Seren Gomer

I V M.,TM ? b. BARDDONIAETU. At I IV. R. CO:Llrrz, -,N-Iifl wyf yn amtnen na fydd rliai yn gvvt-led cystal Englynion yn y ryfansoddiadan caiilynol a'r rliai hynny a etholwyd; ond y mae y rhan fwyaf o'r rhai goreu yn debycach i ddarnait Marumad nag i Fcdd- argiaph. Hebiaw Ifyn, nid oeddid yn amcana rhoddi dim mwy ar y Maen na cIwfladwriaeth barchus am ddcniuu atvenyddol y Bardd yn nnig. Y mae Anrhydeddus GymdeUhas y Gwyneddigion yn dra diotchgar i'r Beirdd am en llafur. Wyf, Mr. Gomer, yr eiddoch, J. Jones, Glanygors, (Cofiadur). LInndam, Chwefioi-j 1815. I I- ENdtYNION I A dtUrhymcyd oddiwrth amryw o Feirdd Cyvirv, yn ol cy- I hoeddiad Cym-lekkas y Gwyneddigion, jim mket thynas i Fedd-argraph y diweddar a'r enwog Farad Thomas Ed- I wai ds, o'r Nant. i- 1 Twm o'r Nant ar gant yn gawr,—-ceispwl Er cospi cyby.dd angawr; Twm yn y Nari Pa ganjtawr Berth ym myd, heb hiraeth mawr? 2 FSangell, ysgnbell e-sgobog,-crocilfant Y erachfeirdd cynddeiriog; catlioi, lie;vod liciiog, J A dal'n ei gym'diawl yn grog! 3 Twm a'idon! iach son y sydd!—dreigiao Y Jtyghin digywilydd, Yn antnr yn y nintydd, Ileb Dvvm fawr diamir.au fyùd! II. Y cawp, GWAN. II. 1 Coffadwriaetfc gaeth gu etitawl-, 0 ddavn awenyddel, Y garreg hon gwir aeg bawl Iro gweddus fhrdd tra; wyddawl, S Gwel syllvvr boenwr heini—yr eiuioes^ Oer anian sydd wegi, Macn yr hoii, :r\yiiiior yw bi; TJvvcb ben bardd, gardd o gerddi. 3 Gobcithiaf bydd Naf y nef-ein Iesu, Ocii oesifti 'n ei addef; it' iln Pan ridyg y Tad bwn adref, r y BSn pydag ef 4 3!aen yw er cof mwyn-wr cu, Gwir ltyg-of, a gair lioyvvgu, u A gafr hoy wgu gwir hygof, Mwyn-wr eu maen yw er cof, i Bardcl y Nant aueroufd nen, Am! eiiiant a mai haid-wcn; A mal haul-wen and eiiiant, Aberoedd nen Bardd y Nant. 6 LIon wr gwareidd, Uawn ihagoi iaofh, iUewn barddaniaeth mwyn-ber ddynion, Bardd arwreidd bereidd araeth, Cofiadwriaoth cyff awduron. ioio Fardd Glas, Morganwg. III. 1 nta!- neda O! gul-fedd orwedtMe, O! di yell y win sid O E, I'r nn daith y doi ^ithe. 2 Y L. 0el, A'r df-the' di weli, Cofia (Twm) a i gwrape^ni, Sy 'jwbridd v llawr, dyfnder Mi'. 5 Jiii fannvr, gwr oedd gali—ond gweli, Ei gadvv i arail, Y diweddar,ch-mwr call, I'n i'w gofio yn gyia'ii. 4 Cyfyd, o'r gweryrf, a'r gro—wrth alwad, Ola' a ddaw atto, O fiaen baru gadara, O! go, Duw Iesu a'n devviso. IOAN MALI.OR. IV. J Nydm gn goffa gwlw fiiiwd, A Tliomas o'r Nant, ar antur, Fi wir fawi mae, ar foi miir: Gwir ijod ei fod yn ei fedd, Dan garreg Bardd parod hynod ocdd hwn, A 'D dawn yn bod, er cicd clau Tedyngaf, ettyl angan. 2 Trigle yr Awtu, ff:'i tFèlglwyd-i'r bedd Gwybyddir y dy/»wyd; _I I gist-ajig^n gostyntifryd 1 I gi5t;¡,nipn gfJ:tyngfl'yd prif furdd, s:a^l i'r pryf fxvyd. 3 Yina'ngorwtidd gweryd—mac Toiuas, ¡ ol ti "illiol. ei O'i "tafell ryiv Sryd, Cofiv. n, yn tyw y cyfyd. 4 Cof i Doi>:as, eyf i vv dymmor—gaffa«l, Oer gyffes, et bepgor, A'i yrrii o'r Nant, i oror An;au fill dwys, ing didor. 5 Gwelwvd ei roi mewn gwaolcdd—a distaw, I Heb gorwedd I Yn vsoJ tio isei fedel, Y per gaiiv. r, per Gwyncdd. I iioi5rp.t AP Gwiiyst, Bala. V. b. I I I Er cymmaint fn'r braiNt a'r n-,m' unwalt J, I As;* rnwog farddoni, TJac'r Av>ren a'i hacen hi, ta-ivel y.-iia*n tewi. [ Yr ail a ddewiswyd.] N eshan mac orian mwy euraid—gelwir Fi 'r golan beudigaid o dyv.yiiwch ihvch a Ibid; ,fC, 1'T U11 net' a'r hcnatiaid. J. T. P. v Voclas. VI. 1 n-inma ben gyrfa Ile gorfedd—Tomos Dda ei Awenydd o IVynedd; farcltl liai-Ctd ei fuelie(id, v Sy yn iiecbu 'uawr^ ilwcb ei fedd. 2 C riativn bvcl,wr hyno(l, Trwy ysdcd ei fywyd; Mae'n iach o bob afiechyd, Ag ya ei fedd gv/yn et fyd. HENRY Pugh. VIt. 1 Bardd y Nant, bcraidd gantor—marw vdyv:! Dvma'i- wi«*deg F&Uigor; Ni ery's bedd yn oror Iddo byth gwiriawdd ei F, o ;Cyfiawii bod arwydd cofiis—o ddoniaa Urddahawi Bardd rampuF, Fertben ar Awcn (ldi rH, A r li) tiiw us. f- Sicn'Wyx, o Eifionr Vllt. j 1 Edrychwch, gwehvch i gyd-dy auncdd Un doniawt rcbeifryd, Ymgaerodd, i gwm gweryd, YII ben Bardd bu yn y byd. 2 Claddwyd, dyfn guddiwyd y gcrdd, I seler ba; ii, islaw'r bwrdd, Aeth Thomas lioffurddas i ffordd, Ar ei hynt, a fu gynt Fardd. 