Welsh Newspapers

Search 15 million Welsh newspaper articles

Hide Articles List

3 articles on this Page

I ".¡){J",:"-/'- l -i - -i…

[No title]

-.- - - -":■ QWAIIAN £ J,YgraJ^rHIADAU…

News
Cite
Share

:■ QWAIIAN £ J,YgraJ^rHIADAU AC ARGivAPMi A-4M ii BIBL, I c, <" '1 '-I. '¿ SF)' ■ Cian D. < I r hicn a argrapfii^/ft ij/i y Siwmeg yn Jlu-ychlyH 1708. "— y() !jWj\ Cyfi5:itht,vi5Aw cyffrcdin y edus gan mwyaf i'r diwygiad oddiW^BaUydd- iaeth, ac a wnawd yn yr lbeg^'n«.o wedi hynny; gan bynny y mae ymhoHad o'r lath hyn yn c.tet ei derfynn gau y digwyddiad pwysig riwiiiiNN,, ae ii dd¡dJolI fYlled ymhellach )-it ()I ntl theyrnasiadau Llizabct'i, Edward ychwech- fed, neu o beliaf, Harri'r wythfed. Trwy epistol o eiddo Esgob Tyddewi, (Dr. Richard Dafis) rliagosodedig wrth y Testament Newydd Cymreig a argraffwyd yn 1.5()7 yr ydyrn yn dysgu, fod' cy fieithiad mew" ysgrif o bum llyfr Moses jnown bod yn nheyrnasiad y Brenin a grybwyllwyd ddiweddaf. u Yr wyf yn cofio, (niedd yr Esgob) i mi wqled pan oe<Jdwn fachgenyn gyfieithiad o bum llyfr- Moses yn yr faith Frytanaicld, Gymraeg, ym meddiajit gwr bonheddig d) sgedig, ags bertliynas i'n teulu ni." A gadael fod yr Esgob yn GO mlwydd oed pan ysgrifencMd efe'r cpistol hwn (yr oedd efe V" 06. Lé Neve Fast. Anglic, p. 514) ac os fyimwn 40 mlynedd o'rpryd yramserwyd ef, i'r diben i'n dwyriat yr amser y cyt'eiria efe atto: nYllia gawn fod y cyfieithiad uchod wedi cael ei weled mor gynnar a 1527, ynghylch canol teyrnasiad IIatri'r wythfed, ac o ganlyniad rhaid ei fod wedi cad ei wneuthur !yw amso- cyn hynwy. (Ian hynny yr oedd mewn bod gryn amser cyn i ua rhau o'r Dibt Cymreig .rN*ti tms,er cyti i- uii o'i- hoeddiad argrafledig o'r Bibl Seisnig,, Ni.ddyw- edir pwy oedd awdur- yr hen gyf?o:tlHad hwu, ac ni ddichon fod illa budd na diwedd:ar ddvch- yramygu; pa fadd by'nnag .iw?sngal'la€: ymlSttal sylwi fod 'lyndal, Y Cyfieithydd PVbtCStaiiaidd cyntaf o'r Bibl i'r Saesneg, y'n b'riBdigol *o Gymru, ac yn byw yttghylch yr 'amser hwn. Ymddengys fod rhyw rannau bychain ereiLl o'r Ysgrythurau wedi cael cucytieithu i'r iaith hon yn nyddiau j'klward y chw:echfed, a'u hargraiFu ysgatfydd at wasanacth llyfyr ei wcddi gytlrfdin. Cyheedd\vyd un darn hyehan o'r fath iiyu yu 155:1" yu ^nheyrnasiad y Brenin hwnuw, ac a grybwyU'i.r .gan y diweddar Mr. J. Ames, Cofiadur. i'r .