Seren Gomer

I 1 BARD D ONI AETII. ENGLYNION Ym mherthynas i Fedd-avgraph y diweddar a' atuxsg Fardd- Thomas Edwards, Q'r A?:?. Tlioinas Edlva?,ds, o't- lVu-,tt. [PAMIAD O'N UHEFYN DIWEDDAF.] IX. 1 O! 'r mg o gled(I 'r angea glas !yspeiliwr, Ein'spellio o Toiiias! I gerdd, oedd dim teg urddas? I ble"r aeth y gerdd ari bias? Y gerdd lan ai 'n gan ar gloedd,ali nwyfau, Hi nofiai hyd nefoedd Mawr! uiVch sêr ei dyfnderoedd, Y Nant, trwy'r Ion Afm oedd. 3 Aeth y gerdd yn berffaith gan, Canmolodd can, -miloett(I ei banian. LVdai trwy ne'n nunt llydan, A sain hoyw yn ffrwd loyw lâu. E. Llanbedr. x. I Er A wen, a plien, doeth, a fTyniant-mawr, Rhaid marw! o bob mwyniant, Wedi li gin, da egoniant, "l Dyina'r nod! am Dwm o'r Nant. 2 Geirda a roe i gywirdeb,—ddewr baen, Ni dderbyniai wyreb; A rhoe senn, i drawsineb, A'i gaaiad yn anad neb. [IT cyntrif a ddewiswyd.) 3 Eos y Nant, is y nef-a ddygwyd Yn ddicgel adref, Gwr diddan, gwir raid adder, A da ddawn, hynod oedd ef. 4 A chywir awen, chv areydcI-i-Cymru, Cue amryw ddywenydd, Ni fu feiliwr efelydd Mwy ei ddawn, yma i'w dalydd. 5 Perchenog enwog awenydd-g'lymog, Gwel yma ddarllenydd Ddelw gwynebpryd y Prydydd, Gwr o ddawn, gorau i'w ddydd. 1:0 6 Gwelwch yina faen coffiiiiol--ain Fardd o fawr.ddawn anianol; A delw'r Awen, dal reol, Livyr wiw, 'n ivylo ar ei ol. EDERN MOV. XI. 1 Twm a roes i'n hoes yn liir,dda ddoniol Wiw ddiddanwch cywir Tra barn iawn a dawn ar dir, Mel ei enau motiannir. 2 Yr Awen wych, oet iawn wedd!-a gollodd Ei galln a'i mawredd; Wyla fvth ar ael ei i'edd, Heb uu guir tra. bo'n gorwedd. XII. i O'r ddyrys fiin ddae'ren—wych Invdeg, Macbiudodd fy awcu; Doe¡¡ orchwyl is tywarclien 0 gwri i'r byd, na gair ben. 2 Awen iach hoyw-wen a ci,.wardd'o dywyllwch Deni allan fel blaen-dardd, E brofwyd dy fod yn brii-fardd, o blaid y gan fel blodau gardd. LLECHYU. XIII. 1 Odremydd chsdydd cloia(lati-trwm fodd, Trvni feddwl eofiadatr, Wele i Feirdd, clodfeirdd clan, Trwm y maen, o'm trera innau. 2 At faen, gwir sail-faen gras baelfri-yn fyw, Yn farwol tan faeni, l'i- tarn x> gadarn godi, Cu hotf ar ten coffheir fi. 3 Dae i'r Nant, Duw Ior,eill head;—Ye, yn noetli Yn citha disylwedd, Ran dewis yr un diwedd. Heddy w o'r Naut i bant bcdd. D. EVANS, Dei wen. XIV. 1 0 ddyn, ni fu dyn fwy dcniau j-D Fardd, A'i r'u uwcb otediadau; 0 gryfder, nid dewrder dan, 0 fawr nel-tl, fu 'r ii-ii wvi-tli;uii. 2 Caed Shakspeare, Llangar, a L!yn, Gywrain Feirdd, Gronwy o FUJI, lolo, Dafydd, Ofydd hen, Awen am, yn hwn yn un. HiRATnoG. I Scf, afedilylir, Shaiapearf, Math* Owrn, William Xlys, (iroiiwy Owen, lolo Goch, Dafydd Guilyrri, Ovid I ardd. 1 XV. I 1 1\i ddoniwyd o ddawn ddynol—ei debyg, Mewn dybcn gorcbcsto); i Mawr o cheir mor wycJi wrol, Fatli ar waitii fyth ar ei ol. 2 TJifeiriodd Awen amgcnach—o'i ben, I >>Vr byd a pharotach; Ni wisgodd, ni tirddodd Inch, Ddawn natur Fardd bymstach. PmERif. XVI. 1 Thomas hoff ad da* ei ffovdd, L. Cli i dyrfa radeirfardd, Ni bn am gauu ei gerdd O wyneb noeth neb un urdd. 3 Er urddau rhannau rhmwedd—ymadrodd, A mydrau cyughanedd, Mor dav,el y inae 'r diwedd, 0 led byd ar waelod bedd. F PETER LLOYD. ) XVII. 1 Gaddwyd Bardd, brif-fardd ein bro,dcwiwl,I Duwiesau sy'n wvlo; Ow Tomas' ein gwas tawli go', Piler merched Apolo. 