Seren Gomer

BARDDOMAETfl. -¡;'»@)«,.¡;(- At Argraphiadydd Seren Gomer. j Fv siVgar FRÁWD GO;\ŒR"Yn gymmaint ag i mi W< 1 d yn un o'ch rhifynau diweddaf gynhygiad a wnawd g :n nn o'ch Cobebw'yr, i addurnO o honoch y Seren & rhanun detholodig allan o waith yr lien Feirud Cym- re.g, yn lie ei hanurddo a'i diWytio a'r sothacit byn:!y a aufonir attoch gan lawer o'n prydyddion anfedrus a pbenboeth, dan yr cnw glill Baubdomaeth, (with tidywedyd hynny, coellwch, 11 id wyf yn son am gyfan- soddiadau gorchestawl ainryvv sydd vn wir deilwng o'r enw; gwaith y vhai sydd yn harddu ac yn goleuo eich Jiewyddlen odidog). Yr wyf yn cymnieryd yr hamdden ynia o'ch annerch hen Awd! hynod hwnnw, a gant Owain Cyfeiiiawg (yr hwn oedd yn Dywysog ar wlad Powys, ac raewn bri o ddeutu'r flwyddyn 1150), i'R Cohn Hirlas. Yy Avrdl hon a dynsiais i allan yn Odi. wcddar o'r Myfyrian Cymretg, ac a gymmerais gryn lawer o boen arnaf i'w gosod allan mor ddestlus fyth ag y medrwn yn ol dull ein hoes ni ar ysgrifennu; osmeth- ais yn fy amcan llyn, gobeithwyf y maddenir i mi gan fy nghydwladwyr dysgedig a hynaws, a ddichon fed, lawer o lioii ynt, yn fwy hyddysg a chyfarwydd na myfi yi ysgrifenadan yr hen Feirdd Cymreig; ac yn wir, ni fuuswn i yn cymnieryd hyn o orchwyl mewn Haw, oni buasai meddwl 9 lionwyf y dichon fod yn foddion i au- nog ereill mwy deailus na myfi, ag sydd a Hen Fardd- oniaeth yn en nie(Itliai;t, i'ch annerch a phigiadan dc- tlioladwy o honi; a dywenydd mawr fydd gennyf os caf yranrhydedd o roi'r blaen yn y gwaith yma, yr by a a bair lwyddiant ffynadwy i'ch Seren oleuwycb. Hyn oddiwrth eicb cobebwr newydd a eharuaidd, RbydychaiOj Ioan Mohganwg. [ HIRLAS EUEIN. I ¡ GWAWR pan ddwvre gawr a ddoded, v Galon yn unfon anf'udd dymred; Geleurydd ein •;« j 1 liudded—»trwm Tremid gatwy m;.r "luwr DrefrecL Diion a yrais dy ;:y Ir-cd, Piarswyd ar frwydr, arfuu goched: A rygoddv y ulcv gogcJed-Y-hagddawf Gnawd JW o'i fl<.i; gj.a\w<IM( f:.ydd codded. DywaUaw di fenestr, gan foddaed, Y Corn yn Haw Rhys yn llys lly w ctrtf Elys Ewein, ar. braidd yd rbyborthed—esioed, Forth mil a giywi, pyrth ago red. Mencstr, a irtgorthaw na 'i adawed, Estyn y Corn, er cydyfed, Hiraethlarwn aoi !yn iiw ton naivfed, Hiiias ei arwydd, aur ei dudded. Ar Hawy Wgan Draws, dros ei ii-eitlil-ed; ce))awoli v Till v Geuawon hydwytli, hydyr eu gweithred; Gwyr a obryn tal ymbob caled: Gwvr y'ngawr gwerthfawj- gwrdd ymwared, eii JBtigunad cyrn ruedd, mawr a wna neued. Irywanaw di'r Coin argynfelyu, Aht'hydeddusfedd'.vofeddfo'eH'in: j Ac o'r mynni hoed! liycl nn blwyddyn Na ddidawl ei barch, can nid pei tliyn, A dyddwg i Dudur waewrndù elyn, Gwin a gwydr golau yn ei gykhyn; Dragon terfvti Pragon Owain liael, o hil Cynfyn, Dragon i.w ddechren, ac mTw dychryn-cad Cyflafan argrad, cymhwy erlyn: Ccdwyr yd aethant erciod obryn, Cyfeddon artawg, ariliu Edwyn, Talas,mt e11 medd, mal gwýr Bclyn-gJnt; '1 eg i hydrefynt tra fa andyu. I Dywa!!aw di'r CorH' (canys amcan—gennyf Yd ymgyrrvw giyvv, gloew ymddÙldan), I Ar Haw ddehan ein Hyw gyriafan, L'uchydanysgwydygsawniydan; Ar Haw Ednyfed, llawr diogan—Jewy I Ergyrwaew trylev/tra ei darian; Terfysg ddyfrysg ddan ddioti1 anian Torynt Mrediynt ucli teg adfan: Teici. w ynghytigiatn yngbyfran—bntyd* Tal Y.,7gv;yt". vn ftiaii Tryliw en pcledyr gwcrii ycnwfw, 1 Trylwvn yn amwyn amwiw Cartkan; Cygleu yn Maelawr gawv fawr fn<111, ) A garw ddysgyr g^ vr, a gwyth erwan, Ac ynigyiinuH a ni drill! anidt airwyan', i Fal v ba yn Mangor am ongyr dan liaii wtiac-tli dan deyrn, iicii cyfrdan, Pan fu gyfeddach Foracl; Forfra:i! DywaHaw di'r Corn, earn s myfyr—gennyf, j Y M?n yd amygant eir. medd a'u tymhyr, I SeJyf ddiarsv/yd, 0rsaf Gwgyr, Ciogcled a'i cawdd, caion Eryr Ac nnmab Madawg, enwawg Dndur?