3 Ddoe yn Fardd, a heddyw yn fud, Ddvn heb ail o ddoniau byd; Mewn piethiadau, clymmau clod, Y fraint aethh-OU farw ein tad. 4 Aeth melysder i'r gweryd,—aeth adlais Doetb odlan'r gelfyddyd; Llais hyfawi-y lies bcfyd, Atbraw lieb ail, aeth o'r byd. 5 Er hyn, i derfyn y daetb—yr einioes, A'r iawn-wj ch farddouiaetb Ni chaiff cerddor ragoriaeth, Ond gorwedd lrie\Vn cui-fedd caeth. 6 Priddyn 0'1' priddyn, pa raddan.bynnag, Bu etiWogi'w ddyddiau; A'r priddyn i briddyn brau, Mesurwyd ei amserau. t Du oer fedd, mewn daear fnd, Yw Hetty llwm Twm ein tad, Y gwael, a'r gwych, i'r rbych rhed, Yno o gylch, awn i gyd. S:on Lieyn. (l'w barhau.) L'.EYN,

I At Berchennogion Seren Gomer. I Berchen^ocion,—Gyda gofid calon vdarllenr.isoich Set- diweddaf, wrth weied fed Seren Gomer ar fyned i fro ar.gof. Gymry anwyl, a oes dim ffordd i gadw y Seren werthfawr hon rhag syrtbio o honi i'r ddaear? Beth pe bae casgliad yn cael ei wneutliur gennych un waith (nen ychwancg, os byddai angenrheidiaa yn gofyn) bob bhvyddyn, fe allai y caech eicit cefaogi gan y Cymreigvddion sydd yn Llnndairi, ac i bawb cl'eiH a fvddai yn ewyllysio yo dùa i'r gwaitii i fjned a'u har- ian at eich gorllchwylwyr, neu ryw rai ercill a drefneeb at y gwaitb; yr wyf yn credn y caech gefnogaeth ddi- gonol i fyned a'r gwaith clodfawr ymlaen, canys y mac Nawer o ddynion cyfoethogyn ein gwlad yn chwennych cadw y Seren olcuwycn hon i fvnu. 0 fy ngbydwladwyr! beth; ai gadae! i Seren byglod, yrhon sydd yn rhoddi i ni newyddion o bob parth o'r byd adnabyddus, i fyoed ac na byddo hi mwy. Na atto Dnw i'r fath warad. wydd digymhar fyth ddisgyn ar ben cin cenedl glod. fawr!' eithr trefner mesurau gyda brys tuag at i chynnal hi yn fyw tra yn fyw fyddc eiii cenedl. Ydwyfeich dtnuantewyiiysiw)- ria. T- ap Gvvily.m.

At Argruphiadydd a Dai llcraryr Seren Gomer. Fv anwyl Gyrwlatisvvn.Pan ddarilenais fod Seren Gomer yn brysio i'r gorliewin, a bod ei chwrs i fachludo, a myned i fro angof," yn digwydd ar ddecli- rcii y mis nesaf! teimlais fy ngwaed yn dyspeidio yn fy 1lgviythienan, a'm ymysgaroedd mogis yn ymgrynhoi o'm mcwn, o dosturi a chydymdeimlad dros fy-nghcned! i hiiiogaeth yr hen Gomer. Griddfanais mewn ing a tliralidd meddw!, a dywedais yn fy flrwst, A fydd i Se. teii-, wei-tlif'awr Gemer (yr unig gvfrwag cyffredinol o ,,wUWclactli a yniddangosodd erioed yn Nghymru) i tfafbludo cyn cwynos (supper), a gadacl fy nghydwlad- •TvJ;r-Cynireig i ymbldfaiu yn ynos dywyll 0 anwybod. aeth., fel dylluanod yn y nos naturiol t heb vvybod-dim am y rhan fwyaf o hanesion gwladol a chrefyddol ein bvnys, chwaefbach hanesion gwiedydd a chyfandiroedd ereiii! A gaifF cyfreithian newyddion cu rfuriio, ac er- cill eu cvfnewid, heb yn wybod i'r Cymry uniaithP A gaifF damweiniau naturiol en cuddio, rhag bod yii siaiii- plau o rybuddion i'r Cymry, i ochelyd eu cyilelyb? A ydyw hanesion am ryfeloedd a thywailt gwaed yn fwy anfiiddiol iddynt hwy na chenhedloedd ercill? A gaifF Insbysiadau, prisoedd nwyddan, a llawer o bethau buddiol ereill, eu selio rhagdùvnU A fddi Iwyddiant yr efengyl gartref, ac mewn gwiedydd tramor, fod yn ddieithr i bil Goitlei- P A gant hwy ddim cydhiwenychu t'r S ausoil, trwy ddarllen, yn (U biaitb eu bunain, fod paganiaid o bob lliw, iaith a cheKcdl, yn dyfod yn IIu. oedd i gofleidio y grefydd grxstianogol? A fydd i'r ileum gael eu tynnn ilawr, tel uachaifo y Cymry weled dim o'r golygiadau rhyfedd a wdsantyn Seren Gomer y fhvyddyn ddiwed<t«f? A ydyw bonedùigion y Dywys- ogaeth yn diystyru en mam-iaith, eu cenedl, a Seren Gomer, i'r fath radd; a'u bod yn danfon eu hysbysiadau i bapurau eredl, ag sydd yn cael eu hargraphu mewn iaith estronol? A ydynt mor galon-galed a gadacl i Seren Gomer (gogoniant ac ai'dderchawgrwydd Cyiiii,ii) i roi ei hanadiiad olaf i macs, heb estyn Haw o gymmorth i'w bymgeleddu yn ei cbyfyngder. Na atto Duw. Ond pan ddealiais fad un cynnyg yn rhagor yn cad ei roddi i'r .Cymry am Sercn Gomer, mi a ddadebrais ac a waeihlais meivi) pcr-lewyg (rapiure), O! drigoiioii ullwyl Cymru hiiiogaeth yr hen Frython! 