Welsh Newspapers

Search 15 million Welsh newspaper articles

Seren Gomer

This resource is free of copyright restrictions and is published under the Public Domain Mark 1.0.
Hide Articles List

7 articles on this Page

I - BAKDDONIAETH ' ??-—-"?-?—.…

IAt Argrad4 Serp: Gotner.…

News
Cite
Share

At Argrad4 Serp: Gotner. t SYLWADAU ASIATICUS AR Y GAYp CAPEL, I YN GYWtR, VI amg",lir €tMP yM anoMufinatiwy oc annealladtvy, <!<- o I ptlYlll(ld yn angkyjnniwys ar Ie o addoliad, yn nezilduol t ra fyddo -tiinynt criu-dcvlladwy a4c egiui-haol eY hyit fe- dilytir wrth y gair, sef ?</?t< MCM Addoldf¡. MR. C,014ER,Byddweti eyn gareaieced a rhoddi He i'r ninethu ean<ynot yn eich aewydtUen fuddiot, yn nghy!ch y gair Y mae amryw o'ch cohpbwyr -wedi yi;!Yt,ifvnuti ar y pwn,-c, eithr yr vvyf yn meddw! y eydtM'bydd pawb ei fod yn aros y' nn mor anegitir ag II ygnsodwydefganAsiaticus. H'f'rydwdl gennyf fit. -ani rheddi eghnder ychwanegotarno, cithr thaid i at[ ¡ addefnad wyf aMttog i hynny. Fy rnhrif ddibec wrth ¡ ,gyfieititti gwaith Asiaticus pedd cacj aitao ei dadogaeth a'i gymhwysdet t ddynodtHe o addotiad, osoedd hynny yB gaSaetadwy; osan!gen, <twyn fyngwtadwyr i'w ad- aet, a defayddio gair mwy cyttnno! ag ansawdd ein ta:t! a daHuoiado! o'i wrthddrych ei hun. Fy ntben wrth ysgritecBn y !!iaet!au hyn yw dacgos fod sytw. ,I adan AsiatictM yn gywir o ran dim a ysgn<enwyd i'f gwrthwyneb, ac a ymddangosodd yn Setcn Gomer, a gah< am brawf ychwacego! oddtWf& etch eohebwyr y thaiagynnygasaat ystyriaethaH gwsbaao! o hpao, os yw bynny aMuedig; a sierhaf iddynt mai aid mwy dew. ¡sol g.elHlyf y r,yntat'mù olaf. (hvnaethum sylwa.tau hoHadot eisoes ar gynnyg E. C. yr hwn a d)'oia fod y gait yn deiH!aw o cop; addef-, aiset fod ffy!)cynnygynne8ymH yn !te baem ac ym- I rys&ui (,ac nad oedd nemmawr gwahaniaeth rttyugddo efag Aeiattcos am dadogaetb y gaf), end wedi cytbdt o Lonofy gwrthddadtenon a ymddangos<;at t mt yn d<a Jlatturiöl, yr unig atteb a get'ais oedd, ei <M ef etto c'r un tarn ynghyich tarddiad capel 0 cap." Credafna't ces neb- yn disgwyt i nn wnc')ttnn' pettach sytw o hyn M<< dywcdyd fy tnod i:inan etto o'r farn ei ibd efyn an. alloog t symnittd y prif wtthddadtctMH yn efbyn ei bw!)gc; ac ychwanpgn, fy ntod yn gryfo'r meddwt fod f% hoitadsu biacnofoi iddo efyn anatteboL Tybia Powysiensts fiid capel yc tMRU o coleu (add- CfIHígof, ystatelt, neu gangeU egiwys),ond y yntef yu brttmch ei brunon na'i byt'dra; aid yw yn eynnyg yvircliytmu, ond nae)m yn ddibetrus; o herMydd pa bmn fc-iu tueddir i ebdthM) tod ganddo resyotau cedym dros L,acriad mor bendant,&c y bydd et'emorgytiMnwynasgar t'n cyiŠJ,oeddi,c er