^Gymdeithas Heuafiaethol. Y mae'r titi megis yr argralFuyd ef yu Ames yn dra anghywir, (Typograph. Antiq. p. 272) y mae yn arwyddo yv. ol..fy-ffordd i o'i ddarllen, Rhyw rannau o'r Ysgrythur," yr epistolaii a'r efengylau, ysgatfydd, 44 a drefnwyd i'w darllen mewn eglwyii ar amser cymmundeb a gwasan- Itetil gaii W. S." Yr ychydig hyn, fel yr ymddengys, oedd yr Holl eiimth a gafcdd y diwygiad yn y ffordd hon, ar y parth hynny o'r deyrnas, hyd deyrnasiad Elizabeth ond rhagarwyddödd a dygodd hWIl- nw allan ryw beth o fwv pwys. YnyHwyddyn 1562, yn hytrarh 1563, trM- nwyd gan y Seneddr (5 Eliz. c. 28.) Ar fod i'r Bibl, gan gynuwys yr hell Destansent a'r ne- ws dd, yughyd a L!yfr y IVQcldi Gylfrediti, a gweinyddiad y Sacrafenau, i gael en cyiieithu i'r iaith t'rvtan,,iicld iieu'r gael ei olygu, I ei ddarilen, a'l ganiatfau gan Esgobion Llanel- wy, Bangor, Tyddewi, Landaff, a IlenfforiVl— i gael ei argraffu 11 'iddarllQn yn yr eglwysi er. byn y cyntaf o Fa with, yn y Uwyddyn pymtheg cant a thrugain a chwech, dan ddirvvy o ddeugain punt, os na fyddai idd" gaol ei gyflawci, i'w chodi ar bob an o'r Esgobion uchod. Fed un I I) o'.i, eyfic,,itilad hwn i fod ymhob eghvys gadeiriol" eglwys blwyfol, a chapel esmwythyd trwy Gyniru, i'w ddarllen gan yr oifeiiiaid ar amser dwyfol was- anaeth ac amserau ereill, er budd, aci gael eij ddarllen gan bob un a iynnai fyned i'r eglw ys i'r diben hynny. Mai hyd om p))pr6'('Hhtd y cvHdthad hwn | o'r Bibl a Dyfr y WeddiGytirfdiu., a'u cy- hoeddi, fod i oifeidaícLy ",l ad ¡IOm!O (C!)t!J'tl) i¡ ddarllen ar a?ser adlolitl(Ii)VS tdau a'r efengylau, Gweddi yr A.riil^vdd, ac I i?thy?tau y Ffydd (hfSiiauo?o? ? Lliaui,a'I.t cyfryw ranaupr?Ht ",???.iy 't'dçll (h Jhedií!'1 yn Gymraeg ag a be'modid ii i i »-grybwyil- edig !?ob.on.? Ac  ? ??;,??' Oi'flJl' ":1 ."Ma! nid yn un'g tra ?.an? hwn, onddros fyth wedi hj n. ted Bihl tu Seisnig a Llyfrau y NN'ed(1i '? i ?v,' ?le [ aros yndtobegt?ysachapct??'r )viii I Nid'fy ngwalth i yw ymofyn yn awr pa fodd y cydA mffurti wyd a'r rhan olal o'r ddeddf hay. Am y rhan lfaenaf, ymhen b!wydd)ii iveiii anisci- a bctinodwy.d gan. y Seiietkfr, y Te»tajr\fnt newydd, wedi ei gy-fieitliu i'i' Îaif! Yrytanaidi},! a argraffwyd mewn pcdwar-plyg o 39f)fI.1 f debit, a llythyreu ddu fel^y ^d^vir hi, wedi-ei j ?jf? le 0 di, drefuu a'i rannu tIlI})r'tlH8:,PIWIIU0tHW, fcl r ein Testamenfau ni n r«w r, a chryundcb oll. C),Il- nwysiad wrth bob Kyfr a phob pciihod, ynghyd I ag eglurhad o eiriati d) rus ar ymyI y i Jen, ond c' f(Jt'l!