Welsh Newspapers
Search 15 million Welsh newspaper articles
3 articles on this Page
I ".¡){J",:"-/'- l -i - -i…
I ".¡){J" l -i -i   ——————  J??r/??Q????OM .L/?<??<?C.. r I (', 1 ",L; ¡ feddiaut o r brif eklinas. ''leO(¡'oe:I!OIl,ai4r yr byn a ahvent buy, L!y'iyc(i!a(.'t?.?gfn:jaf?, bodol. Cynnuilusant ) niier Mciaf o'r ?scm.dd- wyr" a pharasruit rduyut yn erbyn eu he\vyliys i tidymch-welyd yr orsedd. Ymerodrol,. a galw j yn oi deaiu r Bourboniaid. Y Seneddr. a drefn- | wy(1 yn unig-i gymial sefyd'iadau'r Ylriarud-i raetii, agydnabyddodd nad oedd ganddiawdar-' dod c) Nid oedd ymwrthodiad yr Ymerawdr Napo- leon a'r orsedd ond cardyniad o'r amgylchiadau antiedwydd i' i-hai y dygwyd Ffraingc a'r Ymerawdr gan I rhyfel, brad- wriaSth, a meddianuad y brif ddinas gan. y gcl- ¡I ynion; Ei ymwrihudmd ?r ot&edd a fwriad- wyd ?,n unig i ragtiaenu rhyfel caitrefol, a thywaU?ad g?.t?d I'fr?ogt?. Acamuad oedd h?n wedi cad 0i ?adarnhau gan ddymuuiad y bob], nis gallasai ddinystrio'r cyttundeb rhwlIg ygenGdi?'r Ymerawdr; a phegaHasai Napo- leon yrawrthod a'r goron yn bprsono)? ni l aHHsniefe aberthu iawuderau ei fab? yrhwn a II al.wyd i deyrnasu ar ei ol ef. Yn ycyramset't?ft?vyd un ?r Bourboniaid i fod yn Rhaglaw Cy?i,editi: d'- yu. hwn a gyntmprcdd !yw? i?ywodtTteth yn €; taw. Daeth i Louis Xafi?' i F?aht?c, cymmerodd feddiant o'r ¡ Llvwod-raeth, yn- wrthwynebi'rhyp a gyttun- as.d an v geuedl. Nid oedd efe wedt cymmer- ad?vo'r I __taetb a,nrd?i';i.it? -d gait vi Seneddr; nid oodd wedt tyu.gui'? chadw,na'i! g(sod ger bron y boM ) dd erbyn eu cy mmeiad- wy?t?th ac,o f(?(i v, bf"bl %v.e(li eu ¡ ychu gan arfogionesÙono1.nis, gaiissent andygu eu meddyliau 3-11 rliydd. ¡ Wedi diolch i Dy wysbg ^stronol am ei osod ar yr orsedd, aorseredd Louis Stanisiaus Xavier,, weithredoedd cyntaf ei awdurdod, yn y 19eg liwyddyn oli deyruasiad; ac yn y modd hyn yn tystio fod yr holl weithredoedd a darddasant 1 oddi.ar awdurdod y bobl, yn ffrwyth gwrtliry- ftl. Parodd i'w- weitlired, yr hon :t elwid Of- d ¡¡¡Lad y Diwygiad," Ig?el ei d-arllen gor bron eorph o bob}, ag oedd efe newydd ei trlldlO, a C.Itynnull-idfa o Gynddrychiolwyrr er nad oedd liawer o liouy nt yn dwyn envv Cynddrvchiohvyr y bobl, y rllai a'i cymmeradwyasant. Gan hyniiy yr oedd yr holl vveitliredoedd hyn yn aiigii, t. re'thicn. Gan iddynt gaei eu cyflawni yng\yydd b.i-(Idiiielyiiol,a tiiai,i reol,,ietli awdurdod estronol, 1 y.maent yn hollol ddirytn, ac yu anghydweddul &g'anrhydedd, rhydd-did, ac iawndeiau'r bobl. Os-dedd y n Won o lfyddlondeb a wnaed i'r Bour- L,-o yTigwyneb yr amgylchiadau hyn, yn n-Tci cl t,r ar;y saw 1 a'u gwuaethaiit, peidiasant at y munud y peidiodd y Llywot^racfh lion no ag haufodi. :-XyVnJffB^ygiad- y dinasycldion a wasaii- atthaSari/b^^wlad dan y Llywodraeth honne yn geryddaH'Wyyojldytlgai;moladwy,oherwydd yn)- dreciiasant i iiiia:L,rbyfel cartrefol, ac felly gwn- a*'thant wa-au:;cth niawr i'r wlad. Yrcedd y Bourboniaid yn tO!'F?e??<!dew!(!)on yn barhaus. AnrhydeddK'nt y 'Pen?P?g?n ifyddton, nHon- yddiisjmt wetthiad ymeddi?m)au ???w? 'I iMthot; parcttoi?nt y ffordd i afisefydtu hen dr.,rn pe<hau.. a?gy??u ? cyitoeddasani' ryfe! yn i orbynjjob ty biatt liaelfryduss; ymbsodasnnt ar P' ?oll selydliadau a enmHodd Ffsaingc am c! gwaed, gan ddewn yn hytrach daroshYng y gen- ?d),.nac dclewis ?.