Seren Gomer

I BAKDDONIAETH ??-—?-?—. ENGLYNION MERLYN Y BARD!?. CEFMs y MEVIYR CyfUWCh-a daMy Eí dyfiallt, Dell goruwch; t'OtUad ei gefn sydd tvdtiw-ch Hwehyngatrbychanacuwch. Pa eppil y mil a"imyn-iêØrferèl1 Cywit tbdd oeu asyp, Aiebwchbyrhwchh&ryo, AuMutdwtoatatwawdyn? Nt wn i yn iawn ei waed—a; bro Well Ihn heiuiarialwaed; dustiat) !!ys;od cut wastaed, Cytiyoi ag iwrch o dwrch traed. Taobaid y Hygaid Uiwsar—fal baTOtK!, IR of burgyn drwy 'r ddatar; yf:<tenau<amwynog<I'rwymar, Mwng crog fat crib ceiliog iar. cariamil flamn 'r tiymyn—nwydwyHt, Neidio fat ceitiog rhedyn; P,r,dolon drwy't- SHcnau sy'n Deffi-o gwybai(i y dxtfr) n! Mwmvgt b)T,bybyr ben-'éetD tnilg1. C"«an mn)od nex ddcrwen, ('(}afln(yng gnt mat, niatweu, Cefh haiarn e&dam iat cen. yac auffaw(i o'i ben i'w gynffoa-eid oet, y)istau'rdaaMe<idgwynion; Htw gwitMu, Hew go union, Na myuatch !tai baic!i !ie boo'. CymnwlaR fat ei iiielyn-egwydydd Yn codi tat dt<:<iyn, ytinwch grych8ew tardew tordya, Osgfdd mop ac y&gwydd myn. Ac er hya e geir rhinwedd—4'r asya, ErisedeibertetH, I)igrifwch byd go ryfedd,, CariomaeyCawra'tmedd. 'A! pechod ir Hop byehan i gyd y Cawr Gwan? 1\;age; lIIac'n ddigon i Gawr, Cryt.!ysg y faHgawr aflau. 3Er thaid i mi 'r hyd ym mywyd-eithi4 .A piioetliwalochelyd, 1>nuD,ysgaU, i drwyn esgyd, .!ieri a gweHt mawr i gyd. A nbob H-aeth ysywaeth sOl1"lldùfnJ A'teidiandwfryraton, AcefaHaicyfeiUKMt I mi drwy'r fbydau ym Man. Ond er hyn daw'r tycyn tor, Heb !aid Ha baw draw 'n ddÍlJrw." Gallant hwy gael clwy', gae) die, larc" a'i ddyn a*i g!iu yn gtcc. A'r mer!yn y tipyn top, H<b litbto na tbro na thr:p, A'u centydd, wypydd a't wep, E'n rhwystrir yn nhir anhap. Hawddammor i'r Cor er caef-gwairda, A gorwedd mewn g\Vellt diwaeJ, Porta liaf heb ynu'ataei, Cyfrwy mwyn a <Trwyn heb aaeL Ms hwyty naws ei bcteH—o borthiant Ond hctthyn i gywen; Cyn;i,(h ychydig ge:rehen, Igawrbac!tagof€i))en. Y carat: be'an bynon—a redant I)etdtotsiwme!Ct!, Ccs arwydd o "slII'on Argefnyn pen"meclYl1 Mem. Y C. G. MAWL I SEREN GOMER. Y Sercn rywitlg wers ot-e, didwyU Nodedig resytttp; Dawelthrysoiynfbre, Dyna't <aHh a'i dawn a rèd. Mawr hedd hyfrydedd i'i fro, mawr agwedd YmmrigynyCymfo; 9fae y daieut i'n' dwyio, M.te'n gy-.vrain et sait) di-si-om. Tywydd o di,ef Abe rta%ve, Hawenydd Yn tte'nwi'r hctt fan-g) e, Y,!awer a'i myn rie-wti bryt) brt, I.!ats Gotner 'Ues a gymu}C:i. A mi o draw yn ttiodto, dydd BraM :-Ir iiie(ld gwlad Cynito; I)iieth si4n -Goiner boi-dei- bi-o, J)ynahcn-iaMhd<&ahyu6d. Uuaduin. E. G.

At Argrad4 Serp: Gotner. t SYLWADAU ASIATICUS AR Y GAYp CAPEL, I YN GYWtR, VI amg",lir €tMP yM anoMufinatiwy oc annealladtvy, <!<- o I ptlYlll(ld yn angkyjnniwys ar Ie o addoliad, yn nezilduol t ra fyddo -tiinynt criu-dcvlladwy a4c egiui-haol eY hyit fe- dilytir wrth y gair, sef ?</?t< MCM Addoldf¡. MR. C,014ER,Byddweti eyn gareaieced a rhoddi He i'r ninethu ean<ynot yn eich aewydtUen fuddiot, yn nghy!ch y gair Y mae amryw o'ch cohpbwyr -wedi yi;!Yt,ifvnuti ar y pwn,-c, eithr yr vvyf yn meddw! y eydtM'bydd pawb ei fod yn aros y' nn mor anegitir ag II ygnsodwydefganAsiaticus. H'f'rydwdl gennyf fit. -ani rheddi eghnder ychwanegotarno, cithr thaid i at[ ¡ addefnad wyf aMttog i hynny. Fy rnhrif ddibec wrth ¡ ,gyfieititti gwaith Asiaticus pedd cacj aitao ei dadogaeth a'i gymhwysdet t ddynodtHe o addotiad, osoedd hynny yB gaSaetadwy; osan!gen, <twyn fyngwtadwyr i'w ad- aet, a defayddio gair mwy cyttnno! ag ansawdd ein ta:t! a daHuoiado! o'i wrthddrych ei hun. Fy ntben wrth ysgritecBn y !!iaet!au hyn yw dacgos fod sytw. ,I adan AsiatictM yn gywir o ran dim a ysgn<enwyd i'f gwrthwyneb, ac a ymddangosodd yn Setcn Gomer, a gah< am brawf ychwacego! oddtWf& etch eohebwyr y thaiagynnygasaat ystyriaethaH gwsbaao! o hpao, os yw bynny aMuedig; a sierhaf iddynt mai aid mwy dew. ¡sol g.elHlyf y r,yntat'mù olaf. (hvnaethum sylwa.tau hoHadot eisoes ar gynnyg E. C. yr hwn a d)'oia fod y gait yn deiH!aw o cop; addef-, aiset