Seren Gomer

I H. ,? ?m?,?.???? ?.??? a ?.' Pezr-l,,ad o Lititiriaz,i, ?-c. ?l t-wr arferol, ond ar waith et was yn myned i'w jstafell wisgo ynghych 15 munud cyn 10 o'r gloch, efe a'i cifof-ld yEi farw. Tybir fed ei farwolaeth wedi cael ei hachosi gan y parlys mud (apoplexy). Yr oedd efe yn iNhy"j- cyttredin dydd lau diweddaf; eithr nid oedd "wedi mwynhau ei iechyd arferol er ys rIai I wythnosau. Trwy ei farwolaeth cdllwyd un o areithwyr m fry a f cadaru-e.ofn ac hyawdl y Senedd eyf. ifir gan y rhai a farmmt yn angen- rheidiol i wrthwynebu mesurau Grweinidogion y Llywodraeth, fod y golled yn achos ei farwol- aeth Tn dra mawr. Yr oedd efe yn aelod o'r Senedd dros Bedford, yr hon a gynddrychiolodd dros lawer o liynyddau. Efe a briodasai'r Bendefiges Elizabeth Grey, chwaer larll Grey, o'r hon y cafodd la wer o blant, y rhai ydynt wedi eu gadael i a'aru ar ei ol. Rhedodd y SOli, am farw olaeth dyn a ystyrid yn y prif ddinasjei fod yn ilaaw lie mawr, trwy bob cwr o r ddinas yn lied ebrwydd; am 12eg o'r gloch yr oedd Heol Dover yn ilawn o ddynion o bob graddau, y rhai a redent o bob parth o'r dref, i ymholi yn fanylacji ynghylch y son a glywsent, a Hiaws yn gobeithio ond yn ofer, nad oedd yn wirionedd. Doe bu farw'r cennadwr Awstriaidd, y Count Merveldt, yn ei Dy ei hun, yn Llundain; yr oedd efe wedi bob gyda'r Tywysog Rhaglaw y dydd lau cyn hynny, a dydd Sul diweddaf wedi gwueuthur ciniaw mawr i lawer o wyr urddasol. Dygwyd y cennadiaethau i Liindaiii. y rhaia gynuwysent hanes y fuddugoliaeth fawr a en- nillodd Dug Marlboro yft Blenheiifly-gan or- hendaid (great grandfather) yrAnrhydeddus Filwriad Percy, yr hwu a ddygodd trosodd hanes buddugoliaeth yr un mcr fawr a eiuiiliodd Dug "Weliugton yn Waterloo. Ar y 5fed o'r mis hwn daeth corph y Cadfridog Dewr Syr Wm. Ponsonby i Deal o Ostend; yr oedd Syr Win. Pansonbv yn aelod o'r Senedd dros Londonderry, yn yr lwerddon. Derbyniasom y bore hwn bapurau Philadel- phia i'r Sfed, Fork Newydd i'r 9fed, a Boston i'r lie? o'r mis diweddaf. Y mae L!ywodraeth yr Americ wedi Ileinau'r fyddin i'r rhifedi arferol yn amser heddweh. Nid ydynt yn cynnwys un hysbysiaeth arall o «*»vys. Mewn hanesion o Vienna dywedir fod y pla wedi torri allan yn yr Aipht a Syria. Digwyddodd Damwain angheuol yn ddiweddar yn Baden, gedaw Vietitii; pan orphenwyd pout liaiarn newydd yno aeth lliaws o bobl i'w gwcled, torrodd y bont, a lladdwydj. neu glwyfwyd yn llymdost, gant o ddynion. Ddoe cyflwynwyd annerchiad cydlawenychol dinasyddiori Llundain yn achos buddugoliaeth Waterloo, i'r Tywysog Rhaglaw gan yr Arg. Iaer, ac amryw o'r Ilenaduriaid yr hwn a dderbynwyd gan ei Uchder Brenhinol yn y modd Jtawyaf grasol.