—had ¡ Haw! bleiddiad, lleiddiad Hueh ar ysgyr; Dan anvraidd, dao lew yn eu cyngyr, Dan arial dywal, dau filb Ynyr, Dan rbydd yn nydd cad eu cyfergyr, Cyfargor diachor, camp diechyr, Arlod liewod, gwrdd gwrddv. an cedwyr Aer gyniaid cyrchiad coch en hongyr Trais erwyr yn ffwyr flaw eiiegyr, Tirvvv en dwy aesawr daii nii vstyr: Gorfu gwynt gwaeddfan lien idan gi^ifyr Gorddwy clan tonnan, Talgarth ystyr. Dywallaw di fenestr, na fyn angau, Coi'n can anrhydedd, yu ngbyfeddan; Hirlas buelin, braint ucbei hen ariant, Ai gcrtho nid gorthenau: A dyddwg i D-tdnr7 eryr aefau, j Gwiraw.d gyssefia o'r gwin gwinau; Oni ddaw i mewn o'r medd gorau-úl1 Gwirawd o ban, dy ben faddau Ar liaw Foreiddig llochiad cerddau t Cerddyn hyn i'w glod, cyn oer adnau; Dieithyv fvodyr, fVyd uchel-dau, J)iarchar arial, a dan daluu, Ccdw^r a'm gorug gwasar.aethan, • Nid am hyn dihyH; n¡¡m hen dehan Cynnitiaid gyrthiaid, fleiftiaid fleiddia» Cynfaran creulawn, creulyd feran, > Cihw glyw Mociuiannwys, o Bowys ban, Achubiaid pob rbaidj rhudd eu harfau; I ched .vynt riiag terfysg 00 terfynau Jlol.ant yw eu rhan, y rhai gwinau JJarwuad tu neud mi newid y ddau, () elian Grist! nior dvist wyf o r anaelaa 0 goll Niorcidciig, inawr ei eisiau! Dywailaw di'r Corn (can ni'm puclrant) Hiiias yn ikwen, yn Haw Forgsnt; Gwr a ddyly gwawd gWahan foliantj Gwen\vyn! fei addwyn gwin edrywantE Areglydd deniydd dyoddefiant-^llafn LLYin ei ducMtn, Uym ei amgant! DywaUaw di fenestr, o lesti- ariant J Celennyg edmyg, can urdduniant, Ar llawr Gwestun fawr gwelais irdant, Ardvvy Goronwy; oedd gwaith i gant) Cedwyr cyfarfaeth yd yniwnaethant Cad ymerbyliiaid, enaid diebwant; Cy(urfu ysgwn ag esgarar.t-^aer lJaes maer, llosged caer, ger mar lliant; Mwjnfawr o garcharawr a gyrchasant, MeSirig fab Gruffyad grym ddarogant; Neud oedd gochwys pawb pant atcor'sant? Neud oedd lawn o haul hirfryn a phai-.L? Dyvvallatv di;f Corn i'r cynnifiaid Cenawod Owain, cyngrlih, cydnaid, Hwynt a dderllyddant yn lie honnaid Gludj man yd ant gloew heyrn ar naid? Madawg a Meilyr gwyr gorddyfnaid—trais Tros gyfervvyr gyferbyniaid 5 TarianogiMn torf, terfysg duvsgaid, Trineion faon, traws ardwvaid: Cigleu am diil medd myned dreig Cattraeth Cywir eu harfueth, arfan Hiwad; Gosgordd Fynyddawg, am en cysgaid, Cawsant en liadrawdd cas fiawdd fieiniaid: Ni wnaeth, a wnaeth fy nghedwyr ynghaled~FaeIor Dvllwng carcharor, dullest folaid DywallaW di fenestr fedd hidlaid—melus, Ergyrwaew gwrys gochwys yn lhaid, O gym buelin balcli oreuraid j Yn gobryn gobrwyau enaid: O'r gynuifer anhnn a borth cynniaid Itis gwvr 11 a my n Dllw ac a'i dywaid. Gwr ni dal, ni dwng, ni byud wi th wir Daniel draig caimertlumor ferth by wir# Menestr, mawr y gwalfli yd ioleithir Gwyr ni oleith liaith!—oni llochir Menestr, n»edd anchwyn a'n cydroddir, Gwrdd-dan glocw golasi gwrddioew babir: Menestr gweltid eu gwyth yn Llidwm dirf Y gwyr a barcbaf hwynt a berchir; Menestr gwelud en calchdoedd eyngrainy Yuglivlehyn Owain, gylehwy enwir, Pan breiddwyd Cawres taerwres trwy dir Praidd ostwng orftwng a crfoiir! Menestr na'ui didawl- rii'm didolir-, Poed yn Mharadwys yn cynliwA.sirT Can pen teyrnedd, poeci hir ein trvvydc?et?, Yno mae gweled gwaranred gwir. i UW.us lVFEn.iMVG ei hun a'i Cant.

