Y Rhedegydd

FFESTINIOG. Am ddau o'r gloch dydd Sadwrn diweddaf, anrhegodd Mr. Eoberts, Dolymoch, ddeiliaid Ysgol Sabbath ol—, Rhydysarn, yngydag amryw eraill, a eh^flawnder o de a bara brith. Mwynhaodd pawb y wledd ddanteithiol hon yn ol ystyr berffeithiaf y gair. Am chwech yn yr hwyr cynaliwyd cyfarfod llenyddol, o dan lywyddiaeth J. P. Jones, Ysw., Bank, Fourcrosses. Arweinydd, Ffestinfab. Agorwyd y cyfarfod trwy ganu ton gynulleidfaol; yna caftvyd anerchiadgan y Uywydd yn effeithiot ac i bwrpas, yr hyn oedd yn ddrych disglaer o'i gariad gwladgarol. MAENTWROG. Agorwyd News-room yma yr wythnos ddiweddaf, ac yr wyf yn deall fod yno lenorion galluog yn codi, ac yn dringo llethrau bryn anrhydedd. Yr wyf yn credu y byddai yn fendith fawr pe gallem ninau, pobl y Llan yma, fforddio i gael News-room. Byddai llai o draul arian yn y tafarndai, a chawsem weled yr annoeih yn derbyn doethineb, a'r ffol yn derbyn gwybodaeth ac addysg. Ond nid yn unig trwy ddarllen newyddiaduron, ond trwy ddarllen gwahanol fisolion crefyddol ein gwlftd, a thrwy ymddyddan a bod. yn nghwmni y doeth a'r dysgedig. Mae'n rhaid ei-opiai-i cyn cerdded, fro(lyr.- GOHEiiYDD. FOURCROSSES. YR YSGOL Sub SAERNEO.—Prydnawn dvdd Mawrth diweddaf, anrhegwyd deiliaid yr ysgol uchod a the a bara brith, yr hwn a rad-roddwyd gan Mr. a Mrs. Charles, Tea Mart. Gwasanaethwyd wrth y byrddau gan Mrs. Charles; Mrs. Henry Williams, Chapel View; Mrs. Edwards, Dentist; Miss Pritchard, Alanod School; a Miss Lizzie Hughes, Post Office, Ar y diwedd," anrheg- wyd y plant ag orange gan Mrs. Wheldon, a chafodd rhai plant rriawr nn hefyd. Bydd y rhodd hon o eiddo Mr. a Mrs. Charles rii sicr o effeitliio er daioni ar yr ysgol. Diolch dros y I)Iaiit.-SAIS. DAMWAIN YN Y WP.YSC.AN-Boreti dydd LImy diweddaf, tra yr oedd Mr. Roberts, Goruchwvliwr y Wrysgan,. yn myned drwy agorycld y gwaith, ymddengys iddo wneyd hyn heb y lantern, a'r cynlyniad fu, iddo syrthio i ddyfnder o bum' llath ar hugain. Anafwyd Mr. Roberts yn lied drwm, ond daeth yn llawer gwell na'r dysgwyl.. DAMWAIN YN Y EHIW.-—Prydnawn dydd Mawrth diwecldaf cyfarfyddodd Mr. William Hughes, Glynllifon St., a darn wain ofidus drwy i dwll danio arno tra yn dilyn ei alwedigaeth. Ofnid ar y cyntaf mai gobaith gwanoecld am adferiacl un o'i lygadau, ond da genyin ddeall drwy y meddygon fed hyny erbyn hyn yn hollol ddisail.

GWAWE YN Y TTwYLLWOH, Syr,—Yr hyn y cyfeiriwn ato ydyw fod Undeb Chwar- elwyr Gogledd Cymru yn ymddangos i ni yn cithriad yn mysg ui)del,)ati ei,,i gwlid; ol)le,d ei fo(l, yii hytrach na chymhell un math o fesurau na chynllnniau i wneyd vmosodiad ar berebenogior eiii chwarelau y cyf- nod tywj'll presenol, yn agor drws ) obaith o'n blaen fel chwarelwyr, trwy ein cynorthwyc i ymfudo i unrhyw barth o'r byd. Cynelir cyfarfod cyhoeddus nos Fawrth nesaf yn y British School, Dolgaregddu, 1 egln-o yr holl fanvlion i bawb a ddymuna fod yn brescno-yn Undebwyr ac eraill. Gan hyny, deuweh yno, bo')!, a rhoddwcli dde- heulaw cymdeichas i'r s^'inudiad clocwiw hwn. ^r eiddoch, AELOD.

