Seren Gomer

ÐREtDDWYD. I Yn ddiweddar, wedi darllen o honof y 12fed bcunod o Exodus, gorclifygwyd fy synwyrau gan farweidd-dra anoi fod, yr hwn a derfynodd mewn tr'm gwsg. Alii fy mod yn gvUawu o'r pwngc ag y buais yn darllen yn ei gylch, medd- yliais fy mod yn rhodio mewn gwastadedd ger- !law dinas helaeth a phoblogaidd: yr oeddbarf hir yn cuddio fy ngdn a'm dwyfron; amddiff- ynid fy tnhen rhag p l) dr galluog yr haul, gan fath o benwisg Dyrcaidd amwisgwyd fy nghorph 'gan liain htlacth diwniad; am gylch wyd fy tMynau a. gwregys j r liwn a dorwyd alfan o grocn anifail, tra yr oedd darnau o'r un croen yn amddiilyn gwadnau fy nhraed. Mown gair, yi, oeddwti yn lie ore nr. Etto trvvy gyd-draw- iad 'annirnadadwy, ei, ei fod yn beth' cyffredm ] mewri brenddwydiou, yr oeddwn yn colio nad oeddwn felly bob amser, a chedwais arnryw o'r; AmgyfiVedion, y rhai, fel Israeliad o'r oes' ag y cyfeii-iai fy inreuddwj d atti, nas gallaswn en meddiannu. Y ddinas oedd prif ddirtas yr ymc-r- pdraeth Aiphtaidd, ac o'm bamgylch gweiais udynion mewn ymddangosiad tebyg i mi fy hun, yn gvtcithio yn y motld mwyaf ISafurris; rhai yn dwy 11 bcichiau trymioIl, i-iiai yti, cloddio. ereill yn maeddu i'ti traed, ac yn- lfurfio defnydd a g tl d o'r ddae'tr i hiit priddfeini; tra yr oodd (lyllifiti o ymddangosiad a thrwsiad gwahanol yn eu Hwytho â dirmyg, ac yn cu harteithio h ftre- Yr 0('(I(f <y mrOdH yn Hill gan orth- r/mder, ac yrcp?d fy l1g.íla\n yn gh?yfus o he! wydd eu dtotMcnadan. Fcl Yr ocdd f b?'d Jng twn peidiadd eu Ibfur, a gwolais ddau twit?? ,p-ei(li,a(l(l c-ii ilif iii,,attkllt! ynt IIehrcaMi, ond etto o ym?dangosiad mor fawryddgag i cnnill parch. Aeth llaror 6V rhai ag oeddynt wedi rhoddt heibio gweifhio yn tiwyddiis i"v cyfarfod, ynultPangosai e;rcill mogis pe buaspnt yn ehwennyeh gochelyd y ddau wr parclledig, y rhai a amlygcut yr awydd mwyaf am ymvviandawiad pawh. Taenwyd yr hysbvs- • iaet.li a ddyga^ent yn ebrwvdd ymhSith yr lioll I si aeliaid, y yhai' oeddynt yn awr yn ftnteioedd yn was-jaredig ar hyd y givasiadedd* Ymgym- vnysgais ig U!1 fod y Jfehofab ynghylch gosod y phi dychrynllyd olaf ar yr Aiphtiaidj iTr diben i ddwyn cin gwaredigaeth j; i oddi aiBgykh. Ac yna adroddodd un o'r gym- j deithas, sylwedd yr hyn a goflyfrir yn K\06^»sr ynghylch sefydlia<t y Pa-sg. Dyweflwyd hefyd I' .mai rr1wig 1!'ordd i ddialgC' rhag bod yn Ryfmn- nng o gospedigaeth yr Aiph<!aid oedd cy?'tt'ur?' yn ftnwl a'r gorchynimyn dwyfol; a bod diog.  pi'?ch yn' alllIaekd¡g ir rluu a gydymirudte? <. felfey. c-) mmw i ln4,i I T ra ?F @<'?' d'wn y n ho ?-ry fedd ? cy r?ni w y n<' s I garweh Dmv t[1 tadu Abraham, Isaac, a Jaccb. .ac ynya r.