's- tyriwjctij ci fod yn wartlt i'r Dywysogaeth, ci bod erioed hyd y .tiwyddyn ddiweddaf yn cael ei goicbuddiu gan d,ywy!lwch lIdcw, heb gymmaint a Seren i'w goleuo ac os bydd i'r nnig Seren hon a ymddangosodd erioed yn ft'urfafen y Dywysogaeth i fachludo, bydd y gwarth yn ddauddyblyg. Gan hynny, deffrowt h iiil Gomel! ymwi olvvch am wybodaeth dangosweh eidd- I igedd dros eich hen fanv-iaith a'ch cenedl, trwy roddi ¡ aiinogaethau dauddyblyg i'r cynnyg uewydd hWlJ; o herwydd, ysgatfydd, mai bwn yw y cynnyg olaf a gawn am SercnGomcr. Yr wyf yn hyderus y bydd i Mr. Gomer ymdrechn, yn barhaus, i foddloni ei ddarllenwj r Uiosog, ag amrywiactliaii ar bob math o destunau budd- iol; a rhoddi hanesion am y petbau niwyaf pwysfawr trwy Ewrop. Gan .hynny, ymdrechwn i' gynnal, a c.hynnydda gwybcthaeth ynNgbymrti, trwy ddaufon ein hemvau, gyda brys, i onicbwyhvyr Seren Gomcv, a'r sawl a ddichon gymmeryd y Serell en hunain, gofaled i gadw y rhifynau yn Ian, i'r diben o'u rhwymo bob bhvyddyn yn gyfrol (volume) gryno, fel y gallo fod yn fuddiol i'r genedl ienangc sydd yn cyfodi ar ein hoi. Ydwyf, ewyllysiwr da i fy ngbenedl, a'r hen famiaith Gvinraor, Llwyiutafydd, Lbngd-r. I'EUAN.

I At Argraphiadydd Seren Gomer, Syr,—FH ^r ofeddwn yn ddivveddar, yn ol fy arfer, ynedryeh yn wyneb eich Seien, gweiwn lytbyr gvvroi yn i lytiiyr a welwn o'r blaen rnewn rbifyn aralf o'r. unrhyw Seren, pa un a gynhwysai sylw ar syl wiaclau Asiaticiis ynghylch prif ystyr gwreiudiol y gair Cape!, ac vmha un y darfu i'r loan lnvnnw o Rnm- ney, ddangos mai effaith segurdod oedd yr holi ymof- yniad yn ei gylch; gan ei fod ef yn barnn y gailasai pawb fod mor esmwyth ag yntef am yr ystyr oddiwrth y nod hwnmv ar ymyl y ddalen yn y lie a grvbwySiodd o'r ysgrythyr, sef Amos vii. 13. Minneu, wrth ohhain y ddadl o'i dechrenad, a sylwi ar yraehos o honi, a fernais y gallesid arfer llai o eiriau yn ei gyleh, ac arfer y rtie"nv yn Hai pigog nag y gwnaed o'i- ddau tn, a hyuny heb y goiled leiaf i neb o ddarllcnwyr eich Seren.— Etto wrth weled y carlamnm dros derfynau, nid yn unig terfynau hynawseddgarwch a mwyneidd-dra, eithr ter- tynau uniondeb ei hun, heb wneutliur uniondeb yn y ddadl; yr hyn sydd ddigen egiur i bob darlienydd craffns a diduedd; canys fe ymddengvs yn llawn mor rhyfedd i mi, ddarfod i Asiaticus fvned mor llwvr ddi- sylvv heibio i'r Bibl yn ei ymofyniad gorcbestol, tra'r oedd y gair i'w gael yno, ynghyd a nod y dysgecligion I am yr ystyr ar ymy! y ddaicn, ag oedd i loan o Rmnncv wncud penderfyn;ad oniongyrch am yr ystyr yn yr hyn a gafodd o fewn cloriau ei Fibl, heb farnu yn angen- rheidiol ymofyn ychwaneg yn ei gyIch. Ac yn wir, gan fod y pelb yn pcrthyn mor agos i gyssegredig, 03 nidi cyssegr ei bun, y mae'n dar.gos priodoldeb yr ymofvniad am-dano yno; pryd Dad oes dim am ymofyniad pa fodd i wneuthur menn, neu i dyddvnwr am ei gae huidd.