LLINOS GLAN LENISEA V. YR ERYR. Syr,—Ti, feirniad "beirniad" "barniadbeirniaid," goddef dithau dy feirniadu. Dymunwn wybod beth a'ch cynhyrfodd i liysbysti fy mod yn un o feirniaid y cyfar- fod a nodasoch ? Dywedasoch nad oeid dim yn llythyr Gwyliwr ag y byddai raid i neb wingoyn ei erhyn, os nad oedd yn fwyd rhy gryf." Y ime eich llythyrau chwi a Gwyliwr yn sawru yn rhy drwa o wenwyn i fod yn un math o fwyd; a phe byddai nywun yn gorfod byw ar y fath sothach, marwolaeth fydt i ei ran yn fuan iawn. Dywedasoch nad ydych chwith i yn gweled fod niwaid mewn gwisgo spectacles; felly yr vdyeh yn union yr un farn a minau, ac yn gweled n peth dialw am dano oedd cynghor Gwyliwr. Yn w: 'Ji I^'wedasocli fod "math arall o wydrau yn niweh i lenyddiaeth, sef y gwydrau lliwiau fydd yn mynwes--wibell i feirniad ymlaen llaw." Y mae y gair "arall "yn dangos fod rhagor nag un math; at ba wydrau eraFJyr oeddych yn cyfeirio, oherwydd yr ydych wedi cyMdef nad oes niwaid mewn gwydrau Daturiol ? Ai cyfe.?io yr oeddych at "fath arall o wydrau," sef y rhai syddyn niweidiol i lenyddiaeth. ai ynte cyfeirio at drydydd mith o wydrau ? Y "gwydrau lliwiedig hyn" meddych, j mae y gair "hyn .ynrhoi ar ddeall mai gyda chw: yn rhywle y mae y gwydrau lliwiedig, y rhai a "fyd yn niynwes ambell i feirniad." Y mae y gair "fydd" yn cyfeirio ymlaen i'r dyfodol, pa beth sydd a fyno hjtiy a chyfar- fod oedd yn y gorphenol ? Nid oes genyf ci.d gobeithio na fydd eich gwydrau yn mynwes yr un belrniad byth. Beth yw swydd "i" yn y fan hon ? ai ambell feirniad feddyliech ? ai ynte a ydych am roddi yr "ambell" i'r "beirniad?" Felly y mae yn ol rheolau yr iaith Gymraeg, Dyfynasoch" beirniadaeth yw dweyd pwy yw y goreu," o fy Ilythyr at Gwyliwr. Paham na ddyfynasech yr ymadrodd yn gyflawn, gan Bad oedd y synwyr yn gyflawn heb hyny ? Annheg oedd i chwi ioi llythyren (neu brif llythyren) i ddechreu y darn brawddeg a ddyfynasoch, "Sylwedd beirniadaeth yw dweyd pwy yw y goreu;" ac os na fydd beirniadaeth yn cynwys pwy yw y goreu, gellir ei galw yn ddisylwedd: eisieu traddodi sylwedd beirniadaeth yn fyr ar unwaith yr oedd Gwyliwr, a dweyd pwy yw y goreu yn unig a. l'ycldai hyny; ond nid yw hyny yn dangos mai,.dy-Ra fy syniad i am feirniadaeth, onide ni fuaswn yn ysgrifenu diwedd yr ymadrodd, sef, ond- nid y rhai byraf yw y goreu; a'c y mae hyny yn golygu y dylai beirniadaeth gynwys cyfeiriadau at ddiffygion neu at ragoriaethau y cyfansoddiadau, neu y datganiadau, neu yr adroddiadan, neu unrhyw beth a fyddis yn feirniadau. Wrth sylwi ar eich llythyr gwelaf fod ei amcan yn ddrwg, ei ymres- iadau yn ddisail, ac yn wallus fel cyfansoddiad. Ydwyi, LLIXOS GLAN LENISEA. O.Y.-Wrth sylwi ar eich llythyr nesaf, byddaf yn diosg eich gwisg ffugenwol, ac eich dsngos mewn cymer- iad arall.—LL. G. L. [Bycld un llythyr byr y o bob ochr yn ddigon. i derfynu y gddadl hon. -G(iL. I