GWENEH, 7. 1. -? ?, ?? PARIS WEDI El MHO DDI I FYNU, All AMMO D A U. ?'l Y T1Í3e"r hanesion diweddaf wedi cael eu ca. darnhau i'r heiaethrwydd mwyaf. Ilhoddwyd Paris i fynu dydd Llun diweddaf, heb goili nn b .vv^ d 0 (1U Prydain. Dygwj d y tvewydd mawr a dymunol hwn i'r ddinas neithiwyr gan Argl. Arthur Hil, brawd i Ardalvdd Downshire.— li-et,t ei iViglwyddiaeth i'r d(linas.ynghy:!rh 11 eg I ,),'r glocii A ciieiinadiaetf)au eddiwrth J!)dugWe- iington; sw m y rhai a gyhoeddwyd gan y ei uidogion yn ebrwydd; a gyrwyd Uythyr at yr I Arglwydd Maer ac ara lIaw y bore hwn saeth- wyd magnelau'r J'wr a'r Cae; ac yn dra buan II wedi hynny cyhoeddwyd JLlysargraff Anarferoi Llundain} 1 DYDD GWENER, GOIIPH. 7, 1815- I SlVYDDFA'li RIIYFEL. I Heol Downing, CJorph. 7. } D'teth y Canwriad Arglwydd Arthur Hilymu jifithiwyr a chenuadiaethau, o'r rhai yr hyn a ganlyn sydd bigion ac adysgrif; a'r rhai a gyf- eirwyd at larit Bathurst ganei Ras Dug Weling- ton, a amserwyd Goiiase, ar yrail a'r pedwarydd c'r mis hwn :—- Gonase, Grorphr 2, 1815.—Ymosododd y gel- ynion ar flaen-fyddin corph nlilwraidd y Tywysog Blucher yn Vilars Coterets ar yr 2Sain,; ond daeth corph y fyddin ymlaen a gyrwyd hwy ymaith, gydà'r golled o chwech ae ynghylch mil o garcharoriou-. Ynidd'engys fod y Uuoedd hyn ar etf cych- wyniad o Soissons i Paris, ac wedi FrPrwssiaid ei gy rru oddi ar y tfordd honno yn, Vitai's Coter- ets, aethant ar hid ffordd Meaux. Ymosodwyd Amynt ar y ffordd lion g.'Hi y Cadfridog Bulow, yr hwn a gymmerodd odd, arnynt .500 o garch- arorion ac a'u gyrrodd dros yr afon Maine. Pa j fodd bynnag y inaent wedi myiied i Paris. CioesDdd y fiaen fyddin gyfunol ag sydd dan fy rheolaeth i yr Oise ar y 29ain, a'r holl fyddin ar y SOain a chymmerasom orsaf ddoe, a'r aden <1 deau ar uchelder Rochcburg, a'r -aswy ar y Bois-de-Bond y. Wedi i'r Maeslywydd y Tywysog BTucIier gvmmeryd pentrcf Auberviliers, lieu Vertus, ar fore'r 30ain o Fehofin, efe a symmudodd tua'r <leau, ac a grcesodd y Seine wrth St. Germain tra- yr oeddwn i yn myned ymlaeu; a heddyw bydd ei aden ddean ef yn Plessis Picjue, yr aswy ynSt. Cloud, a'r ol fyddin yn Versailes. -Nlo ntmartre a tiiref Amgloddwyd uchelderau Montmartre a tiiref St. Deiiis gan y gelynion yn dra chadarn; ac a'r I are ydd by chain Rouilon a la Yiele Mar, gos- odasant y tir o du'r gogledd i'r dref honno dan ddv fr; a dygwyd dwfr i'r camlas de FOurcq. giai yr hwn sydd wedi ei ffurlio yn amddiffyn- gliwdd ac yo fangnelfeydd," ffelly y mae gan- doyut orsaf gadanl y tu yma i Paris. ¡ iJchclderau Belevile ydyht'h.efyd wedi eu hamgloddio yn gadarn; end uid wyfyn gwybod i fod neb gweithiau amdcliiiynol 'wedi cael eu codi i fynu ar du WpdicynnuUo honyntyn Pans boil weddill y fyddin wedi hrwydr J 18fed, a'r miJwyr o bob gorsaf filwraidd arall, yrydys yn meddwl fod gan y gelynion yngliyich 40 neu 50 mil o iil wyr y gadres a gosgorddion, heblaw y gosgorddion gvvladwriaetliol ac ereill. Gyda dywenydd mawr yr hysbysaf i'ch Argl- wyddiaeth fod Quesnoy wcdicacl ei rhoddi i fynu i'w Uclider Brenhinol y Tywysog Frede- rick o'r Iseldiroedd, ar y 29ain o Fehefsu. Yr ydwyf yn dealt hefyd fod Bossaume wedi ei rhoddi i fynu i'r swyddog a ddanfonwvd yno gan Frenin Ffraingc, i gymmeryd meddkuit o'r dref honno." [ Yma y canlyn llythyr y Tywysog Frederick, yn darlunio y modd y cymmet-wyd Quesnoy ganddo ef; inynnai llhaglaw y dref -honno beidio ei rhoddi i fynu, ond wem ymosod arnt dros ychydig a mangnelau, trwy'r hyn y lladdwyd ..b b' J i, rhai dynion ac y clwyfwyd amryw, ac y gosod- wyd y dref ar dan mewn tri o fannau, cyttunodd y Rhaglaw i'w rhoddi i fynu, ar yr amraod o fod i wyr yr additrYIlfagychwYLl allaii, y gosgordd- ion gwladwiiaethol i roddi eu harfau i lawr, a dychwelydadref.) Gonasse, Garpk. 