-n h??ti- acia (taro?- t 1-1) fillic 3'11)Llllf) ii Ili ei go,,oiiiitit-?-ii 1'? -r grants) gwrtliryf('lgar. Pan ddynesodd yr Ym- C!aw(!r i'w bdf ddiua;, ofer fu ;i?o>erhorniitt<l wi th gei^io diwygio ye hyn a w :.aetti- i jtftjf'vn'-erbyu 'y geuedl—vr oedd amser hmlol- iaefh wedi njjucd heibio, ac yiriddiried ynddyni I i ciik) tiios f) th ni dderchafwvd gym- niaint a liaw- i'w hamddiilyn, eithr brysiodd v I bob! i t yfarfod givatetlvyr. Ac ar waith yr n adesjv n i'r. ftspdd t"r ho:i y gal- "wyd cf m a bobi? mae y n a'd'newyddu i?' bob? ea hiawiiderau, 'ae jii lf\ w ydraethii trwy yr uj.d?rpol a n;dnabydd?y? yn gyt'e:th!on gan Ffraingc, ei- y's 25 Q ity:ty'ddau (?f dp?i?ad y b Y r Y me wins d r ? ga?: rn ha b f?b eg y (M o) ♦Idaionu^ a iawnderau cy fa rta; vhydd-did y rhydd-did (jdwybod am ^oithredf ^dd y Liyw^ diafth adolygir seftH- iattaU'f deymas niowo jQyuwrianfa o Gynddi-ych- iolvvyr y ATTt;Bl\U ? F?payiM PR SYLWAdau I t ?'???'?' .1 f? ? ;v 4^' Ty w*Sog^t< ydynt_ bilf dditiasjvklion y I lwlaf-Iifcl lieu lai o helaeth- twydd, yn gyfatteiit>V 'V tIJ.ût\ y bobl a lywod. raethir ganddvnt. Y Bemtaduriaeth ei hun sydd cfrfeddoi am yr unig reswm fod btidd y bobl yn gojfy n hy tiny • Vtnliollach t<a\r egwyddoribn hyn ljid vvyf vn gwybotlam un awdordod gyfreithlon. ) L" yf wedi ymwrt-hwtag anfigyi}')ed.0!i yr ym- e; bdraeth tawr, i'r hon- y bum dros b) mtheg n-lyiuxld yn gosod j I ie vti unig. 0 fly (i atftTn dedwyddw h d ^hadernid yr ymerodraeth Ffrengig, gaitl' fod y» meddiaimu fy meddyliau ¡t' "Il" Ychwanegir yn y Gazcttc de Ft-ance, fod ei Fawrii} di wedi nunegu i'r cennadon perthynol i I lidedydd ereill, ei fwd ef yn ymroddi cadw cyt- tundeb Paris ynglVyich terfyuau Ffraingc, lC. ac yn gobeithio na byddai iddynt hwythan ym. yraetb a. threfniadau tufewnol y wlad honno. ithr amheus gan lawer yw hyn, barnir yn lied gyfiredin, nad yw nrngen nag adnewyddiad o'r hm dtUchclHon, fel y gallo efc gael amser i gyn- tiuU_b?ddh) digon !i!o3og i ymosod ar wiedydd I cymmydogol pan fyddo t'vvyat aiinisgwyliadwj I Danf?nodd Murat gennadtae? ? Naples i ?ti?at ei hen feisty cyn gyti?d ? ?<?Hodd Xi)d Bonaparte yno "mew dirgelwolf: itld yw ,?yn'mo!' rhyfedd psn ysi;yUom fod ?y.?bdt-ae?b '1?'2's ? ??' ymbob RIoild?-i':?f)c,rletb ikli'oFseddu ef. ,c ,I Y n a 'r Mn'elywyùdioÜ ?c?j?lda Mcrt!e)- i i 'Pai-ii yniq'resL;,ilr olaf yn y JlwJ(1 ,rad?yrus v dcnodd efc: Louis i giHo o Lite, gNVyV ag oetldy ut itjddlon i'r Brenin, rhag tnyaed yno. Atblwydpcchir pcJrdfenagocddynt Iwyibog j o di.ysorau gwerthfawr. y-- g.o.ron., gau y lluo^dd Ffiuugig gerllaw.'r cyl'tiniau. Y ni,-te o Naples; auth trwy Zurich ar Y ,?'J;r¡3(f'!9¡' Derbyniasom bapurau B!'u<?f?s''?o ?a!n, y rhai ydynt wedi eu llenwi ag hanos?x?'-?darp?f- adau mH?raidd ar y Cyfa«dir"yfi'libna- ?a?te. Daetho 14 i 1.?(?0 ? it?y??ta?aidd .rrddinas uchod ar y 27ain, a ciuuuldyn.t rifedi dirfawr o fangne!nu. Y m???<M?; Prossiaag )'dd yn croesi'r Rhine y??ti?v'ys r20,(?00 o r. D ) ,i%-c d ir fod S V)iljeti -c d i codi wyr. Dywedirfod Breuhi \r^'tven, wedi codi byddin o 120,000 o f'Ünff !OÙa am orps- a;ynind Bonaparte? Gyrt?'