■ ,i Llofruddiaeth Banner Cross. DEDFRYD Y Dygwyd. yr achos eynhyrfus hwn i derfyniad dydd Mawrth diweddaf yn Leeds, pi.yd. y dedfrydwyd Charles Peace yn euog o iofruddio Ai'I'hnr Dyson yn Banner Cross, Sheffield, ar y 29uai • .-h wedd, 1876. Ym- ddangosai y carcharor y;. oerlfaith ddidaro pan y cyhoeddai y Barnwr y ddedfryd udifrifol uwch ei ben: yr unig eiriau a syrthiodd dros ei wefusau mcwn atebiad i'r gofyniad a oedd ganddo rywbetli i ddweyd yn erbyn cyfiawnder y ddefryd ydoedd, "Faint gwell fydclaf er dweyd," neu eiriau i'r perwyl. Ymddengys ei"fod wedi ei gwbl galedu gan ei yrfa bechadurus-yn hollol ddifraw ynghylch yr hyn a ddigwydd iddo. end yn y fuchedd bresenol; yn wir, dywedai nad ydyw yn credu mewn dim. Pellebra goliebydd o Leeds nos Fercher ei fod wedi ymholi yn y cardial1 ynghylch y condemniedig, pryd yr hysbyswyd ef fod Peace yn cwyno ei fod yn sal, a'i fod yn gwrthod lluniaeth er pan y rhoddvvyd y ddedfryd. Y mae ocheneidio a gruddfan a chwyno ei fod mewn poenau yn hen arferiad ganddo. Parha i dynu gwynebatt byth er pan y daliwyd ef wedi iddo dafiu ei lain o'r gerbydres, er y dywedir gan y nieddygon nad oes dim neillduol arno, a glyna y shariruio selni hyd yn nod yn y cyfwng y mae ynddo yn bresenol. Ced vár gwyliadwriaeth fanwl ar ei symudiadau gan swj ddogion y carchar, gan y credir ei fod yn bwriadu dinystrio ei hun pe caffai gyfleusdra. Disgwylir i'r dienyddiad gymeryd lie ymhen oddeutu pymthegnos; ond nid ydyvr yr Is-Sirydd, gan yr hwn y mae yr hawl i benodi y dvdUiad, wedi Pi. wneyd yn hysbys hyd yn hyn. Y mae Mrs. Thompson, yr hon oedd yn eydfyw ag ef yn Lhindain, wedi anfon Ilythyr at Mr. Pollard, Cyf- reithiwr i'r Trysorlys, yn hawlio y can' punt gwobr a gynygiodd y Llywodraeth am hysbysrwydd a ddygai y llofrndd i'r ddalfa. Hysbysir gan ohebydd i'r Press Association fod y Trysorlys wedi cydnabod hawl Mrs, Thompson; ond cyn cyflwyno yr arian iddi, cymerir y priodoldeb o roildi cyfran o honynt i Eobinson yr hcddgeidwad a'i daliodd, i ystyriaetli. Mrs. Thompson, pa fodd bynag, oedd y gyntaf i'w adnabod, ac i hysbysu mai y carcharor oedd llofrudd Mrs. Dyson, ac fel y cyfryw hi sydd a'r unig hawl i'r wobr. Pan ddaliwyd Peace, gwrthododd roddi ei enw; ond tra yn Newgate ysgrifenodd.iythyr at gymydog gan ei lawnodi "John Ward." Pan yr ymwelodd y person hwnw a Newgate adnabyddodd ef fel Thompson, a phan yr ymwelwyd ag yntau drachefn gan yr heddgeidwaid cyflwynodd Mrs. Thompson iddynt fel gwraig y carcharor. Ar y cyntaf gwrthododd Mrs. Thompson roddi unrhyw hysbysrwydd, ond pan y bygythiwyd hi o gael ei chymeryd i fyny ar y cyhuddiad o fod yn gyfranog ag ef yu ei wahanol weithredoedd, boddlonodd i'w hysbysu PViy ydoedd y carcharor ar yr amod y byddai hi yn cael ei dal yn ddiniwaid. Sicrliawyd hi y derbyniai faddeuant am gyfranogiad ymhob trosedd os rhoddai hysbysrwydd am danynt, pryd y dywedodd mai yr un ydoedd John Ward a Charles Peace, yr hwn a lofruddiodd ddyn o'r enw Dyson yn Sheffield. Arweiniodd hyn lnvynt i anfon am rai o heddgeidwaid Sheffield, y rhai pan cldaethant a gaclarnhas.ant adroddiad v ddynes.