4,1815. FY AEGLWRNT),—Gwrthwynebwyd y Tyw- :ysog Blucher yn gadarn ga;¡ y gelynion wrth gymmeryd yr orsaf ar du aswy'r Seine, yr hyn a grybwyllais yn'fy nghennadiaeth am yr ail o'r mis hwn, yn neillduol ar uchelderau St. Clovrd a Mendon; eithr torrodd gNN-rolder milvvyr Prws- sia dan y Cadfridog Zeithiea trwy bob rhwys- trau, a sefydiasant eu hunain aT uchelderau Mendon, ac ym mfcentref Issy. Ymosododd y Ffrangcod arnynt drachefn yn Issy, am dri o'r glocli y bore ar y Sydd, ond IHrya faedd wyd gyda chryn golled; ac wedi deail o honynt fod Paris yn ago red ar yr ochor archolladwy, a bod tratmyyfa yn ago red rhwng yddwy fyddin gyf- unol ar hyd pont a osodais i yn Arge-nteuil, a bod rorph Brytanaidd yn symmud ar du aswy'r Seine tua'r Pont de Neuiiv, gyrrodd y gelynion allan i ddymuno ar fod i'r saethu beidio o ddau tu'r Seine, gydagolwg i gyntiadledda yn Llysdy St. Cloud, rhwng y byddinoedd ac vn gyfat- tebol cyfarfu swyddogion c'r ddau tu yn St. I Cloud; ac yr wyf yn danfon adysgrif o'r cyt- tundeb milwraidd a wnawd neithiwyr, a'r hwn a gadari:liawyd gan y Maeslvwydd y Tywysog Blucher a minnau, achan y l'yv;vsor di",ckmulil o du'r fyddin Ffrengig. Y cyttundeb a derfyna bob dadl-iflvyraidd ag sydd yn liatifocli ai, y pryd hwn; eithr nid yw yn cyffwrdd a pliethan LiviyodFietliol. Y mae'r Cadfridog Argl. Hil wedi cychwyni gymmeryd meddiant o'r saf-leoedd a vvaghawyd trwy gyt- tundeb y dydd hwn; ac yr wyf yn bvyriadu cymmeryd meddiant o Montmartre y foru. Yr wyf yn gyrrn'r cennsdiaeth hwn gan fy Nghadweinydd y Canwriad Arglwydd Arthur Hi!, trwy Calais. Bydd ef alluog i roddi pellach hysbysiaeth i'ch Arglwyddiaeth ynghylch pethau neillduol. Meddwyf yr anrhydedxl i fod, &C. (Arwyddwyd) WKLIXCTO^. Swm y cyttundeb rhwng y S'.vyddogion Mil- wraidd ar y 3dd o Orphenhaf:-— 1. Rhoddir heibio brwydro rhwng y lluoedd Cy funoI a'r Ff^angcod dan furiau Paris. 2. Cychw.yna'r fyddin Ffrengig y foru, i gymmeryd ei sefyllfa o'r tu- ol i'r Loire. Paris i gael ei lhyyr w»ghau o'r nsilwyr mewn tri 1 niwrnod; a'r cychwyuiad o'r tu ol i'r Loire i I guel ei gyliavKni n;ewn ystod wytJi niwrnod. 3. Caitf y fyddin Ffrengig gymnipryc! ei holl faes-beiriannan, rrjangnefeu, trysorfa Slwraidd, ceftylau, a meddiannaiiV cafrodau gyda hi. Yr holl Swyddogion J}erVtWW> i weinyddi^d y fyddin i gaol eu symrf^^tielyd, 4. Go?odir y y chvyfns, a'r mecTd- ygon a fyddo.A'hArigeniheidiol i weini iddynt, dan nawdd bIacnorian-ly fyddin gyfunoi. 5. Bydd yrlsolr wyr cieifiou, cyn gynfed dt eu riivd(-i*d i uno a'r fyddin Fftengig. 6. Bydd y gwragedd a'r plant perthynol i'r mil wvr at ell rhydd-did i aros yn Paris. A chaniateir iddyut fyned at y fyddin (os ewyllys- iant) a dwyn eu meddianuau ae eiddo eu gwyr gyda hwynt. 7. Dichon Swyddogion y gadres ag ydvnt gyda'r jTcdcrcsf. neu'r Gosgorddion Gwlad wr- iaethol, iiaill 'ai utio a'r fyddiii, iieu fyned i'w cartref-leoedd. 8. Y foru'r 4(M o Orplieribaf, ani Iianner dydd;" St. Denis, St. Ou-eii, Cliciiy, a Neuily, i fyun; a'r 5fed rhoddir Nloritmii-te i fy nu; ac ar y fed rhoddir yr hollamddift'yn- feydd i fynu. 9. Cyflawnir dylcolswyddau dinas Paris gan y Gosgorddion Gw-ladwria'ethol, &c. I a (1w? ri aet l io l C. 10. Blaenoriaidy fyddin gyfunoi a bar ant it awdlutlodarugw ladol gael ufatid-ddd tra fyddont mew-n bod. 11. Pob meddiant i'r cyfTredin, oddi eithr yr hyn a berthyn i ryfef, i gaei ei adael megi-s ag y mae, ac nid yw'r Cyngreirwyr i ymyraeth ag ef. 12. Amddiffynlr personau a meddiant ang- hyoedd; a'r holl ddinasyeidloti a fyddo yn aros yn y ddinas a fwynhant eu rhydd-did a'u hiawn- derau, heb gael eu galw i gyfrif am eu swyddau na'u tybiau llywodraethol. 