?? Swe- den i Belgium, ac y mae ludl fjddiuoedd Russia, Awstria, a Thywysogaethau Germany ar eu cychwytiiad. Aeth llrèUiIi Ffraingc o Qstend 1 Ghent. Ilysbysir gan fForddolion ag ydynt newydd ddyfod trosodd o Ffraingc, fod Bonaparte wedi cychwyn i fluenori ar elfyddih ag sydd i ymosod ar Bellum;: eyfarfuasant ag amryw filwyr yn cychwyn tua'r unlle, gait- floejdio I- Vive lyEm- pereirrac mewn rliai manau tafla-ant arian II ym mvsg y bobl, ir\y clenu hwythau i wneuthur yr un modd. Yr oedd son cylfredin trwy Paris dydd Sul nad oedd Bonaparte yn chwennych I myned i ryfel, ond am Tod Ymerawdr Awstria wedi rhvyystro Maiia Loui:-a i ddjchwelyd i B'fraingc, y g.wnae efe iddo ddioddef am bynny. Nid oedd ond ychydig o'r Saeson wedi trigo yn Paris dydd Sul, a'r ychydig ag oeddynt yno a j wawdid gan y lIiaws, y rhai a'u hwtient gan nad ymha Ie y cwrddent a. hwynt. i Nid oes dim ryfeddach yn yi- ainser bnvi,i ijt'i, modd y cyfiteNi-idiodd boneddigion Ffraingc, ie rhai o bonynt mewn ychydig oriau yn dra diw-I eddar yr oedd Bonaparte yivcael ei ddarlunio wrtb yr enwau Cormeswr, Ailonyddwr, a Chlg- I ydd dynolry w a phob rhinwedd yn cael ei phri- j odoli.ii.r,.f,Boul,boniai(i ond yn awr, y mae y Ctor-rnesw r wedi troi yn Waredwr, a Chigydd dynbRatTh'Wp'di myned yn laclmwd wr i'r natur ddynof V^a'r fJourboniaid yndcilwng 0 bob eu- wail g' kàrtWHS:\I,-an yr un dynion. 01 <nh J{ 1 • ■ Y.,vgkOlcJi idau o'r flocli heddywgwnaed cyrt- nyg g{rtv-tf'i>a%!o ymddangosiad cyfrifol i ledrata y GdrOti b'r Twr; fii a Iwyddodd yn y cynnyg i gymmeryd rhai o'r tlysau gwerthfawr (I oedd- ynt wrthr, oithr hi a ddaliwyd ac a ddanfonwyd
[No title]
SAD Wit N, r.BRILL 1. Bore heddyw derbyniasom bapurau York Ne- wydd i'r 8fd, ae ciddo Boston i'r l?fed o'rmis 1 dm cdd?f..Yr oedd son yn ymledu yn y partbau hyntty fod y Brytaniaid wedi cae! eu cyfnerthu, ac wedi ymosod dracbefn ar Orleans Newydd, yn yr hvwi gynnyg y buont Iwydcliannus; cllllr ivid y w^y.iV'^mddattgos f(nl y son yn deilwng- o t dderiiytvtad^o-bei wydd na wyddom ar ba syl- faCtI!, IÚ\:?, tllt1\¥TS. Yr oedd y Llywydd vtedf djrntwb- ceiruadwri i'r Seneddr i'w Imnnoj i ii'urfio vstitU dros fordwyaetli llcngau'r Ameiiv. gan forwyr Americaidd yn unig, neu y sawl ag bedtTynt wedleir swiadeiddio ito ond y mae y cs nn} edi ei oiiino i'r eisteddfod nestlf. V Yr ydym wedi derbyn popuran Paris i'r 29ain or niis amryw i o'r mil wyr gan B0iiaparie ar y f27ain, )n y rhai a ryngasant ei fodd, ac nraethiodd iddynt, ¡ gan roddi af'durn y 'Licng unThydeddus i ddau o honynt. Trci'r ccdd cfe yn ate?)))d iddv nt attelid ef i,ii fynvch gan'fbidc y mmorad- J,4,1.' f'>¡J wyo! ymi!wy).. Cyrr.Qddj-?.Y'?'4? ddecjdf a?)an i ryddhau pawb-a ?;??hYyd s?' y Llywodraeth )!?!ior?i J ??t)?T?'?=P??'?c<h o achos cu tybiau y"??? oy??Y?'odfaeth. Dywedir nad oef](t o Paris npsopdd pob?obuit? ?e??Mf?dam ei ddiog- elwch, a phan j'r fyddin i'w pmddibyn efe a o beth- au buddiol iddo ei btMi- av ei cH yn y Llys, ac ymhHth pethau P'eiH yr opddyrysgriiau ct>hebol rhyngddo ef a Duges Angoiilenie dros la woro flynyddau, a rhyngddo ef a Louis XVI. wedi eu gadael ar ol; a chafwyd rhai o'i dyhvyth yn cysgu yn eu gwelyau, y rhai pan ddetfrowyd ni wyddent fod y Brenin wedi ymadael. Cynnwysir hysbysiaeth o amryW barthau Ffraingc yn y Mocitcur, yr hfll a ddarlunia orfcledd y bobl ymhob cwr o'r wlåd yn aclios adferiad Bonaparte, ac ynritfy«fg ereill euwir Brest reI un o'r lleoedd gbrfoleddus hyn. Cyfliclr -Y I HysaM neu drrysotau Corou Ffrain?c? Y ?ar?gymmet'wy ymaith ar oreh- j yrnyn Lo"? X?t? ? ? attsilwyd gan y mil wyr Ffr(?)gig ar y cy??tj? y,, ??.fthH,.?93,88! fr.  )'ch. ac o !iyH nt a<??y<?? ?hry?r f a?? goron ych- waneg-na ff. = ■ »\mddengys tod Ilongborth ^Dieppe yn capl ei fwriadu yn hollo! ddwvn ymlaen ohebiaetli II rhwng FfnW^gc a'r wlad lion. Nid oes dim cyfnewidiad yn y Trysorfeydd I Ffrengig. PAPURAU HOLAND. I FrankfortMarcrik 20.—Ilysbysir mewn IIy- thyrau o Vienna fod y Brytaniaid wedi cym- mcryd meddiant o Elba, ac amddiffynfa Porto Ferrajo yn ddiwrthwynebiad, gan gymmeryd mam a chwaer Bonaparte a'u halltudio i'r Kidal, ae oddi yno i Gratz, lie y danfonwyd Jerome Bonapare, yr hwn a ddalwyd yn Trieste. Munich, Mnzcrth 21.—Mynegir gan lythyrau a dderbynwyd heddyw o Fr-inkfort, fed y dat- ganiad cyhoedd a arwyddwyd gan Weinidogion y Gymmanfa wedi cael ei arwyddo gan vr holl Bennnduriaid eyfunol,y rhai ydynt. wedi peri i'w hell luoedd gychwyn tua Ffraingc ac adferu I LOL[i'.i XVIII. Haerir an un o'i- Cad- fridogion ag.sydd gydk Breiiiii iiad oes J ych'wancg !?,.S?;0;00 o?w.yr. ?rfog yn. awr fr?y j holl Ftmiiigc. yn bared i gymmeryd: y^maeS; a ))od -?onapa't??.mewn diHyg peuiant'?" rbyfe).! Hcbh<.w? mnvyj r Brytanaidd ag ydynt wedi tirio yn Ostend, y; mae eu Dirp?ywyr ?edi cael 1 g'orchymyn i i-ottoi Huniaeth.t .JL?OOO yn ych- "unég,gu" gy nnwys Uaw^o farohiuoedd, Vienna, Matsrlh 15.—Trwy benderfyniad dif- riiol,. y mae ein Uymerawdr ni wedi rhoi prawf ychwanegol o aiiigyifi-ectioii, Gerrnaiioidd ey wir, gan dueddu ei ferch i a'r enw ymerodrol, a c-by-m-meryd fy^eit^" l)uges 1 Parma. Nid y w y gynuadledd a IJ^enih Saxony wedi ei ddyfodiad" i Presburg wedi (lyf«di-l)bn. y mae holl Saxony hyd yma-dau reolaeth Prw^sia. IIysbysir mewn 1.1 vthyr o-Dover a Asgrifenwyd ddoe, fod Brenin Ffraingc wedi ni) ned i Brus- sels, lie y dy \>edir fod*40,(;'0G o'r Pr» ;>.ii;rid. Brighton, Ebrill 1.—Daeth lloitgig Ffrengi^ yma neithiwyr a 29ain o ífoadul'biÜr'g!ifla\siWt Dieppe am un o'r gloch yn y -? n y bot-e.? Bonaparte wedi myned o-Paris".dyMsMetteN&fcVi-: Y niae Ymerawdr. Awstria yti eadw,,ei,,ffeit(h Maria Louisa, yn Presburg, megis char I y mae mam y Gormesw r, a'i frkiy^rt-" Je- rome, hcfyd mewn dalfa. Cychwyna llnoedd gyda'r cyilymdra mwyaf ttia Belgium; nid oes neb yn gwisgo yr hedrosyu trilliw oud y mibvyr a gwehiliou y bob!. Yr oedd son yn ymdaenu yn fore heddyw trwy'r d-dinas fod cennadiaethau wedi clyfodi Ileol Downing yn mynegu fod Bonaparte wedi caelci gymmeryd yn garcharor ar y tl'ordd o Paris i Belgium, yr hwn a barodd i tiaws fyned j allan i ymholi, pryd ydeallisixiit, yn rhy ddivv- eddar i árhed eu poeu, mai hWIl vw'r.dydd cyn- taf o Ebrill. Mewn llythyrau o China, mynegir fod y ffrci- gad Doris yn ymlid llong o'r Americ gerliaw y tir, ac wrth saethu ar eihol aeth nn o'r pelau i'r tir, a lladdodd chwech o bobl China, yr hyn a barodd i'r trigoliou osod'teifyn ar fasuachu a llóngáu Ew ropaidd. 1 (1(1 ilr Meiw'yr gael eu cyfodi trwy yr holl deyrnas yn fmtll; ac y Lleol v n ddarostyngedig i gael eu galw allan fel o'r biaen, dros yramser a ofynid gan y Weithred.