At Argrcphiaihjdd Seren Gomer. I I GYvLADEIDIjlO. I I Mn. G0srcR,~A mi yn ddiwecidar mewn cym- deitbas o Gymry, y rhai a chwennvcbenc ymhv<hlvsga I mfwn Cymfaeg, a chyrlmedd gwybodaetb ycbwanegol u ibiaii, trwy dHeaildwrirsetb o ystyr a thado^aeth Yeil"i<Úl'1" Omeraeg, gh«n ddadi gar?aiJd yn dechren ni C'V,' 0m er?-eg t He yr oe?levii,vilirei o'r DyiFryn, ac ??r. c Renykn,. yn yr hoa y cyfnm- ögodJ cnil¡, yi<. iuwk 6wy}i y gXip G?-?c;<!?. Icfau (cbeShuH) gwclms airhynodiawn \n8cren Gomer yr \timos. ddiweddaf, ac yn fy I;JYW ni's gaUaf wybod ci ystyr; y gair yw gwladeiddio • yr wyf wedi xymholi llawcr yn ci gylch ym mysg (y nshym. mydogion, eitiir y maent oil cyn tfoled a rninnan; yr oedd Tomes, o'r Gelliganddrylt, yn gryf o'r farn mai gicareiMio (y gair Cyiuraeg7 meddai ef, am slfdciso) ocdd y gtlir, ond fod yr argraffyddion, y rhai ydynt euog o gyfeiliornadau dirif, wedi gosod gwladeiddio yn ei le; 0 herwydd, (meddai Tomos,) yr ydych vn deall iiiaili- son yn Seren Omner ocdd fod pobl y wiad hon yn cavl eu gwladeiddio ncti eu gwareiddio vii vr Anjcric, sef yw hynny, y mae pobl y wiad fjonno ?n chwennych dirmvgti ein pobl ni tnvy arwyddo eu bod he!> g\varei(5dio lies myncd yno.' Yn awr am fod Tomos yn cael ei gyfrif yn un o'r gwyr callaf yn ein plwvfni, ac yn rhesymydd cadarn, iii(>oedd gennvf ond tewi, er nad oedd ei resymau yn ymddangos nior gedyrn i mi, ag oeddynt yn ci fryd cf. Gofynais i fy ewythr Siengcyn o'r Bryn Draw, gan ei fod yn hen a efe beth oedd grfladeiddio yn ei feddwl. 'Nid yw yn mcdchvl dim vn y byd (meddai ef) nid oes y fittli air yn bod.' Oes, oes, meddwn inneu, rcyfi ef a'dai yn wir, (meddsf fy cuytht) yr wyf fi wedi treuiio tragain mlyscrfd yn y byd, ni chiywais son am y iatb air prioed; yr wyf wedi myned trwy lawcl" 0 dvw- ydd, ac wedi casglu yehydig gyfoeth, ond ni ddeallais i cri'K'd fod un swllt yn dyfcd i mewn i neb with ddal"- Uen papuian newyddioti; yr arian pwngc fy mnch. gen i.' Ond, fy ewythr Siengcyn, meddwn i, y mae eis'?H golud yn y deal! yn gystal ag yn y gist, ac nj l Yll yii ,I,- 3rri y gis'?, 10 ni !wytho asyn ag a'.ir, o?d ayn ac nid dyn fyddai efc dracbefn. Taw, taw, (eli ef) yr wyf yn darllen fy mibl bob Sabbath, ac y mr; pob gwybodaeth angen. rheidiol yn y liyfr da hwnnw, pa raid with lyfrau a newyddion ereill sydd.' Attolwg, fy ewythr, eb finneu, onid yw'r dynion ag ydynt yn darllen Hawer, yn ennill gwybodacth o bethau yn gytfredin, beblaw deall nattnr y ddaear ymharc y bwla, a pbris yr ychen yn flair Drecli vvinmwd, a tllrwy hynny yn inedrn deall eu biblau yn well na thwrehod daear, nen rai cyifelvb iddynt, v rhai 11a welant ymhellacli na'r twvn y byddont a'u trwynan ynddo. 4 Beth wr! (meddai fy ewythr, gan godi'r pastwn) a i chwi sydd yn myned i'm dysgu i! Pe gweivvn y dydd fu arnaf myfi a'ch dysgwn i gyftl elybu dyuion cyfrifoJ i asynod a thwrehod; beth oedd y byd yn wneuthur cyn ymddangosiad eicb Seren ar- ddcrchog, eich Partlisyliydd godidog, a'r llyfrau ereiij ag ydych yn son am danyntp" Yroeddwn yn meddwl atteb, a dywcdyd, nad oedd llawer mewn cynibariaeth oddi ar pan gafwyd y bibl yn Gymraeg, a bod y Cymry yn sicr o fod dan anfanteision mawrion pan oeddynt iiebddo, a bod gwybodaeth pob gwlad yn sicr 0 ym- ehangu yn gyfattebol i liosowgrwydd cyfrynau gwyo. odactli, eithr deallais mai arian ac hen orchestion ei ieuengctyd oeddynt yr unig bethau a fedrai fy ewythr Siengcyn