2 Ei gan sy'n wir ogoniatit--i Wvnedd, I Ei Awenydd hoflant; Blodau gorau a garant I GarUd ac', o gerddi y Nant! Y BARDD LLAITH. XVIII. I 1 Ffrwy than, cangenau cyngliaiiedd,doniol, A damodd trwy "r Gogledd A'r Dcau; dyijia Ir diweild! Ni-eitliiati fe aeth TiwN i'w fedeJ.. t; Angvlion gwynion disgynant—o'r net. Rhai 'n nfudd a'i gwiliant, A diogei y dygant I fawredd nef, Fardd y Nant! J. P. XIX. 1 Tomas (a'i nrddas cii-ddawit)-ab Edward, A bciciiodd yn gytkiwn tiiffoddwyd Awen tfvddlawn, telyi-bcr, aiewu dyfqder dawn. 2 Claddwyd daearwyd i dj oerwead.Fardd, 0 fwrdd y gynghanedd; Dyma faen, diammau fedd Gogoniant daear Gwynedd. 3 Caniadydd, mydrydd, gwr medrns—doethaidd, 0 deithian llafnrus; Casglwr Hawn, da iawn, di fts, A'i ddoniau oedd ddiddanus. 1 Cyrhaeddwr, gosodwr sydyii,eiriau I'w araeth fae 'n perthyn: Un tonnog wrtl1 chwannog chwyn, A gonest i eginyn. LEWIS MEIRION. I XX. I 1 u rodni r isarddonwr addieii-i ddaear, A'i ddiwedd yw elfen; A Ni ddaw byth, nnwedd ben Diwedd, hediadau 'i awen. 2 Un ydoedd, a'i ganiadau-dewisdego II Sy o'i ddoniau, Un oedd efe a wnae ddan, 0 bae 'r achos trin breichiaiu XXI. 11 I'r Saeson, cysson a cant—Bardd Avon, Bur ddyfais a mwyniant; l'n Gwynedd yn ogoniant, Mawr ddawn oedd ym Mardd y Nant! 2 I bwy, Thalia, byth eilwaitli,a gyrri Agoriad Cyuneigwaith? Gan yn awr, dirfuwr y daitlif I fwyn Doinas fyn'd ymaitlu DERWYDD. I XXII. I 1 Thomas gyweithas gwiw ethol,—Edwards, Awdwr cyiighaneddol; Ieitbydd, prydydd priodo?, O'r Nant, i'r iiatit Ir ai 'n oL 2 Er donian rhanau rhinwedd,niammaa Dynia 'r Ile ,,oi-wedd; Eos Cymru, whvgu wedtJ, Cn gwiw gaiuvr, Cog Gwynedd. R. GWYNEDD. I XXIII. I 1 Y garreg hon gosodwyd yn arwydd Er cof a pharch am yr cnwo? B) ydydd, A chofied pawb o ddcutn trcfDdimbych  Am yr enw Twm o'r A?K, yn fynych. 2 Yn 'r Eglwys wen mae'r corph yn hnno, Hyd nes can yr ndgorn mawr i'w ddrliro, Ac yna cyfyd mewn mawredd hynod, 1 A'i 'nwylyd Awen daw i'w gyfarfod. 3 O'i briddo y mae breuddwyd lasan clafam Eos Clwyd; Ni chair gwys mewn Uys na llan, Mudwyd yr heir Gomediun. 4 Dan welwyd ar hen clor JSod oer cacth yn myn'd i'r cor, Adur Clwyd, plygvvyd en Plvl ,¡ j A wylent ar ei iveJy. CAROT.I:sw XXIV. I i Carrcg landeg o Lnnden—roddwyd, I 'rwyddo 'i dywarchen IR ol i'w goi-pli gael ei ol.i)llen, Dyma sydd i Domas hen. 2 Gsvaew angeu, nid gwiw yngan, Fel ereill, faluriodd 'i drigfan; O'i lwyuan ddiwael anian, Ganwyd corph, ac enaid ckn. S I neb o'i ailni bn elw-bydol, Er bod o'r cyfenw, Poet. Ar ael mnr 'r ol cu meirw, Pan daw'n hen, pwy ond y nhw. ??- xxv I 1 Am Tom-as ap Edward, tvma—arwydd I O'i oeredd oivve,!dfa, O'i fcen awch awen ni cha' Eglurfardd fyth o'r gla.idia. 2 Yn ddibaid i'r llaid a'rllwch—ae 'f gwciSvdd, Er gorphwys nwwn heddwchj A'i enaid i ddiddanwch Duw, ncf lor, da oror uwch. XXVI. J 1 r ennoes a ddirwynwyd,—ac yntcf, Prif gantor sy mudwyd; A cli y gwarclvodwyd Yn y clai 'fewn Dyffryn (J4wyd. 2 OC\ awenyddaryna—orywibdd, I Ar ei fedd gorwedda; Coih'r'yd Ifll o'' b"\èírdd calla', Cwyn dost am y cunu da. I Ychcanegiad gan avail. Mewn tymher li(-yw-ber ei liy-at,a synwyr, Y soniai beh he^yrit; Aur coeth oedd eitp-ii-lati cynt, A'i ganiadau, gwin ytl"t.