fod ffy!)cynnygynne8ymH yn !te baem ac ym- I rys&ui (,ac nad oedd nemmawr gwahaniaeth rttyugddo efag Aeiattcos am dadogaetb y gaf), end wedi cytbdt o Lonofy gwrthddadtenon a ymddangos<;at t mt yn d<a Jlatturiöl, yr unig atteb a get'ais oedd, ei <M ef etto c'r un tarn ynghyich tarddiad capel 0 cap." Credafna't ces neb- yn disgwyt i nn wnc')ttnn' pettach sytw o hyn M<< dywcdyd fy tnod i:inan etto o'r farn ei ibd efyn an. alloog t symnittd y prif wtthddadtctMH yn efbyn ei bw!)gc; ac ychwanpgn, fy ntod yn gryfo'r meddwt fod f% hoitadsu biacnofoi iddo efyn anatteboL Tybia Powysiensts fiid capel yc tMRU o coleu (add- CfIHígof, ystatelt, neu gangeU egiwys),ond y yntef yu brttmch ei brunon na'i byt'dra; aid yw yn eynnyg yvircliytmu, ond nae)m yn ddibetrus; o herMydd pa bmn fc-iu tueddir i ebdthM) tod ganddo resyotau cedym dros L,acriad mor bendant,&c y bydd et'emorgytiMnwynasgar t'n cyiŠJ,oeddi,c er eymnd amhuon ei wtadwyf anwy. bedtM, a< am fy mod yn dtsgwyt gweled ci brawf, ac yn cywpnoych pcidio ci osod i'r dtanerth i y-sgrifenu twy tta: ttuwaith u'Bt ptegid i, dymunol fyddai gennyf wy. bødy eymhwysderoalw ceetz (d ang,-J'i) ar egtwysaa (capet), gan fod cafett neu gauge!! yt) perthyni'rcape! Ct hun, fet ei getwir, sef yr hwn a berthyn i'r eglwys sefyiiedig; amgapeU yr YmneiHduwyra'rTrefnydd* ion, dilys yw iddynt hwy gymmeryd yr enw oddiwrth yrEgtwyswyr, heb feddwt nemmawr neu ddim am ei arwyddoccad, ac er dim a ym(idengys i'r gwrthwyneb, cymmerasant hwythau ef oft(liwrtli aelo(latt eglwys Rhufain; agwybydded Powysiensis, nad wyf yn di- brisio y gair 6 herwydd hynny os geUIr prefi ei fod yn dynodi Addolfa; ymhcUach, gan rod y sawtsydddt-o< drcfn egtwys!g esgobaethot yn barnu tod Eglwys yn enw addas ar Ic o addoiiad Ued heiaeth, oni iyddai Eg. lwysan yn enwmwy dar!uniadot a dea!tadwy ar te by. chaj! o'r fath? aC yn bennafoH, os yw cape! yn tarddn o cafell (cangell o cyiz a cell, sef y & gell). Atto!wg, pa haw! sydd gan neb ond Egtwyswyr i alw en haddol. dai, t'c, a'u haddot-dai mwyaf, wrth y cyfryw enw? Drachefn, a ydyW yn a! ft rot yn y Gymraeg fbd K yn cyfhcwid i l yn nherfyniad geiriau, ac f i p ynghano! geiriau, megis y gwelir uchod) os yw eM/fM yn troi yn gyfreithton i <'opc<7 Nid wyf yn gofvn y pethan byn o herwydd fy mod yn hydernseu bod yn anattebadwy, Rid wyf ychwaith yn difgwyl i bob anhawsdra neu wrt!)ddadt a eUai ymgynnyg gaet ei gyflawn symud oddiar y tfordd wrth ymdrin a'r pwugc hwn, otterwydd fy mod yn ystyficd nad oes nemmawr o'r pethan am. !ycaf mewn natnr, dysgeidiaeth, a chtefvdd, yn hoUol rydd oddiwrth anegtnrder a graddan o ddyryswch; pa fodd bynnag, dytat y pi-if wrthdda(lieuon gac! pn sym. mnd, a dytui fod ychwanego du pob pwngc a gynnygn i'n hystyriaeth, nac yn ei efbyn, cyn disgwyt iddo gael derbyniad gan neb bd'Hgerth y,,4awl- a lioffaiit orphwys ar hacriadatt yn hytrach na myned i'r dt-au! o ddea!! rhesyman; ac oddteithr i Powysiensis acE.C. wneu- t!x!r!hyw beth cyffelyb i hyn, ystyrir hwy gcnnyf n, a -c11an yt!:an andaf, debygaf, o ddarUenwyr Set'eo Go. tUt:r, yn anaHHog i bron yr hyn a haerasant. Y maesy!wadauMintmns yn ymddangos i m! .<? amhcrthynasot i'r pwugc uiewH dadt ag eiddo ei gyfaii: o RmnHey, y mae'r ddan yn nrwyddo mai n') wyth sc- glit-dod yw ymdnu ag ef; ae yu wu-, os na roddir gwell r!tcsyman dros y naih du neil 'r HaU i'r ddadi na'r eidd- ynt hwy, pared wyf i feddw) y bydd Hawcr o'r Mn tarn a hwythau amhyn. Bodd!on wyfiaddpfy bnasai Uythyr Asiaticns yn gydawnach, ac yn fwy boddhao), vsgat- fydd, gan amryw, pc sytwasai ar y gair yn Amos %ii. 13. Pa nn alanwybodaeth o'lfod yno, neu farnu o ttono na fuasaUtynuy yn eghu-o'r pwngc, ti fn'r aches o'r csgentusdod hyn, nis gwn i, canys nid wyf yn gwy. bod pwy yw efc, na loan o Rmnney, na Minimus, ond andwg yw i mi nad yw cyfeirio at y He hwiinw yn Hn math o gynnorthwy i ;;at! a!!an dadogaeth y gair, a dc. :)U ct addasrwydd fcl euw ar addoit'a. A thra bodd!on