siarad am danynt gyda bias iddo ei bunj am hynny gadcwais cf. Ac with fyned adref cwrddais a Tomos Hopcin y pregethwr, yr hwii a gyfriiir yn dfa deailus gan rai pobl, ond rhyngoch chwi a finnau, Iefan, nid wyf yn ei gyfrif o werth i'w wrando, ei boblogrwydd sydd ddy- letlus i rym ceg dda, ac nid i wybodaeth eang, ffrwyth darllen a myfyrio eithr gofynais ei farn ef am gwlad- eiddio. Och fi! (medd ef) y mae dynion disynwyr yn i gosod geiriau diarwyddoccad yn eu cyfansoddiadan, er mwyn dyrysa y wlad, a dangos eu bad yn wybodus; nid oes synwyv yn y byd i'r fath air, ac nid v.yf fi yn deall iod eisian Seren Gomer ychwaith, y mae gennym reitach pcthal1 i feddwl am danynt na phethall dihwys o'r fatli hyn ac er nad wyf yn ei chyfrif yn holiol bechadurus i ddarlien hanes rhyfeloedd yn yr amser hwft, yn neilldnol pan fyddo Bonaparte yn cael y gwacthaf; oad beth yw yr acbos na fyddai ysgrifenydd dch Serefi yn defnyddio enwan ysgrytlitirol ar belhau, yn He rhvw eirian dylion fel hvn?'* Yn awr, Iefan, er na Chefais fy siorni lawer yn Tomos Hopcin, ac er nad wyf v, n clyfilif y peth o fawv pwys, oii it oetio, fy awvddam ei wybod yn cynnyddii j ac yr oeddwn yn ysty'ried mai g'.Vybod amryW bethau bychain yn drwyadl oedd y ffordd fawr a'm tywysai i wybod- aeth 6 bethau mwy en pwys, gan hynny aethum yn un- svvydd at Berson y plwyf, gan wybod ei fod ef yn wr dysgedig, a gofynais ystyr y gair iddo ynteu. Deui, me (eb ete), er i mi gael fy nwyn i fyiiv, yn Rhydychen, nid wyf gyfarwydd iawn yn y Gymraeg, o herwydd nid ydys yn ei chyfrif yn un o'r ieithoedd dysgedig yn yr Athrofa lionno; eishr myfi a ac os mcdraf gael alian ei ystyi', chwi gcv.'ch -H'ybod etto. Yn awr, meddwn i, yn fy meddwl, nid oes gwahan- iacth rlivvng Tomos oli- fy ewythr Sieng- cyn o'r Bryn draw, Tomos Hopcin y pregethwr, na Pherson y phvyf, ond yn unig hyn, i'r Person addef yn I rhv. ydd nad oedd yn gwybod ystyr y gair, tra yr oedd yr annysgedigion ereill yn tYngio deall pob peth, end yn ymddangos i mi yn itilivsLvs o a ofynnid iddynt. Da chwi, Iefan, lietii yw eich meddwl chwi am y yr ydych yn darllen Seren Gomer fel finnan, a chiywaia I chwi yn dvwedvd eich bod yn deall llawer o bethau trwyddi, ag oeddynt guddiedig i chwi o'r blaen. Iefan,Yr wyf yn rlsyfcddu am danoch chwi S\;Ôn, dyn ag sydd yn darllen cymmaint, ac fel yr avyf yn cly wed, yn gwneuthur cydwybod o ddarlien eich BibI. Beth, y dyn wr, onid yw'l' gair gwladeiddio yn y Bibl, er fod eich cyfaill dawllus Tomos Hopcin yn ei gyfrif yn air iTol, ac yn beio'r ysgrifenyud am beidio arfer geiriau ysgrythurol. Shbn-Ai c'n wir! ymha le yn y Bibl y gallaf ei weledP Iefan- Yn y bcdwaredd bennod ar ddeg o Jeremia, a'r Sydd adnod, bid sicr; rhoddweh y Bibl |yna inii; l inyfi a'i darllenaf yn awr A'u boneddigion a hebryng- asant en rhai bychain i'r àwfr, daethant i'r ifoesydd, ni I chawsant dwfr; dycbwelasant a'u llestri yn weigion: cywilvWdio a gwladeiddio a wnaethant, a cbnddio eu pennau.' Dyna i chwi. I yn fawr i chwi Iefan, dyna fwy nag a wyddwn o'r blaen; ond aroswch fy iigliviiii-iiydog; nid wyf ronyn nes a gwybod ystyr y gair; nid yw cyfeirio at air yn y Bibl heb, ddangos ei ystyr on(I dyn wared loan o Hmnney a'i gyfaill teilwng Minimus, yn en dar- luniad o'r gair Capel. Pan ddywed y proffwyd fod y I boneddigion uchod, mewn amser cvyn barnol, yn ym- ostwng i tyncd a u llestri am ddwfr i'w rhai bychain,ac yn dycbwelyd a'u llestri yn weigion, gan gywilyddio, yn aches eu Tialfwyddiant, yr wyf yn dcall yr ystyr, ond pa beth yn ychwaneg sydd i ni ddeail wrth gywilyddio a givladeiddio 1 Iefan.Estynwch y Bib! Saesneg yna i mi, gan fy I m0d yn dC, all ychydig o'r iaiih henna* ef allai ei fod yn eglnrach yn lnvnw.