Ac Argraphiadydd Siren Comer. I Och f¡! Ilr. Gomcr, Mr. Gomer, fy nhad, fy nhad n. ,ill v bydd i'r Seren fachitulo yn awr? yn awr, er gwarth i chwe' c'nan mil o Gymry ? Ni all y bydd hyuny i gYHI- njeryd lie yr oes hoit-o leiaf, ac hyderaf yn gadarn, ilyi ddiwedd amser. Deth, Seren Gomer i fachludo, Hell i gyfncwid i Draethawd bychan! Pa fodd y rhagflaenir y galled hon i'r genedl? Os rhoddweh gennad i mi i atteb yn fy ffordd fy hun heb eich tramgwyddo, yn y modd yma, gan bigion y Cyniry, bonheddig a gwreng-, tansgritied y gwroniaid Cymreig yn flynyddol, neu yn hytrach chwarterol, at dalu traul y Seren, yn hadionus, hyd oni cheffir nifer digonol o hysbysiadau ynddi; a bydd i mi ddecliren, megia o'm angen, giida'in gini; ac os bydd i ereill drwy'r Dywysogaeth, megis o'u gweddill, t'oddi yn ,yfattebol, ni'chaitf faclilud byth! a dyweded pob gwir Gwir Gymro 4 AMEN' dair gwaith tair! Pa Je mae Tywysog Cymru? a glywodd ef y chwedl alafus hon ? a gaiff Mam yf Ymevodraeth fawr Frytanaidd fod yn unig a than gwmmwl y-mysg yr lioll wledydd ? DeuvTch Eglwyswyr enwog ymlaen, deuwch Gaerluddion hy- barch, ymwrolwch rhag symmud o ogoniant y Dywys- ogaeth ymaith megis niewii iin (lydd a blwyddyii; pan nad vdyw ond dechreu ar ci chylchdro goleu-ddisglair; deuweh, hen ac ieuaingc olr Beirdd cywrcin-gerdd, dadseiniweh ehediudau yr awenydd o du parhad y Go- leuni Screnol yn ein plith! a chwithau holl pier a dad- ganwyr balcdi, crochlefvych yn llaes yn erÍJyn yr hagr weithied hon, oai fyddo esgyru a phenglogau Twm y Nant ac Ellis y Cowper yn neidio o'u beddau, ac yn ccrnodio yr holl grach-dwrneiad, clarcod, ac arwerth- wyr cyhoedd, nes dysgout gymmaint o Gymraeg ag i weled gogoniant y Seren rhagor un Papur arall yn yr holl fyd, i roddi allau ell holl hysbysiadau Bydded yr holl wlad yn wbwb a phymtheg llwyth Gwynedd fawr yn gynnwrf i gyd o ochry llc5 cyffredin—darUen a dyall Cymraeg! Y ingyfarfydded yr holl asynod, ac eppil y cigfrain i gyd, a boll ehediaid y nefoedd o'r eos i'r aderyn y to, a holl ferched cerdd o bol) giadd a nasiwn, y rhai sydd hoff ganddynt oleuni y Blaned ocr awyrol, i ymgvnghori rhag y golled fawr hon. Safed holl afon- ydd Cymru yn syn ac lseb redeg, ac lIa fydded un bardd i'w cyrchu; namoraia niynydd, nac wybr nacawyr yn i ei gerdd, na haul i'w throi, fra fyddo cyngaws tynged y Seren heb ei sefydlti i barhau fel 0'" blaen Ow! Mr. Gomer, profweh y Cymry un flwyddyn etto? Ai ar ddiwedd tywallt gwaed y mae i'r Newydd- iadiir lion i beidio! Ydyw yr awgrym am hyn yn y Seren. o ddifrif ac mewn gwirionedd, ai ynte rhyw elyn i'r Cymry a'r Gymraeg a dyrysodd yr argraph-Iechi ?- Dyma fi'n tewi dnvy ddokfain yn barhaus ar bawb o'r Cymry, ymhob man, gan ofyn yn ddifritbi i bob un o honynt ag sydd hoff ganddo goffadwriaeth ei fam-wlad, ei genedl, a'i waed ei hun, a ddaw ef ymlaen i roddi ei gynnortbwy i Seren Goiner, yn gyfattebol i, neu i ryw raddan gyda, ei gyd.wlad.r a'i garwr galarus Chwefror, 1815. IUWAL IWRCH? Bryn y Galar, gedlaw Mynydd yr Wylofain, sefy Mynydd mawr, yng Nghymru.