ydwyT i addef, aad yw bDd Ty eiinn yn niyned wrth yr "n enw a Thy i Ddnw yn dinystrio yr enw ar ]e o add- o!iad Pn L!uniwr. Eithr gan fod Minimus yn gosod ho)! bwys ei farn ar yr srfcriad o'r gair unwaith yn v Rib), ac ar ddehongtiad amryw csbonwyr o hono chwennychwnwybod y ppHtan can!ynot canddo cf (canys nid gwiw iddo be!!ach ddywedyd nad yw Yn de:iwng osyiw, o herwydd g<u!wn ddwyn ei yrnddygiad ei hun i wrthbron yr ha&r4ad) :A wyr Minings am ba reswm yr arfetwyd y gaircapel yn Amos vii. )3. pan y Mae yr nn gair gwreiddio! Hiosog yn y nawted adnod u'r ocnnodlronno y'l'tC'ael M gytieitim eyiiegrau, acnid capelil ac mewn manau preiH troir yr <tH gair gwi-eii,ILI. iot yn megiTS Ecs. xxw. &. a Lef.xx. 3. Ouid yw yn amtwg fod y cyneittfwy<- dvsge(lig ac enwog, ryw ddiben, a'r na's gwn i am da,\)o, yn ewy!!ysio "osod rhyw nod o wahaniaeth yn y Gymraeg a'r Saesnes ar yrhyn sydd neb wahaniaeth yn yr I-Iel)riie,,? Pc!)oddi wrthyfn f;tddo cynnyg yr andtarch neiaf i gvneithwvr tra cltIodtwl' yr ysgrythurau, ond ctto yr wvfvn nn or rhai ag ydynt yn hoffi pethan yn f'wy trwy en dest! vn well. Yr ccdd y gair capel mewn arferiad cyifredin dros oesocdd cyn cyueitbn yr ysgrythnran iicithocdd Ewrop, defnyddiodd y cyncithwyrygairhwnnwam nnwaith, ac ësponiodd ereill dysgfdig vr enw trwv ddefnyddio y gair Stmclua?-y, sef yr hwn a ai-f-erii- gan y cynptthwyrSeumig mewn manau prpit! am yr un gaii, gwreiddMt; cithr nid wyfyn dea!! i'r un o honvnt gyn. nyg dnngos tadogacth y gait-, a'i bnodoideb te! enw addo!dy (es ryfyn cam1;ynied, mynegcd Minimus en fesyma)), a byddaf ddiotchgar iddo), ac am hynnv y mne cyfeirio attynt hw y ar y pen hwn mor amherth\n- asot i'r ddadt hon a phe hacrasid fod Jerome Bonaparte yn Inddew o herwydd fod Jeroboam fab Nebat yn fre. R<n gynt ar Itrhel. Am ysgrifenwyr Geirlyfran," nid o amharch iddynt hwy .yr wyf yn dywedyd, eginr yw iddynt gymmerydygairnnoddiwrth y liall,* a'i adaei mcgisag y cawsant yn ddi(laio,ietiii, ae yr wyf hy derns y cydnebydd pawb hyddysg mewn ysgrifenadan o'i tath, fbd y than am!af o honytit yn csponio geiriau yn gy<Tredin, trwy arferiad o einan a ddefnydd.r ac a tlileallir gan y uiaws, pa un ai priodot oH a fyddant ai peidio; ac o gan!yniad fod pob .heswm a derddir oddi yma yn anghantyniado} a dirym. Kid yn unig y mae Geinaduron wedi cymmciyd v gair capet y na'H oddiwrth y Hat), eithr yrnddengys fod Hawer o wiedydd Ewrop wedi ei fcnthycca gnn eu giiydd getwir y gair yn yr ieithoedd caniynot fel hyn: —Liadin, c((pella;}i'frangaeg, chapdle (citapectit, a hat— clwpelier, a hatter); Yspaeni(-g, (cal)elo, a cardi- naFs cap, ai&o a hat-capellinu, a littte chape!, aiso a little hat or hood--cupilla, a clmpel, a friar's hood) E)t- mynueg (Dutch), kopel (kapC'r, hood); Saesiieg, citapel; a €hymraeg,c<fpc<. Ynawr,oaturioi yw gof)'n, gair 0 ba huth yw capell Pan ystyriwyf fod y Gymraeg wedi bod unwaith yn iaith y rban amtafo wtedydd Ewrop, a bod amryw o'i geirial1 yn gymmysgcdig &g ieiUMedd y Cyfandir yn awr yn gystal ag h'i- Suestieg, ac nas dichon neb o'r icithoedd eyfundii-of ei darddu o honynt CM hWn- ain, er ei fod yn air eytimsawdd eghtt, a bed cap, sef deehren y gan, y"Gymraegadde<ediggan Icithaduron geirdarddoi Seisnig, ac ya cae1 ei al.tltlel%vi gan yr hen Gymry, fe'm tneddtr yn gryf; feddwl fod capel o dadog. aeth Gymreig. a't hoU ieitboedd ereilI wedi ei gymmeryd 01 e' oddiar ein teidian; ac y mae y betthynas rh\Ngddo a cAap, het, neu benu-iss- (hoo<!) yn yr angretHTtian a ddy- tynwyd nchod yn arwyddo yn gt-yffbd a fynno cop nen Act ag ef ryw ffortld nen gtiydd, gan nad pa ua ai cap St. Martin' fa'n achos dechreuot o hono ai peidio. Pan gyferuynwyf ym!6diad Pabyddiaeth (ac yr wyf hyd- erus nad <teddtd yn gatw twl)el ar addotdy cyn yr ym- !cd!adhwn) droshoUEwropahyn, ac ystyried y def- nydd coelgrefyddol a wnai y Pabyddion o bethau a berthynent i'w saint, yn neiUduo! en beti:m, neu cu cap- mu ("vyr pawb haneswyr