13. Arnddilfynir pawl) a fyddont yn dwyn angenrheidiau i'r brif ddiuas gan y Cyngreirwyr. 14. Y cyttundeb hwn i gael ei gadw hyd oili ddelo heddweh ac os na chair heddweh, rhaid rhoddi o leiaf ddeti, niwrnod o rybudd cyn torri'r Cyttundeb hwn. 15. Os bydd rhyw anhawsdra i gyfodi wrtli gyflawni neb o'r pennau hyn, rhaid eu dehongli yn y modd mwyaf bltddiol-ir fyddin Ffrengig a dinas Paris, See. Dengys yr hanes uchod trad yw byddin J Ffraingc alluog i nrrthsefyll y Cyngreirfryr j mwyach, gan fod' Parts, yr h.<?n"a amgaer-wyd | itior gadaru, wedi cae1 ei i-hoddi r fynu drachefn; ac y mae yn dra thebygol mai-nid llawer o an- hawsderau fydd mwyach yn erbyn adferiad Louis XVIII. gan fod ainryw drcll wedi eu rhoi i fynu eisoes yn en\y ei Fawrhydi; ac os gwir yr hysbysiaeth ymhapurau Brussels gellir casgiu ei fod efe eisoes yn Paris; ac y mne ymmudiad y fyddin Ffrengig i'r tu hwnt i'r Loire yn gadsct) y taleithau hynny o Ffraingc ag ydynt fwyaf pleidiol i'r Bourboniaid yn holial, ddireolaeth, fel y gallont amlygil eu tueddgarweh yn ddiwrth- wynebiad. Dorbynwyd p:purau Germany y bore hwn, cynnwysant hanes brwydruubychain dibwys rhwng yr Awstiiaid a'r Ffrangcod yn Savoy; yr oedd y miUvr profedig Pi a toff wedi cyrhaedd Aschal?'enbourgh ar y 27ain a dywedir yrnhell- ach fod y Tywysog \Vrcde wedi myned i Nancy, a'i chymmeryd yn ddiwrthwyiicbiad. Ar y 2:7aiu o'r rnis diweddaf cymmerodd yr awyr amhur dan ymmltwll glo Isabela, SheritF- hil, t.rwy'r hyn y lladdwyd 10 o ddynion ac oni buasai i un o'r blaenorraid, yr hwn a lladdwyd ei i rybuddio'r bobl i beidio myned ymlaen, yr ydys yn meddwl y buasarrholl weithiwyr i gwrdd ag angeu yn y lie. o b b ,¡. Neithiwyr cynnalviyd ymofyftiad Yhad Llof- ruddiaeth ar gorph Samuel Whitbread, Ysw. yr hwn, megis y sylwasom eisoes a gafwyd yn fafw yn ei ystafell; mynegodd ei was,- Jolin Weir, yr hwn fuasai byw gydag ef 27ain.o flynyddau, yr amser yr aeth efe i'r gw-ely, ac y cododd,. ynghyd a'r modd y cafodd afael ynddo yn farw—y Rheithfarn oedd—G zc a I Igofr —yr oedd efe yn 57 mlwydd oed. Brydnawn ddoe, cynnalwyd ymofyniad ynad Llofruddiaeth ar gorph Thomas Tipppr, yr hwn a syrthiodd i lawr yn farw yn Chwaraedy Drury

SENEDD YMERQDROL. TY TR ARGXilViYDDh 1 Argt. Sidmonth ychwa- negwyd un ertkygl at ysgsitf yinoiehi yn y Thames, yr lfwn a warafun ynioichi y-iv yr afou isawjio o saith- yn y bore hy<lfachUuViatl Uaul,; a fewn i beiklcr pcuuo4ol i net) grisiaa cyhoedd, tieu gyfeiryd yi- iieolyiicl. ldcrelict, 5.Pan d4yxwyd ysgrif dilead cospeciigaetli y vhigod (pillory.) ger bi-ol), Bywedodd Argl. Elenboro nad oed, etc ddadleuwr dros gospi yn y tliigod, i'r hwn nid oedd efe wedi ded- frydu ond un dyn erioed, yr hwn oedd wedi dcrbyn gwobrwyoii am gynnorthwyo careharorion i ddiangc. Ond er hyn yr aedd efe yn hollol groes i'r dilead, o lier- wydd ei ho-rl yn gvceithredn yn gadarn ar y teitwlad o gywilydd, eitlwr dymunol ganddo tyddai eyfyngu'r gosp at droseddau neillduol. Arwyddodd yr Arglwydd Canghellawr mai dymunol fyddai i'r Barnwyr i wncnthur ysgrif ddarlulliadol o'r trosCddau ag y perthynai cospedigaeth y rlaigod iddynt. ¡ Ystyriai Arg. Lerpwl fod Ilawer 0 wrthddadlenon teg yn erbyn y gospedigaeth hon, o herwydd na allasai graddan'r gosp mewn rhai achesion yarddibynnu ar y gyfvaith ntfv baruwr. Yr oedd huB Stanliope o'v un faru, yr hwn a ycliwa- negodd, pe bua-sai i'r Y3grif-ragla\v Urddasol (Argl. Lerpvvl) ac efe ei liun i gael en dedfrydn i'r rhigod' am gabl-draitli, yn neilldael ar amser y drJadJ yngiiylch yr ¡ yd-yagrif, bnasai i'r Ysgrif-raglaw Urddasol gael ei Jucllio yn echryslawn a phobpeth tafladwy, tra y bnasai I efe (Iarll Stanhope) i (Itliaiige ddr%,v,, (iriniaetli.