eymnd amhuon ei wtadwyf anwy. bedtM, a< am fy mod yn dtsgwyt gweled ci brawf, ac yn cywpnoych pcidio ci osod i'r dtanerth i y-sgrifenu twy tta: ttuwaith u'Bt ptegid i, dymunol fyddai gennyf wy. bødy eymhwysderoalw ceetz (d ang,-J'i) ar egtwysaa (capet), gan fod cafett neu gauge!! yt) perthyni'rcape! Ct hun, fet ei getwir, sef yr hwn a berthyn i'r eglwys sefyiiedig; amgapeU yr YmneiHduwyra'rTrefnydd* ion, dilys yw iddynt hwy gymmeryd yr enw oddiwrth yrEgtwyswyr, heb feddwt nemmawr neu ddim am ei arwyddoccad, ac er dim a ym(idengys i'r gwrthwyneb, cymmerasant hwythau ef oft(liwrtli aelo(latt eglwys Rhufain; agwybydded Powysiensis, nad wyf yn di- brisio y gair 6 herwydd hynny os geUIr prefi ei fod yn dynodi Addolfa; ymhcUach, gan rod y sawtsydddt-o< drcfn egtwys!g esgobaethot yn barnu tod Eglwys yn enw addas ar Ic o addoiiad Ued heiaeth, oni iyddai Eg. lwysan yn enwmwy dar!uniadot a dea!tadwy ar te by. chaj! o'r fath? aC yn bennafoH, os yw cape! yn tarddn o cafell (cangell o cyiz a cell, sef y & gell). Atto!wg, pa haw! sydd gan neb ond Egtwyswyr i alw en haddol. dai, t'c, a'u haddot-dai mwyaf, wrth y cyfryw enw? Drachefn, a ydyW yn a! ft rot yn y Gymraeg fbd K yn cyfhcwid i l yn nherfyniad geiriau, ac f i p ynghano! geiriau, megis y gwelir uchod) os yw eM/fM yn troi yn gyfreithton i <'opc<7 Nid wyf yn gofvn y pethan byn o herwydd fy mod yn hydernseu bod yn anattebadwy, Rid wyf ychwaith yn difgwyl i bob anhawsdra neu wrt!)ddadt a eUai ymgynnyg gaet ei gyflawn symud oddiar y tfordd wrth ymdrin a'r pwugc hwn, otterwydd fy mod yn ystyficd nad oes nemmawr o'r pethan am. !ycaf mewn natnr, dysgeidiaeth, a chtefvdd, yn hoUol rydd oddiwrth anegtnrder a graddan o ddyryswch; pa fodd bynnag, dytat y pi-if wrthdda(lieuon gac! pn sym. mnd, a dytui fod ychwanego du pob pwngc a gynnygn i'n hystyriaeth, nac yn ei efbyn, cyn disgwyt iddo gael derbyniad gan neb bd'Hgerth y,,4awl- a lioffaiit orphwys ar hacriadatt yn hytrach na myned i'r dt-au! o ddea!! rhesyman; ac oddteithr i Powysiensis acE.C. wneu- t!x!r!hyw beth cyffelyb i hyn, ystyrir hwy gcnnyf n, a -c11an yt!:an andaf, debygaf, o ddarUenwyr Set'eo Go. tUt:r, yn anaHHog i bron yr hyn a haerasant. Y maesy!wadauMintmns yn ymddangos i m! .<? amhcrthynasot i'r pwugc uiewH dadt ag eiddo ei gyfaii: o RmnHey, y mae'r ddan yn nrwyddo mai n') wyth sc- glit-dod yw ymdnu ag ef; ae yu wu-, os na roddir gwell r!tcsyman dros y naih du neil 'r HaU i'r ddadi na'r eidd- ynt hwy, pared wyf i feddw) y bydd Hawcr o'r Mn tarn a hwythau amhyn. Bodd!on wyfiaddpfy bnasai Uythyr Asiaticns yn gydawnach, ac yn fwy boddhao), vsgat- fydd, gan amryw, pc sytwasai ar y gair yn Amos %ii. 13. Pa nn alanwybodaeth o'lfod yno, neu farnu o ttono na fuasaUtynuy yn eghu-o'r pwngc, ti fn'r aches o'r csgentusdod hyn, nis gwn i, canys nid wyf yn gwy. bod pwy yw efc, na loan o Rmnney, na Minimus, ond andwg yw i mi nad yw cyfeirio at y He hwiinw yn Hn math o gynnorthwy i ;;at! a!!an dadogaeth y gair, a dc. :)U ct addasrwydd fcl euw ar addoit'a. A thra bodd!on ydwyT i addef, aad yw bDd Ty eiinn yn niyned wrth yr "n enw a Thy i Ddnw yn dinystrio yr enw ar ]e o add- o!iad Pn L!uniwr. Eithr gan fod Minimus yn gosod ho)! bwys ei farn ar yr srfcriad o'r gair unwaith yn v Rib), ac ar ddehongtiad amryw csbonwyr o hono chwennychwnwybod y ppHtan can!ynot canddo cf (canys nid gwiw iddo be!!ach ddywedyd nad yw Yn de:iwng osyiw, o herwydd g<u!wn ddwyn ei yrnddygiad ei hun i wrthbron yr ha&r4ad) :A wyr Minings am ba reswm yr arfetwyd y gaircapel yn Amos vii. )3. pan y Mae yr nn gair gwreiddio! Hiosog yn y nawted adnod u'r ocnnodlronno y'l'tC'ael M gytieitim eyiiegrau, acnid capelil ac mewn manau preiH troir yr <tH gair gwi-eii,ILI. iot yn megiTS Ecs. xxw. &. a Lef.xx. 3. Ouid yw yn amtwg fod y cyneittfwy<- dvsge(lig ac enwog, ryw ddiben, a'r na's gwn i am da,\)o, yn ewy!!ysio "osod rhyw nod o wahaniaeth yn y Gymraeg a'r Saesnes ar yrhyn sydd neb wahaniaeth yn yr I-Iel)riie,,? Pc!)oddi wrthyfn f;tddo cynnyg yr andtarch neiaf i gvneithwvr tra cltIodtwl' yr ysgrythurau, ond ctto yr wvfvn nn or rhai ag ydynt yn hoffi pethan yn f'wy trwy en dest! vn well. Yr ccdd y gair capel mewn arferiad cyifredin dros oesocdd cyn cyueitbn yr ysgrythnran iicithocdd Ewrop, defnyddiodd y cyncithwyrygairhwnnwam nnwaith, ac ësponiodd ereill dysgfdig vr enw trwv ddefnyddio y gair Stmclua?-y, sef yr hwn a ai-f-erii- gan y cynptthwyrSeumig mewn manau prpit! am yr un gaii, gwreiddMt; cithr nid wyfyn dea!! i'r un o honvnt gyn. nyg dnngos tadogacth y gait-, a'i bnodoideb te! enw addo!dy (es ryfyn cam1;ynied, mynegcd Minimus en fesyma)), a byddaf ddiotchgar iddo), ac am hynnv y mne cyfeirio attynt hw y ar y pen hwn mor amherth\n- asot i'r ddadt hon a phe hacrasid fod Jerome Bonaparte yn Inddew o herwydd fod Jeroboam fab Nebat yn fre. R<n gynt ar Itrhel. Am ysgrifenwyr Geirlyfran," nid o amharch iddynt hwy .yr wyf yn dywedyd, eginr yw iddynt gymmerydygairnnoddiwrth y liall,* a'i adaei mcgisag y cawsant yn ddi(laio,ietiii, ae yr wyf hy derns y cydnebydd pawb hyddysg mewn ysgrifenadan o'i tath, fbd y than am!af o honytit yn csponio geiriau yn gy<Tredin, trwy arferiad o einan a ddefnydd.r ac a tlileallir gan y uiaws, pa un ai priodot oH a fyddant ai peidio; ac o gan!yniad fod pob .heswm a derddir oddi yma yn anghantyniado} a