Welsh Newspapers

Search 15 million Welsh newspaper articles

Hide Articles List

4 articles on this Page

T ---# -BARDDONIAETH.

Ai Argraphiadydd SerenGomer.-_I

News
Cite
Share

Ai Argraphiadydd SerenGomer. I I ATTEB I ANNERCH CAREDtG MR. D. E. 0 I GEREDIGIOK. (G,JVEL RHIFYN 75.) Wrth Homer wiw gerddber gynt, G\vyddost mor eiddig oeddynt; Hurtafo ddyn a'i hortiai, Miwaiteifydramtofai; Gwaet oedd ei gerdd, pencerdd per, Os copliwn Soyt ysge'er; Maro a orng mowrwaith, Ba y g<vyl Ba wasy gVl'aith j Ni pha< chwyd gradd o naddun, Maur oedd cas Horas ci hutt. MR. GoMER,Mawr a raid fod fy rhwymedigaeth y dyddian hyn yugwyneb y fath gynnifer o anerchiadun caredig attaf drwy gyfryngdod cich Seren Omerajdd eithr n:d oes neb mor deilwng o'r Hacnoriaeth yn ty ad- daiiad yn 01 a Mr. D. E. yr hwn, er mwyn fy anncrch yo ymodd carpdtg hyn, a daflodd ei !yHau o'i ddwylaw ac a adawodd ci fyfyrdodau hcibio, pan ym dygwyd i mewn i'w lyfrgell gan ei gyfai!! Mr. D. J. Mae'n !!a- wer o gynnoi-tiwy i un anghynBeSn a sefyH mewn lie mor anrhydeddus a Choteg Rhydychcn) fod Areithwyr yn gystat a'r Behdd yn caniattau dosbartbu eu han. nerchiadau i fan benac rheo!aidd. Cyn myned ymhe! ach, yr wyf yn chwennych bod yn !)ysbys o'r gwra an- nerchwyr, ac os wyfyn canigymnteryd.Mr. D. E. yma i fod yr unrhyw a'r ysgnR'nydd a'r bardd a ymddang- oses yn y Seren yn bared, wcithian yn D. Evans o Ge- rcdigicn, o Rydychen, a Daniet ab Icuan Ddu o Goteg lesn, rhaid i ran fawr o'r itythyr hwn gap! ei ystyried yn dduym ac annitierthyiiisol. Ond gan fy mod yn cymmeryd hyn yn gamattao!, mi wefaf Mr. Daniel o fiaen y Cywydd Ciaf o Gai-iad, yn tied debyg o'r un gyffes ag yn ci annerch brescnnct; yno, megis yma, y mae yn cyhoeddt allan ei wyhodaeth o bob gair ar fi ben ei hnn, er yn annea!tadwy o ryw A,d¡an o'r def! reu i'r diwedd, ac mor ostyngedtg a dywcdyd i ni, nad ydoedd ef yn prydyddn yn gywremio! er enni'i clod, am nad oedd yn modm nr \'i'yc!;der iait! wet, y muc ef yn ganmoiadwy o !eiaf am b) ydydt'ht yn o! y mcdrns. rwydd ng sydd g'andclo; nc yn!3 geHirgweIed ei fedt-Hs. rwydd i ddosbarthn ac,tri" yn gysta! a') wybodaeth fyth c bob r:air a1' ci ben ci hun y mae byn vn Hawer o gysnr a rhynnoithwy i'w gyfaill Mr. D. J. ean y gc: gasi bodd!snrwyd(! ar y pen yma, as ofdd morddyrysh.f! o'r b!apn, gnnddo ef¡ ae feHy, medd y Sframmadepwyr, o !ythyren3n y gwnGir geniaH, sc o eiiiat: y fl'nr!ir ymadroddion; pwy a <vyr, o hir ymaher a'r Mybodaeth hon, na ddenir yn ddealladwy o gy&t)a- wpn yr awdtan ? canys mi wctais