¡- rl' dim cyfeiriadau at destuuau Icr'Hefyb, aC yn yyjr ni ellasai hyn fod, cauys nid oedd y nddo ddos- barth'iad o'r aduodau, eddieithr mevvn'rhai Hyf. i rau tua'r diwedd, yr liyn sydd dra hyuod, gan .1 .I" ,C fod y gwahaniaeth hwn mewn argraHiadau Seis- nig o'r Bibl cyn y pryd hwn yn O'r cyfieithad hwu, cyfieithw^d Llyfr y Dat- gnddiad gan T. IL C. M. ef allai Thomas Huet, Cantor (Chantor) MeneW, hynny yw, Tyddewi. j (Le, Neve Fast. Anglic, p, 515.) Yrail epistol at Timothous, yr epistol at yr ilebreaid, epistd St. lago, a dau epistol Pedr a gylieithwyd gan O. 11. j). M. hynny yw, Dr. Risiart Dails Me- new "(Tyddewi) neu Esgob Tyddewi, (Marg.\ NJes in this Test, begin. ofEpist. to Hehreics). Y cwbl. arall o'r cyfieithad hwn oedd gwaith W. S. hynny yw? Wittiam Salisbury (1 J?/<H &?/ ? r?w. ?'g- 2 T7<c?. Mf?, g\vr <ra cuwog yn e! ddydd, ac ym mysgd genedl ei hun, am ei fawr ddiwydrwydd, dysgeidiaeth,a duw ¡o ùeb' ArgraH wyd y Testament hwn yn Uundah), gan H. Denham, ar draul U. Toy (Test. itscifat the </? ?rth yr hwn y rhagescdir c(i I e 1,? (I i? y t h N- cy??y;t Sc'is")? i'r ntwyaf iUutt's'cddoi ac F ae II Urddasol Djwysoes Elizabdh," &c. gan y prif gyfieitliydd, aic epistol maith yn y ;ymracg gan I!JsgMlj yddewl i'w wladwyr. Oodiwrth y: ddau t'.tt-}a'rddZtlrll (litt yr ydym yn deall fod y cyf- ieithiad hwn wedici wneuthur o'r Grofcr a'i I I lymharu air Lladin, gyda ffyddlondeb a (likii- (I- f nvydd, a bod arolygiaeth y cwbl gan Salesbuiy, l yn neiliduol y cyh.oeddiad, "Trwy drefnhad," megis y dy wed efe, 44 ein Bugeiliaid mwyaf gwiliadwrus, Esgobion Cymru." j Eilkr nid ymddangcsodd un argraffiad neu gyfieithad o'r lien Destament yn yr iaith Fryr I tallaidcl (Iros iin-,iiit'n I li-tield ac uchod wedi'r cy- j hoeddiad.hw.n o'r Testament Newydd; rhaid fod hYII yn ymddangos yn dra hy nod, ac nis gallwn lai na synnu o y fath ohiriad, a diffyg cydtlurfiad a gweithred o eiddo y Seneddr. Er anrhy.dedd Esgobion Cymru yr amser hwn- nw myfi ob?ithiwn, ac oddiwrth • )'mdrodd a tidef?tg,tri SaJesbHY uchod, gall wu ben- ?dcr?ynn nad opdd yroediad hyn yn. ddyledus i dditfyg tuedd ys iddynt hwy i gefnogi a dwyn ymlaen y aiiletirlit,i(liol* hwn. 0 barch i'm gwlad t'ty? oheitnhYr? ac oddiwrth yr. ych- ydig a wn am hanes yr amser h?nnw? yr v.yt'yn credu, nad o?dd yr oediad hyn yn cyfodi ed liar I ddiifyg dynion cy?ram a niedrus ymhlith;-y Cymry, y pyd hynny? t gyuawmgorchwy'!??. fath hyn. Ac o "barch i uwch gwy- n.?r rh?; hyn (? i,o, g,,i I In q'k? I Id(Vmufio itt(I liwii ?l'v ?i-eitili!QLI seile(l(it?l yn t?r?Mn oddiar ddiffyg aniattâd amser digonol, !'?