dirym. Kid yn unig y mae Geinaduron wedi cymmciyd v gair capet y na'H oddiwrth y Hat), eithr yrnddengys fod Hawer o wiedydd Ewrop wedi ei fcnthycca gnn eu giiydd getwir y gair yn yr ieithoedd caniynot fel hyn: —Liadin, c((pella;}i'frangaeg, chapdle (citapectit, a hat— clwpelier, a hatter); Yspaeni(-g, (cal)elo, a cardi- naFs cap, ai&o a hat-capellinu, a littte chape!, aiso a little hat or hood--cupilla, a clmpel, a friar's hood) E)t- mynueg (Dutch), kopel (kapC'r, hood); Saesiieg, citapel; a €hymraeg,c<fpc<. Ynawr,oaturioi yw gof)'n, gair 0 ba huth yw capell Pan ystyriwyf fod y Gymraeg wedi bod unwaith yn iaith y rban amtafo wtedydd Ewrop, a bod amryw o'i geirial1 yn gymmysgcdig &g ieiUMedd y Cyfandir yn awr yn gystal ag h'i- Suestieg, ac nas dichon neb o'r icithoedd eyfundii-of ei darddu o honynt CM hWn- ain, er ei fod yn air eytimsawdd eghtt, a bed cap, sef deehren y gan, y"Gymraegadde<ediggan Icithaduron geirdarddoi Seisnig, ac ya cae1 ei al.tltlel%vi gan yr hen Gymry, fe'm tneddtr yn gryf; feddwl fod capel o dadog. aeth Gymreig. a't hoU ieitboedd ereilI wedi ei gymmeryd 01 e' oddiar ein teidian; ac y mae y betthynas rh\Ngddo a cAap, het, neu benu-iss- (hoo<!) yn yr angretHTtian a ddy- tynwyd nchod yn arwyddo yn gt-yffbd a fynno cop nen Act ag ef ryw ffortld nen gtiydd, gan nad pa ua ai cap St. Martin' fa'n achos dechreuot o hono ai peidio. Pan gyferuynwyf ym!6diad Pabyddiaeth (ac yr wyf hyd- erus nad <teddtd yn gatw twl)el ar addotdy cyn yr ym- !cd!adhwn) droshoUEwropahyn, ac ystyried y def- nydd coelgrefyddol a wnai y Pabyddion o bethau a berthynent i'w saint, yn neiUduo! en beti:m, neu cu cap- mu ("vyr pawb haneswyr fod cap neu hot cardiuat yn dra gwerthtàwr ac anrhydeddus yu en gotwg); ym- ddengys i mt fod haacs yr Encyctopedia Britannica, He y cafbdd Asiadeus yr hyn a ysgrifenodd ar y gair, yn dra hatturtot, ac yM Hawer mwy tebygoi na dim a gyn* cygwyd €tto ar y pen hwn; barned y diduedd. Dang. owd y <mwt ydynt o wabanot feddyliau resymau rhag- orach dros eu tybiau, byddafO dra p!tarod i ymwrthod a'r eiddof fy hua, a derbyn yr eiddynt hwy; ac os na wnaMt hynny, <Hsgwy!iaf iddynt, o teiaf, i addef fod capet yn air "'nëalladwy, ac feJty yn auaddas enw add, otra tra y mae enw addas yn ein meddiant, yn nei!!dMot gao fod geiriau y Gymraeg, fet yr Hebraeg, y Groeg, a'r holt hen ieithoedd, ya ddaHaaiado! o't gwrtMdrych- l au, Yc, pob gair cytan&awdd yaddynt. j 'uthodd¡ lleibio fyysgr!M,gwnafychyd:gsytw- adan ychwanegoi ar ysgrif Minimus. Nid yw fed He oaddoiiad i ei!nn (medd ef) yn caet ei atw yn gyssegr gan ei!nnaddo)wyr ddi,m yn di)en yr enw tcitwng a dde- d I' d f", wisodd