fwy nag mrwilith mat dieithrwch y gcinau oedd ytramgwydd ITIwyaf. Chwi a ddywedwchymedrnfysgtifennH rhyddiahh, ac t(Hy I rhaid i mi fedrn ei ddyaH; nu ysgrifenats i-yddi-aitli vn y tnodd mwyafpghjr a cbaredig at cich ryfaiU Mr. D. J. ac etto i gyd, y n.ae nid yn m.ig yr Awdian, ond y rhydfUaith hefyd wedi myncd yn rhyfygu«, ac vn eich cyftroi i'r pC!i!;opthd)sr a'r gwyHtmeb mwyafafresymot a- a wc!ais i erioed o'r btucn oddi wrthych. Nid viyf \n gwybod i mi ddywcdyd gair yn annhciiungo'ch cv. f;ii-11; aces yw fyiiythyr &ttowpdi bof) yn schos o'i gythrnddo gymma:Ht ag i ddwyn yr un eflidth a.noch chwithan, ac wedi hynny cir!) Hythyrchwi wedi bod vn foddion i'w ddyhHddo, yr wyf n yn barod gyd.ddwvn ag ef, ac i (iostuho wrth pi gynwr anwadai, a thra y can''wyf!onydd ni ddywedaf <iir; ac ni ddarfo i nii dderhreuHn o'r dadtcuon yn y Scren mewn pprthynas iryddiaithnabarddoniaet! yrhyn aa!!es[dwne')t)n.! mewn Hwybr mwy cyfreith!cn Ha dim ar a ddyweùwyd etto am vro!af. Y mae yn rhyfedd iawn gennyf 6, Mr. D. E. os nad ydych chw: yr nn gwr a Mr. D. J. Ha fuasech fhwi vi, rlmgf1aenu y gcfid a'v't1rafferth' yma, drwy espon.o' y geiriaa tywy!! yn yr Aw.U; agade\Vh i mt ofyn, caoy s o ddamwain chw. i a ystyriasocb yn ddwys n.Rwnysb!\d tawet a chariad eich dywe<!iad}!u yn pic!) llyttiyi-, ai n:d effaith poelli(ler tyr;ihei-, Ilid, a chenfigen, a ddmlynocld a!!an o honoch y rclwydd.at!lIniaidd, sef :tHd ydych, 0 p<:b egRi meddw!, yn deaU hraidd un !!incil c'r Awdiattr Ydywhyn ynrhesymoi i feddulamwro Kynneddran D¡,¡niel Ddu, pan y inae behdd o is gruddau yn gytfrc- din yn en denH, hyd ng y deaiiont y ge;n:u.? Byth n. nH y pethan hyn fod fe)!y. Fy ngorchv. yi pennHf i a t). ytyhcd yn bwy!fog, rr ys biynyddao beiiafh, ho:! wait!) y beirdd ejiwog a enwasoc!), yughyd ag crciU a)- a g-ael gafaei nrnvnt; ac yn \\it- yr hyn a wetms o'ch gwa;th chwtthanheiyd; ac ni aH y drwgtiwiad presett- noi oddiwrthych i&eiu dhn ainoch fet bardd yn fy ntrbyfrif i. geHwch roddi eK-hcnw ci<) tt"n yn y rhest); end hyn bid s!cr, ppb bythetriad penboeth a chynfigen- i.is, rhaid iddo -,igy dwyn yrawyr y Heismu brain ymaith. Och fi! fytm'awd, rhaid ( mi ddechreu ar y gorchvvyl poenns y rhoddasorh yr nn". raitft gy,itaf 0 -hono, ymdrechu pt.ch dwyn yn ot,canys yrydych wedtnpwid Co!egIesn am go!pg y bratn, ac wedi ere: aHaH ynnysg€:dtaeth y coteg hwnnwy ffordd iddyait rhesymcgeu Heisiau, nid oes ryfedd gweied gohebwyr y Seren yn gwtieiitliiir amfeiiaid ac adar rnor hyawd!. Y mae dwy ff'OI"dd gangynfigenigoitf'arnH