(Dymu fe)-' They were ashamed and confounded'Ha, mi ivelaf ei fod yn at wyddogtrridio, delu-i, nen gael eu gorchfygn gan gywilydd a warthj y r gair yn agos gyfystyr a cisywilyddio, ond VII ei Shon.Pur:on, yr wyfYlJ meddwlfy lnd yn gwybod ystyr y gair yn y profi'wyd, ond pa fodd y gellir cvm- hwyso yr ystyr hyn o'r gair at y dywediad yn Sertii Gomer? Y darlleniad ori flaea yno yn ai Wvddo fod pobl y wlad lion yn myncd i'r Arneric i a bod, a hynny os nad wyf yn camddeall a eiwir yno yn wlad- eiddio. A ellir meddwl en bod yn myned yno i gael eti cywilyddio a'u gwarthrnddo gan yr Ameviciaid, nen y bydd iddynt ddyfod i gywilydd ryw ffordd am adael en gwlad a myned yno ? Iefan.Yn wir ni wn i ddim am hynny, ond mi wclaf fod Wiliam o'r Ty Gwyn, yr hwn sydd d 'huJ!enwr ma\\T yn. gwrando arnoin er ysmeifyn, gofynaf iddo ef--Beth a ddvwcdwch chwi, y gwr o'r Ty Gwyn am y matter yma ('. i Wiliam—Dywedaf nad oes yr nn o bonoch yn deall y ¡ pwngc inewli y mac nn gair yn ddigon i ¡ ddadl, a hynny yw, gwnaeth yr ysgrifenydd yn Seren Gomcr ddefnydd ambriodol o'r gair gwladeiddio, yr hwn a arwvdda gywilyddio i'r gnuldau mw-yaf, ond pan fyddo dynion o'r wlad hon yn myired i anneddn i'r Amcric, nid yw trigolion y byd Newydd yn chwennych en gwartbriiddo, o herwydd ewyliysiant iddynt ddyfod a bod yn gyd-bobl a hwy; ac os ant raewn ffordd gyf- reithlon nid oes gwarth yn I)CI-tilyll iddynt; ac felly j chwi welweh yn amlwg mai'r ysgrifenydd a gamsyn- ioddj ac nid wyfyn meddwl y dylai ddiangc yn holiol ddigerydd am hynny. Iefan—Yr oeddwn inneu yn meddwl hynny yn wir ond fy mod yn ofni ei ddywedyd; pa beth a ddywed- well chwi sfillij a gawsoch eich boddloni yn llawn o'r diwedd 2" Sbon-Nid oes gennyf ddim i'w ddywedyd yn grocsj v ymddengys fod yr byn a draethwyd yn dra rhesymol; ond yr wyf yn gweled Llewdyn o Abertawe, ym y cornci draw, yr wyf yn rhyfeddu pa fodd y mae efe mor ddistaw, da fyddai gnmyf gael ci gymmeradwy- actli yntef o'r ystyr a roddwvd." Llewelyn—Nid oeddwn yn dewis bod mor anfoesgar ag ymyraeth ag acliosion ereill, ond gan eich bod yn chwennych gwybod fy mam am y peth bychan Jnm, myfi a'i traethaf yn rhwydd. Mewn atilt-N-W ieitboedd y mae ychwaneg lag nn ystyr i'r nn gair; ystyr bnodol ac ystyr gymharol; y mae'r Saesneg wedi ei britho a'r fath eiriall, eithr nid oes ond ychJdig o'r cyfryw yn y Gymraeg, ac nid oes nemmawr o'n heisien yn ein hiaith ni. Ystyr briodol y gair Saesneg divert (difyrru) yw gwneuthur yn Hawen neu yn ddifyr; ystyr gymharol y gair yw troi wr oddi wsth ei amcan, o herwydd fod difyrweh dneddol i bed dyn i anghofio ei Heges; fd)y' gaiv gicJadeiddii), dilys gennyf mai ei ystyr briodol yw gwneuthur gwr yn wladwr rheolaidd a cbyfieitldon o'r wlad neu'r deyrnas ag y byddo yn anneddu ynddi, er nad oedd yn wladwr genedigol o honi, felly y mae yr ysgrifenydd yn Seren Gomer yn sicr 0 fod aryr iawn; ond ystyr gymharol ac amkriodol i'r gair a ddefnydd. iodd eyfieitbwyr y bibl Cymraeg yn Jer. 14. 