— Hcbiaw hynny, nid yw yn yrnddangos i Iri oddiwrth lytiiyr loan, ei fod efyn meddwl am v lie, ei tod yn nyddiau Amos yn gyssegr i'r Duw byw; canys sic. yw gennyf, y gwyddai nad oedd er dyddian Jero- boam mab Nebat; ond ei fod yn lie neillduol at addoli: ac am hynny yn cael ei enwi yn gapel neu gyssegr: ac oid wfod lie o addoliad i ciliin, yn cael ei iliv yn gyssegr gan eiiun-addoiwyr, ddim yn dileu'r enw teil- wng a ddewisodd yr Arglwvdd iddo ei hun ar Ie ei add- oliad cf. Am lytiiyr Philo Gomer, y mae'n weledig ynddo fod ei awdwr yn ddyn deallus, gwybodus yn nyledswyddau dynion ereil!, set y dylcnt ymddwjn yn hynaws ac yn twynaidd; ond pa fodd y diangodsi ef ar y cyfryvv ddyledswyddau rhag bod yn rhwymedig iddynt, nis gwn i, mwy nag y gwn pa fodd y deaHodd ef a'i cvd- ymdrechwyr brif ystyr y gair mcwn dad! yn amgfn na-r dysgedigion hjnottaf yn yr ocsoedd diweddaf hyn, fc? y caf sylwi rhag!law ac nis gwn ychwaiih pa beth a barodd i'r gair Capel wasgu mor drwm ar feddvliau Asiaticus, fel y gorfu arno ei chwydu ef am draws Eglwys Rhufain, ncs cododd cyfbg ar y Cymry vn y'' olwg arno. O'm rhan fy hun mae'n ddewisach g!\nyf I fi y air Cyssegr, neu D^-addoliad, na'r gair Capel; ond nid wyr' yn condemino v gair Cape), na'r rhai a'i alterant ychwaith; canys wrth wnclltlmr felly y con- demniwn y rhai nad wyt deilwug o ddwyn eu liesgidiau. tel hyn yr wyf yn ymadr.el a Philo, gan gydnabod fod ynddo ei ddctnydd da i ymdrin ag aciios da pan yniailo ei law ef ynddo; a dychwciaf ci sen ef i loan, yn gy"ngor iddo yntef, bydded hynaws, a bydded fwynaidd. Eitlsr am y parchns loan o Fynwy nid wyf ii, ynghyd flltawer, yn ystyried ei lythyrefddim amgcJI na difrio gan rochio yn erbyu anwybodaetii a bunan loan o Rumuey; pan y mae yn eglur nad oedd ef lawn iawn o wybodaeth, pan gamsyniodd gymmaintaramcan iiythvr y gwr hwnnw; ac yn wir nid wyf yn galln ci ryddhau ef oddiwrth hunan-gais, gan. ei fod yn medrn divstvru I Iai-all fel y gwuae y Phariseaid, hebiaw i mi roddi'r anair o fod yn fiyliaid i'r holl wlad o'm cwmpas; eithr nid wyf fi yn ddtwis ymgeceru, gadawaf' hynny i'r jliai a'u Petii rhyfedd gennyf i'r gwr a Fynwy gyrhaeddvd y hofFant. y n m 7 y 9YI-Iiied(lv(l y fath wybodaeth am ystyr y gair y dadfemu¡t 01 bip?id f nwchlaw, a thu hwnt i'r cyfiqitlvwyv .dysgeditf, y rl!ui a fnont lafurtis a gofaliis yn y gorcinyyl tndwr a phwysig o gyfieitbn yr ysgrythyran snnetaidd i'r ieitlioedd ag yr ydym ni yn cu deall. Ond c- ,a Eithr rhoddwn heibio, am ychydig, ein hyintirost o'n gwybodaetb mcwn ieitlioedd a goiynaf ill' gwi, parch- edig, pa foddy digwydd'odd i'r ami gyfieitbwyr a'r esponwvr dysgedig a gofalus, <irosghvydd^'r gair hvvn attoni o'r iaith vvreiddiol i'r Saesneg YI1 Chapel, ac i'r Symraeg yn Gapel, a'i drin felly yn yr ieithoecld Inn mor ddiymwad a phe buasai i fod yn ddiddadl gan bawb byd byth ac yn arwyddoccau Cyssegr neu Dý-äddoiiad, canysy rbagorol gyfieithydd Theodr Beza, a'i Lladin odd Capela, ac a Saesnigwyd Chapel; a'r enwog Gyrn- manfa o" Dduwinyddion a'i darllenaut Chapel, ac a'i hes- pemant a'r un modd yr enwog Alatliew Pool, a-'r dysgedig ryfedd Brown, o Hadington, a'i hesponiant ef Sanctuary; a'r teilwugBarchedlg T. Charles, Bala, yn ei.JSirlyfr rhagorol, a'i geilw T-addoliad cyhoeddus a'r Parch. T. Jones, o Dimbych, yn ei Eirlyfr, a'i Cym- reigia ef Capel, Cysscgrfa, Eglwysan, a'r un modd y Parch. Titus Lewis, yn ei Eirlyfr buddiol yntef. A'r boll ddnwiolion dysgedig hyn, a llawer yn ychwaneg a cllid CJlwi, oeddent, ac ydynt an a cbyttun am ystyr priodol y gair am ba un y mae'r dcla(l! ;a'r jnvnge wedi yr iioll drafferth yn ei gylch heb fod. yn, werth y fiifed ran o'r.amser a gymmerir i'w ystyríçd,¡¡.'i oli-liaiii; a di- bcnaf fi fyth a'r ddadl hon, fel loan o Ryniney, o ranyr ystyr,nid oes ond segilr ddynion ynynuvneud asegunlod, tivii yn hytrach yngeirian Paul, nid yw fuddiol i ddim. Eithr fel i'm cymheliwyd, cyn rhoddi heibio fv 'scrifeil; adfesllrafiddo ef, fel y "mesui odd yntef i Joan, gan ddy- wedyd, os eilunaddolwr yw, felly y dy wedaf, os pigog yw, gocbelcll, rhag i asgcll aderyn wcdi ei flaeniiymmu ei bigo yntef hydnafynno: eithr os Cristion yw, feI y gobeitlnaf mewn barn cariad am dano, rhodded heibio ymryson yngbylch geirian. Ond rhag i mi dynnu medd- 1 yiiau y gwr oddiwrth ei amcan yn ei ymofyniad gorch- estol a digymorth am brif ystyr dechreuol arferiad y Feri Lwyd, gadawaf ef yr awr hon, gyda tbafiu un gof- yniad at ei sylw pan gaffo hamdden i fwrw goIwg arno; sef pa beth yw cKben yr arferiad gan rai Cyinreigwyr pan fyddontyn araethio byd yn oed ar y petlrau niwyaf; pwysig, o gyssylitu y cydseiniaid ch, wrth en geirian yn) niwedd pob darn o ymadrodd, sef geiriau nad'pvfi<i yn pertbyn iddynt; megis wrth ddibennu yn y-igair by vv3, dywedant b?,v?'ch csy gair bai, dywedant b4i ,ch;.)