gwrthddrych ei heiddfgedd; un Hordd fawr gyffredino! drwy osod.aHan y cwb! yn wagwaith, neu dywyllwaith disynwyr, ar air nea haeriad dyma't- gbrdd feraf a Èawsaf idØi benderfynu pathau; er, wedi hynny, o hir syllu ar wrthddrych ei dig, yr hwn sydd bob amser yn ei golwg, y mac ei hesgyrn yn goMio eUwatth, rhag y gail fod rhyw addarn iddo, ac os digwydd iddi giywed dim yndebyg, y mae ei chtustiau yn ymsytht! yn Hawn merwiudod yn y fan, ac yna y mae yn gortbd a: fer yr ai! n'ordd nen'r dun o goiliarnu, sef nodt a!!an y peth gv.aelaf aTBwyaf beius, ac ar bynny yn gwacddi allan, Brychau dnQDi gyd. Ond gan fod M: D. E. wedi rhoddi i mi ddigoii o amser, ac nad ydyw efyn bvvriadu yindraffei-thii ymhe!!achar y pen hwn (hoed hir hedd- wcb iddo efa'i gyfaill yn en mcudwyaeth), fal gwr gor. wy!tt wedi oeri ei gotuddion o art!wys a!ta)i ei ddtfri. awd yn yr heol, ysgatfydd mai gwell i mi ddywedyd ychydi:; drosoffy hun yn gyntaf, yn ol ei ddisgwyUad. Am gyfeillion y crydd y olliwch am dano, drnan gwr, bid hysbys i chwi, nad oes neb drwg-Gwyttysioi i mi yn y ifordd hosno; ond mi a \vn am tawer fat chwithau yn awr (cr na aHaffeddw! mewn nn modd y bydd i chwi barhau ff!iy, yn enwedig pan y denwn yn fwy cydna- byddus a'n gitydd); y rhai o twyr ddrwg-ewyt!ys a cùenfgen, heb wyhod d'Ea am brydyddiaeth, a arferant: yr t!H to<ter ag sydd yn e!ch l!ythyr tuag attaf, yr hyn na etfeithiodd arnaf yn y mesnr Ueiaf, ac ni bum i o- iced mor fasaidd a meddwt cael clod yn y byd d! wy ddangos Eng!ynion i'r werinos fctiy; ac ar a w n I, y buasech chwi a hwytbau etto yn anhysbys o ddtm oddi! wrthyf, mewn cynghacedd na rhyddiaith, end er mwyn Seren Gomer yn unig. Barn i y than fwyaf o'm hoes, ac yn parhaa i fod feUy, yn yr un eyflt%-r ag y dywed- wch i chwi fod e:ch huO) yn ttafm io yngwaith y beirdd cynnar a diweddar, heb ca chtod na gogan am y gorch- wyl, yn Hwyr ddigymdcithas gyda hwy na neb araU yn bersonot mewn perthynas i brydyddiaeth. Am gyngor Horas,nid ydyw o nn gwerth !'r beirdd Cymreig, pe byddai ganddynt hawi ar eu bywyd dros y naw miynedd hynny, canys y mae yr ystyriaeth yn wa- hano! iawn Iddynt hVvy 'wrth ft einttau y beirdd gynt ym mysg y Rhnfeiniaid a'r Cymry hefyd; ac ni waeth i mi naw diwrnod na naw mtynedd o ran Cywydd ac Awdt. Y mae D. Ibnawr yn gotyga yr oes hon megis yr ym.. drecbotafdros farddoniaeth Cymreig, oherwydd pall cefnogaeth aeannerbyniad, crynwir.na all ddarfod yn Hwyr, mi debygwn, tra fb'r Gymdeithas Gymreig yc Hundain Mor garfdig i'r Dywysogaeth. Y mae yn ddrwg