fod cap neu hot cardiuat yn dra gwerthtàwr ac anrhydeddus yu en gotwg); ym- ddengys i mt fod haacs yr Encyctopedia Britannica, He y cafbdd Asiadeus yr hyn a ysgrifenodd ar y gair, yn dra hatturtot, ac yM Hawer mwy tebygoi na dim a gyn* cygwyd €tto ar y pen hwn; barned y diduedd. Dang. owd y <mwt ydynt o wabanot feddyliau resymau rhag- orach dros eu tybiau, byddafO dra p!tarod i ymwrthod a'r eiddof fy hua, a derbyn yr eiddynt hwy; ac os na wnaMt hynny, <Hsgwy!iaf iddynt, o teiaf, i addef fod capet yn air "'nëalladwy, ac feJty yn auaddas enw add, otra tra y mae enw addas yn ein meddiant, yn nei!!dMot gao fod geiriau y Gymraeg, fet yr Hebraeg, y Groeg, a'r holt hen ieithoedd, ya ddaHaaiado! o't gwrtMdrych- l au, Yc, pob gair cytan&awdd yaddynt. j 'uthodd¡ lleibio fyysgr!M,gwnafychyd:gsytw- adan ychwanegoi ar ysgrif Minimus. Nid yw fed He oaddoiiad i ei!nn (medd ef) yn caet ei atw yn gyssegr gan ei!nnaddo)wyr ddi,m yn di)en yr enw tcitwng a dde- d I' d f", wisodd yr Arglwydd ei !mn ar te ei addoiiad e.! Gwir, profed ef fod yr Argtwydd wedi dewis yr enw capel at dy adttoliad iddo ef, p& un a eUir caet ei wrei- ddyn ai peidio, a thyna'r ddad! ar ben. Am !ythyr Phito Gomer, y mae yn wetedig ynddo fod ei awdwryn ddyn deaHns, gwybodus yn nytedswyddaudynion<r- eiH, sef y dylent ymddwyn yn hynaws—ond pa fodd y dihangodd ef rhag y cyftyw ddytedswyddau nis gwn i, mwy nag y gwn pa fodd y dealtodd ef brif ystyr y ga!r mewn dadi yn amgen na'r dysgedigioii hynotfaf yn yr oes ddiweddaf." Nid wyf yn dyaH i mi geisio diangc rhagrhwymau hynawsedd.ac aid yw M. yn dangos yn mua. beth y troseddais, ac hyd ncs y gwneto hynny, odid nachyft'inr n ynddtenog; gobeithionadoes Hawer o I niwed i ddefnydd!o taith wabanot am ddyn a tyddo mewn ymchwydd yn dibttsio ereH! mewa pethau nad yw ya ddeaH ei hnn; os bcrmr ychydig lymder at y cyf:yw yn drosedd ar reotan bynawsedd, gwybydder fy mod yn ystyried hynny vn gyson iawu ag addfwyr!- dero'r iawn ryw, ac ynangcnrheidio!; dariicned N. fy Hythyr b!aenoro! drosto, a gwetcd i mi arwyddo a gweled i mi ar%vddo hynny y pryd hwnnw, ac fct)y gaH?n roddi her iddo ef brofi fy anghysondeb. Am fy ngwybodaeth yn ) hagoi i ar ddysgedigion hynottaf yr oesoedd diweddaf. gwy. bydded nad oeddwn wrth ysgrlfenuu fy Hythyr blaen- oro! yn chwennych ystyried fy hnn yn ddoethach na hwy nac yntef, eithr cynnygats ymresymnn:, a cbcisiais gan y sawi oeddynt o fam wahanol i synmd y gv.'t'th- ddadleuon n ymddangosent i nu yn gedy'in yn erbvn e:t ¡ tybiau. Hcfyd, md \vyfn arferoi oddctbynneb pyngcian o iicrwydJ fc.d dysgedigion yn eu h.n-dde!, oddigerth cael o honof resymau boddionol dros yr hyn I a gynnygant I'm hystyriaeth, yr hyn y gaUnogIr hwv i raddau pell i'w wneuthur t)wy ddysge;diacth, dim pelt- ach na hyn yr a dysgeidiaeth mewn dad! gennyf tJ,1 Drachefn, a ddichon Mr. Minunns eawt rhat o'r dysg€digio!i!)ynodhyn, ag ydyntwedi cynny, oirhain tadogat'th, a dangos cymhwysdcr yr enw, cape!, ar addotdy? Pan fedro efe wnenthnr hynny bydd \n ddigon cynnar i ni .siarad am hyn; dangosais cisioes, nad yw'rsawl a enwirganddoefyncynwrdda'rpwngc. j Unwaitii etto, y mac gennyf nnnau fy nysgedigion In tu, yr hynod ddysgcdig Amsworth, a'r rhyfcdd I ddysgedig" awdwyr yr Encyclopaedia Hritanmca, a'r gwahaniaeth mwyáf agan()'Qdaf rhwog' {'in d-sgedigjon yw hyn, fod gwyr cnwog a rhyfedd ddysgedig" M. yn myned hcibio i'r gair mewn dadt hcb gynnyg dangos I ei dadogaeth a'i addasrwydd (o ieiaf nid yw M. yn mynegu hynny) a'm dysgedigion innan yn ohhain y gair yn oi ct! medrnsrwydd i-w wrfiddyH, nen ei ddech-I reuad; o gan!yniad, gobciUMaf yr ystyrir n o !eiafar gyfnwch tir ag M. yn ttyn o ymdrech. Wrttt ystnit'd hyu, bydd Hawer yn bated a fhybied y bunsai yn gwbf gystal iddo adaet ci ddysedigiûn He'r oeddynr, 1tg j'w dwyn yn dystion dros achos ag nad ydynt yn son am dano; m ddywedaf mai segnrddyn yn ymwnpud a segun!od,yw MI'. M. ar y cyfrif iddo gasgtn cyntufcr o dystiolaethau