3. lie y mae yn arwyddo,%wridio, gwarthrnddoy nen gywilyddio mewn ystyr fwyhaol, ac felly y mae'r cyfieithwyr yn amddiffynadwy, oddi eithr dywedyd o ryw un, na ddylid arfer neb geiriau mewn ystyr gymharol yn y Gymraeg. Wiliam-Gwr gwych ydych chwi, bid sicr, ond gyda pha gvssondeb y gellir rhoddi clan ystyr mor wabanol ag i'w cywilyddio a gwneuthur gwr yn wladwr rheol- aidd oti-lad nas ganwyd ef ynddi, i'r un gair2 Lieweivii--Y mae'r gair yn deiilio o gwlad, ac Q her- wydd fod pobt y wlad yn cael en hystyried yn gyffredin yn fwy cywilyddgar, gwyl, neu yswil, na thrigr-Jion dinasoedd a threfi, galwyd dyn cywilyddgar, yn raddol, yn ddyn gwladaidd, a chywilyddio yn wladeiddk; ac yn yr ystyr gymharol hyn yr wyf yn deall y gair gwlad- eiddio yn y proffwyd. Pa fodd bynnag, dengvs yr engvaffau canlynol fod gwladeiddio Yl1 air cymmwys am wneuthur gwr yn Wladwr rheolaidd o wlad iia3 ganwyd Nid amcan yr ysgrifenydd trwy Nid amcaii i,r fy el geiriau nchod yw (Hrmygu ))Hg oiMriaid mt. phrcgcthwyr?'l y?ryiry'-v, o her- I wydd ei tod yn gwybwd fod yn eu mys? ddynionpRwo? mewn gwylM)daeth, dom?u? a mofsan,Ctthrdiehon geiriau T(}mo Hopcin a'r Person dywedcdtg tod yn'ddarluniadol o J I gymmeriad ambellunyn y Dywysogactli licb)»w yr euld- j ynt eu hunain. ef ynddi:^Dims, dhitiydd, dinasesUh (gtraetiaar yn ddinesydd), liar, llwiaÙld, llairiddlo (_wnenthur yn Har- iaidd); gitfraeh, gtcravhaidd, giorackeiadio, (myned, fieu wneuthur yn wraehaidd); maban,mabanaiddjinabaneiddio, (gwnenthitr yn fabanaidd, neu fel maban) felly, gwlad, gtrlud.iidd (yn pei tliyn i, nen feI yn y wb.I>: a gwlad- eiddio, (myned .yn, "nea wnenthur yn wladaidd, neu i berthyn i'r wiitl ei-iwcdigol), Ni ellir gwneuthur,gwlad- eiddio yn gyii'ilyddio, ond mewn ystyr gymharol, eithr natturiol yw ei ystyried yn y goleu, o wnentbuv yn wiadwr 0 deyrnas arall; a chofiwch^ os na ellwch bri-I odoli gwladeiddio i gywilyddio ond mewn ystyr gym- harol, lhaid fod ystyr eyssefin a phriodol i'r gair, set gwneuthur yn wladaidd, neu yn-wladwr yr hwn nad oedd felly o'r blaen. Shon-lJyna'.r cynnyg goreu etto. beth ddywedwch chwi Iefan ? I Iefan—Yn ol fy mcddwl i, y mae'i, wefl; cpel ei gyflawn egluro, ond, ef allai fod gan y gwr c'r Ty Gwvn ry.w ivrthddadl yn erbyn y esboniad y 11 a; deuweh j "¡ham, yr ydych chwi ynarfo bodynlled?y?iai!], moeswch glywed yv hyn sydd gennych i'w ddy wedyd. Wiliam,—Nid docthineh yw i roddi ei bwngc i fynn, gan nad pa cyn leied fyddo, o herwydd cyfarfod ag anhawsdra mewn dadi, yr hwn na's aichon ar y pryd ei symnd; ond o'r tn arall, fiolineb yw cyndyn ddadlen dros destnn pan fyddo yn fod y gwrtbddadleuon yn anorfodadwy ar yr amser gan hynnjy dywedaf' wr- thych fel gwr gonest, nas gaUaf amddiffyn fy haeriad blaenaf ar hyn o bryd; ond am fod Griffith o'r Hendy wedi ysgrifennu swm y ddadl, fel yr wyf yn deall, odd: ar y dechren, dymunol gennyf fyddai iddo ysgrifennu y cwbI yn drefinis wedi myned adref, a'i yrru at Ar- graffiedydd Seren Gomer, gan ddymuno arno ef i'w gy- hoeddl, fel y gallwyf fi ac ereill gael cyfle i edrych dies y ddadl dracbefn, ac wedi hynny os dealiaf fod ymres- ymiad Llewelyn yn ddirym myft a'i Uattebaf, os amgen mi a dawaf. Arhyn y cyttunodd Sh<in, Iefan, a Llewelyn, ac yn awr, Mr. Gomer, gan gvdsynio a'r dymuuiad nchod, cr- fyniaf arnoeh roddi He i'r ymddiddan yn eich Seren y cyfle cyntaf a gaffoch, dichon fod yn gyfarwyddyd i rai, yn ddywenydd i ereill; ond, gobeithiaf, nid yn draui- gwydd i neb, o'cll darllenwyr. Ydwyf yr eiddocb, &c. Griffith o'n Henj»y. Gorllewinbarth Morganwg.