@Q ddarpariaeth briodol ac angenrheidiol yn y weithfed, er cyHawmadamserol a dylaJwy 0 r gor-'ch wy U b Pa fodd bynimg, yr wyf yn'*W^didy'bfbYi'ritl oodd pob petii )-I .,I dylasai fod, a boed i hyn ddisgyn He disgyuo,. myfi .tiSBdaf (^!Sfhylfiau ger brou y darllenydd, ac wtegis y gwneir liyn gyda darostyngiad i farn oreill, a clfyda -Pliob addurniatit dyladwy i bob awdurdod briodol, yr ydys yn gobeithio. na haeddaf, áeiÚ chaf fy meio. I] eb bwyso ?ir jbynodrwydd y trefnitid, gef bed i bump o foneddigion rch wilio i, a darllen y cyf- ieithad hwti, y-phiii-oeddytit i'w wneuthur o her- wydd eu swyddi, y rha.i yn fynych, os nid yn gy fired in, oeddy nt.pll yn Saeson, ac ysgatfydd na flioiit c-rioed y<», Gyniry oil, neu yn feistriaid ar yr iaith Gymreig; ibeid.(o pwyso ar byn, rne- ddaf, fy ammheuaetb cyntaf a. berthyn framscr a ganiatawyd gan y ddeddf i gymmeryd y gorch- wyl mown Haw ,aT orphen, sef rhwng tair a phedair blynedd. Bu Luther yn cyne!tnu ac argtaH'n ei holl Fibl Gcrmanatdd ef G. 1??? tff,ong. UibHoth. Sac. vot. It. ?.?? ?'? '???netth- wyr y Tsstampnt .Cy?r? ??? Y?' Hftyhcgu wrthym iddo gac?-i g??? ??J? sef gyda i4-hol) ?c?l (\ .tlntphen. wyd ei gyik''thn?;?y?66ddi''?? ? Ha ph?- dair neu bum miynedd.. Dpch''P"?yd cy?eithad Seisnig o??Ky? & ????iM??r?? R6u' F;bl yr Esgbij, hi o'rpli^hwyd ef cyn 15C8.' 'Yn ?!? ?.t&a? yr ?sgob Burnet yn dy- -ii-I y" ?5G1, ond cam- ? synled y?tjy'? ?f??'y'g(?H!r gwybod oddiwrth Hanes t??? ogy?tthadau y Bibl i'r Saesneg ?L???? ?f<?. oyJE?. ?'?A/. p. 210? A pharwyd i gyfieithiad newydd y Brenin lago gymmeryd He y n 1604, eithr nid oedd wedi d 0!phena'IgyhoGddicynl613. Dylid colio nad oedd y ddau gyfieithiad hyn, a llefaru yn briodol, yn gyfieithiadau newydd- ion, ond diwygiadau o'r cytieithiadau blaenorol; eithr buwyd naw neu ddeng mlynedd wrth bob un o honynt cyn eu perffeithio, megis hefyd y I bu liUther vrr?h yr ddùo yntef: Owl ynoi j I)u f,titi-,or -,i-rk'li yt el?ddo 17 cyiuvwys yivlien DeStametst a'r New> dd, ?7 •ysgatfydd, yr Apocrypha, )n»hyd a ii1) fr )" Wcddi gyll'redin a Gweinyddiad y Sa.crafeiui^u/^ i gael eu cyiieithu i'i Gym:aeg y waith gynts-t>j i gael eu golygu a'u darilen gan bump o ddyiiic^ j gwahanol, i gael eu hargraffu, eu rhwytiio, goscd i fynu ymuob eglw) s yn y wlad, UiCV.H^ ysbaid pedaif, cs nid tair, felynedd. Yn yr oes hon rubl yn unig yn yr iaith hon wedi.cymmeryd i f) sui gynima a.hyn, (is nid ychwaneg, o au.ser. Yr argraiik«T yn 1746 a ddechreuwyd yn 17,J;j a'r argraiiiad ) » 17l8addechreuwyd yn 17! 