ac enwan amftcrthynaso! i'r tcstxn ynghyd yu ei hthyr, (canys Htaidaddrffodyr Mtth ardderchog hon, wrth drin pwngc vn gweddn yn Hnig i'r gwr a fedr weled din-yg hýtmwsedd mewn pawb a fyddont o wahano! teddytian iddo ef ei hun; a dichon ambcH un tbd mor angharedig a thybicd -eibod yn etfaith meddwl anhybiyg ncn ntfaèldig;) I eithr anturtHf ddywedyd y bnasai gwbt mor fnddiot iddo fod yn scgur. Fc'm tncddwyd unwaith i feddwt ma< mewn awr obedrondodyrysgtifenodd efe v rhan hyno'iiythyr, ond wedi edrychdtosei !ine)!anyraii waith gydag ychydig fnny!wc!), cefais Ie i iarnu fod fy (I(Iizilit o wasanapth ei ho!) gyl)neti(leiiii. Da. gwe!ed cymmaint o arwyd<'ion I gostyngeiddt wydd yn Minimus, pun y mac yn ystyned ei hnH yn anhcitwng i ddwyn esgidian," rhai pub! ag ydynt dros atw addo!dy yn gapei, end pan ystynom fod hyn yn caet ei gyfyngn at y gwyr da hynny, y mae !}Qwer o arddcrchowgrwydt) ei cstyngeiddrwydd yn diftannn, canys yn He bod yn anhcihvng o ddwyn esg¡l.1 iau'rgwyrdysgedigag ydynt wediolrham y gair ?vn belled ag y gaiiasent, y mae efe yn ysty. ied ei hun yn ddigon teihvng i fod yn farnwr arnynt hwy, gan itacru yn y modd mwyaf aHiHieiedig, m:u .segnrwyr \n ymwneud a segnrdod" ydynt; hid yw hyn ond math o hnnan-ymwadiad hnnanoi, n&n ucbeHrytiig, (os nad yw'r ymadrodd yn wrthf'fiyv.ediad inewu geiha:;). Nid yw gostyngeiddrwydd hancrog, neu cr mwvn ennm pwngc, ncn ymddangoH y!) iset ct mwvn derch- afiad, nemawr gwcii na'rncheifrydcdd mwyaf atgas; a meddytia Hawcr, ei fod ya waet)). Mi WH fed y fath beth a gwneuthur defnydd anaddas o ddad) yn.s:hy!ch geirian; ond o'r tt) ara! gweddns yw cono fed agos pob dad! yn ymddibynu ii:)werar ystyr geirian ac am fod Minimus yn cydnnbod fod yn fwy dewisotgnnd'toygait-Tvaddoiiad na Chape), y gym- mwyRas ieiafa aHwn ddisg'.tyt ganddo efyw peidio dad!u dros yr enw Ü1peJ, i)yd oni fhan'o efe rcsyman a'< fneddo i ddewis hwnnw yn hytrach nag aratt. ) Am ymosodiad Minimus ar loan o Fynwy, nid wyfyn chwennych dywedyd dim; y mac ef mewn ocdran, at.! tfbed drasto el hnn. A ehyda phob ewyiiys da i'r hoii Gymry, pa nn ai o'm tu neu yn fy crbyn fyddont yn y I ddad) hon, y taasgrinitf fy hun, yt eiddynt. A.e. PtfiLoGoMER. j

At Ai-graphiudgdd -S'<'rcM Gomér. -1 MR. PEnR,Eich"ythyryny Scren ddiweddafsy'n dangos tipyn o'ch doniau chwithan, ac am waith y pry. dyddion i T. o'r Nant. y mae'n ddigon diniwed a dirag- ttth, ac yn Hawer mwy cymmwys testnn aa thestHn eich IlytliyrchwiyrigwynebSei,enGomer, Weddwcljcliwj,li Gresynais fod testun mor anhaeddo! wedi ymwthio i mewni'rSeren;" end gresynacho lawer ddat'fbd i'ch Hythyr chwi ymwthio i niewn, yt hwnsydd yn ddinatd a rhyivgns dros ben, ac yn !hmn o wcnwyn acanghar- iad. Fe wyddm y prydyddi"H yn dda pa fath ddyn oedd T. o'r Nant, ac felly yr hanes a roddasoch chw; am dano, nid yw yn newyctd yn y byd i neb cann ddartu'r ptydyddion euhunainet cotamT. a hynnyaHt iddo wneuthur ei !n)nan ynfwy ptydydd nag un at ait ynhoH Dywysogacth Cymt u yn yr oesocdd diweddaf, a pha ham yr ydych chwi, er ekh cywilydd, yn go?anu y ma- j rw; yr wyf yn sicr fbd yn end calou i bob Cynuo ys- tynoi o ddadtcn eich Hythyr; meddwch, "0 na bna?ai thinweddau y Gwaredwr yn destun gan y behdd ddadsehuo arno." O! yntydrwydd <'ic!t pen chw; medduf iiiijau; a dtan tbd eich ymcnydd chwi wedt ei gorddi yn tasddwfr, gan ryw faidarddMr segurHyd a fu ryw dro nen gitydd yn gwenwyno eich bnarth yn y gym- mydogatth. Y n)ae T. o'r Nant yn y drydedd ncf er dim a wyddoch cliwi am dano; pa haw! sydd gennych chwi i ofyn addefnyddtodd ct' eidalcnteranthydedd ei Atg!wydd? geHir meddw! nad ydyc!) chwi ddhn yn defnyddio eich talent eranrhydedd i'ch Arglwydd; ac yn wir y mae eieh ttythyr yn p) on hynny, ant ei fod L gyd ages drwyddo, yn dangos ysbryd cynngenus, ac yn dangos dt'wgnwydaManghymmwysyncichsioi, ac yn dangptnad ydych ddtm yn gwybod pa beth sydd yn gymntwys ¡' rouivger bfon dynion mewn papur ne- wyddioo. E. C. E.C.