At Argraphiadjidd Serai Gomer. I SYR; Gan nad oes un peth mewn natur yn fwy tei- lwng o sylw pob dyn na thestun cynnwysiad y llythyr canlynol (os gwelwch ei fod yn unol a'ch cynllun, ac yn addas i ymddangos yn llewyrch gogoneddus Seren I Gomer), bydd yn ddywenydd gan rai, o leaf, gael cyllc I i syilu arno. I RHAI SYLWADAU BYRRION AR DDWFR, I I FFYNNONAU, &c. Dwrr pnrsydd gorph tryloywr (transparent), heb liw, II arogl, na bias. Y mae mor doddadwy, fel ag y mae yn wastadol yn hylif (fluid), mcwn graddau Ilai o-wres iia- sydd yn ofynol at dyfiant coed allysiau: gan hynny, y mae yn cael ei ystyried yn gyffredinol fel corph gwlyb (liquid); ond pan osoder ef mewn graddan llai o wres, sef (Ian 32 gradd, efe a a yn galed-gorph (solid body ), fel pob cyrph cclyd natnriol ereill. Dylem sylwi, mi cclyd-gyrph, yn en llatur elllnmain, yw llOU wlybyroedd (liquids) y greadigaeili, hyd y nod dwfr, gwirodan, ac arianbyw; vr achos en bod yn cael eu hystyried yn gyrph gwlybion yw, eu bod, fynychaf, mewn gi addau o wres ag sydd yn ddigonol i'w cadw yn doddedig. Dwfr sydd gorph tra kedegol (volatile), efe a gyfvd yn darth, ac a wasgara ymaith yn hollol, os gosoder ef ar dan heb ei gyfyngu. Cyn gyntcd ag y berwo dwfr yn grycli mewn llcstr agorcd, ni ellir ei wS'euthur yn boetlinch, pa faint bynnag fyddo grym cynnyddol y tan: y gwres mv.'vaf a eitir ei roddi iddo, heb ei gyf- i viigu, yw 212 gradd ar y gwres-fesurydd (thermometer). Yr achos o hynny yw, fod dwfr yn hedegol, yn cyfodi yn darth, y rhai sydd yn derchafu yn gyson, ac yn cilio diag y tiin, angerdd yr hwn Y lUacnt yn ochelyd mor gynted ag y dioddefont y cyfiyw radd o wres. I Y mae rlwfr fel egwyddor (principle) yn nghyfan. soddiad y rliaa fwyaf o gyrph cyfansawdd (compound bodies), megis pob math o sylweddaii halenaidd ac olew- I aidd (saline and oily), ac yn ganlynol y mae yn rhan o sylwedd pofe math o greaduriaid a llysiau, a rhanau ha- lenaidd pob math o gJofidrcdig sylwcdflion {minerals). Y I mae dwfr yn dadglymnw, lieu yn toddi y rhan fwyaf o I gyi-pli ereill, ac yn gweithredu hyd y ood at- ddefnydd- iau metelaidd (oddicithr y metelau pernatth, set' aur, arian, a phlatina), ac yn troi eu hwynebau allanol yn rhwd. GU1 fod dwfr yn toddi y rhan fwyaf, os nid pob cyrph ereill, y mae yn anhawdd iawn ei gael yn herffaith bur, yn eiansawdd natnriol, heb fod rhyw er- cill yn gymmysgedig ag ef. Dyfroedd ffynnonau ac afonydd, er mor deneu a gloyw y byddont yn yniddaii- gos, ydynt yn wastad yn cynnwys ynddynt ryw faint o ddaear. Y dyfroedd gorcu o'r fath hyn yw y rhai sydd yn llifeirio trwy dywod,cerrig graianllyd, a dcfnyddiau gwydraidd ereill, oblegid nad yw y defnyddiau hynny mor dueddol i weithredn arnynt gan ddwfr. Dwfr gwlaw neu eira, a ddisgyno ar dywydd tawcl, mewn awyr agored, ymheU oddiwrth drigfa dynion a chread- nriaid ereill, a'i dderbyn mewn lkstripridd, yw'r gorcu a'r puraf o bob dyfroedd natnriol, o herwydd en bod wedi cael cn puro gan fath o ddistylliad natnriol. Ond os byddweh am gael diwiV peiffaith bur, at weithred- iadan fferyllaidd {chymkal operations), lieu i'w yfed, y mae yn rhaid ei ddistyllio yn gelfyddydol. Gan foddv/A yn wastad yn cynnwys yntho ryw gym- maint o'r sylweddion ag y byddo efe yn llifeirio trwy- ddynt, megis mwyn haiarn, coppi-, plwrn, a phob math o sylweddau halenaidd, fel ag y mae yr amrywiol tryn. nonau m\Vynft',vl ag sydd yn ein gwlad yn profi: y mae yn angenrheidiol i ni budio arferyd dwfr yn ein bwyd- ydd a'n diodydd ag y byddo un rhyw sylweddau niw- eidioi i'n "cyrph a'n iecityd yndda, a clian fod ambell ddwfr yn ntv.-eidioi i rai, ac heb rod felly i el'eill, dylai pob dyn (er mwyn ei iecliyd a'i gysur ei hun) ddal ina- nwl sylw ar yr effeithiau a fyddo dwfr gwahanol ffyn- nonau yn wneuthur ar ei gorpli a'i icchyd, fel y gallo | arferyd rhagllaw y dwfr a fyddo fwyaf iachufol iddo; canys y mae yn debygoi iawn fod ISawer yn ein gwlad yn aiiach hir llvnyddau, ac ereill trwy eu lioll fywyd, o achos arfcryd dwfr afyrldo yn cynnwys ynddo ryw bc- thau niweidiol i ansawlh: en cyrph. Y dwfr pennaf, a mwyaf iachusol, yn gyffredin, sydd yn cyfatteb i'r nodan canlynol:— 1. Y dwfr teneuaf ac ysgafnaf yw y dwfr pnraf. 