1. Ond a gadael fod yr amser a ganiatawyd gfiis- y" ddeddf lion yn ddigon i atteb y dibeii, yr wy/ yn" l!ed-d)bi-o fed pethau angenrheidiol" eieiii" tuag at-orphen y '-gc-ivhwyl hwn wedi cael cu, hesgeuluso." A liyn, ni«l yn uuig ohirio'r gorchwyl yn y mcdd li) n, oud rwy;<ro'r cyilawiiiac*! o lioi.o yu gv»bl. Et nuvy n cyliawni'r cylieithiadau Seisui^ yu dd}l gyda gofaf a. 1) l?p- o s1! Lill •rahdewoyla, idd i HWr, yrholl Fibl a ran wyd i amr"yv> Iddosbart}iiadau, a. threfnwvd rhifodi he!aed} (agos IjXX) o wyr o fedrusjwydd a dysgeidiaet^. o W);]- 0",fc(ii?Ui; I byrddau a phob tia«l arall, a rag-gyfrilid di< f* hi o Farciau, neuagQs î 70ut.oedd i gael ei da?. gan. y allan c ei Fawihydi, i'w <r»voij-. •rwyo yn helaeth ac yn elft yvydd a'r Pei soniaetb-- au a'i, I)Nliv,i'(",itet li,) ii e,-i r, ti de) iberchen^gion (JVit/ki-n's. Cvm.iL Mug. Brit. Vol. IV. }!4Üt;).Eithr ynia y It (11 \'iv.ddaugoS fod dim o'r fath hyu, \V(kli'Vael ei feddwl erioeoV, Nid oes uti C'el yrru all, in 111 (itynttal, ysawl a gymmerent y gorchwyl'. Dim. dos- barthiad o'r Ysgrythur, neu cu fhaiiiiti rhdeJi pClllICÙûl o ddynion. Dim un cyrilluti yn cael ei oscd i lawr. Dim un dyn yn fed el e? bentirdi i rhan, cwbl iddd, gael ei wlleutllur, ond mown modd' anriedwy(.'d, i gaol ei wneuthur gan ncC> 5 Ge!lir dywedyd fod y pethan hy n wedi eu ga- dael i oful yr Esgobion Cyrnceig, a (fylasent gael. eu darparu rheoleiddio gaud(iyn|; h v, y. maent hicif:, meddai'r ddeddf, er iechyd eneicliail/ y praidd a todd\yd j'w gefal, ig}lnmèry(t) fath drefn vn eu plith cu huiuiin, Tci y -bytklo.'f) hyn gael ei wneuthur hynny y w, y {-¡¡aent i gf11 farfod ac ymgybghori ynghyd; y maent I threlnu dynion ad-das i gyiismeryd y gorchwyl mewn Haw, ac i'w rhwyrno i'w g) Oawni; maent i edrych dros, a daillen, y cyheithiatj pan ii-iielei- éf; ac os ymddengys ei fod yu <r"yvr,i-$ y maent i'w gymmerad wyo, ac wedi hyiuiy pcr>, iddo gad ei argraffu a'i gy hoed^li. d Eithr dy lit! ystyried, a j>ha dryser, acar dra off pwy y mae hyn oil i d'dwyn oddi gyleh. Pa fodd y mae i'r Esgobion gyda dynion medrus a g'nlluog i gymmeryd f. gorclivvyl mewn Haw ? pa fedd y mae'r,cylieifN wyr i gael en cynnaI tra byddollt %vi.tti wy lr tfdti, pa fodd y macllt i gael eu talu n'lf: gwobrwyo wedi hynny? pwy syddi da1u'ÙauLf¡ wasg ii'r cyhoeddiad, a thraul angenrheidiol all, cyn y byttdo y llyfr yn barod at wasanae^ cy if red in ? Dylid cpfio hefyd beth yw "y ddirwy ag i'w chodi