic- aliad yr ysbryd gwerinol yn uchel am lywod- raeth T? Bbl" a Thrwij y Bobl" gweled y mae'y llanw nwn yn dod gyda nerth anwrth- wynebol i ysgubo ymaith am byth ragorfreintiau treisiol y bendefigaeth. Nid ydyw y cwrs a. gymer ond yr hyn a ddisgwyliasom. Un arall ydyw John Bright, un a broffesa wladwriaeth hollol wahanol i'r Ardalydd-un o ddyniion y bobl ydyw df; ond ar yr un pryd y cyfaiil mwyaf mynwesol 1 Mr. Gladstone, carwr heddweh gelyn anghydmoddlon rhyfel, ac amddiffynydd awnderau y Goron ar yr un pryd. Yr ydym yn gyfaddef, nad ydym yn deall Mr. Bright; nac yn lawn, pa beth ydyw ei resymau dros wrthod ei gydymdeimlad a Mr. Gladstone. Ei brif wrth- ddadl yntau ydyw, tod y mesurau yn tueddu yn uniongyrchol i wahaniad. Rhydd y gwrthgiliadau pwysig hyn oddiwrth ochr Mr. Gladstone,fantais i ni farnu didwyllecld amcanion ein Prif-weinidog, na buasai byth yn aberthu cydweithrediad ei hen gyfeillion ei gyfeillion goreu, ar allor mympwy neu hunan- gais, fel y dywed y Toriaid. Y casgliad anoch- eladwy ydyw fod gan Mr. Gladstone resymau oll-orchm^nol, ac argyhoeddiadau o'r fath fwyaf difrifol yn gálw am y cam pwysig hwn yn hanes ei wladweimaeth. Amlwg yw mai nid dynion 11a phlaid, ond egwyddorion, sydd ddyfnaf ac uchaf yn ei feddwl. Gair mawr yr I Ardalydd yn ei ddwy araeth fawr ydoedd y "Liberal Party," ond fe dderfydd y gan yna yn fuan, ac fe symudir y pwyslais. Cadw plaid 1,A,rtl-, ei gilydd oedd y pwnc mawr hyd yma, cadw plaid rhag myned i ldwr: ond codi eg- wyddorion i fyny a'u gosod yn y front yw yr arwyddair yn awr. Y mae yn llawenydd di- gymysg genym weled fod Mr. Gladstone, ar ol hir ymdrech, o'r diwedd yn sefyll ar Iwyfin glir a gogoneddus egwyddorion Rhvddfrydig, ar wahan oddiwrth yr amcan gwir bwysig o gadw y blaid Ryddfrydig wrth ei gilydd. Gwna hyn enill iddo blaid Uawer crvfach. Yr egwyddor y gweithia Mr. Gladstone ei holl gynllun arni ydyw, fod yr Iwerddon wedi cael cam ac anghyfiawnder ar hyd y canrifoedd, trwy osodiad cyfreithiau gorthrymus i'w llyw- odraethu gan y wlad hon, gan ddynion, yn hytrach oeddynt yn amddifaid naill ai o gyd- ymdeimlad neu o gymhwysderau ymarferol i'w ffurfio. Y canlyniad ydyw fod y wlad hon y dydd heddyw yn gorfod cadw byddin o 30,000 o wyr yn yr ynys i gadw 5 miliwn o bob] rhag gwrthryfela, a deuddeg mil o filwyr eraill, o dan yr enw o warcheidwaid, mwy nag y mae yr Unol Daleithiau yn eu cadw ar g\yfer haner can' milwn. Dyna yn fyr hanes y gorphenol, a hanes yr Ynys y dydd heddyw. Beth yw yr ystyr? Ai nid fod yr Ynys mewn gwirionedd yn awr mewn cyflwr o wahaniad o ran ei hys- bryd a'i theyrngarweh ? Nid yw yr uÚdeb, fel y mae, ond undeb ar bapyr, yn cael ei wrthod i gan gorff y bobl, a'i ategu gan fyddin 0\ fidogau. Amcan Mr. Gladstone, 'fel yr eglurai Mr. j Labouchere, ydyw troi yr undeb dychymygol hwn yn undeb gwirioneddol, trwy sicrhau teyrn- garwch gwirfoddol y Gwyddelod a chvfreithiau cyftawn Canlyniad uniongyrchol y cydymdeinilad a ddangosir yn y' wlad hon gan y werin tuag at y werin Wyddelig fydd cylymu y ddwy wlad, cylymu y pedair cenedl, yn