2. Y mac heb liw, arogl, na bias. 3. Y mac yn golchi yn knach, ac yn meddaihau pys a ffa, pan en be: wer yn- j ddo; yn gynt na dwfr heb fod yn bur. 4. Y mac scbon yn ymgymmysgu ag ef yn berffaith, ac yn ddigon hawdd..5. Nid yw yn troi yn blwca (iurbid) wedi dodi ynddo ddwfr nertlud {aquafortis), yn yr hwn y b:rddo arian, plwm, iteii arian byw wedi ea toddi; neu siwgr plwm wcdi ci doddi mewn dwfr. Dwfr y mor sydd yn cynnwys pob math o halen, i raddau mwy neii lai; ond halen cyrfredin (common suit) sydd fwyaf ynddo. Dwfr y mor sydd wedi derbyu ei halltrwydd oddiwrth wythienau mawrion o halen ag sydd yn gorwedd ym mherfedd y ddaear, a'r nior yn torri ar cu traws, ac yn cu toddi. Dwfr ffynnonau heilltion, hefyd, sydd yn llifeirio trwy y cyfryw wyth- iennan a'r achos fod gwahauol ffynnonau yn cynnwys gwahanol rywbgaethau o haien, yw, am eu bod yn liif. eirio trwy wahanol rywogacthan o wythicnnau. Yr oeddid yn meddwl, hyd yn (Itliwe(f(tal-, iiiai col-I)II neu elfen but ddigymmysg oedd dwfr; ond y mae ath- ronyddion y canrif diweddaf wedi cael allan, a phrofi yn eglur, mat corph cymmysgedig ydyw, yn cael ei wneuthur i fynu trwy gymmysgu dwy fath o awyrau (gases), sef 1.5 rhan o awyr fflamychadwy (hydrogen), a 85 rhan o awyr bur alti ilosgi ynghyd, hwy a wnant 100 rhan o ddwfr pur. I AM FFYNNONAU. I Gan fod dwfr yn gorph tra hedegol, y mae gwres yr haul yn cydweithio ag achosion ereill, yn ei gyfodi yn darth o'r moroedd, llynau, ac afonydd; ac y mae'r man ronynau hynny, pan ysgafno yr awyr, yn disgyn yn wlith neu yn wlaw, ac yn cael eu llyngcu j'f ddaear, ac yn ymgasglo yn llynau mawrion, yn y bryniau a'r my- nyddoedd, ar welyau nen hanau o glai; a'r llynan hyny yn llifeirio allan trwy wythiennau rhwyd-dyllog (poroits) neu agenan ynochrau y bryniau a'r mynyddoedd, sydd yn cael cu galw yn Ffynnonan gennym; a'r achos fod rhai ffynnonau yn myned yn hespion, ar hir sychder, yw, fod y llynan ag sydd yn eu diwallu yn sychu, o heu wyifd eu bod yn fychain. Er fod y cyffredin bobl, a rhai dysgedigion, yn me- ddwi inai o*r mtlr yn tiniongyt-cliol, trwy fod yr awyr yn pwyso ar ei ddyt'roedd, y mae ffynnonau yu tarddu, t. trwy agenan yn y ddaear: ond y rhae yn angenrheidiol rhod^i gwell rhesvmatt dros y pVvngc, nag a roddwyd cisoes, cyn y byddo yn dderbyniol; oblegid ei fod yn wrthwyneb hollol i ogwyddorion dwfr-drosglwyddiaeth (hydraulLs). Gellir pereiddio dwfr croyw, a fyddo wedi suro a drewi, a'i wneuthur mor flasus a iaclnis a'r dwfr ffynnon gorcu, ti-wy ci hidlo trwy''olo^gion. coed (charcoals) wedi cu briwo yn ddarnau bychain. Neu ei dywallt amryw weithiau trwy lestr dyfrau (watering pot); yr hyn sydd yn danges fod effaith fawr gan yr awyr i gadw dwfr yn beraidd, onid e ni allasai ad-bereiddio dwti. sur dtew- edig. Gellir igwneuthur dwfr y mor, trwy ei ddistyllio, yn ddwfr croyw pur, mor flasus a iachusol ag un dwfr ffyn- non.nen atoll. Oddiwrth yr hyn a ddywedwyd, ni a welwn na fcasai dim dwfr croyw yn y byd, oni buasai ei fod yn ciel ei ddistyllio gan natur, o'r moroedd mawr heiiaidd, trwy gaelcigyfodi yn darth i'r awyr, a syrthio odtli yno yn wlawa gwlith i'r ddaear, i ddiwallu frynnonal1 ac afon- ydd. A chan mai dwfr croyw yw y peth mwyaf anhep- gorol niewn natur, ond awyr yn unig, oblegid ei fod yn egwyddor benaf yn ngbyfansoddiad y rhan fwyaf o gyrph cymmysgedig ereill, mcgis poh math o greadur- iaid, coed a llysiuu, a sylweddion cloddiedig, &c. heb- law ei ddefnyddioldcb mawr i ddisychedn dyn ac anif- ail. Rhyfeddwn a mawrygwn anfeidrol ddocthineb y Duw daionus hwnnw ag sydd wedi trefnu ac addasu dwfr i atteb cyiniiiero ddibenion mawrion a go,on- eddus! I'EL'AN.