yr Arglwydd ei !mn ar te ei addoiiad e.! Gwir, profed ef fod yr Argtwydd wedi dewis yr enw capel at dy adttoliad iddo ef, p& un a eUir caet ei wrei- ddyn ai peidio, a thyna'r ddad! ar ben. Am !ythyr Phito Gomer, y mae yn wetedig ynddo fod ei awdwryn ddyn deaHns, gwybodus yn nytedswyddaudynion<r- eiH, sef y dylent ymddwyn yn hynaws—ond pa fodd y dihangodd ef rhag y cyftyw ddytedswyddau nis gwn i, mwy nag y gwn pa fodd y dealtodd ef brif ystyr y ga!r mewn dadi yn amgen na'r dysgedigioii hynotfaf yn yr oes ddiweddaf." Nid wyf yn dyaH i mi geisio diangc rhagrhwymau hynawsedd.ac aid yw M. yn dangos yn mua. beth y troseddais, ac hyd ncs y gwneto hynny, odid nachyft'inr n ynddtenog; gobeithionadoes Hawer o I niwed i ddefnydd!o taith wabanot am ddyn a tyddo mewn ymchwydd yn dibttsio ereH! mewa pethau nad yw ya ddeaH ei hnn; os bcrmr ychydig lymder at y cyf:yw yn drosedd ar reotan bynawsedd, gwybydder fy mod yn ystyried hynny vn gyson iawu ag addfwyr!- dero'r iawn ryw, ac ynangcnrheidio!; dariicned N. fy Hythyr b!aenoro! drosto, a gwetcd i mi arwyddo a gweled i mi ar%vddo hynny y pryd hwnnw, ac fct)y gaH?n roddi her iddo ef brofi fy anghysondeb. Am fy ngwybodaeth yn ) hagoi i ar ddysgedigion hynottaf yr oesoedd diweddaf. gwy. bydded nad oeddwn wrth ysgrlfenuu fy Hythyr blaen- oro! yn chwennych ystyried fy hnn yn ddoethach na hwy nac yntef, eithr cynnygats ymresymnn:, a cbcisiais gan y sawi oeddynt o fam wahanol i synmd y gv.'t'th- ddadleuon n ymddangosent i nu yn gedy'in yn erbvn e:t ¡ tybiau. Hcfyd, md \vyfn arferoi oddctbynneb pyngcian o iicrwydJ fc.d dysgedigion yn eu h.n-dde!, oddigerth cael o honof resymau boddionol dros yr hyn I a gynnygant I'm hystyriaeth, yr hyn y gaUnogIr hwv i raddau pell i'w wneuthur t)wy ddysge;diacth, dim pelt- ach na hyn yr a dysgeidiaeth mewn dad! gennyf tJ,1 Drachefn, a ddichon Mr. Minunns eawt rhat o'r dysg€digio!i!)ynodhyn, ag ydyntwedi cynny, oirhain tadogat'th, a dangos cymhwysdcr yr enw, cape!, ar addotdy? Pan fedro efe wnenthnr hynny bydd \n ddigon cynnar i ni .siarad am hyn; dangosais cisioes, nad yw'rsawl a enwirganddoefyncynwrdda'rpwngc. j Unwaitii etto, y mac gennyf nnnau fy nysgedigion In tu, yr hynod ddysgcdig Amsworth, a'r rhyfcdd I ddysgedig" awdwyr yr Encyclopaedia Hritanmca, a'r gwahaniaeth mwyáf agan()'Qdaf rhwog' {'in d-sgedigjon yw hyn, fod gwyr cnwog a rhyfedd ddysgedig" M. yn myned hcibio i'r gair mewn dadt hcb gynnyg dangos I ei dadogaeth a'i addasrwydd (o ieiaf nid yw M. yn mynegu hynny) a'm dysgedigion innan yn ohhain y gair yn oi ct! medrnsrwydd i-w wrfiddyH, nen ei ddech-I reuad; o gan!yniad, gobciUMaf yr ystyrir n o !eiafar gyfnwch