?. gair cae, lf"NA,editnt cac't;h ac os cly?r?dy'?Mlfu? clyv:h, &c. am eiriau ereill yr un modd; N dis- gwyliaf atteblad caruaidd. r r- I Bodwellty, Cbwefror. 1815. ^isJiaius. I

wkwwhiiiiiwmh, win iim i lamm At Argraphiadydd Seren Gomer. j MR. Gomer,Pa beth ccdd y nchos i Mr. C. E. o jBvvHheli gynhyrfu, gan ymchwyddo a cliolli ei resymeg I It- ifoesol? ui wel'odd ef yn llythyr Gu Gas ond addfvvyn i i, der a MOMgarwch; er hyny, nid allai ef lai na gwawdio a dirmygu, "Ú?, a barnu ht:fyd. Eb efe, rbifyn 56, Y mae H m< i c yw beth megis penboetlini yn ysgrif Ga Cine. a 1 i n mai estron yw hefyd i bynawsder, a IbUti^n v I't ei araith (y rhan fechanGvmraeg o honi) na v- I' id am un rhan mewn a'raithyddiaeth,' er fod ei wailh mor ddifeins a'r eiddo yntef. Riiaid cael cei- liog i gann. Da fuasai iddo dynu y trawst o'i lygad ei hun, tel y gallasai yn hawsach weled v biycneayn yn llygad ei frav. d. Pa resymeg (logic) sydd yn y braw-" ddeg cyntaf o'i lytbyr yn rbifyn 36; eb efe,' Sicr a di- ambenol yw, fod diberdon doeth dn Crcawdwr yn cael eu cyflawni cyn belled ng y gal) amberffeithrwydd dyn- oliaeth gyrhaeddylipaTI1 ystad priodas yn cael ei chvfiawni yn ol rheolau y Bibl san(;taidd.' D, S. I ba belldcr y gall amj¡eríreil1;Dqdd-dyn()liaeth y( A tteb, I bob galanastra o bechod a eill dyn ei weitbredu fwriadn, megis tyngu, melidithio, godinebu, ISadd, a ladratta, &c. Felly oscredtr-y dywediad nchod, am- heiffeithrwydd dynoliaeth yw cyflawni y!,ti, pi-iocias yn ol rheolau y Bibl Sanchtidd Y mae y yma rai pobi yn berchen synwyr cyffredin fel ereill, er hyny in fediiUit ddeallu bod Mr. C. E yn llefaru yn rhesym- megol (logical). Ond rhag i'r 1 lytiiyr fyned yn rhy faith, ni; a adawat nynny heibio, ac a droaf at y matter. 'Nid da bod y dyn ei iiunan (eb efe), gwnaf iddo ymgeledd cymhwys.' IHae y Bibl sanctaidd yn tystio mewn amryw fanan fod Duw yn gOfilil1 am y cymeiriaid a gyssyliter i fod yn rhieni i bersonau a chenhedlaethau. Edrycli Genesis xvii. 6. wnaf yn JfrwythJon iawn, ac a wnaf gen- hedloedd o iionot ti, a brenhinoedd a ddaw allan o honot ti. ftefyd, adn. 6, Bendlthiaf hi hefyd, a rboddaf i ti fab o honi; Ve, bendilhiaf hi, fel v bydd yn genhedh oedd o lioiii lii.' Darllen adn. 18—21 o'r tin bennod, a gweler ymldi fod Abraham a Sarai wedi en eyssylitn trwy drefn Rhagluniaetli. Gweler hefyd y.modd yr oedd yr Argtwydd yn gofain am wraig i Isaac, Gen. xxiv. Nit} oedd ga11\"aS AOi'a-i ham ddim ryfarwyddyd i gyvmneryd neb mwy na'¡¡ gil- ydd, eithr etc a arhosodd wrth by clew, o'r tu alian i'r ddinas, lie y deuai amryw o ferched i dynnu dwfr, ac a aeth i weddi, gan ddeisyf ar yr Arglvvydd (Idangos niodd eglur pwy oedd efe vvedi ei barotoi i'w feistr Isaae. Yr oedd y gwas yma yn deall mai Duw biau darparu, pan ydyvv ambell feistr dan ei ddvvylo. v dywed Ilr. C. E. yn rhifyn 56, Rhy- fedd gennyf ei fod fel yn fwriadol yn vmgeisio tvnnu pwngc crefyddol ar fatter fel hyn i'r ddadleuaeth.' Ond pe cawsai y fraint o agor ei lygaid i edrych ar ei ddarlun ei bun, fe gawsai weled pwy a ddechreuodd. Eb efe yn rbifyn 3(3, Ni Pazi'l vn dy,.ve(],(], Gwtll yw priodi nag ymlosgi.' Ai nid er rnwyn cref- ydd a dnwioideb y dywedodd Paul y geirian hywny ? Nid yw dynion duwiol, wrth gynghori ereill, ddim yn meddwl annog neb i droseddu yn crhyn trefn Rhagiiir- iaeth, eithr en hannog i ymarfer y moddion a drefnodd y