At Argrapluadydd Seren Gomer. GOLWG, YN FYRR, AR WEDDI DD1RGEL Y CYBYDD, A WELWYD YN SEREN GOMER, ION. 18, 1315. Os nad yw ysgrifenwr y wcddi yn meddwl rhywbeth yn amgcn na'r hyn aosododd ger ein bron, y mae mor wired a bod yr huan uwehben Abertawe fod y cybydd yn haeddu parch mwy moliannus nag a Qll tafod y doethyn ioddi iddo yn yr achos dyladwy ac arbenig fel hynny; ac yn bendifadden am iddo brynu tyddyn o dir o law gwr arall ag oedd yn mcthu gvvneuthnr dim duiolli o honaw: y mae yu gwcddio yn ddigon cymmwvs am i'r arianuai sefyll i fvim a thalu iddo efei eiddo, a llwy- ddiant i'w long Betsey; ac yr wyf yn meddwl fod pob i dyn arall o dan y nefoedd, o ba enw a gradd bynnag a yn gweddio yn ddirgel yn yr un modd ar y fath ach- osion y mae'ii gweddio hefyd ar i'r tlawd sydd mewn dy led iddo ddyfod yn allnog dalu, a'i wm'utbur cf yn ddigoHcd; ac am hyn yn enw Se:tn Gomcr, a scr el'eili! hefyd, y mae ei erfymad yn weddns ddigon ac yr wyf fi yn haerunad all neb mewn rheswm amyneddgar feio arjio aiii liviiny: ewyllysio i'r tlawd ddyfod mewn galln i clalu ei ddyledion sydd yn hlusn harddach yn nghap y cybydd nag a all rhai dynion feddwl tiii dani; ac mewn rhyw radd yn arogli cristianogacth yn ei fuchedd, Y mae erioed, crpan wyf ii yn coho, ryw urfer frontcidtl- lyd gan y tjodion i fwivv heiau mawr ar gefn y cybydd, ac telly y mac fa) camel yn ymboeni, a chlamp o bwnn mawr ar ei gefn o hyd ei einiocs; ac'ni aliaf ti weled un argoel a fyddo yn debyg iddo gad esmwythau ei uWlJn, I a hynny am nad ellir fyih feddwl ar iddo gael clnvareu teg Sa" y tlodion; a phc bae modd iddo gact chwareu teg oddiwrth wag-ddadwrdd y gler hynny, ni byddai iiio banner y pwysan sydd ar ei gefn bob amser, a hyn yn ddigon diachos. Nid yw ddim yn rhyfedd i mi fod y cybydd yn fiieiddio y tlodion, fel ag y dywcd y weddi: yu wir y mae ganddo ddigon o achos am hynny, am en bod hwy yn bytheirio atto eu casincb yn anghyin- mwys, anystvriol, ac anvt ireddus, ac yn Siarad yn frwnt am dano o fewn pob ty a thwlc yr elont iddo, er na wnaeth y cybydd (idini ii-lwed iddynt o'iwirfodd eiioed. Nid oes dinicoel ar adnabod cybydd y maen digwvdd yn q1 y cariad neu gas a fo gan ddynion tuag at ddvn arall; a liN iiiiy, os cas, gwelir y dyn mor ddn a'r pentan er ei fod mor wyn a'r melinydd ac os cariad, gwelir ef moi- Nvyn a c lirys y person, pe lizie iiiei- ddued a'r pyg. Villac mam ysgubivr mygdyllau yn gweled ei ,mal.1 ei hun YIl wyn, ac y mae yn gweied ysgubwr mygdyllau arall, mab ei chyanmydoges, yn ddu; ac felly yn gan- lynol mewn pob petit ereill o'r cyffelyb. Beth ddywed ysgrifenwr y weddi am hyn? I ystyried fel arall; nid wyf fi ddim yn deall yn eglnr fod y fath ddyn a chybydd yn y byd, canys gwyr pawb nad ydyw yr oes ond dyrnfedd pan to hwyaf, a gwyddis hefyd ein bod mewn perygl bob awr; ac oblegid hyn gwel pawb mai diles, yw meddwl am gybydd-dra. Pe bae dyn yn cael ammod (lease) ar ei oes a'i iechyd am bymtheg canto ilynvddoedd, yna byddai rhyw fath ar reswm i ddyn droi yn gybydd ac yn ypump cantcyn- taf iddo gasglu pentwr o aur, gyn^naint o faint ag cg- lwys Abertawe; ac am y ddan bump cant wedi, iddo fyw yn wr bonhoddi:; hoyw, a chadw cwn hela, a chym- meryd ei fwyniant ar betliau y byd hwn dros ei amser; ac yn y cyflwr cyfoethog hwnnw galhii roddi tlinuti neu gciniog i'r tlawd pan welai angeuoctyd cacth a thru- emis. Bellach daliaf snlw ar nn peth neu ddan yn llythyr