- Gwrthodwyd yr ysgrif. Jan, fi.—Sylwodd Argl. Eldon fod yr ysgrif at reol- ■ elddio gwaith Llawfecklygou ys darostwng pob Llawi fcdJyg a fyddai heb ei dderbyn i Gyindeitlias y J\Jid,l.1 vgon, i 301. o ddirwy; ac os godxlefid i'r ysgrif fyned trwy'r Ty yn y modd hyn, byddai pobl mevvn liawer parth o'r wlad yn ymddifad o g-ynnorthwy meddygol. llywedotld Iarll Stanhope fod vr ysgi-if hon yn gyff- elyb i amryw sai anniben ereill- ag oedd wedi dyfod attynt o Dy'r Cyffredin, yr oedd yn gwahafdd persoiiau gwrrywaidd rhag bod yn Goiwynwyr (Men-midwives). Sylwodd Arg. Lerpwl mai oddiwrlh ffariiad yr ysgrif hon na allasai nn dyn anghyoedd wcini un cynjmorth meddygol, tynDu dannedd, na gwaedu ei deuiu ei inin, heb fod yn ddarostyngedig i'r ddii'wy.—I'aiwyci i'r Y sgrif gael ei gohirio hyd yr eisteddfod nesaf. f TY Y CYFFREDIN, ■ Liuni. Gorph. 3.Gvvrtiiwynebwyd ail ddarlleniad ysgrif dogn ychwanegol o <5000/. yn flynyddo! i Ddng Cumberland yn gaidynol i'w briodas a. Thywysoges ¡ Solnis, gan y Mid. Western, Wilberforce, H. Sunnier, y Milwriad Elison, a Syr T. Acland. Dywedodd Mr. Wilberforce, mai, os digwyddai i'r Bndtfigcs fod yn weJdw, byddai'r Ty hwnii-.v bob niser yn barod i ystyrietl ei hamgylcfeadau ac i gyf- rannu at ei angenrheidiau, o herwydd pahani ni ddyl- asaill- Ty gymmeradvtyo priodas trwy ei iiymddygiad e afchos yr hyn a allai beidio bytb a digwydd.—-Yna ymranodd y Ty~dros ail ddarlleniad 'yr. ysgrif 125; yn erbyn hynny 1^6.-»Felly coHwyd yr ysgrif trwy un pteidhus. Mawrihy Painel ar fed i wyr awditredig gael eu trefffn i ehwilio i wpithrediadall Cyindeithasan Orange Yneogledd yr lwerddon, y rhai yciynt wedi gwneuthur rheolati, aeyn cyrameryd llwon newyddion, yn eu mysg eu htthain, i fod yn (fyddbrf i'r Llywodraeth tra na fyddo yn Babaidd, ac i ymosod ar egwyddorion y Pabyddion, &c. yr hyn oedd wedi perl liawer o anghydlbd a t^erfysgx rhwng trigolion y parth hynny o'r chwaer-ynys. Gwrthwynebwyd y cynnyg hwn yn gadarn gan Mr. Peel, o herwydd ei fod yn taeddu i ;¡¡:rlfywio hen ddi- goi'aint, ac i fvvyliau yr hyn sydd yn hanfodi eisioes. DadJeuodd Mr. iMaarice Fitager»ld dros y cynnyg, e herwydd yr oedd aiiii?.8?iv dros hynny, a'r rhai hynfty oddiwrtb ddynion ag na-d oeddynt bleidiol i"r Pabyddioiij sef yr Henadunaethiaid a'r Crynwyf (Presbyterians and Quakers I Dywedodd y Cadfridog Arehdal yn erbyn y cynnyg, o herwydd ei fod yn ystyried fod cymdeithas au Orange wedi bod yn geidweid i'r Iwerddoiu Gwrthodwyd y cynnyg gan 39 yn crbyn 2U. Wcdi sylwi yn go helacth ay ynrdrechiadau dibaid Bug York i reoleiddio'r fyddin Frytanaidd, i'r hyn y priodolai Dug Welington, i raddau helaeth ei fuddugol- iaethaw, cynnygodd Syr J. Majorb-anks, ar fod i ddiolch y Ty i gaei ei roddi i'w Uchder Brenhinol Dug York, I' Penciwdod holl luoedd ei Fawrhydi, am ei lafur di- ludded a llwyddiannus yn rhee-I-eiddiad y fyddin dras ycliwaneg nag 20 mlynedd. Nid oedd Canghellawr y Trvsorlys yn chwcnnydi gwi'thwynebu'r cynnyg, er ei fod yn vs-tyried mai addasaeh fuasai ei wneuthur wedi i'r gwasanaetb, ag