Saeson, Ysgotiaid, Cymry, a Gwyddelod, yn un wladwriaeth deyrn- garol wrth yr un awdurdod canolog fel ei cyn rychiolir yn yr orsedd. Pe byddai i'r fath beth ddygwydd ag i'r Senedd bresenol wrthod pasio y mesur, fe ddychwelid Mr. Gladstone i'r Senedd gyda mwyafrif unol ac aruthrol gan y bobl. Seliai pob aelod Rhyddfrydig ei dynged .am byth pe y gwrthodai iddo ei bleidlais. Nid yw yr hyn a elwir yn Undeb yn awr ond ychydig gyda 80 mlwydd bed. Beth ydyw y canlyniad wedi bod ? Yn ystod y tymor byr yna, collodd yr Iwerddon filiynau yn ei ph obl- ogaeth Lie bynag y siaredir yr iaith Saesoneg rl heddyw, fe geir yno Wyddelod a yrwyd o'u g-wlad gan gyfreithiau gorthrymus, lawer o honynt wedi cael eu taflu allan o'u cartrefi i ochrau'r ffyrdd yn mreichiau eu mamau gan y tirfeistri. Llywodraethwyd yr Iwerddon a. decld- fau mor greulawn, a ffiaidd, a fuasent yn Eloegr yn esgor ar wrthryfel a chwildroad gwaedlyd. Yn 1820, tynodd Sydney Smith ddarlun trist o gyflwr yr Iwerddon yn nhudalenau yr EdÙlbttrth Review, darlun a barhaodd yn hollol gywir hyd yn ddiweddar iawn. Trwy gyflawni y creulon- dcrau mwyaf echryslawn y llwyddodd y Gwy- ddelod i gael ychydig o welliantau. Awdwyr y creulonderau hyn, mae'n wir oedd y cynhyrfwyr; end creawdwyr y cynhyrfwyr oedd creulon- derau y cyfreithiau. Hyd yrna nid oedd y werin Brydeinig yn gyfrifol; yn awr, os anfonir dynion ganddi i'r Senedd a wrthwynebant ryddhau y Gwyddelod o'u cadwynau, bydd..y bobl hefyd yn cyfranogi cir cyfrifoldeb. Y guarantee goreu am gyd-glymiad y Gwyddelod a'r deyrnas hon mewn gwirionedd, fydd cyd. ymdeimlad y werin Brydemig a hwy yn yr argyfwng presenol. Cyfeiriad uniongyrchol Mesur mawr Mr. Gladstone ydyw, gyda gwelliaritau yn Mesur Pryniad y Tiroedd, sicrhau yr undeb trwy roddi awdurdod seneddol i gynrychiolwyr Gwyddelig ffurfio eu deddfau eu hunain. Dywedai Mr. Samuel Smith, yn Rhyl, ar yr 28ain cynfisol, ei fod yn credu dod y Parnelliaid yn hollol ddi- dwyll pan yn åweyd y' byddai iddynt gario allan i'r llythyren eu hymrwymiadau,—fod y syniad i wlad fel yr Iwerddon, sydd yn dibynu bron yn. hollol ar Loegr am ei masnach ymwahanu yn un hollol afresymol. Credu y mae gelynion Toriaidd y Mesur fod Democratiaeth yn sicr o gymeryd lie y dull presenol o lywodraethu trwy ddylanwad gwenwvnllyd y Bendefigaeth, a fod tynged yr House of Lords, y blwydd-daliadau, a'r gwastraff ar y teulu brenhinol yn sicr o ddy- fod, a hyny yn fuan, yn gwestiynau i wneyd byr waith arnynt. Dojen gyntaf yn nghadwen fawr rhyddhad y bobl, trwy'r bobl, ydyw rhydd- had yr Iwerddon. Y mae y cynllun wedi ei dynu allan; y mae yr egwyddor wedi ei dat- guddio. y cwbl sydd yn eisiau, yw ychwaneg o oleuni ar fanylion (details), a gwclliantau yn details y Mesur Tirol, a bydd yr Iwerddon ar un llaw wedf ei diarfogi oddiwrth esgusodion, a Lloegr yri ddigon cryf yn ngolwg y byd o ran gallu materol a moesol, i gymeryd y rhodd yn ol, ie, i orfodi y Gwyddel od i ymostwng. A wna Mr. Gladstone gydsynio i wella ei gynygion tirol ? Cawn weled ar y iofed cyfisol, sef dydd Llun nesaf. 41 BYW FYDDO'R BOBL."