r GOLYGAWD BYR 0 GYMDEITIIAS GENHADOL Y BEDYDDWYR. FFURFWYD y Grymdeithas hon yn 1792; Manonr arnt gau Eisteddfod, a gynnwysat ar y cyntaf bwnp o d<!yn- ion yn unig, ond yn awr bedWllr Hr ddeg (u' /tt<yHtM' gweLnidogion gan mwyaf, y rtmi a ddew!sn'ynghyi'a)fod b!ynyddo! y Gymde!has, yr hwn a gynbeiir ar gytch yn Ketterins; a Northampton.* Thomas Kmg, o Birmingham, Trysorwr. Aadrew FuUe: o Kettering"Cofiadul'. Rhcnh' tt'ysot-au't' Gy)ndeit!)HS hon yn ddwy ran; y Ha: i gynna! y geHnad\vri, a'i' i!a!l i Gyiietth:adau'r Ysg'-ythutau. I Ei hadgyfnerthoeddydynt gynnwysedig mewn tans. g)'i6adau a t'hoddion biynyddot, Cymdeithasau Cynno)'- thwyol, anihegion oddi with Fibt Gymmnnt'aoedd, a C))ymdeithasan erciU, casgHadnu cynimUcidfaot a Cliyiiiutit-oddiuii Legacies). I í RHAN I.—SEFYLLFAOEDU CENHADOL, I I I y?, y?t Ilehiyin, 1814, I ASIA. I SEFYLLFAOEI)D \'N 01, TREIN YR AMSER Y SEr\U- j I I,WYD II" N'l'. j Y sefyUfaoeddccuhado! yn y DwNv-airi -(Iynt yii- niferagugain, rb.a ohonynt, IUcJ;"is Sirdhana ae Am- boyns, a raid fod yn Hawn 4,000 oimduoedd oddi wrth eu gitydd. I- 1. SEHAMPORE A. fnAr.CLTTA. n_ '7& r \l'mAHON, HI'l.1. Ca'} a JJiW'Slmwu, yu.'J. TVÙnl, Lawson, Eustace C<t)t'M, Cy ''ttt'M sydd !M(/< cyrlwedd yno) M lIJr, I-ales ar ('tjor-£laiih ttie,ig yft,,)" « sattlt < bl'O((.'f1' bro. diwiol, lÙisJma, Blwgcat, NælD, Jlanil; Jaluill,, M Sefydtwyd y sefyUfa yn Sey,aml)ore yn 1799, vnc'hyich chwe' mtynedd wedt dyfodtad y Mtd. Thornas a Carcy fet cennadon i India. Y mae Soampore ynghylch pymthpgm!!tdtri't-Gog:edd o Gaicutta, a) tan orlIew- mot yr aft.n Hoogty. Yr cgwyd(to) m- yT hon y cyttun- asant i weitin-edH oedd, na byddai MM ymncymo me/Cn g«7M'ad briQ(lo1 id£lo ci /tMK, and bod i Ùit beth IJymwg « CM- nWi¡1 gUll bob aelod o'r <<j;M gael ei ddrw!fddi!) c7- &ufM i'l' gcmwdwri. Trwy wcMht'edu ar yr egwyddor {ton y 'Hae Dt-.C.u-cy yn yt-Attuofa, D)-. Marshman yn yr Ysgol, a Mr. Ward yn yr A'gi.nir-dy, wedi cyfrnnn cryn iawer yn fwy na 10001. bob un yn flynyddot tiiag at y gorchwy! hwn. Y tat a bryn-.vyd t'rgennadwii a gostiasant agos i 4,0001. fe'u pwrcaswyd ar dri o anise! au gwahanoi; ac y macnt wcdi eu gosod ym mcddiant y Cenhadon fel Gwatchodwyt-("T,.M;pp? ?ros y O),n1-I' deithas. Cyuhwysant annedd-da: i'r Ccnhadon ysco]- dai, a Neuadd heiacth at addohad cyhoedd; het'yd Atgtajff-dy, yn yri.wn y inae deK Argrathvasgc ar w<lith yn ddiorphwya; Tawdd-dy (Pv ./In de:Y ) liythyreunau, I' yn yrhwn ybwri! ncuye\v)ieir atgrat}'ythytcnn:n) i'r rhan fwyaf o'r ieithocdd Dwyreiniot; a iiic-Iiii 1 Wttcuthur pup)!)-, yr hon a i 9()Ntll 10,000 o rupees, nuil 1250l. Y dcfnydd o'r hv.n y gwudl' papn!- a dyf yn and yn y w!ad. Ac os t!wydda'r cytmyg ete a dty aHan, yn dm ttiebyg, yii fendith fa<T i'l' ho!t wiad. Yn y st'fyllfa hon dygtr yndaen py.(ieithiad j c'r Y.sgrythnran y tn hwnt i bob (lisgivyli-,i(i ac ang. nraint. GaHuogwyd y Cenhadon, trwy en Cynu!ctthas en hnnain, trwy'r Bibt Gymdeitbas Frytanaidd a Thrantor, trwy haeHoni erisíianogion yn yylFipdm Ymhrydatn a'r AmcrtC, a thmy en lIat'1I1' dysgedig (u hnnatn, n<ewn gwahano rafhtan, ] gyneithn'r Ys.;) yth- nran mewn rhan, nf-n yn gyfangwb!, .M!7A «;' h,!g,íÎJI, ac t'w I.argranh niewn un rhttcdiowahanoi :eithoedd, gan ein cynnysgacddu a. I'hagolygf'¡1 o'r mantcision mwyafpwysfawr i boblogaeth afrifèll Asia. Rboddir hanes neiitdttol o'r cylieithiadan hyn yn yr all ran or Go!ygawd Byr hwn. Ar ddeis\'1iad t) igohcn Serampore, a t!mvy gydsyniad y L!ywodraeth, y maet.t yn pl'egethn yn pghvys y phvyf, ond nid ydynt yn c)'ll,Imcl')'d uu wobr o arian .un eu gwamnaeth. Yn y sefyut'a hon y mae'r Dr. Marshman yn cadw ysgot gydwesteiot (bow'ding school) i fone(tcligion ienaing, a Mrs. Marsinnan, un aratt i fOlwddigean ienaingc; hebtaw hyn y n)aent yn Macnoti a)- ysgot rad yn c! y cyn!h;n Lanca;teraidd, nen,f'J'ytanaidd. Yn ebrwydd wcdt sefydiiad y Ceniiadon yn Seram. pore, a Mr. Carey wedi caet ei drcfnn i fod yn Athraw cadci! tog o'r Snngskrit, y Bengalae, a'r Mahratta ynihrif Athrofa G%vai-eli,Iitwtid Wi!iam, a't gymdeitha: wyr yn caet acttos niynych i fod yn Caicxtta, gwahodd- wy'i hwy i bregcthn yro mewn ty annedd. Wedi iiynny adeitadwyd 1'.9' addotiad cyHens yno yr hwa a gostiodd agos i 4,0001. Yma yr ymgasgia cyn- nnHeidt'a gyft ifot: a chryn lawer o Hindoos, Mahomet- aniaid, Poftngnese, Armeniaid, ac Ewropiaid ydynt wedi en ychwanegn at yr egiwys, ac y mae amryw o'r brodorton dychwcledig, o ddoniau da, yn pregcthu o dy i dy, ac mewi) gwahanot barthaH o'r ddinas. O'r gangcn hon o ) cgiwys ga!