Creawdydd iddynt i wneuthur daioni, a gweithred- wyr drygioni yn -it oddefir iddynt gan y Creawdydd, i dynnu barn arnynt cu luinain. Ond i oJ¡! g;ymmaint mal' yn dd¡frodi ar yr enaid,' &c. Mae yn debyg ei fod yn meddwl nad oes gan yr enaid ddim a wnelo a Afedrcf, ifitil ryw un arall, ym- drin a'r pwngc heb ymdrin a chrefydd hefyd? onid mewn ty addoliad ypriodir; ac onid yw trefn priod- asau cred yn grefyddol? i'e, nu anluriaf ddywedyd yr holl fyd. Draciiefn eb efe, 1 A ydyw efe wedi gollwng y gwi- a gafodd C'styn ei ddyddiau, &c.' Y mae I Ðf\ lnÚthi:w trwyaddcwidiolJ, ",aill. anlll trwy fy- igythiÜrl, yn darostwng dyn í ymbil ag ef ei linn felly I ncbod, yr oedd Duw yn bygwth myned a bywyd Heze- ciah, eithr e fe aroddodd iddo galou i ymostwug, i edif- arhan, i ymbil am yinwared, ac i adduncdn adnewyddu ei fuchedd, a'r Arglwydd a ganiattaodd iddo bymtheg mlynedd, yr hyn ag ocdd efe wedi ei fwriadu eisoes, iiiai (Ivii sydd gyfnewidiol, ac nid Duw. Ond pa beth a ddv- vved Mr. GiiGns am orddercli-bJant? Atteb. Amlier- ffeithrwydd dynolacth yw hynny etto y mae dibenion doeth ein Creawdydd yn llywodraethu i atteb dibenion niawnoH yn hynny: ac nid yw drygioni neb yn rhvf vstr i'r Arglwydd wneuthur daioni; Y iiite, plant ordderth weithian yn dyfod yn bob! mor rinweddoi'ag ereiii, ac yn wyr enwog ar y ddaear. Daiiwclt sylw fel yr oedd yr Arglwydd yn gofalu am. wreiddyn .cenedl ynghroth Hagar, Gen. xvi. 10. AtiLici yr, Arghvydd a dtiywed- odd hcfyd wtthi hi, I Gan amihau yr andhaf dy had di, fel na rifir ef o Iiosowgrwydd.' Adn. 11, 'Dywedodd Angel yr Arglwydd hefyd vvrthi lii, Wele di yn feich- iog, a thi a esgori ar fab,' &c. Ai nid trwy drefn Rhag- luniaetli y ti'urtiwyd y plentyn hwnnw yn wrryw yn y bin, fel y bvddai iddo fod yn dad i genedl liosog? ac os e, fclnniwyd yn rhywle ryw f'anw neu fcnywaid ar ei fedr. I Ilit beth aiii ddyn yn priodi dwy nen drfir o vvra- gedd, a phiant gan bob un o honynt,' eb efe. A ydyw yn wcddus gofyn a ydyw ef ddim yn cofio dywed son am i.in yngwlad y dwyrain, a clinnddo bedair o v.-ra- gedd ar yr un pryd, a phiant oddiwrth bob un; a'r vhai hyn, trwy ragordinhad. Duw, yn famtnau i ddeuddeg llwyth Israel. Ond yn sicr, mi a ddy wedaf etto, mai nid rhagordinhad yw i ryw ddyn yn neillduol, briodi ihyw ddynes yn neillduol, yn fwy na'r llall.' Os na ddewisant eu gilydd yn fwy na'r llall, pa fodd v caiant eu gily ddr Beth ddswedGn Gus wi-tli I-eligc ienangc. yn anil yn priodi hen ddynes dri ugain? Onkl briai front' a fvddai honno; ae y mae yn beth rheiymol i bob dyn f'eddv.d, yn gystal a Mr. C. E. mai tynged ryfedd a fyddai gweled dN it vit priodi bran! 'Beth hefyd am ddyn yn priodi o ran arian, neu gyfoeth.' Ai nid er mwyn cyfoetii acanrhydedd y boddlonwyd Batbscba ac Esther i fyned at cn darpar gwyr? a ydyw Mr.C. E. yn meddwl nad all trefn Rhagluniaetli otidef i ddyn dro- seddu y gyt'i.aitli P a ydyw ef ddiiii yn cofio am y gwr a bntteiniodd gyda gwraig arall, ac a ddanfonodd ei gwr i-i iiaddfa, a thrwy hynny a ddyg-odd farn rnarwolaeth arno ei bun ? Fet mai byw yr Arglwydd, cnog o farw- olaeth yw y gwr a wrtacth hyn.1 Yr oedd y trosedd yma dan drymaciI barn nag alltudio. Mi a feddyliwn hcfyd mal nid i'r dibcn iddo gael ei gospi yr oedd yn pechn. Er hynny, fe geiyddodd yr Arglwydd ef yn clrwm, trwy ddwyn barn ar ei denlu, a tlirwy hynny yn dwyn blinderau lnayvria^aino^ei bun..Er hynny, rho- ddodd yr Arglwydd iddo ethfeirvycli a inaddeuant; a 131'elilli"Oe(i(i ii a(i(]- thrwy ragordinhad Duw, dacw y Brenhinoedd a add- avvsai Dnw i AtVahanj yii dy fod, o lwynau Dafydd a ciPe baV'y.^d wedi myned i'r graddau hynny o anfoc-9 0 c 1 ei boblogi (os goddefa Duw) trwy odineb/ 'TlHiriawn, Mr. C. E. gwir a ddyw- ediveli; yr trot yn niwedd y ddadl i'r ran feddwl aflju^ ininnau, s&f Dnw yw rheol- ydd a rhagoiid-einydd pob jtetli; nid oes ditnyny nef- gedd, i?ae,. y w i-,aill'ai y'n ol ei evvyllys i now o'i eich eyfaddefiad clmtthau, O* god^ VwiU Wel, dyna y tldadlwedfer.phen- lier^'yqi^; gennyf eich bod, fe).