GOFYNIADAU. 1, A OES medilyginiaeth at attal cynnydd, lieu (idifa matii a gvangen (wen), neu ynte gnapan caled sydd yn tyfii ar benan dynion, heb ddim, a:' a wyddis, yn acbos o bonynt? II. A oes mcddyginiaeth rhag y gwyut sydd ar wyn blwvddiaid, nen ar ti P III. A oes. meddyginiaeth riiag y clsfyd du af 101 blwyddiaid? Od oes rhyw tin a ,hT am fcddndniaetb i'r rhai hyn; neu i un o bonynt, gcJhi ei osod yn Seren Gomer fod d fawr les a bocldlonrwydd i gannoedd. Clywais fod gan rai betb at ei iro mewn dofaid, i'vt battal rhag pryfedu; pe bybdai rhyw Ilna \Vyr bet[: sydd dda yn gosod hynny yn Sercll Gomer, dichon foo yn beth cynnneradwy a defnyddio! iawn gan lawer 0'1 devbynwyr. D.

L f JO N G-N E W YI >i) IOM. 1:A3' Abertawe.—•Dyftuliaid, Swansea Trader; 4^^ linxtable; a New Expedition, Hawkins, 0 Bi ysto, ami-y wiaethsn j Betsey, Mugford, (1 Gacrioyw, priddfcini; Cardiff, Lewis, o Ga'ei-e(v,,Ido haiarn; Henry, Grant, o Aruudel; Louisa, Coach, 0 Fowcy, daii John, Bryant; Ann, Bryant; a Provi- dence, Lewis, o St. Ives; Princess of Wales, Norma«i a PhaMiix, Taylor, o Plymouth, mwyn coppr; Eliza and Jane, Hammet, o Newport: Princess Royal, Jones, (J Aberystwyth; Escape, Busbin, 0 Minehead; Resolution,1 Edwards, o Barmouth; Culloden, o Brysto; True Briton, Thomas; and Redrwth, Rowe, o St. Ives; Harbinger, Barry, o Salcomb; William, Cart;, o Ply- mouth; Morriston, Huthereh; a Haec Horse, Pijiliips, o Yonghali; Maria, Griffiths, o Newry New Fair Trader, Cams, o Co-rk Emblyn, Edwards; Maria and Martha, Evans; ac Ann and Fanny, Thomas, o Dublin* balasarn. Mynediaid, Phoenix, Diamond; a Yenns, Davis, Brysto; Betsey, Mugford; Favourite, Soutbuui; I) Sabrina, levies, i Gaerloyw, amrywiaethauWiliiaii* and Nelly, Davies, i Abeiteifi; Henry, Gnant, i FaK moath; Hartford, Waters,i Penzance Ann Thomas, i Pwillieli; Sprightly, Mary,, i Barnstaple* :Rashleih, Mellhuish; He Actii e, Hickard, i Fewey; Bristol, RcCsj a Ferest, Hawkins, i Tnvra John and Elizabeth, Slocombe; Ann, Hawks, ac Escav:e, n!!s1Ín i Minebead Iron and Tin Trader, Harwe@d;, Loiiisii, Couch -f a Nancy, Beynoti, o Bridgewater; WilliHrI¡ Can; Bedford, Nicholas; Sunderland, Metcalf; Villers, Dalton; Hope, Way Snsan and Caroline, Thompson; Harbinger, Barry; Princess of Wales, jiotnuw;. Dont- ton, Sanders; a Phosnb:, Tayipr, i Piymouth; Cardiff, Iiewis Maria and Martha, Evans; Beginning, Fvansr Felicity, Stevens ac Emblyn, Edwards, i Aberthawf Assiduous, Jenkins; Caistock. Moyse; Marys, GhiIs- worthy; John and Mary, Rdsser;- Mary, Rees;- Tr»* Briton, Thomas; Rosewarn, Cundy"; Friends, 'fucker, Hedrnth, Rowe; John Stron(1, Wilkins; Fortitude, Griiilths; Auspicious, Loveyinsr; Fort'tsd^- Smith ;■ Susannah, Rbydderch; S(^>biav ]}Ielh;lh; Beflvy, Ba" vies; Peaco, Davies; Plover, II- .vinf;" Freemaify Stevens; Maria, Smitb, f St. Ives; Cordelia, Owens, Pnnce of Wales,. John.; Hope, Lleweliyu; Be.van; Henry, Davies; Maria, Griffiths; Prince#- Royal, Jones; a Liberty, Morris, i WaterfOl!