gennyf y rhaid i chwi chwyan ac ymboeni cym- maint i ochelyd beian prydyddiaeth, ac fyth i fod yn euog o honynt; meddyliwn innau fod eich awenydd yn Hed rwyddaidd. Chwi a gymmerwch arnoch fcthu dy- a)! y !hnen o Awdi y Cybydd, gan ymdrechu ei throi i fatilo reg anghristianogot; pithr os wyf yn iawn gotio, bH'r argraSydd ofalus i rigflaeni) hyn, trwy wahatiod i lawr ar ol capan di(,,zvt, megis ag yr ocdd yn yr ysgrif, ac fe!!y nid oes dim anwaddnanac anmhnodot yn y Uine!t.oni tyuwch chwn i ni ifeddw! fod eich capan chwi am ben y diafol, yna yn wir dy!asid dywedy(! c<MM dyn, o teiaf; ac os ydych chwi yn arferol o newid capanagefweithiau, canys hen ddrygltw:wrdn:a\vn ydyw, ni atl ei fod efna'i gapan ronyn gwaeth am hynny a regwyd arno, a pha ham y merwinwch chwi gym. maint dros enw a cit!od y diafb!, pan yr ydyc!i mo: at w wrtheich cydgreadurdynoi? Ydrychteddw! yn yHi. neH ydyw, yn ot ag y mae Gr. Ddu yn gorchymmyn, Can ystwfhvl eistuHern, ar ddyibdiad y rybydd i mown iddi; fet!y wrth warchod ei gonrau y mae ei gapan mewn perygt o gaei ei Hedratta tra yn cipio y cybydd ymaith. Mewn gw!ad grisdanogol yr oedd Grcnwy, ac yn nn o wyr y Coleg hefyd. A ddntilcnasoch chwi y Cywydd i ddiaw! erioed? Y dyn! hcth ydych c}nvi yn ei feddv.l!' Pa nn ai yn eich cof, ai allan o'ch cof, ni wu bet nwch chwi mewn gwaed oer. Y Sbrdd dcraf i b)'of] peroriaeth y pennill, \'H 01 eich maen prawf chwi, fyddai dyfod o honoch hcibio i mi eich hun; cewch i'arehogaeth y march ac adrodd i<!do ran o Gywydd metuseich Cariad, yr hwn mi ddysgw\i- iwn a raid fod mor scinber ag un cyfansoddiad o'ch eiddo, rhag y byddai i mi yn fy rhagfarn i ddewis t han yn ci g!tjsttat!, canys yn 01 eich barn chwi byddai iddo frawychu a thart'u; oc!1mi(t¡nHI! a hyddai i chwithan ac ytnddangos fc! bon y gtcr ym marn dyn ac anifaH. Etthr wfft i fy angof chu i a cHwch gaei mul neu./M/t.M yn aes attoch, mM)-chogwch !swnnw os mynweh, fe a!!ai ygwnapf gy(ilt-i,io -.A cl,tvi yn d)a or pryd, gatt eic!) rhybndd.o os bydd yn dc!.yg o ddyfod ynyatonn arnoch. Gadewchimiunau&yw.?d v can- <yniad o'r ftordd ncwydd yma o br(}{j pp:-o.iaeth. Chwi fedrweh btydyddx pcth; OH'!am!yddiniUi, dn chwi- thau, gadewch hynny hpibio,ncs y denwch i'ch pwyii, a c!'ymmc'rwch eich iiyfr i't'h Haw ctto, gnn cudw cifh hnn a'ch cyfaíl1 nwwn tymmer dda ohyn a!lan. Medd- wch chwi, Harddach ciywed ereiU yn canmot gwr n.i'i fod yti ei ganmo! ei hnn. Gwir inwn ac e: fod ihai o'r dysgcd.caf ynp Nghymrn wedi gwncuthur Jtynny tH draw iddisgwyliad a theiiyngdud n