-Nebuchodo- ^p^ftr^yn d^fod ycbydig attoch eicli hill, Yr loeildyn d(\g,genny> drostoch eich bod yn dywedvd cynimaintiai iititur; dyma eich geirian, 'Mi anturiaf i ddyyyedyd :'s oml gadeweb iddo, nid yw hynny ddim yn ilvvtystr i' ereiii 'gyfeirio en dywediad aty nod.' 'Brad- wr fuasai Hildas pe nas gwybuasai Dow na dyn mo hyn i, o'r biaen. Y mae Duw yn holiwybodol fe wyddai efe I, cyn cenhedlu Judas, y goddefai efe iddo nadychu, a hynny yn atteb diben a fydflai yn syndod cef a daear. Pa. nn bynnag ai denddegai trngain oed, ai arian neif lendid, neu pa beth bynnagara a sydd yn tneddn s'bai i fyned at cn gilydd, y cwbl oil sydd o'r tn fewn i olwyn fawr Rhaglnniaeth, ac nid all dim tod o'r tu aUan iddí; ¡ Rhyfedd fel yr oedd hi yn dirwyn Esther i fod yn wraig i Ahasferus Cyn diweddti, y mae arnaf ehwant gofyn i chwi, Mn C. E. a welsoch chwi ryw rai yn priodi brain, pa un ynté ai cich anfoesoideh a'cb gyrrodd i ddifenwi gwiaig, aiiai y sydd cyn hardded a'r eiddoch cliwitluca, os yn hanldach. Glan-Ogwen. TEGYDOXI Ga>* fod y pwngc nchod yn cae! ci ystyricd gan ,ílti I "w o'i dariienwyr fel yn eyffinio fi thestun crefyddo^ yr ydym yn gobeithio y gwel ein Cohebwyr yn a (Ida* j i'w adaei heb ymdrin ymlieilach ag cr, gan ystyried ma gwell yw peidio neshan yn rhy agos at gyfuniau ardai dad! grefyddol; canys pan ddynesom at y rhai hvniiy bydd llawer yn barod i haeru ein bod wedi myned droS y telfyn yn ddigon pell, tra fyddo ereiii o'r faro ein bod yn cadw ofewn ein tiriogaelh ein iiunain. A r ti it am s li y d ■).

Mab ienangc, lieb fod lawer oddi gartref, a aetb i eghvys Saint Paul, yn Elnndain, ond eymmcrth rlivvV y iddo wneuthur achwyniad wrth yn o'r addolwvr am ci goiled; ac er evgy^u-^cafodd gyngor gan hwnnw, os II deuai yno ji; .tyd yn riiaid iddo lCYlw a gtceddi**

:I LLONG-NEWYDDION. I C(-" Jo- ell r,ft¡: o, lie tsey, Sniitii, o iiridgc- wátcr, ag estyll; 4ohn and Mary, Harris, o Peace, DaHcs; a Pen an, Bidder, o Truro; ac Industry, -Dawson,o-Baitjuiore, b mwyji copprj -Exedition, Harries; Hercules, Harries; adlope, Llewelyn, o MHford; Ilosewarne, Cnidv; a t ^Edwards^Biderbrd; Happy Couple, Clark, o f M. x\es; Delight, Edwards, o Bridgewater; Fleece, Wilkinson; a J,an:es; 0 Waterford; New Thorn- son Harney, a Concord, Base, o Cork, ballasarn. Mynedwd, Blessing, Evans, i Gaerloyw, a chopnr; Henry, Dayic-s; Mary, Ret's; George, Richards; Car uili Castie,-Croker; a Angrove, i St. Ivcs; Ann, Ma docks; a Looe, Fallant, i Bridgewater; Wil- 1 bam, Williams; Dasher, Berry; Unity, Brideeman a Friends, Edwards, i Bideford; Expedition, ,Banis, i Mti?H'd Feitcity, Stephens, i Aberihaw AV atermoutii, CntcHife; a Edward, Cutc!!ffe,tHfracombe, a Cori-- 1 wall, Richards, i Padstow, oil ,,Iu. ii C&I'l, DROS YR. WYTilNOS GAN-LYVOI,- j *S ■« 3 .2^ g £ 51. -c {. r:¡I: cT -= • f"\ rd ::I ? I ..=:it r < 1:: Õ .=:S 'J £'1 s! DYDDIAU. ? J ? ? J J? ??.? ?-J i.-H? J ?-J. = ? £ g« § & -i '■' ::=; ¡: 1- =::i: 4 E 5 p i & S I !ü:1 ;;>' (, W ::IJ 1, ¡; .J :¿ I;) <)' 0: ): -I-r,- •■ (sQ i I |^l I «<* ..t; < eg a- ( (.) ¡;q e<: ¡:J .2 '< I 'ç." I I:=Q Pi æ _j?_ ?_?_ MAWRTH. IA. M. A. M. A. M.A. ]\1.IA. M. A. m.I\ l\f. A. M. ? M.'A. M. I Mercher 110 310 18 10 48 U 1-8 11 48 12 U 1 13 1 5ts 2 48:> 8 Iau ?10 51111 1611 .;?1? 6!lg 3<> 1 6 2 6 g 4( 3 36 3 56 Gwener 3 11 39 U 54 24 12 '54; 1 2-J 1 MI 54 3 34 4 24 4 44 Sad win 4 12 (¡'I.) '1'}11 12j 1 42| 2 1'? 2 42 3 42 1 4 <1'1 J 1') 5 32 >:J n "')' .1. (I L -I oJ ',)- Snl 5 15 3D 2 0' 3 ;? C 3 SO 4 50 5 10 0 0 6 0 Lhm 6 2 3 2 18 2 48! 3 18' 3 48 4 18 5 18 5 5nj 6 48 7 8 Mawrth 7, 2 51i 3 6 J ? 4 6j 4 St 6 66 6 6 4d 7 36 7 56 PENLLA.NWR MOR Y? MHORTnLADDORDD A PRRIF ABEROED'O CY 'A i?' u.