\vyd Hawe)' i'r wcinidogaeth a dant'onwyd amtyw o honyitt i sefyHfaoedd erem yn y wtad. \'ma y mac iiawer o'r pregethwyr brodoro), yn nciitdnol J(recshnoo a Sebtiki-(tim, wedt bod yn dra HwyddianMus wrt!) brcgethn'r efengyl ymhtith y bro- do) ion a'r nuhvyr Ewropaidd Yngwat c!)!'hwd(! W!!iam (PQrt William). Yn ddiweddar fftufwyd tl'ugain o fihvyr o'r42ain catrod (i-eg-iinent) yn egtwys nciHdnoL athn o weinidogion, a phedwar deacon, o aches ell L'od yn fynycti yn cael eu rhannu a'u ftydoti ar achos gwasanacth neiHduot. Ymhiith yr Hindoos a fedyddwydy mac amryw o'r R'ahmans, neu OSeiriaid India, ac ereiU o gast, neu radd udlel. Yn gynnar yn y nwyddyn )8l3, dacth llawer o'r fath hyn, o fewn ychydig nUdiroedd i Seram- porc, i wybodaeth o'r gwirionedd, trwy ddariien yr Ysgrythnr yn nnig, a chyfarfnasant at addotiad crist- tanogol ar ddydd yr Arghvydd, cyn caet o honynt on math o gyfrmach a'r Ccnhadon. Yn ebrwydd wedi hyn bedyddwyd y thai hyn, ac yr oeddyntyn dywedyd fod cynnifer a chant o'n cymmydpgion wedi en hargy- hoeddi o wirionedd y gl'ctydd gristiaaogot tj'wy'r un moddlon, end en bod yn caet en cadw yn ol rhag ei phrott'esu yn nnis g!*n ofn coiU en Clt, a'r cantyniadau o hynuy. Bedyddwyd pedlar ereiU o'r Hindoos, o gust uchpl ar y 30ain o Dachwedd, 1813. Yn Calcutta a'i chymmydogaeth yr oedd saith o'f brodyr brodorol arwaith yn pregeth)), &c. Yr oeddynt yn cae! en cynna! gan amryw o garwyr yr ctengyt yuo ac yiii Mbrydain. Y tuae Sebuekram yn prcgethw mewn ngaino wahanol icoedd; Rhagvat, mown unarddce Neeio, mewn o gylph deg o dai anncdd; a Manika, mewn chwecit ereiU. Y mae'r pcdwar hyn yn pre"- ethtt yn bar):ans mewn saith a dcngain o dai gwahano; yn ystod yr wythnos. Yn y gwarchg!awdd, lie yr arfe.rid gwahardd y Cenhadon t brcgethn, y mac cvfar- fbdydd bob bore a hwyryn yr wythaoa, naill ai i weddio. pregctl,u, nen gyfrinachn yn gref'yddoi. Adeitadwyd Ty Ysgol yn Calcutta gan y Cenhadon, yr hwn a ddtchon gynnwys 800 o b!ant, wedi ei rannu yn ddwy ran, y nail! i'r bechgyn, a'r Hail i'r genethod, lie y dysgir hwy i ddartten yr Ysgrythuran yn y Ben- gataeg a'r Saesncg, ac ysgrifCDnii a bwrw cyfritbn, yn ot yr byn a clwir yn awr y Cyfnndraith Brytanaidd." Gwrthddrychon y SEFYUHAD HAELioNus" ydynt btant y ttodMn o amryw wiedydd, gan gynnwys plant Ewropiaid « fcnywaid brodotot (gradd o ddynoh'yw a t>sgt'tTlnsil'yn fatvr, a'r t'hai t-iddo Anne:unid, Hindoos, Mahometan:aid, Shmatra, Mosambiqiic, ac Aby.siitia, ac vn neiildnül eidfto Pabyddion Po!'tuga), milûedd o'r rhai yu:,nL yn crwydt'o ar hyd yr heolydd mewlI pob math o ddryi" iotu a gi-esynoidet), Y mae at¡ ¡ iOO ar hn'ati't' cisiocs. Atoh'gir hi gnnMt-. Leonard, dyn ac, ymi-odd?ar. Acih))))o't-hyfib)dd.vy)'yti ')' y?oihc.-t. yn wiif&ddo! gyda. Mr. Thompson i Pat:?, n s?yin')'?? ys?o! ynoiGi'istianogionhrodo-o!; ac ne!h un aiaU.! mab Mr. LeonaTd, gyda Mi-. Robmsc? i J?Yu, i:s y :i.L' iiiab Ali-. LeoiiitTcl, gytiti i.. v eg-I'VY(ILI0.1- ("?i 'i'i? Seiampore, uc ynVidynvattee, pcnh&r-in.iWi th\jig; ddau, y mae ysgolion vcdi en hagí)r, D. S. Dygir yr ysgolionhyu, uc mcwn g'.r, hano! sefyiU'aoedd Ce!)had&!y yn.c!i yij v fa):) fbdd edrychir attynt gan ang)u'cdui\vy)'ci- niv-yi] y' <vch-. a '!uud iddynt fyned tt-wy'r ho]!'drcfn, os an);eli f. ''eh- athtn yn euog. Ac am fod yi- c.tt-' en dysgn yn yr ho]i ysgoliolJ, y mae'r tf hnnain yn y modd ityii yn oti'erynot i ddysgu plant anginedinwyr yn tgwyddol'ion Cristianogaeth. (f'W BA.HHAU.)