dlJ¡ammclI, n:d oes neb wfdi bod mor hclaeth yn eu clot' i mi a'r CUWG!; Mr. D. E. ei hnn, yr hyn sydd ddip;onoi i sef'ydtu pm'<.h g%vr c brydydd; ac os daw ef byth i'm gweitiuiy i, bfe a gaifftuchaid o tfwgws am ei wait! Y mae Btnaficd arswyd coflilll ci en iau, rhag y bydd eteilt yn cynfi. _zehiiu, ae etto y mae fy awydd iddynt ui0! anorfbd, fc! <iaa!tafymatta!Eich caniadm.—y rhai ind ydynt amgyttredadwy i un crpadur dYllill ond chwi eifh hun. Chwi fan fpibion yr awen,o Shon y Faiad i Benceidd y Coiegan cywreinddoeth, ymgesgiwc!] ynghyd, ac ym- grymwch hyd !awriArchDeiwyddmou! Dyma ft yn mwynhan dymuniad nchaf fy awydd f'i yd, ac yn gwisgo yr urddas goron fftrdd.tw! ag y b:un i cyhyd o aniser dan gymmaint o anhawsderau cyu csg\ i'i' ot- scdd. Dcnwch gerbron,meddaf, cyn marweithtud o bpr-!pwygfpydd yr awen, mat y c<.<?bch dde] byn y I fcnditk farddawi, a'r gi-itclclati dcrwydda\\), yr byn a I ru:d fod o fawf anrhydedd t'r ynys. Pofd ftliy,. BcHach yst)'I'Í\Hl yc))ydisr ar y dywediad yma. oddi. w)th y dysgedigion SetSnig neu Ffrengig mae'n ddtivs; sff, y dyHd !osod aHan ein mettdynnu )itewn pi'ydydd- ,;Ietll niol- illeNN ii ei' Iiiin. Oud am !)rydydt!nK:t.h Gym)eig, t'haid gitdt. aHan yn fynyeh !.tg;etf, bmf, a banned, &c. megts ymn gan Cr. Dd. Rhwng dy dda:tswrn,no3'w)t) iiu.' Mewn rhyddhut!: dyl¡d ùywedyd, hhwn¡! dy ddau swin t/ mae iio-gwrn !io. Fat hyn gade\vn' aiiun y rhagferf a':fctt'ynyl]ine!!hon. Wn.vddyn canadus i Dd¡¡w Ion credodd yn He, I Dduw IoH oedodd. Etto, aiiai! (< Cywyddan D. E. ei hnn, fal hyn, Naws dw), pan dde!c'r nos dt).' Dy!ai fod, \aws dwi, pan dde)o y nos dJn. Gwrandewch ptto, a phrydyddwrh yu weH ac yn fwy am!wg, Ct)ide ddes i ctm'i a Boda wneuthur ) heolatf i eretU, oni chedwch hwynt yn anad neb arall e!ch hun. Beth yw nch tncddwl yn y time}! hon, Vn ydyw gt'esyn odiuet" A ydyw peth yn odtaeth am ei fod yn resynHS? Af frigyn glas mewn p]:)s pinf.' Vdyw brigan gteision ya chwannog o dyfu mewn gweh' ptuf? j 'Trwyfethianttroiahoh.' Pa un ai methu troi ai methu hoH eich canad yr oedd- ych? at yntemeddw! am (Iiot i i'odio eyda hi? ac y dyiid dariien, Trwy fethiant trot a hcii. Pa fodd y gall- asech('hwi,yn unol athrefn Coieg lesu, roddi y futh linellau antiad o Hacn y cytfrediu ag sydd yn mwedd eich Cywydd Ciaf o Gariad ? 'Ucbettrwy'rdydd'rwI'nochain.' Y beian yn y UineU hon ydynt, siitgoU o Ha('n cydsain, si!)goi! ar 01 cydsain, a siUgoU jhwng dwy gyds<un, hcb law i yn !te?/ ynyr't'!t't'M. Addwyn ncsewch ddynion Rai-odl-actli itwyr anv.udn).'