PJiilo Gonier, yn y Seren, rhifyn 58. Y iliac y gwr hwnnw wedi ysgrifcnnu yn faith yn berthynol i'r gair cuppel; ac yn methu boddloni ei hnnan yn gwbl yn y pwiigc o'r vstyriaetu hwnnw. Fel hyn mcdd ef, Pa fodd y digwyddodd i'r Lladinwyr roddi iddo (y gair cappel yr wyf yn feddwl) ystyr mor wahanol ag yw add- olfa a gafrunfechan. Yn wir nid allaf lai na chwerthin wi th weled y deongliad yna; yma yr wyf yn tybied fod Ph. G. fel amryw ereill, yn rhoddi gormod 0'11 pwysau ar ysgwyddau y Lladinwyr a'r Saeson o bartli yr laith Gymraeg. Ni wyddai Ainsworth na Dr. Johnson, nac nn Doctoryn arall o Sais, ddim mwy am ein hiaith ni, yn ei llefariad soniarus a!i graddoliaeth Gymreigaidd, nag a wyr y ddylluan yn y ceubren; dynion o'r fath yna yn achos yr iaith Gymraeg sydd yn debyg i'r dyn dall yn barnu lliw'r brethyn. Y dysgawdwr a'r Cymro hynody Dr. John Davies, o Fall wyd, a ddywedodd yn ei Eirlyfr Cymraeg a Lladin fel hyn, Cappel, Cupella, a dim yn ychwaneg: nid ydyw y gwr hwnnw ddim yu son am afr, na bwch gafr ych- waith yn y fan hyn; etto, yn y llythyren G y dywed fel hyn, Gafr, caper, capra, a dim yn ychwaneg; nid ydyw ddim yn cymmysgu cupella a gafr efo'u gilydd, ond en rhoddi yn eti Ikoedd. priodol ell hiiii a iii. yllei Eirlyfr Saesneg a Chymraeg, fel hyn, Chapel, cappel, eglwysan dim son am afr: nid wyf li ddim yn gweled lie i newid fy meddwl oddiwrth yr bYI) a ddywedais o'r gair cip, od(li yilo cal)pel, eisoes a dilys gennyfmai o'r gair cap, oddi yno cappel, y daeth y gair ar y cyntaf, a hynny o eneu y Cymro. Mawrth 4, 1815. E. C.

Drwg-weithredwr, cyn ei fwrw i garcliar, oedd mewn tatarndy yn Wapping, ynymffroslio yn fawi- ar ei-ddewr- der a'i galondid; ymhlith gciriau ereill, fe honnodd iddo wneud i ddeg ar- hugaiu o ddynion cryfion i-edeg cii gwaethaf; Nid yw hyn ond llafn o gehvydd, ebe un o'r cwmpeini, Nid celwydd, ebe yutef; yr oeddwn i yn rhedeg i ffoi, ac ychwaneg qà. deg ar-hugain yn rhedeg i i geifio fy nala.

I.LONG..?ÜW"d)lHON. '*1 I J? ABERTAWE.—Dyfoiliaid, Plio'tiix, Diarno11 f,B:). a Friends, Jenkins, o Bristo; Jo!? and J???.. ??? Saonders, o Bideford Betsey, Mo?ord, o C"? Ce,{er; Three Sisters, Lcworthy, o Barnstaple; a t.tn(te, Jcnkins,<)P)y)not)th,a?an)rYwiaeUta' VeD" | Williams, o Tcigmnouth, a chlai; Providence, Web, Bridgewater,?pridd-teini;Activc, Richards,aLo"'? Couch, o Fowcy; Perseverance, Goss; Binningl14'^ > Couch, 0 ¡<owey; Pcrscv.cran('c, boss; B¡raung Ja,l1'; Hogcrs; Friends, Tucker; Calstock, Moyse; Ci"? Rice Susan, Harvey, o'-st. Ives; Speculator, Bar«e';j a Princess of Waies, ?ict-nuut, o P?nouth, a mwyn CP'j Mo"v, Winter Friendhip, W bed don ■ rnanimW) Crockford; a Harmony, Westlake, o Minehead; n()n!t, James Martha, Thomas a '-atlierine, Fi'anciSi ■" Aberdaugleddyf; Sally, Paddon, o Padstow Wiilia»'% ,( ( '1\J'I. Mary, Forder, o Portsmouth; Lord WefimRtot), thews, o Bristo; 'fiUiam and Marv, Briant; a ?' j! Trunks,oBtjdgcvvatpr.batasam. ??f<c</M?, Friends, Jenkms; a PhceHlx.Diamo)?'' Bristo,-ag amry wiaethau; Venus, Davies, i Gaprfo?'.? chopr; Lamb, Melhui^h, i Fowey; Forest, Haw'kin8' i Iruro; Agenona, James, i Abovstw?th; Provide! M ?'ebb, i Watchet; ?cts?v, Thomas, i P[?.m)th ?"' & Betsey, Saunders, i Bid?ford Friendship Wheddo"' i Minehead N?tson?Mathins; Marv, Trunk Betseji;, Smith; MoUy, Winter; a Dcti?ht, Edwards, i Bridg^j water; C?lt-(Iiti' collcol.