-.- - - -":■ QWAIIAN £ J,YgraJ^rHIADAU…
:■ QWAIIAN £ J,YgraJ^rHIADAU AC ARGivAPMi A-4M ii BIBL, I c, <" '1 '-I. '¿ SF)' ■ Cian D. < I r hicn a argrapfii^/ft ij/i y Siwmeg yn Jlu-ychlyH 1708. "— y() !jWj\ Cyfi5:itht,vi5Aw cyffrcdin y edus gan mwyaf i'r diwygiad oddiW^BaUydd- iaeth, ac a wnawd yn yr lbeg^'n«.o wedi hynny; gan bynny y mae ymhoHad o'r lath hyn yn c.tet ei derfynn gau y digwyddiad pwysig riwiiiiNN,, ae ii dd¡dJolI fYlled ymhellach )-it ()I ntl theyrnasiadau Llizabct'i, Edward ychwech- fed, neu o beliaf, Harri'r wythfed. Trwy epistol o eiddo Esgob Tyddewi, (Dr. Richard Dafis) rliagosodedig wrth y Testament Newydd Cymreig a argraffwyd yn 1.5()7 yr ydyrn yn dysgu, fod' cy fieithiad mew" ysgrif o bum llyfr Moses jnown bod yn nheyrnasiad y Brenin a grybwyllwyd ddiweddaf. u Yr wyf yn cofio, (niedd yr Esgob) i mi wqled pan oe<Jdwn fachgenyn gyfieithiad o bum llyfr- Moses yn yr faith Frytanaicld, Gymraeg, ym meddiajit gwr bonheddig d) sgedig, ags bertliynas i'n teulu ni." A gadael fod yr Esgob yn GO mlwydd oed pan ysgrifencMd efe'r cpistol hwn (yr oedd efe V" 06. Lé Neve Fast. Anglic, p. 514) ac os fyimwn 40 mlynedd o'rpryd yramserwyd ef, i'r diben i'n dwyriat yr amser y cyt'eiria efe atto: nYllia gawn fod y cyfieithiad uchod wedi cael ei weled mor gynnar a 1527, ynghylch canol teyrnasiad IIatri'r wythfed, ac o ganlyniad rhaid ei fod wedi cad ei wneuthur !yw amso- cyn hynwy. (Ian hynny yr oedd mewn bod gryn amser cyn i ua rhau o'r Dibt Cymreig .rN*ti tms,er cyti i- uii o'i- hoeddiad argrafledig o'r Bibl Seisnig,, Ni.ddyw- edir pwy oedd awdur- yr hen gyf?o:tlHad hwu, ac ni ddichon fod illa budd na diwedd:ar ddvch- yramygu; pa fadd by'nnag .iw?sngal'la€: ymlSttal sylwi fod 'lyndal, Y Cyfieithydd PVbtCStaiiaidd cyntaf o'r Bibl i'r Saesneg, y'n b'riBdigol *o Gymru, ac yn byw yttghylch yr 'amser hwn. Ymddengys fod rhyw rannau bychain ereiLl o'r Ysgrythurau wedi cael cucytieithu i'r iaith hon yn nyddiau j'klward y chw:echfed, a'u hargraiFu ysgatfydd at wasanacth llyfyr ei wcddi gytlrfdin. Cyheedd\vyd un darn hyehan o'r fath iiyu yu 155:1" yu ^nheyrnasiad y Brenin hwnuw, ac a grybwyU'i.r .gan y diweddar Mr. J. Ames, Cofiadur. i'r .^Gymdeithas Heuafiaethol. Y mae'r titi megis yr argralFuyd ef yu Ames yn dra anghywir, (Typograph. Antiq. p. 272) y mae yn arwyddo yv. ol..fy-ffordd i o'i ddarllen, Rhyw rannau o'r Ysgrythur," yr epistolaii a'r efengylau, ysgatfydd, 44 a drefnwyd i'w darllen mewn eglwyii ar amser cymmundeb a gwasan- Itetil gaii W. S." Yr ychydig hyn, fel yr ymddengys, oedd yr Holl eiimth a gafcdd y diwygiad yn y ffordd hon, ar y parth hynny o'r deyrnas, hyd deyrnasiad Elizabeth ond rhagarwyddödd a dygodd hWIl- nw allan ryw beth o fwv pwys. YnyHwyddyn 1562, yn hytrarh 1563, trM- nwyd gan y Seneddr (5 Eliz. c. 28.) Ar fod i'r Bibl, gan gynuwys yr hell Destansent a'r ne- ws dd, yughyd a L!yfr y IVQcldi Gylfrediti, a gweinyddiad y Sacrafenau, i gael en cyiieithu i'r iaith t'rvtan,,iicld iieu'r gael ei olygu, I ei ddarilen, a'l ganiatfau gan Esgobion Llanel- wy, Bangor, Tyddewi, Landaff, a IlenfforiVl— i gael ei argraffu 11 'iddarllQn yn yr eglwysi er. byn y cyntaf o Fa with, yn y Uwyddyn pymtheg cant a thrugain a chwech, dan ddirvvy o ddeugain punt, os na fyddai idd" gaol ei gyflawci, i'w chodi ar bob an o'r Esgobion uchod. Fed un I I) o'.i, eyfic,,itilad hwn i fod ymhob eghvys gadeiriol" eglwys blwyfol, a chapel esmwythyd trwy Gyniru, i'w ddarllen gan yr oifeiiiaid ar amser dwyfol was- anaeth ac amserau ereill, er budd, aci gael eij ddarllen gan bob un a iynnai fyned i'r eglw ys i'r diben hynny. Mai hyd om p))pr6'('Hhtd y cvHdthad hwn | o'r Bibl a Dyfr y WeddiGytirfdiu., a'u cy- hoeddi, fod i