— ?:. FeUy, dyma'r pren gwybodaeth da a d) wsr. 'Mewn pryd yn y byd heb M'. A) nthr sb'ch er rhnthrau gwlaw.ndhr, ,hzithr. Yw dy beuyd di Chwi a \ve!wch, yn 01 eich t: et'n eich hun, mor hawdd ydyw coUfarnu pi'ydyddiaeth pob bardd, yr hyn yr wyf fi yn ewyiiysio bod yr oJ\}fyn y gorchwy! yma,erfymod yn hydernsy gaihvn n.tdt rhai uei<\n tebyg t hyn ymhub p:'ydyddiaeth yn y Serfn, a chadw ystwr i atteb un d.- ben and dangas ysbryd cas a malei.sus yn y gwaith ac o hyn aliau yr wyt' yn disgwy! i (!Il"vi nam ai sefyil at eicli tei-fyiiati, iieti beidio son am danynt; a chothvch fod yn hawdd rnewn ysbryd cenfigenus i wueuthui' pob peth t ymddangos yn thyt't'ddo! o anoJygns. Y:' wyfyn cam ac ya derbyn cyngor Idns Fychan, yr Hen Ad, a Mr. fedr; tebygWn y byd<) pob bardd yn ddcrbyniolo! honynt. Eithr bid hysbys i chwi, ac i bawb) ntai yn yr hyn yr ydych yn fy meio o'i herwydd y nme fy hyfi yd* wch a'm gorfotedd m\vyaf, ap ofer iawn i cbwi, ym- hOf;'tbdfir eirh nw'dau fcdd\t i mi dewta'fawet), oni fcddy!iwfh chwtW)U< hynny i mi beidio a byw, ac feHy bod o gyrhaedd pob saeth gynf!gcn!iyd. Yr wyf yn meddwt i mi wttiiM'yacb!) a cheisio gwneuthm' yu ddint gynhYl'fiaduÙ yrawengymtnaliitaneb; ac oblcgid nn anafwrthwynebngrym y reddf ymamwy na pheidio ymhyfrydumewnppth, yr wyfweithiau v-(-di goll*n I ei rhwysg iddi, ef aliai dros derfyH dynoiiaeth; a byth rhaid i hyn fod yn \'Hthddywediad, canys yr wvf yn ys- tyried hynny yn ati;cii ei hnn. Er fy mod i, tci y dy- wedais yn barod, wedi cli\viliogol'chestion y bei<<Jd oH, hyd ag y geHais i gael gafaei arnynt, o bob iaith, ac wedi tanio yr awenydd yn fn darUeniad, etto ni adaw- odd fy ysbryd anorcht'ygot un gorchest na chais, hcb egni ac ymdrech i'w dib n, ac os byddai bostb! i fyned. tu draw iddynt; ac am yr addefit, yn gyffrcdill fod y Gymraeg yn rhagori mcwu barddoniaeth, ni bn i mi mi Honyddwoh heb gfisto gort'hfygu pob gair o son a chre- bwyU o honi bid tywy!! bid go!eu ac am hynny, wed; antnrio rhai U\vyb!:u! disathr a l1ihçfelydd mal y dyw edwch, ondyrwy'nhydetn nad dneswm, lie ni btt ttopfj na derwydd na bardd o'm blan, g<111 amcanu gwnenthm pob rhan o'r Frythoneg mor sathiedig a'n gHvdd; yr wyf yn teim!o fod y gorchwyl yn fawr, y gwrthwyneb- !adau ydynt y pethau uciaf; er hynny y mac yn hyfryd- wch gennyt'fpdd'il fod ynuh-pch at'droed yrocshon yn! Mon, hen eistcddie y dcrwyddon, drnseu hcn'.v a'uccn'- adwnapth, er y eaH fod yr otaf, ac i fa) w s\da'ch cvf, aH!, Y C. GIVAIN.

- At Ai-g)-tfftudydd 5'M-B7t…

I,-LLONG-NE\VYDDIO'<.