aryr Esgobion, pe na ddewiscnt it- I I ihur "yr boll,' neu rai o'r pethau byn. Ai diiac'1 iad? at colli e* u ai dwvn odåt arnynt eu 'treftadaeth, neu gryn lawer o'u n'tV ddi:i nrati ? .?'a. (i i I ii (.r (-y (I v ?v dirwy frchan ddibwys, sef dirwy o aiii punt yr un, yr hy n a rn,? i?dynt daiu os '? (I N'gil. j?, pli,,t I)etli fy,(Id v c,?it" I ly^iad;0 wneuthur yr hyn a ofynir gan y ddytf* j ct|(*dig.^('sftWf:" l*eth, talu swin lawer mw"y, fJi^?;?^-<|ir>^yIT)<(,1,gys i'r gwrth.\ry neb, oc? l ^)'u^ Hogcllau eu hunaiu yn gyfall' g W II HI .{', ? -'Ùldj.Úwn fod rhyw bump 0 ddyhion y dY ddiau hyn yn y deyrnas, yti Ci(,l (rol Cil V Intl));" oddiwrth yr awdurdod nnvyaf ar y ddílari1 fYll/IU gweled rhyw beth cyffelyb yn cael eigy^ lawui, neu dalu deugaiti punt yr un. o 0|iifyddent lawer parotaeh i dalu arian y ddir^ ar unwaith nag ymcscd ynghytci) gorchwvjl gpstiai i bob un 0 hOtlynt rairalumedd, ,c.wr\ mlynedd yn awr pan ddaeth y 4d$W.f ;11#f;jf gael ei sefydlu gan VVeithvcd iy^ Lriiffttr^ gyda golyyg neillduol ar l,y ry };e;¡\:iQ,,n1 din, esgeu 1 uswyd y rlian ^pfjr,jddir» Ly" hollol, feiyjr aini/gonol, angliyfly^ysj, neU dtl^ bwys. Pan y5tyriwyf y- pethau liyrtjfy, gynftod ia (lia ar g) frif y. gpliiriad yn y.r !chos'hwa;a.cJ wyf agos a chael fy nenu i briodoli cyfieithiad chyhoeddiad y Bibl yn i-,iith a dnruod ab elleitliiolaeth y clùeddf a- wnaed f perwyl hynny, óridi dueddiad da, i haelfrydc^ i sel a byyyiogrWydd dynion neillduol ac aligily" oedd. Euwyd dau neu dri o'r g?adgarwyr te!!?'? yr ymgc!pddMcy?ftry))'?wgw!ad eisoes. Am cyt)taf<)'t'rh?b?)?Hm'?, nid oes oud amc?' iaeth, ni wyd?ys.?c??a?t' am dano. ? Y''??j Dafis y?tla?t-f?rv.yi?wnicupdd yttgwyncb I)e, ry'cd U;{C!"n .tbUhid¡amt;>j gn:fydd  _t-efy(ld yn nhcyr"?'? y Fre?h<<Mb?Majt)? :?!<.[ cfe a adferwyd i'? ??.J are?J?J/y?ocohInPS Efixab?h, ac a ??/. otynoty?/Htg? Haneiwy a 'Fh?ddewi. (? tdi% ?/<?.r?-<MR. i?/. ?. '2).) Gwr 1?'?'?? anghyoedd 0 uchel ddysgeidiaeth oed?d ShIcs^^j, o dei. uchet yn swydd Dinbych, bu d''?'?? ser yn y Brif Athrofa, ac wedi hy?ny tf?' ?9 o YsgptdaiyCyfreithwyr C//???/'6'???.'j?? flaw Llundain yn awdwr amry ? Draeth1^^ VB  er cefnogacth i'r ia'th ???'??  yn Gymraeg, ac er cefnogaeth i'r iaith hof^ rhai ydynt, mcdd Wood, yn dra thcilw"g ? Iwysaco'riaith Frytanaidd." ag> Ygwrnesaf oedd a Haw ganddo yn anaeth rhyfedd hwn i'w wlad a'r eglwys>oe(P Wm. Morgan, D. D. Ficar L!a"rhat? y? swydd Dinbych, yr hwn a ddercbafw^ yf* 1595 1 Esgobaeth Handaf, ? symud?Y"