(I, oil' worth, CHudy Happy Couple, Chlrke; Eliza Ann,   hams; Mary, Galsworthy; John and Mary, Ha" Henry, Rowe Perseverance, (..o-S t!' Davi^' Pomona, Edwards; William and Sally, l.ewis; Frie#^ Tuckcr; a Devonshire, Day, i St. Ives EH/.a and Ja"? Hammet; Fleece, Wifkinscn; Neiv I-lill,lie i Hebe, Carder; Catharine, Francis; Daddon, H?' Venus, Lowther; a James, Pearce, i Waterford, glo. PfcNlAASWR 1.\O: Xtt M\10U.TV\\Am^OIiAyO 7;Ri\i. CYMRU. DXOS YR ~\YYTUNoS GANLYXOL. T3 _i, • £ Jt rs c.; _r- ? a H > S = S c *r ■ £ • > •= DYDDIAU. &sc «„-• l<52 .?fls s*S j*I. •« 14* 'I |A ='j_¡3;.=.-e t: .¡ -=; E :J .t!i?iiiiin11= ?n II r s ¡o. r, — II:-0 i*f* J H* i'U fit 31 3<* Ia ;) c:; ¡:) o I I" I .f2 i MAWKTH. ?A. IH-L< :n' AV M. A. M.L. M.?. M.A. M.?. M. V. M, A. M. -i-I-I-i- Member. 83 391 3 ;?4 244 5?5 2:5 -t (i 1 7 ;iI8 2'\ 8 41 Ian 9 4 S!*j4 4? 5 1, 5 4?! 6 )? 6 42 7 42 8 22 9 12 9 32 Guener 10 .} 1.5! j 30 6 0 6 30? 7 0 7 30 8 30 9 1' 10 (?10 SO Sadwrn .11? 6 '6 18 6 4H7 18? 7 4?8 1 9 139 5 V 10 48'11 8 Sul 12 6 5?7 0 7 ?'8 ?8 3c9 6 10 ti 10 40.1 3?? M U nn 13 7 39 7 51 8 ?4 8 .-? ? 2 1 9 54?0 54 U 34 H SH2 41 MawrtU 14, 8 27 8 42 9 l:J 9 4?10 1?)0 4??1 42L¿ 2'1 1 12 1 32 f

GO RU CIIW YLW YR. I Castel! Nedd Davirl TIIOIm", SiOlJwr Caerphilly Parch. J. Edmonds i Pcnybontar Ogwr D. B. Jones ( Llantrissellt Walter Morgan t Pontfaen Thos. Llevveiyn. postmaster, Caerdydd Post-Office Merthyr-Tj dlil W. M. Davis, Postmastcr Abenlare J Ollli Bynon, Potmastr Caerfyrddin J. Evans, ArgralVydd, &c' *•' Llanelly John Roberts, Siopwr- Casteiluewydd yn Emlyn Timothy Thomas rrerlcrÎck Emlls Elanymddyfri D. It. Rccs, Siop Issa Elanj^adoc Thomas ThOlnas- A b,-r'hoti(ldii G..Nort:1 Cryghywel John Price, Postmaster Hulli'oidd .1 ames Thomas Trctdraeth David Thomas Abergwaun Henry Evans Arberth AVilliam Thomas AI)ei-ystivith Parch. John James Abcrtelfi C.'ah'b Lewis Llanhedr pont Stephen ih)ghJ<tt)es,P<Mt-n)as<c<' Glanywern-Ystrad David Richards r Rhaiadr Edward Jones, PostmaS'e f\ Amlwch Parch. John Evans Bodederii Owen Williams, PostmaS Caergybi itelkiin-ill J'iunes t Llanercliymedd Evan Thomas, PostmaS Urymiengcyn W.Roberts Llangefni Richard Jones Bangor David Roberts, Bookhl Pwllhely Parch. Ben ";ainin Jones ) Caernarfon Rice Jones Tremadoc William Williams, ,„ I)itnbych Tlios. Gee, Areralfyd,w, i c,c, Wrexham J. Painter, Llyfnverf lilanrwst William Davies tJ¡ Ruthin John Phillips, Llyfrw^r'" Llangollen John Edwards  i Bala R. Sanderson, Argrafl, V". « I)o)?!au- Richard Jones, Ar?rattr Newtown Parch. John Jones Machynlleth Wehard Jones Llanfyllin ])dward Price Uamdtops Abel Jones hr, Casnewydd ar W ysc Evan LfWisJ,]yfr?''?''??? John Tibbins, Pontvpool Parch.Ebpnezet-J?'?''?'? Llundain Ncwton & o. 1VOr' Vit Square; J. Whi?' 11?'It'eC, street; a M. Jo?' N ewgatc-Stre 11. ;I;R-T\'VE: Ar?aphwvd a Chyhoedd?t ?" JEMK I ynl!Kot.-Y-CASTEH., i'r hwn y dyi""Ill A' Hysbysiaeth gaelei ddanfon, yn ddidraul. C'' Derbynir 77y?&<<M?M ac Enwau gan ?'B)????S' (gynt 7'4r?o? ??VE?TON? NO. 5, ??R'?c/t >■il ^l) ??ft?Tjs-s-tMEE7? Mr. ?. ?7?7yE, 33, Ft.B&t" u Mr. M. JONES, 5, 2V??G?TA-5rnjEJEr, FI<?tU???? .,??, SWANSEA: Printed and Published by V- CASTLE-STRKET, to whom Communications, po?? J retj nested to be addressed. rOI4 Orders and ?<?))er<tse/MeK? rece?e? by JtfeM? ???? 1' nx? CO. r?s TAYLOR and ?VB?yo?-?  ? ff,6{)fr' .S???HR)?Vt:?G?O?-<rRKEf; ?r.??'?? STREET; § J/r- ?.yd?V?'5,5, ?L?-G?yB-Sf???'' I