oifeidaícLy ",l ad ¡IOm!O (C!)t!J'tl) i¡ ddarllen ar a?ser adlolitl(Ii)VS tdau a'r efengylau, Gweddi yr A.riil^vdd, ac I i?thy?tau y Ffydd (hfSiiauo?o? ? Lliaui,a'I.t cyfryw ranaupr?Ht ",???.iy 't'dçll (h Jhedií!'1 yn Gymraeg ag a be'modid ii i i »-grybwyil- edig !?ob.on.? Ac  ? ??;,??' Oi'flJl' ":1 ."Ma! nid yn un'g tra ?.an? hwn, onddros fyth wedi hj n. ted Bihl tu Seisnig a Llyfrau y NN'ed(1i '? i ?v,' ?le [ aros yndtobegt?ysachapct??'r )viii I Nid'fy ngwalth i yw ymofyn yn awr pa fodd y cydA mffurti wyd a'r rhan olal o'r ddeddf hay. Am y rhan lfaenaf, ymhen b!wydd)ii iveiii anisci- a bctinodwy.d gan. y Seiietkfr, y Te»tajr\fnt newydd, wedi ei gy-fieitliu i'i' Îaif! Yrytanaidi},! a argraffwyd mewn pcdwar-plyg o 39f)fI.1 f debit, a llythyreu ddu fel^y ^d^vir hi, wedi-ei j ?jf? le 0 di, drefuu a'i rannu tIlI})r'tlH8:,PIWIIU0tHW, fcl r ein Testamenfau ni n r«w r, a chryundcb oll. C),Il- nwysiad wrth bob Kyfr a phob pciihod, ynghyd I ag eglurhad o eiriati d) rus ar ymyI y i Jen, ond c' f(Jt'l!¡- rl' dim cyfeiriadau at destuuau Icr'Hefyb, aC yn yyjr ni ellasai hyn fod, cauys nid oedd y nddo ddos- barth'iad o'r aduodau, eddieithr mevvn'rhai Hyf. i rau tua'r diwedd, yr liyn sydd dra hyuod, gan .1 .I" ,C fod y gwahaniaeth hwn mewn argraHiadau Seis- nig o'r Bibl cyn y pryd hwn yn O'r cyfieithad hwu, cyfieithw^d Llyfr y Dat- gnddiad gan T. IL C. M. ef allai Thomas Huet, Cantor (Chantor) MeneW, hynny yw, Tyddewi. j (Le, Neve Fast. Anglic, p, 515.) Yrail epistol at Timothous, yr epistol at yr ilebreaid, epistd St. lago, a dau epistol Pedr a gylieithwyd gan O. 11. j). M. hynny yw, Dr. Risiart Dails Me- new "(Tyddewi) neu Esgob Tyddewi, (Marg.\ NJes in this Test, begin. ofEpist. to Hehreics). Y cwbl. arall o'r cyfieithad hwn oedd gwaith W. S. hynny yw? Wittiam Salisbury (1 J?/<H &?/ ? r?w. ?'g- 2 T7<c?. Mf?, g\vr <ra cuwog yn e! ddydd, ac ym mysgd genedl ei hun, am ei fawr ddiwydrwydd, dysgeidiaeth,a duw ¡o ùeb' ArgraH wyd y Testament hwn yn Uundah), gan H. Denham, ar draul U. Toy (Test. itscifat the </? ?rth yr hwn y rhagescdir c(i I e 1,? (I i? y t h N- cy??y;t Sc'is")? i'r ntwyaf iUutt's'cddoi ac F ae II Urddasol Djwysoes Elizabdh," &c. gan y prif gyfieitliydd, aic epistol maith yn y ;ymracg gan I!JsgMlj yddewl i'w wladwyr. Oodiwrth y: ddau t'.tt-}a'rddZtlrll (litt yr ydym yn deall fod y cyf- ieithiad hwn wedici wneuthur o'r Grofcr a'i I I lymharu air Lladin, gyda ffyddlondeb a (likii- (I- f nvydd, a bod arolygiaeth y cwbl gan Salesbuiy, l yn neiliduol y cyh.oeddiad, "Trwy drefnhad," megis y dy wed efe, 44 ein Bugeiliaid mwyaf gwiliadwrus, Esgobion Cymru." j Eilkr nid ymddangcsodd un argraffiad neu gyfieithad o'r lien Destament yn yr iaith Fryr I tallaidcl (Iros iin-,iiit'n I li-tield ac uchod wedi'r cy- j hoeddiad.hw.n o'r Testament Newydd; rhaid fod hYII yn ymddangos yn dra hy nod, ac nis gallwn lai na synnu o y fath ohiriad, a diffyg cydtlurfiad a gweithred o eiddo y Seneddr. Er anrhy.dedd Esgobion Cymru yr amser hwn- nw myfi ob?ithiwn, ac oddiwrth • )'mdrodd a tidef?tg,tri SaJesbHY uchod, gall wu ben- ?dcr?ynn nad opdd yroediad hyn yn. ddyledus i dditfyg tuedd ys iddynt hwy i gefnogi a dwyn ymlaen y aiiletirlit,i(liol* hwn. 0 barch i'm gwlad t'ty? oheitnhYr? ac oddiwrth yr. ych- ydig a wn am hanes yr amser h?nnw? yr v.yt'yn credu, nad o?dd yr oediad hyn yn cyfodi ed liar I ddiifyg dynion cy?ram a niedrus ymhlith;-y Cymry, y pyd hynny? t gyuawmgorchwy'!??. fath hyn. Ac o "barch i uwch gwy- n.?r rh?; hyn (? i,o, g,,i I In q'k? I Id(Vmufio itt(I liwii ?l'v ?i-eitili!QLI seile(l(it?l yn t?r?Mn oddiar ddiffyg aniattâd amser digonol, !'?