Castell Nedd David Thomas, Siopwr •' oCsterplulty • Parc h J. EdmoiMls Penybontar Ogwi' D. B. Jones Ponltaen Titos. IJevve i yn, Postmaster- Meriliyr-Tydiil W. M. Davis, Postmaster Aberdare John Bynon, Postmaster Caerfyrddin J. Evans, Argraffydd, &c. L.anelly .lotw Roberts, Sionwr Castellnewydd yn Einlyn Timnthy Timmas L andilo Frederick Evans Llatiymddyfn D. K. Recs, Siop Issa A beriionddu, (j. North Crygbvwel J„hn Price, Postmaster HvvHl'ordd J ames Thomas Abergvyann Ik-nry Evans Arberth Parch. William Thoma* Aberystwith Parc h John James A herteifi Caleb Lewis Idanbedr pont Stephen thigh .Torres, Post-master (danyvveru- Ystrad David Rich.rrds Rhaiadr Edward Jones, Postmaster A ml web Parch. John Evans Bodedern Owen Williams, Postmaster Gaergybi Benj amin Jones Llancrchymedd I,van Thomas, Postmaster Brynsiengcyn Roberts Llangefni Richard Jones f Bangor David Roberts, Booltl«rtder Pwllliely Parcli. Ben j amin-Johes T remadoc W illiam Wil Hams Diinbvch Tims. Gee, Argraffydd, &c- f Wrexham J. Paiht Llyfrtt-erthwr Idanrwst William Davies1 Llangollen John Edwards Bala R. Sanderso# Argraftydd Dolgellau Richard Jones^Argrailydd Newtown Parch. Jo^ n Jones Machynlleth Richard Jones Llanfyllin l-.dwar d Price' Llanidloes Abel Jones •- <, Casnewydd ar Wysc Evan Lewis;,Llyfrwerth John Tibl^im, Argraflfir Pontypool Parcli; Ebenezer J ones Llundain Newton & Co. Square; J. White, L1' b street; a M. Jones, LbneHy .!o!MRnh<-rts, Siopwr Lauymddyfn D.H.){.?s,StopI.ss:t Hwiitordd J amc-i ThotMas Trefdrat'Ut David Thomas Abc'?vaun HenryEvans A rbei?tti I AVilliai-a Thomas A herytwith Parch. John James A her.teiii Caleb Lewis poilt S'tel)llcil 1.3()stn2aster (?iauywcm-Yshad- David Hich.nds' Rhaiadr Kdward Jones, Postmaster Amlwdl Parch. ,JohnEvalls BodRdern Owen Williams, Postmaster i Ca.ste.11 Nedd I)avi(i Tijoiii?,ts, Cner?;yt't- ?el?iamin Jones  Uancrehymedd Evan Thomas, PostaMstef ¡ A BERT AWE: Argraplnvyd a Chyhoeddwyd ga. 0tj Brynstongcyn W. Roberts PpnybontarOgtv? D.H.Jones dyiuunir 1 Dantri?cnt Wa}t<'rMor?:n) Dangf'fni- RichardJoncs ? Ban?ttr David Roberts, Bno!t!<?? Pont.ta.Pn Thos.tJt-wciyti.Po?.-na?f? PWllheIY Parch. Bfnj?htH.Johes Cacrdydd p;)?-0t{ice Soa* (?M-mart'on Kice Jones ?l. 1),,Ivis, Postril?,?ter Tr?madoc- WmiAmW?ntan?' Abcrdarc- -JohnByt)on,Pt)stntast<-r Dimhych Thos. Gee, Ar?ai'ydd, &c. CaerFyrddm J. Evans, ArxraH'ydd, &c. Wrexham J. Painty-, Hyfr<t-crthwr Llannnt Iviiiiini liav ids, ,(,a,??telliiewydd yti Lii-il?,n Tho¡;¡as RHlhin JohnPhUhpa?yfrwerth?'' Orders and Advertisements received ly Messrs. A EJ' r'VO^ LiangoHpn -JohnEdwards Hata R. Sanderso?, ArgraH'yd'i 'I'iif)i-yias Tl?ojiias Do?cHau H ¡chard Jones, Al'graJiydd -A??ritonddu,- (r.Nort? Newtown Parch.J?n JOIIC$ 'sTttiiBTf Mr-M, JONES, 5, Jl)liil MachynUeth- HichardJoMcs UanfyHin EdnardPt'iCH Uanidiocs A hel ,J ()ne\" 11 Casiiewydd ar NVN,sc Evztii Jt)hj)Tib?)n<r,Ar?-r?O' Pcnty?ool P.u-ch. EbenpxcrJon?;? Liundam — .??wton & Co. W??t- f. J WI', 1'J<- ?  Square; J. White. ??, stred; a M. Jones, N J?ewga?e-Su'cct.

w->- J. L n RT AWE: Al'¡;rlphwyd Chyhocddwyd .lz(1.1-lboD .fEN X, IN, yn 1 Hysbysiacth gaeIei ddanfnn, yn ddidratil. CO, lIysb,l)siadau ac {fan NETVTON S; TAYLOR No.5, WARWICK JVHI1.'E, 11 a 411r. M. JON-ES, 5" NEWUAN;-STREET, LLUZVD,4 ———— rI<í' SWANSEA: Printed and Pubtisi?d hy D.JE?T"!?<'{?'' CASTLE-STREET, to whom Communications, post-P?  rcqu?st?d to b(? addr('"wd. ?/'? ?;-?c<-?' ??? ?<?s;-?'eyKeM? f6<'<'M'e<f ?y Messr,ç; ?' ? '?? i <!M? C¡l. (late" n,ou and NEFVT:JN),   /VR?G.4rt;s7'HnBr; M?- ?TyjryE, ?< ?f:?' 's'?i:B.s?; ? M?- M.?f??:? 5, ?V&?-G?r?-!y<RB?? ??'