y mae'r fyddin yn awr yn ei gylch, gael ei gyflawni, Gwrthwynebwyd y cynnyg gan Mr. Western, o her- wydd fo,1 y Penciwdod yn gym.maint swyddog o eiddo'r Llywodraeth a rhyw aelod aralIo houi; ac vr uedd efe yn cretin pe buasai i swydd Penciwdod gael ei llenwi gan ryw lill arall hehlaw eiUehder Brenhinol, na fuasai i'r cynnyg hwn gael ei wneuthnr ria'i dderbyn. Tybiai Mr. W. Pole nad oedd un dyn o dcimJadati Brytanaidd diledrvw a ddywedai na. ddylid ystyried teilyngdod y Penciwdod piiw.og ac Urddasol. Dyvvedodd Mr. A. Baring y dylasit nid yn unigdiolch i'w Uchder BrenUinoV am ci yisdrtchiadau Uwyddian- nus, one!" y dylid gwneuthur darpariacth ychwanegoi iddo fel gwobr am ei wasanaeth dodfawr. Barnai Mr. Whitbread fod cryii bwys yro Y gwrth- ddadl a gododd Mr. Western, cad' o herwyftd fody cynryg wcdi ei wnentlmr efe a roddai ei lais drosto. Dyvvedodd Mr. Best, os dylid diolcli i Ddng York am l'eo!eiddlO'I f)ddin, ae i Dung Welington am ei fti- ddugoliaethau, y dylasid cyfhvyno annerchiad i'r Ty- wysog Rhaglaw am en parhas hwy yu eu swyddau pcr- y [Dydd Mereher gohiiiod.d y Ty hyd ddvdd iMawrth ncsaf, fel byddai i'r Tý arall gael amser i orpiiew yr hyn sydd ganddynt inewn Haw.] to14': m.

HANES GWAHANOL GYFIEITHIADAU AC ARGKAFFIADAUHHIBL, V N Y R IA 1 T H G Y M R EIG Gan THOMAS LLEWELYN. LL. D. Yr AMff a argraphtcyd yn y Saesneg Jill Jirystor yn y jlsiyddyn 176B. [PAIIHAD oil ItlHFYN DIWEDDAF.] Yr lwerddon a'r Alban a wisgant gryn lawcr o'r hyn ag y maeut yn wneutluir eu luiuaiu, ac yi) yii gryn helaeth i ereill. Prin y mae dr JJeu bCIItref cymhedrol 0 faintíolí yn Lloegr ar iiad yw yn hyriod am ?yw law-weithiau neilldnol7 a nwyddau masiiachol. EUhr nid yw Cymru yn lI;aw-weithio ond y peth nesaf at ddirn. Haiarn yw'r peth mwyaf ag y mae yn wneuthur, ond ychydig mwy na digon i wneuthur pedolau eeffylau a sychau erydry mae yn wneu- t[lui, o liwnnw. Yr hyn a ddymunir ar iddo fod yn barhaus (ond a ddymunir yn ofer ysgatfydd) gyda g.olwg ar ein trefedigaethau yn yr Ameiic, sydd yn bod yu weithredol ac yn anilwg yn y Dywysogaeth. Y mae N rr, datifori i Lloegr am bob peth, gan nad pa warth bynnag y dichon hyn fod i'r Cymrv; nid y w yn ddiaarhydedd, o leiaf, nid yw o un anfautais i'r Sacson-ae maent yn adnahod yr hynsydd lesiol iddynt yn rhy dda, i beidio cyllawni pob difFygyn rhwydd aç yn helaeth. A Beiblau Cymreig, a'uhystyried fel nwyddau masnacho!, ydynt wedi bod, ysgat- fydd, yr unig bethau ag y maent enoed wedi eu caniattau yn rwgnachlyd ac yn bnn. Ar y cwbl, ymha olwg bynnag yr ystyrwyf y bwriad o ddileu iaith Cymru, a selydiu'r S-aesneg yn ei lie, nis gallaf feddwl fod y gorchwyl mewn un modd mor bwysig .1g y ffugir ei fod. Ym- ddengys i mi el fod yn dra dibwys, yn neillduol i Loegr- ac am hy-nuy mi a fyddwa yn dra dibryder yn ei gylch. Ond pan ystyrwyf y mesurau a gyniiygir i gyfla'wni'r diben hwn nis gallaf fod yn ddifatter yn hwy. Yr wyf yn addef fy mod yn teimlo gwresogrwydd a chyn- hyrfiad ar yr achos; eithr pe buaswn Sais tiea Albaniad, meddyliaf y byddai fy nhcimladau yr UU ynghylch hyn. Ac edryehaswn ar ùdwyn tystiolaeth hyd eithaf fy tigaliu yn erbyn mcsitrau mor wrfluin ac aneffeithiol; yn erbyn mesurau o'r fath ganlyniadau niweidiol a dinystriol yn erbyn mesurau a dueddant, nid i atteb y diben cynnygiecUg, neu i wneuthur pobl Cymru i beidio bod yn GymhJ; a throi yn Saeson; ond i beri idrlynt bcidio bod yn Brotestaniaid-i beidio bod yn Gristianog ion, ac i beidio bod yn ddeiliaid iFyddlon, ac yn ddynion da, yn ddykJsvvydd bvvysig arnaf.