DATGAXIAT) MR. GLADSTONE. Yn ein rhifyn dair wythnos yn ol, Ebrill 17 ? anturiasom i roddi i'n darllen wyr vr liyn a farn- em yn gnewyllyn ac egwyddor sylfaenol Mesur M'r. Gladstone er heddychu yr Iwerddon sef nad oedd mewn gwirionedd \n rhoddi ynddo ddim amgen na Llyicodraeth Let,I 0 clan yr enw Home Rule. Ar sail y grediniaeth hon, ystyriem y pryd Imnw nad oedd yr ymosodiadau ar y Mesur am y rheswm tjibiudig ei foi yn golygvt gwahaniad, ond ymosoiliadau ar geatyll awyrol, neu fwgan o greadigaeth gelynion pob syra ad- iad o blaid eynydd deddfwriaeth boblygaidd a gwerinol; erbyn hyn y mae genyiu fynegiad cyhoeddns ]Mr. Glfcdstone ar v mater yn ei manifesto a gyhoeddodd ddydd Llun i'w ethol- wyr yn Midlothian. Gesyd v manifesto y mater neu y cwestiwn mewn dad 1 (?) tuallan i bob amheuaeth. Dywed Mr. Gladstone VB egltii- Had ydyw o dan yr enw 110m!? Rale yn rhoddi dim am gen na Llywodr- aeth Leol i'r Gwyddelod. Pedair blvnedd yn ol, yr oedd gelyniaeth y Pai-nelliard mor chwerw yn erbyn Prydain fel na phetrnser.t- waeddi yn hyf am Annibvniaeth. Ond yn a\vr, y mae ys- tyriaethau dcethach wedi eu rneddianu, a'u har- gyhoeddi o wallgofrwvdd y fath gwrs, a derbyn- tirit fel y credir, yn dditiwyll y ddugu fwy rhesymol a o, riv-,ir iddynt yn awr gan y Prif- o.v n I o Weinidog. A Mr, Gladstone uior bell a dweyd nad ydyw yr liyn a gynygia yn a wr i'r G-wydd- elod, ond Yr hyu a roddir yn ddiatneu i Gyrnru Yrfgotland. Er pin nod vn credu hyn dair wvthnos yn ol, ac wedi ei ddweyd vn ein colofnau, rhydd foddhad di-gymysg i'r wlad ei gael o enau y Prif-weinidog ei hun, a sbadara- heir yr anmhemierfynol os nad yr amheuwyr yn eu fiyddlondeb i'r Grani-I Old Man. Y f 111 ffolineb ydyw î neb feddwl am foment y byddai i Mr. Gladstone, y Gwladweinydd m wyaf o ran ei oes a phrofiad yn vr holl fyd, wneuthur dim a beryglai yr undeb Gwnaeth yn ddoetb i gyhoeddi y datoaniad awrlurdodedig hwn. Bydd yn uwch nag erioed, a hyddwn oil yn barod i roddi y goron oreti all y byd hwn ei rhoddi, ar ei ben., Y mae yn ei gwir deilyngu, Y mae i'el colofn ganolog, o'r holl fan golofnai o Tarll Granville i Iltwr yn sefyll yn ei gadernirl ef. tlyderwn y gall yr talentau ag a gynllun- iasant yr Home Rule Wyddelig, syrthio hefyd ar I'hyw Iwybr canolog gyda'r cwestiwn tirol sydd yn bygwth t.ynged yr holl iesur. Pwy a wyr nad yn y cyfeiriad hwn y pender- fynir cwestiwn mawr v Datgysylltiad yn Nghymru? Pwy a wyt na ddygir Mr. Glad- stone yn raddo! i weled mai cyfiawnder a Chym- ru ydyw dadwaddoli yr Eglwyn, fel y gwrif-ir gwaddoliad yn anmhosibi yn yt' Iwerddon trwy y mesur hwn ? Oct ydyw gwaddoli Eglwys y 1 E(, I vN- v s v mwyafrif yno yn anheg, pa faint mwy y dylid dadwaddoli Eglwys y lleiafrit, ie, mwy na hvny, Eglwvs estroniaid yn Nghymru? Dywedai y Birmingham Post dydd Llun, fod cymaint a 111 o Ryddfrydwyr 0 bob dosbarth. yn debyg o wrthwynebu y weõur ar yr ail ddarileniad. Nid yw hyn yn ddun ond prawf mai aelodati ydyw y rhai hyn sydd ag ychydig o'r gwenwyn Toriaidd yn aros yn eu gwaed dyn-