-ddi gw rantJo ar !?ts ei was, canfydthjis j ddynyy hwn a .a«vlygai !a?e)f o ?!!<tm.ynrdd tra'v ¡ ocddid yn traethu g:"r yr Arlwydd, a'r )nt n j droisai ymaitii gy.' a dirr.iyg cyn gynte-1 ag y clywoilcl efe y genaadwrt; £ mi a n sa's atto. Cyn gyeted ag ys oetidym yn ddig-.n agos i siarad, 4 Wei (eb- efe> b="h a gawn Nni nesaf? Riiaid yn sicr fod meibi^n Antrn" yn ired Uvi fod ein hygoeledd ya r host igwaod ocn a hynny i ch;d) ein cy. taf aneaig. Pwy ag sydcl yn fedd:annl ,r s, nwyr ddigru i ddehongln'r arwyddluniau ni'vyaf cvit- redin, ar na welai t?wy'f fath ddyfais <vael ? iieb o't, Infresymol- <lorau. Am Meses, y mae efe y n duyn o'r goreu mewlI rhai pethau, ac wed s wer o draffesth n'rno.ei hun hid sicr ■ y '-lnae efe wedi b' d yn y arnryyv woithiau:, i jmdreehu ein cae! ni yn rhyddiou, oiid yn d lirita ta. Ac vn wir. ii of yr ydym cdylediis am yr yn ag ydym yn ei dd:o.'def yn avyr pc ga- dawsai efe loTjydd I ni, cawsem lai o waith. Didioii ei fod yn- ysgoLlinig mawr, a'i frawd Xico-i yn arsitLuvr hyawd], oud rds gallent fyth fy nenu i gredu yn effeiflji-oldeb gwa-i-d oen taen- eiledig. < (!i iddo fyned rhagddo yn y modd hya dros gryn an ser, myfi a ymdrechais ynires- ymn ag cr. ei bod yn eithaf amlwg fod Moses-ac Aaion yn clnvennych lies r bobl-fod gwyrthiau Moses wedi profi ei fod o ddwyfol tilfot)i-d- bod geunym bob rtieswm i gredu mai gair yr Arglwydd oedd-y r hyn a lefi1:N:asent; ail bod ym. hell, ymftcfi iawu uclilaw ero sefy flfa- a^11 gallu- oedd-ni, i* derfynuar bJeod'oldeb g 'Sodiadau dwyfol. Dy rmiuais aiiro i ystyriedTbeth fyddai Cauiyniad asiutudd-dod, cs I)rofid, yn' y diwedd I fOi; y yn ddwylol a-n\eddwl am yr hyn a ddioddefasai'r Aip'htiaid eisoe;, a pha iflol lawr a fyddai ei bechotl ef, gan fod yr ar- wyddiou hyn o ddwyfot anfoddlonrwydH i. au. ututid-dod ger bron ei lygaid. Dicliort hyn oil (ineddai efe) fod o'r gorclli fcnywaid a I phi at. t, ac yrwyf yn ofni y bydd y bobl yn gy)V- r(>f¡:n yn dtligon o liyliaid i gymmeradwyo'r dtjyfai* oj-wych hen. Ond w.eui'r cwbl nid wyf fi yn gwybod pa beth sydd mor d'dfyaiunadwy a hynny mewn gwaredigfieth. Rydd i Moses-ac Aaror) ya ddiamm-eu igtiel eu derchafu trwy gael yr holl genwll dan eu Uywodraeth ond pa faint gwell a fi-Ad ein cenedl ni? Bid sicr yr ydym yn gweÜhio yn galed, ond beth am hynny, yr ydynt yn, cael digon i fwytta^ winwyn ceniiij garlleg, a ehig weithiau, a ilettlsy a allasai fod yn wae'h. Ac yn awr (meddaii efe)) nki wyf fi yn 11 n or rhai a ydynt yn hoffii pethau anturiol—a gadael y hyd da i i ni gilio 0'11 Aiphfc, i ba le yr awn ni wedi hynny ? Y maent yn sewi ynghylch fod gwlad Canaan wed* c-.ret ei, haddaw ii im ga.n: Dtlllw,. ond y mae hoiiaoyn chwedl Red a n heb.y- gol. Byddai dda geivnyf wybod pa f^ld yr ydym i gael ein porthi hyd oni chyrhaeddon yem, a p'my sydd i '?ymmety? ?n?socdd a buddngo). iadha:u trosom ar gRnhcd!oe?d Uiosog. Xid yw Moses yn ceisio celu fod y w!:adi.'rhon y n?nf?I efe cin tywys yn dra I¡¡osog ytt ei th?tgoMon, acJ wedi. t?i ifaiii,ieru ?