@Q ddarpariaeth briodol ac angenrheidiol yn y weithfed, er cyHawmadamserol a dylaJwy 0 r gor-'ch wy U b Pa fodd bynimg, yr wyf yn'*W^didy'bfbYi'ritl oodd pob petii )-I .,I dylasai fod, a boed i hyn ddisgyn He disgyuo,. myfi .tiSBdaf (^!Sfhylfiau ger brou y darllenydd, ac wtegis y gwneir liyn gyda darostyngiad i farn oreill, a clfyda -Pliob addurniatit dyladwy i bob awdurdod briodol, yr ydys yn gobeithio. na haeddaf, áeiÚ chaf fy meio. I] eb bwyso ?ir jbynodrwydd y trefnitid, gef bed i bump o foneddigion rch wilio i, a darllen y cyf- ieithad hwti, y-phiii-oeddytit i'w wneuthur o her- wydd eu swyddi, y rha.i yn fynych, os nid yn gy fired in, oeddy nt.pll yn Saeson, ac ysgatfydd na flioiit c-rioed y<», Gyniry oil, neu yn feistriaid ar yr iaith Gymreig; ibeid.(o pwyso ar byn, rne- ddaf, fy ammheuaetb cyntaf a. berthyn framscr a ganiatawyd gan y ddeddf i gymmeryd y gorch- wyl mown Haw ,aT orphen, sef rhwng tair a phedair blynedd. Bu Luther yn cyne!tnu ac argtaH'n ei holl Fibl Gcrmanatdd ef G. 1??? tff,ong. UibHoth. Sac. vot. It. ?.?? ?'? '???netth- wyr y Tsstampnt .Cy?r? ??? Y?' Hftyhcgu wrthym iddo gac?-i g??? ??J? sef gyda i4-hol) ?c?l (\ .tlntphen. wyd ei gyik''thn?;?y?66ddi''?? ? Ha ph?- dair neu bum miynedd.. Dpch''P"?yd cy?eithad Seisnig o??Ky? & ????iM??r?? R6u' F;bl yr Esgbij, hi o'rpli^hwyd ef cyn 15C8.' 'Yn ?!? ?.t&a? yr ?sgob Burnet yn dy- -ii-I y" ?5G1, ond cam- ? synled y?tjy'? ?f??'y'g(?H!r gwybod oddiwrth Hanes t??? ogy?tthadau y Bibl i'r Saesneg ?L???? ?f<?. oyJE?. ?'?A/. p. 210? A pharwyd i gyfieithiad newydd y Brenin lago gymmeryd He y n 1604, eithr nid oedd wedi d 0!phena'IgyhoGddicynl613. Dylid colio nad oedd y ddau gyfieithiad hyn, a llefaru yn briodol, yn gyfieithiadau newydd- ion, ond diwygiadau o'r cytieithiadau blaenorol; eithr buwyd naw neu ddeng mlynedd wrth bob un o honynt cyn eu perffeithio, megis hefyd y I bu liUther vrr?h yr ddùo yntef: Owl ynoi j I)u f,titi-,or -,i-rk'li yt el?ddo 17 cyiuvwys yivlien DeStametst a'r New> dd, ?7 •ysgatfydd, yr Apocrypha, )n»hyd a ii1) fr )" Wcddi gyll'redin a Gweinyddiad y Sa.crafeiui^u/^ i gael eu cyiieithu i'i Gym:aeg y waith gynts-t>j i gael eu golygu a'u darilen gan bump o ddyiiic^ j gwahanol, i gael eu hargraffu, eu rhwytiio, goscd i fynu ymuob eglw) s yn y wlad, UiCV.H^ ysbaid pedaif, cs nid tair, felynedd. Yn yr oes hon rubl yn unig yn yr iaith hon wedi.cymmeryd i f) sui gynima a.hyn, (is nid ychwaneg, o au.ser. Yr argraiik«T yn 1746 a ddechreuwyd yn 17,J;j a'r argraiiiad ) » 17l8addechreuwyd yn 17! 1. Ond a gadael fod yr amser a ganiatawyd gfiis- y" ddeddf lion yn ddigon i atteb y dibeii, yr wy/ yn" l!ed-d)bi-o fed pethau angenrheidiol" eieiii" tuag at-orphen y '-gc-ivhwyl hwn wedi cael cu, hesgeuluso." A liyn, ni«l yn uuig ohirio'r gorchwyl yn y mcdd li) n, oud rwy;<ro'r cyilawiiiac*! o lioi.o yu gv»bl. Et nuvy n cyliawni'r cylieithiadau Seisui^ yu dd}l gyda gofaf a. 1) l?p- o s1! Lill •rahdewoyla, idd i HWr, yrholl Fibl a ran wyd i amr"yv> Iddosbart}iiadau, a. threfnwvd rhifodi he!aed} (agos IjXX) o wyr o fedrusjwydd a dysgeidiaet^. o W);]- 0",fc(ii?Ui; I byrddau a phob tia«l arall, a rag-gyfrilid di< f* hi o Farciau, neuagQs î 70ut.oedd i gael ei da?. gan. y allan c ei Fawihydi, i'w <r»voij-. •rwyo yn helaeth ac yn elft yvydd a'r Pei soniaetb-- au a'i, I)Nliv,i'(",itet li,) ii e,-i r, ti de) iberchen^gion (JVit/ki-n's. Cvm.iL Mug. Brit. Vol. IV. }!4Üt;).Eithr ynia y It (11 \'iv.ddaugoS fod dim o'r fath hyu, \V(kli'Vael ei feddwl erioeoV, Nid oes uti C'el yrru all, in 111 (itynttal, ysawl a gymmerent y gorchwyl'. Dim. dos- barthiad o'r Ysgrythur, neu cu fhaiiiiti rhdeJi pClllICÙûl o ddynion. Dim un cyrilluti yn cael ei oscd i lawr. Dim un dyn yn fed el e? bentirdi i rhan, cwbl iddd, gael ei wlleutllur, ond mown