C Y FIEITHIA D O'R LLYTilYIl CYFLWYN" SAi'.SXilG, A RACOSODW VI) WRTH YR AHGRAFFIAP CYNTAF 0'9 Ti-SXAMENT NEWYi>J) YN V CYHRAEG, IV hwn a argmjpicyd yn y fltvyddyn. 1567, PAJT ahvyf gaf, yn gystd yrcddnngC>sl,A liygredig crefydd yn Lloegr, pan oedd niojiweut St. Paul yn y ddinas vii cael ei meddiantiu wneathurwyr delwau o faen mywor i'w gosod I fynu yn yr eghrysi; a hwy o heolan Paternoster yn eiuiill en bywioliaellt trv/y wneuthur Gleir- baderau yn unig; a hwy o heclan Ave trYiY weitjiu Glein-ave; a hwy o heolan Cred trwy wneuthur gleiu-cred; yn gystal a'r defodau ofee a ymlusgasant ilii gw-lad ni, Cymru, pari yr oedd dynion yn atfdoii, yn-, Up'r Duw byw, ddeiwati meirwon o goed a cherrig, clychau ac esgyrri, a. t-hywreiyw ausicr crei Itna's gwn i beth a cliyda hyn ystyried ein gwrtligiliad cyilVedin diweddaf oddiwrth air sanctaidd Duw, a dderbynwyd uti- waith, a ehlywed yn feunyddiol am yr un peth yn cael ei gym hell arein brodyr mewn gwledydd, tramOF, gwedi dioddef yn y modd mWjaf gres- ynol adfyd mawr, trallodion chwerwon, ac erledigaethau didrugarcdd; o dan y rhai y mae liawer iawn yn aloS hyd ):Ina'; nis gallaf híi, Dywysoges mwyaf Cristiauogol, a Phsiinadures' Rasolj ond gwneuthur fel yr ystiaan dall Bar-1 tirneus-, neur gwahan-glvvyfus Samarkkld a'a Gwaredwr, felly yr ydwyf linnau yn dyfod wrtll draed eich Mawrhydi, a gorwedd yn fy hyd yno, nid yn unig drcsof fy ii uti, end hefyd yn achos gwaredigaeth miloedd" lawer a m gwiad wyr, oddi wrth dywylhvch ysbrydol a»wybodaeth. ac haint halogcdig hen eilunaddoliaeth a choelgrefydd ffugtol, yn y modd mwyaf gostyrtgedig a! iliw ril- edig i gychiabod y fraint digyifelyb a roddasoch iii trwy gauiatau'r ysgrythnraa sanctaidd (yt unrg feddyginiaeth rhag oin dallineb a'n gwaftaft- I glwyf ysbrydol) yn yr iaith a adwaenir orell gennym; y rhai, cyn belled ag y gallaf gasglu (er fod gwir g re fydd Crist ryw amser wedi iFynn'i'T ymhfith ein iienafiaid, yr hen Frythoniaid) tra feddianwyd erioed mor gyflawu a chyif'rcdin> ag a wnair gemiyrn Di, yii awr, fSoleh- i DdllW una danytrt. Gwir yvy, yr oedd yn dra arihawdd gan cift gwlad.vyr yn yr amser a s-cih lieibio (ac nid he" reswm da) i ddeibyn y grefydd llufeinig, ond wedi hynny (y cyfryw yw niwed defodau drwg) bn yn anhawdd ganddynt ei gwrthod a derbyfit efengyl Crist. Ond wedi i'r geiie(il ho-a gael ei chospi yn llyrri, am ei gwthgiliad fel y meddylir, a. rhyfeloedd meithion, a chael ei gorchfygu yn y diwedd, a'i chadw mewn ufudd-dod gan gyf- reithau ger win, o'r diwcdd rhyngedd bodd i Dduw, yn ol ei hynavraedtf arferol, i edryéh i lawr arnynt drachefn, gan ddanfon iddynt Ddafydd mwyaf duwiol aC ardderehog, a Salomon ddoetli, meddwl yr ydwyf Harri'r seithfed, a'i fab Ilarri'r wythfcd (eill dau yn frenhinoedd o enwog golladwriaeth, a. thad a thai-d eich Gras)1 y rhai'yn ras Sawn a'n