(.g1(). PENLliMPfTil ISlGTL YNMnQltTIHbO'E.l)D PlllnF XfeEftOTCrt? CYMIIU. DltOS Yu. WYTiLVOS OANLYNOL. I. :1 .1-E 1_ I: .1 1* i i j151. s.^a %.A i. ¡r? = 0,);= = ¡ M' c 1- Lo Zl'? :=;' ¡ -I :t "t; 'J „5js 2 S P,cj 2"j j, t: *<> £ & >• DVDI)IAU. I IJ 2.vf J I -0' ^8* 1. 1,1 g 23 J _1 :f > | II g ==:;t,  ? ¡'f'"E.f(,jfi1:;¡ t I f_ ? t i = I S Æ & g I: ¡ I'_ .E I" _I' ê:: ¡J <: ç; Ç,,) I;u I |5|i| *w -1-  M.vn IA. M.)A. M. ?. M. A. M. A. M. A. M. -V. M. A. -,)I, ?IL. ?A. M. Mercher 3j 1 1.? 1 ;?0 2 0 3 30 3 eJ:3 SO 4 SO .5 1()i 6 01 6 20 Ian 4! 2 ? 2 ? 2 <JS 3 18 ? 4s 4 4:i! 5 1B 5 58 6 43 7 8 .,1, c>  Cv.-cner ? a ;)11 ? 6 3 36 4 61 4. 36 5 <? 6 6 6 4 t 7 36 7 .?o Sadwi-ii       4         8  8 44 'Cl<ht'11 °1 'j ,J)! 0'1/ -1 ,)4! ,"j¡ o .>11 (, ;). ')4,1 8 2"' 8 41, Sul 7 4 27 4 22 5 1? 3 42 6 1. 6 42 7 42 8 22 9 12 9 32 IJun s! 5 15 5 30 6 30 6 3? 7 01 7 :}o! 8 30 9 1010 010 20 Mawrth 9 6 3 6 18i 6 4S { 7 18 7 48 8 18 9 18 9 58J10 4811 3

GOItUCHWYLWYR. Cas tell >cdd David Thomas, SiopwC Caerphilly Parch. J. Edmonds Penybontar Ogwr I), B. Jones Llantnssent David Jenkins Pontfaen Thus. Llewelyn, Posting Caerdydd Post-Office Merthyr-Tydiil W. M. Davis,, Posfmastf' A benlare J ohn Hyno, Postmastet Caerfyrddin J. Evans, Argraffydtf, LlaneMy John Roberts, Siopwr C«-istell!iewydd yn Emlyn, TivruHhy TJiomas I Llandilo Frederick Eva-us Iilar.ymddyfri D. R., Roes, Sioa Issa A G. North Crygltywel Johji Price^ Po.stniastc j Ilwtrtbrdd. J alnes Thomas: Trefdraefch David Thomas Abergwun Henry Evans Arberth Aberystwith 3aiiies Aherteifi Caleb Lewis Llanbedr jiont Stephen Hugh Jones, Post-niastet Glaoyweru-Ystrnd David Richards v Riiaiadr Ed%irartt.loiit.-s, postm.5jef A mlwch Parch. John Evans Bodedern Owen Williams, Postm35 .A Caergyfei Bcnjatn.tR JoMs I Llancrchymedd Evan Thomas, Po»tmaSte Brynsiengeyn W. Roberts Llangefni Richard Jones det Bangor David Roberts, BooJdll Pwllhely Parch. Benjamin JOIlC:; Caernarfon Rice Jones Trcmadoc?- Wi!HamWH!tams &? Dmhych Thos.Gee,Af?'at!yd<? Wrexham J. paMUM, Llyfrwelth ,L!anrwst William Davies Ruthin JohnPht!!i.)s,Ltyf'?.' ?? Jo,?iii Pilillil)s, I-lyfl,"? efta Llangollen John Edwards Baia Sa;?eriofr A 1-gra? Do?au- R!chardJon?,Atg?" Newtown Parch. John Jones r MachynHeth Richard Jones Llaufyll in lid ward Price j.kuudtMS A bel Jones Casnewydd ar Wysc Evan Lewis, Llyfr!„rV0'>'f Pontypool Parch. Ebeuezcr'??.? 0, ;lo ABERTAWE: (',I)N,Iioeddl yd -y.io JENKt?f, yn HEo?-v-CASTKLL? t'r hwn y t)y'M? Hysbysiaeth -ael ei ddanfon, yn iklklraul. nf>> Dtrbynir Hysbysiadau ac Bnwrn gan ?VE?? ??7? ? <'? ?i/M< Tayloh ? A??-ro?v;, No. 5, ?.???A S'???,}  ?E??f?-sfftE?T-; ?r..A ??7yE,3?,7''?????'/P a ?r. M. JONES, 5, ?JE?G?TJS-?T?B?T, LbuVDd J :r SWANSEA: Pnuted and PuMbhed by ??TS???ft?'? CASTLE-STREET, to whom Cominimications, P .p?'' < CAgTLF,-gTREFT, to whom Communications, po rtO'! requested to be addressed. ¡{&1 Jf'J¡t ?/-?t? and ?t?Me/MM? t?ec:M? ? Messt • ypA#' f f<? CO. ?a<? Taylor and N?rTO? "'?E ? ;pøl' S<p?RK,7VE??rB-.sr?&?! ? /?. ??" IS'flŒET; ? ?. M?<mE? 5, A????B-?R-??y,?"