modd' anriedwy(.'d, i gaol ei wneuthur gan ncC> 5 Ge!lir dywedyd fod y pethan hy n wedi eu ga- dael i oful yr Esgobion Cyrnceig, a (fylasent gael. eu darparu rheoleiddio gaud(iyn|; h v, y. maent hicif:, meddai'r ddeddf, er iechyd eneicliail/ y praidd a todd\yd j'w gefal, ig}lnmèry(t) fath drefn vn eu plith cu huiuiin, Tci y -bytklo.'f) hyn gael ei wneuthur hynny y w, y {-¡¡aent i gf11 farfod ac ymgybghori ynghyd; y maent I threlnu dynion ad-das i gyiismeryd y gorchwyl mewn Haw, ac i'w rhwyrno i'w g) Oawni; maent i edrych dros, a daillen, y cyheithiatj pan ii-iielei- éf; ac os ymddengys ei fod yu <r"yvr,i-$ y maent i'w gymmerad wyo, ac wedi hyiuiy pcr>, iddo gad ei argraffu a'i gy hoed^li. d Eithr dy lit! ystyried, a j>ha dryser, acar dra off pwy y mae hyn oil i d'dwyn oddi gyleh. Pa fodd y mae i'r Esgobion gyda dynion medrus a g'nlluog i gymmeryd f. gorclivvyl mewn Haw ? pa fedd y mae'r,cylieifN wyr i gael en cynnaI tra byddollt %vi.tti wy lr tfdti, pa fodd y macllt i gael eu talu n'lf: gwobrwyo wedi hynny? pwy syddi da1u'ÙauLf¡ wasg ii'r cyhoeddiad, a thraul angenrheidiol all, cyn y byttdo y llyfr yn barod at wasanae^ cy if red in ? Dylid cpfio hefyd beth yw "y ddirwy ag i'w chodi aryr Esgobion, pe na ddewiscnt it- I I ihur "yr boll,' neu rai o'r pethau byn. Ai diiac'1 iad? at colli e* u ai dwvn odåt arnynt eu 'treftadaeth, neu gryn lawer o'u n'tV ddi:i nrati ? .?'a. (i i I ii (.r (-y (I v ?v dirwy frchan ddibwys, sef dirwy o aiii punt yr un, yr hy n a rn,? i?dynt daiu os '? (I N'gil. j?, pli,,t I)etli fy,(Id v c,?it" I ly^iad;0 wneuthur yr hyn a ofynir gan y ddytf* j ct|(*dig.^('sftWf:" l*eth, talu swin lawer mw"y, fJi^?;?^-<|ir>^yIT)<(,1,gys i'r gwrth.\ry neb, oc? l ^)'u^ Hogcllau eu hunaiu yn gyfall' g W II HI .{', ? -'Ùldj.Úwn fod rhyw bump 0 ddyhion y dY ddiau hyn yn y deyrnas, yti Ci(,l (rol Cil V Intl));" oddiwrth yr awdurdod nnvyaf ar y ddílari1 fYll/IU gweled rhyw beth cyffelyb yn cael eigy^ lawui, neu dalu deugaiti punt yr un. o 0|iifyddent lawer parotaeh i dalu arian y ddir^ ar unwaith nag ymcscd ynghytci) gorchwvjl gpstiai i bob un 0 hOtlynt rairalumedd, ,c.wr\ mlynedd yn awr pan ddaeth y 4d$W.f ;11#f;jf gael ei sefydlu gan VVeithvcd iy^ Lriiffttr^ gyda golyyg neillduol ar l,y ry };e;¡\:iQ,,n1 din, esgeu 1 uswyd y rlian ^pfjr,jddir» Ly" hollol, feiyjr aini/gonol, angliyfly^ysj, neU dtl^ bwys. Pan y5tyriwyf y- pethau liyrtjfy, gynftod ia (lia ar g) frif y. gpliiriad yn y.r !chos'hwa;a.cJ wyf agos a chael fy nenu i briodoli cyfieithiad chyhoeddiad y Bibl yn i-,iith a dnruod ab elleitliiolaeth y clùeddf a- wnaed f perwyl hynny, óridi dueddiad da, i haelfrydc^ i sel a byyyiogrWydd dynion neillduol ac aligily" oedd. Euwyd dau neu dri o'r g?adgarwyr te!!?'? yr ymgc!pddMcy?ftry))'?wgw!ad eisoes. Am cyt)taf<)'t'rh?b?)?Hm'?, nid oes oud amc?' iaeth, ni wyd?ys.?c??a?t' am dano. ? Y''??j Dafis y?tla?t-f?rv.yi?wnicupdd yttgwyncb I)e, ry'cd U;{C!"n .tbUhid¡amt;>j gn:fydd  _t-efy(ld yn nhcyr"?'? y Fre?h<<Mb?Majt)? :?!<.[ cfe a adferwyd i'? ??.J are?J?J/y?ocohInPS Efixab?h, ac a ??/. otynoty?/Htg? Haneiwy a 'Fh?ddewi. (? tdi% ?/<?.r?-<MR. i?/. ?. '2).) Gwr 1?'?'?? anghyoedd 0 uchel ddysgeidiaeth oed?d ShIcs^^j, o dei. uchet yn swydd Dinbych, bu d''?'?? ser yn y Brif Athrofa, ac wedi hy?ny tf?' ?9 o YsgptdaiyCyfreithwyr C//???/'6'???.'j?? flaw Llundain yn awdwr amry ? Draeth1^^ VB  er cefnogacth i'r ia'th ???'??  yn Gymraeg, ac er cefnogaeth i'r iaith hof^ rhai ydynt, mcdd Wood, yn dra thcilw"g ? Iwysaco'riaith Frytanaidd." ag> Ygwrnesaf oedd a Haw ganddo yn anaeth rhyfedd hwn i'w wlad a'r eglwys>oe(P Wm. Morgan, D. D. Ficar L!a"rhat? y? swydd Dinbych, yr hwn a ddercbafw^ yf* 1595 1 Esgobaeth Handaf, ? symud?Y"