fy mod wedi dechreu ysgrifenu hanes Ceylon" o'r am- s-.r boreuaf hyd yn avvr, trwy fy mod yn credu y gallai banes y gwledydd yr wyf yn ymweled a hwy fod yn fwy dyddorol na hanes fy iibeitlliau; ac heblaw hyny, yr wyf yn anfon bras hanes o fy nheithiau i'r Drych. Pe buaswn wedi cyflawni y gwaith a ddechreuais yn Ceylon, buasai hyny yn cymeryd tua 10 o lythyrau hwy nac y bydd hwn ac y mac yn ddiamheu y buasent yn ddigon dyddorol i chwi eu dangos yn y EHEDEGYDD: ond gan fy mod wedi gadael Ceylon a'i helyntion, bydd i mi ysgrifenu; ychydig o helyntion Ceylon fel y canlyn. C'n dechreu, gallaf grybwyll fy mod wedi gadael Cyprus ar y laf o Awst i Beyrood, Syria ac er na chefais ond un diwrnod o amser yno, 1m'm ar ben Mvnydd Libanus; oddiyno i Jappar, ac oddiyno i Jerusalem. Ar yr 17eg o r un mis, gadawais Port Sard, Aifft, a glaniais yn Point De Galli, Ceylon. A'r Tacliwedd Jaf, ar ol ,tnpio yno ychydig ddyddiau, aethym gyda'r mail coach i Colombo, lie y bu'm liyd y 3ydd cyfisol. Oddiyno cy literals fy nghlwliael ar yr S. S. Ethiopia i Tuticorin. Os cymerwch afael yn awr yn y map, cewcli weled fod y dref ucliod yn neheubarth India. Ar ol dau ddiwrnod a dwy noson yn y tren, cyriiaeddais Madras, sef prif dref Southern India. Ar ol aros ychydig ddyddiau yno, cymerais fy nghludiad ar fwrdd S. S. Assia i Kangoon. Trwy fod S. S. Assia yn galw mewn amryw fanau ar ei thaith, bu i mi fyned uior tichel a felly, heb fod rhyw bell iawn o Calcutta, lie y glaniais ddydd Sadwrn, 21ain, Mae yn ddigon tebyg eich bod yn barod i ofyn, I ba le eto, Wei, yr wyf yn bwriadu cymeryd fy nghludiad gyda'r steamer gyntaf, yr hon wyf yn ddys- gwyl fydd yn cychwyn ddiwedd yr wythnos hon i Pen- nery a Singapore. Gan belled ag y gallaf eich hysbysu yn awr, nid wyf yn bwriadu aros yn hit yn un lie nes cyrliaedd Awstralia neu New Quinea. Ond yn awr am ychydig o hanes Ceylon. Ynys yw Ceylon yn perthyn i Gyfandir Asia; ac y mae yn sefyll yn South East of India; ac o'r braidd na chysylltir hi a'r Cyfandir hwnw gan wely o dywod a elwir, Adam's Bridge ac Ynys Bamisseram, Ei b (I llecl iletaf yiv 145. Mae mwyaf yw 275 o filldiroedd, a'i llecllletaf yw 145. Mae amryw enwau. wedi bod ar .Ceylon'; Lanka a Singhal- adwipa, h.y., Ynys Tylwyth y Llew; oddiar hen gred- iniaeth fod Brenin oedd ar Ceylon wedi cael ei eni o'r Hew. Galwycl hi hefyd Taprobane, ac wrth yr enw hwnw yr oedd yn hyddysg i Groeg a Ehufain. Ond yr oedd yr Arabs a'r Pesians yn ei galw, Sclendib; ac feall- ai mae'r diweddaf oedd tarddiad yr enw a roddwyd ami, sef Ceylon. Mae traddodiad fod Ceylon wedi bod un amser yn cysylltu ac India, a bod brodorion South India wedi ymfudo yno ar dir sych ond y mae lie cryf i anghredu hyny, oherwydd fod iaith y Shingalese, sef brodorion Ceylon, yn hollol wahanol i'r Tamil, sef iaith South India yn wahanol hollol i'r Shingalese, fie yn llawer tebycach i iaith North India; felly, credir yn fwy cyff- redinol fod sefydlwyr cyntaf Ceylon wedi morio Bay of Bengal, fel y dywedir i Wigizo a'i ddilynwyr wneyd ar 01 hyny. Mae hanes Ceylon yn ysgrifenedig 550 ml. cyn Crist. Er fod Cinnamon yn cael ei drosglwyddo i Ewrop yn yr amser boreuaf, nid oedd gan y prynwyr un drychfeddwl am y wlad lie yr oedd yn tyfu. Onesicritus ysgrifenodd gyntaf am fod Ynysoedd i'r De o'r India (330 C.C.) Oddeutu neu cyn y ganrif gyntaf, dechreuwyd cario masnach barhaus rhwng Delieubarth Ewrop ac India. Pob blwyddyn anfonwyd tua 100 o longau o'r Mor Cojii i'r coast of Malabas a Ceylon i gyfnewid nwyddau ond prif bethau oedd yn cael eu dwyn i Ewrop oedd eliphants, ivory, tortois shell, pearls, a cinnamon. Ys- grifenwr oedd yn byw 270 C.C. a ysgrifenodd fod y brodorion—dyn a merched yn gwneyd eu gwallt yr un fath a merched yn Ewrop, ac weithiau yn ei glymu am eu canol. Beth bynng, yn y chweched ganrif, cyfrifwyd Ceylon fel cadolbwynt cydrhwng China a'r Mor Coch. (Fw larhau).