rhyddhausant o'll pocii, ad a leihasnnt eu beichiau annioddefol, y naill â breimgrifau rhydd-did, a'r Hall a gweithredoedd o'r senedd, trwy symud oddi wrthynt b-ob cyC- yngdsr a chaethiwed, a'u cydgortfolioù/i ddciliaidi serchiadel ereill yn Lloegr. Yr oedd hyn, yn ddiarmnau, yn fraint fawr perthynol i iTynniant codforol oiid y mae'r fiaint hon o drefniad a daioni eich Mawrhydi, yn rhagori ar y Hall gymmaillt ag y mae'r enaid yn rhagori. ar y corph. Ca;lll- olii- yii riy -kv' ■wragedd. Pendefigaidd gan henafiiaeih wrthym, (rhai o honynt fupnt I^ywodpa«thwyr yr ynys lion yn avir eich- ynys Prydaiai chwi), am eLi .dysgeuliaetli arbeuig a'u rhinweddau gwronaidd; megis Cambra, y brydweddol Martia, y dcJai- 011 us; Bundisia, y rhyfelvvraig Clodia iiufnsa, a grybwyllir yn epistol St. Paul; ac Helen, mam yr ymerawdr Cristiauogol cyntaf, ConstanteilJl, Magnus fawr, ac S. Ursula o Cornwal, ynghy^' ag ereill, y rhai ydynt glodfawr hyd y dydd hwn" ond am eich Mawrhydi, gallaf, fel y tybiaf, yr" gywir, ddefnyddío geiriau'r Breniu hwnnw a.- gyfenwodd oi hun ],(,inuel; L!aii,er merch fS weithiodd yn rhinweddus, ond ti a ragoraist arnynt oil. Siomedig.yw ifafr, ac ofer yw tog- wch, ond benyw yn ofni'r Arglwydd, hi a gai glod." Canys os yw Mair Magdalen, am roddi blychiad o ennaint natturiol i enn.einio corph. cnawdol Crist, mor enwog trwy'r holl fyd \\& pregethir yr efengyl, pa faint mwy fydd eidl. haelder chwi, trwy roddi ennaint yr ysbryd Glaii i eneinio ei gorph ysbrydolef yr egJwys, mewt* coŒadwriaeth fyth? Ond i derfyna, a dyfod yn agos i ofifrymU fynu fy adduned yn gymnjaint a'm bod i Avedi cael fy ngalw a'm gosod, or yn anlieilwng, gan 1 Bugeiliaid mwyat gwi tiad \Vrus,csgobion<Cy mfU, i wneuthur rhyw gymmaint newn darlieti a gosod allan y matter tra theilwng hwn, yr wyf yl1 tybied mai fy nyledswydd mwyaf rhwymedig yJ1 eu henw hwy, yw cyflwyno ¡'d1 Mawrhydi (fe11 prif llaen Ifrwyth) unllyfr o Dfes-iament Newycld ein Ilarglwydd Iesi'i Grist, wedi ei gyfieithu irf iaith Frytanaidd, yr lion y\? ein hiaith werinoJ gan ddymuno ac erfyn yn y modd gostyngeiddia^r os ymddeugysyn dda, i'ch doethineb, ar fod idd" aros yn Hylrgell eich Mawrhydi, yn goffadwr.. aeth barhaus o'r haelcdd grasol a yn hyn j'n gwjad, ac cglwys Crist ynddi. och Dduw na byddai deiiiaid eich Gras Yllg" hymru i gael hofl ly fr I)uw mewn cyffelyb focid; yna gallai eu cyd-ddeiliaid yn Jdoegr ddywedy gyda gOI foJeCld am danynt ya y geiriau hyn* y j bobloedd yn eistedd mewn (ywyllwch a weloCJ oleani mawr, ac i'r rhai a eisteddeut ym ro; chvsgod angeu y cyfododd goleuni iddy a Gw-ynfyd y Ði1bJ ag y mae feiiy iddynt, gwynfyd y bobl ag y mae'r Arglwydd yn Ddl1 iddynt. JS, yna yna devmi'r ddau ynghyd yo modd brawd ol by:) gnn-ddywedyd, Awn i fyrltL fvnrdd yr Arglwydd, i dy Duw Jacob,, ac de a v dysg. yn ei yu. el Jwybl* 9 l,"