tir ag M. yn ttyn o ymdrech. Wrttt ystnit'd hyu, bydd Hawer yn bated a fhybied y bunsai yn gwbf gystal iddo adaet ci ddysedigiûn He'r oeddynr, 1tg j'w dwyn yn dystion dros achos ag nad ydynt yn son am dano; m ddywedaf mai segnrddyn yn ymwnpud a segun!od,yw MI'. M. ar y cyfrif iddo gasgtn cyntufcr o dystiolaethau ac enwan amftcrthynaso! i'r tcstxn ynghyd yu ei hthyr, (canys Htaidaddrffodyr Mtth ardderchog hon, wrth drin pwngc vn gweddn yn Hnig i'r gwr a fedr weled din-yg hýtmwsedd mewn pawb a fyddont o wahano! teddytian iddo ef ei hun; a dichon ambcH un tbd mor angharedig a thybicd -eibod yn etfaith meddwl anhybiyg ncn ntfaèldig;) I eithr anturtHf ddywedyd y bnasai gwbt mor fnddiot iddo fod yn scgur. Fc'm tncddwyd unwaith i feddwt ma< mewn awr obedrondodyrysgtifenodd efe v rhan hyno'iiythyr, ond wedi edrychdtosei !ine)!anyraii waith gydag ychydig fnny!wc!), cefais Ie i iarnu fod fy (I(Iizilit o wasanapth ei ho!) gyl)neti(leiiii. Da. gwe!ed cymmaint o arwyd<'ion I gostyngeiddt wydd yn Minimus, pun y mac yn ystyned ei hnH yn anhcitwng i ddwyn esgidian," rhai pub! ag ydynt dros atw addo!dy yn gapei, end pan ystynom fod hyn yn caet ei gyfyngn at y gwyr da hynny, y mae !}Qwer o arddcrchowgrwydt) ei cstyngeiddrwydd yn diftannn, canys yn He bod yn anhcihvng o ddwyn esg¡l.1 iau'rgwyrdysgedigag ydynt wediolrham y gair ?vn belled ag y gaiiasent, y mae efe yn ysty. ied ei hun yn ddigon teihvng i fod yn farnwr arnynt hwy, gan itacru yn y modd mwyaf aHiHieiedig, m:u .segnrwyr \n ymwneud a segnrdod" ydynt; hid yw hyn ond math o hnnan-ymwadiad hnnanoi, n&n ucbeHrytiig, (os nad yw'r ymadrodd yn wrthf'fiyv.ediad inewu geiha:;). Nid yw gostyngeiddrwydd hancrog, neu cr mwvn ennm pwngc, ncn ymddangoH y!) iset ct mwvn derch- afiad, nemawr gwcii na'rncheifrydcdd mwyaf atgas; a meddytia Hawcr, ei fod ya waet)). Mi WH fed y fath beth a gwneuthur defnydd anaddas o ddad) yn.s:hy!ch geirian; ond o'r tt) ara! gweddns yw cono fed agos pob dad! yn ymddibynu ii:)werar ystyr geirian ac am fod Minimus yn cydnnbod fod yn fwy dewisotgnnd'toygait-Tvaddoiiad na Chape), y gym- mwyRas ieiafa aHwn ddisg'.tyt ganddo efyw peidio dad!u dros yr enw Ü1peJ, i)yd oni fhan'o efe rcsyman a'< fneddo i ddewis hwnnw yn hytrach nag aratt. ) Am ymosodiad Minimus ar loan o Fynwy, nid wyfyn chwennych dywedyd dim; y mac ef mewn ocdran, at.! tfbed drasto el hnn. A ehyda phob ewyiiys da i'r hoii Gymry, pa nn ai o'm tu neu yn fy crbyn fyddont yn y I ddad) hon, y taasgrinitf fy hun, yt eiddynt. A.e. PtfiLoGoMER. j

At Ai-graphiudgdd -S'<'rcM…

r * -,GOLYGAWD BYR -

-I.LLONG-NEWY DOlON.II

YN A PlIttIF ABr,.T,toLDD

GORUCilWYLWYH. ,.., .... 'T…