YN A PlIttIF ABr,.T,toLDD CYMRU. DROSYR?YTHNOSGANLYXO! I I ,[:. 1 I )  t- ? ???. ? -t c,.J r" ) ,.=,.¡ -= s=" .=: DYDUIA V. 11'1 J'IlJ[f.JJ; jJflrffj ¡:Ji 1 tHl Ii f i^ **• ™ "■* "» ^i*1" '"• Cu LVI C- 'i- C- I [|o i| :) v t) < 1 Us j [; U] I I -11-1- EBRIti. |A. M. v. M. A. M. A. #I.|A. M. A. M. 1\1' ,L M. lu.IA. M. Mercher 12' 8 2? 3 42 9 IS 9 4210 12 10 49!ll 431? 22 1 121 1 32   20 Ian 1:3 9 15 9 3011O OliO SOH (j 11 30j1'2 :30 1 102 ?g 20 G we nor .1410 SjlO 13 10 48*1 1811 48 l-> 18 1 18 1 58 2 48 3 8 SHihvrn .OIO 5?1 611 ?1? (?1? ?1 62 62 40 ,y DOI:3 56 Sal 16 11 55)11 "51 12 SM'l2 54j 1 24 1 54| 2 54 3 34 4 24| 4 44 I?u!i .I/2 2712 4?1 I'fl 4?2 lv 2 42[ 3 42 4 g?5 1? 5 32 Mawrth 18, 1 15 1 30 2 1 Ci ? 3 0 3 30| 4 30 5 101 6 ?6 ?0

GORUCilWYLWYH. 'T 'I i,astf-, i i -N e(i (i Da"t(\ Thomas, Siopwr Caerphitty Parch.J.Edmonds Pfny')ontar0g)vr -D.E.Joues HanirtMcnt DavidJenkit? i()t)tf;)(.n Tit.M.Upwe)yn,Postmastct- Cacrdydd -Pust-OtHcc' Merthy.-Tydt.t- -W.M.D?i.,Postma..ter Ahenh?-—- -Jo!tnj;ynoh,P.)stmast<-r Caertyrddtn J.Eva?s.Argraitydd.&C. Llanelly .JO.111 -to, Siolmr ?S.? ?- ?"?'?? ????4f. r: ??? ? Llanymddyfri D. U. !tees, Sin}) Issa La?adM -ThomasTi.omJ Aber.iOtiddu,- C?urt? Cry?y?l -J.u.Pncc,Postmastcr Hwitiordd -?.?mp.sThomas r Trefcli-aetit DavidTtiomas AhRigwaun -IIfnry??ans Arberth Parc!?'iitiamTho!nss AberystMtth -P?ch.JohnJamps A?ertoh ? Ca!<?!) Lewis Hanbedr pont Stephen Hugh Jnnpg, Post-magtc.. Gtanyweru-Ystrad David tUcttards fthaiadr Edwartt Jones, Postmaste!' Amtwch Parch, .John Evans lit)dedern ()w,;n Wtiliams, Postmastef Bpnjami.tJonM LIanp.-chymedd Thora.M, Postmaster Hryns.engcyn v,. Rohfrts Dangefni.- Pichti-d Jt)n" Ban¡?;or David Roberts, Boo!dH)1de( PwU!.e!y Parch. Benjamin Jones Caernarton Rice Jones Tremadoc- AVilliain Williatns Dtmbvch Thos. Gee, 1\rgl'atfydd, &c-. Wrexham- J. Painter, Llyfrwcl'thwr Danrwst Wii!ia!nDavi<a Knt.itn- John PililIilJs, 1.Iyfrn:ertb UangoHen John Edwards  Ba a R. Sandfrson, ArerafFy<!?, Do!ge:!au- Richard Jones, Argra?ty? Ncwtown Parch. John Jones Mad.ynneth. RichardJoncs HanfyUui Edward Pnce Liamd!oes Abet Jones r If- Casiu'wyddar\Vysc EvanLewis,L!yfrtt'{-rth?,<, JohnTihh!ns,Ar?'y? P- ont, ypoot p;.?, Et???gr Jon<-s?. Uundam ]s,??n & Co. W??, 't- Square; J.White. yier street; aM.Jones?'.? _?. Newgate-Street. ???. AHERTAWE: Ars:mphwyd a Chyhoeddwy(l.a.nba1J i I? NK LAI, ynHEOL-v-CASTKLL, i'rhwn ydyum" Hysbysiaeth gad ei ddanfon, yn ddidrtul CO. lJerbY/lir (Iysl/siad{m acEnwau gem NEWTON JJ/$' (glJnl T,j'on Nr,;VTON), A'O. 5, fr.<J!frVCK Sfr'tø'¡; NF:JYGA.TE-ST1f.RE1': ilir. J. WHITE, 33, <t MI'. M. JONES, 5, NEWGA.1'r:-8TUEEI', LLUN1!Al ",j-- SWANSEA: Pritite,,t]  'J(11" SWANSEA: Printed and PuNished by D.JEN?? CAsTLF.-siR,E)ST, to whom Communicat:ons, po!t-p?' lite reqm'stpd to <M<-t-.s OM????cr?Mme/t?srccezM? ? TM?MM. ??'<??'FC?? M? CO. (?<a? 2'.<r?.MM ??f< A'?-wro?), A?. 5, W,4 fl0 .SQ!7??K,A"A?n??'E-.0'?E?f? ?r. )?7??'?) rklf? sya??y, ? 3JPr- Af..70?'E?, 5, A'??MT?s???