-i-A gicl i ni 'I ?.tvii, t bod'ri ritii(-l i iii';i fyuc? dros iawfr- o anhawsdcraa, PNygloll, a   v iiie', diiiitt g?yn?'n cyn y gaUom cUfpd?n y ime?d?nti addawcùíg. Och y fath ffoHneb fyddai gw raudo ar y lath gynnygion gwrthmi! Ac i amlygu i chwi fy meddwl ar unwailh, yr wyf li yn burion wrth fy niodd lleyrydwyf, ac am nad wyf yn credti gair o'r hyn a ddywedir yngLylch ein meddiannad 0 wJad, ar yr hon nid oes gyinmauit ag un o honom iii wedi gosod gwadn ei droed, nid oes ynof ft duedd i adael sylwedd i'r diben i geisio cysgod." 0, frawd, frawd, meddwn i? trwy ba oi-phnvyllrlra y'ch caledwyd gymmaict. yn erbyn yr Argl wjdd; ac yn erby n "loses? •4 Myti a wrandawais ar Aaron, hích giel fy argyhoeddj, Ac a fy dd i nil g,viii iii(,ry-,d f v gennych chwii" meddai-efe, niegis oedd yii troi ar ei sawdl) ac yn yinadaeL Fel yr oeddwn yn ei ganlyiij 4,111 dosturio j wrth ei gyllwr anobeitiiiol, canfyddais un o'm brodyryn cysgu wrth bcntvVr o briddfeirii. Deff- roais ef, a dywedais wrtho; a ydycih chwi tvecli anghofio yr hyn sydd i gymmeryd lie heno ? Da gennyf i mi cicb gweled a'ch deffroi, brysiwch i i,aslg. u Y roaeyn ddigoti. c),iiiiar (ineddal efe, da a rwbio ei lygaid ac ymcstyn) nid oes achos wrth frys mawr; ewch ellwi, a niutieu a ddeuaf mown pryd." Ond frawd, pecysgcch chwi drachefn, ef anal na welai tieb chyifi, a'ch dihuno mewn amser. 4 £ Nid oes dim pèrýgl me d (l,ii c ) f e f ill fe efållai" nächpgwfl i drachefn, ac os gwnaf, myfi a ddihunaf inew'ti amser addas." bathr pa Vim nac aechyn awr ? meddwn i. lic. 0 ?'i c r %v .?, (I d fy in o d y n.( J .y i I hcrwydd fy inod yn.dyjycdyd wrthych fod digon j 0 arnser; ac hebiaw hynnv, yn awr yr wyf yn y mae gennyf lawer t> hethau i'w gwneu- thur cyn v gall wyf fyned. Y IJr-c hwn, wrth ddwyn baich trwm, myfi a zwygai.> fy ac y mac llinvnau fy sahdalau \vedi toni, ac yn wir y, Mae gennyf lawer o "Irethan i'w gwneuthtir a phan orpheuwyf^ myfi a'ch caidynaf." Ond I chwi a fvdd well yn riiy ddiweddar, fy nghyfaill i -Y mae'r nos yn neshau yn awr-—y mae'r go- ¡ leuiii wedi pcidio a gwneuthur cysgod eisoes, neu yn hytr&cb, cysgod yw'r cwbl, a chyngoleuo haul y bore foru Y: liryiiiali pc lie nig, ow! y fath- alar fydd ymysg yr Aiphtiaid! a pha fodd y dihengweh chwi os esgeuluswch y gorchymyn dwyfol? Myfi-a wn hyn oil (eb efe) yn gys- y I g. ) 7 F,- tal a chwithau, ni ddylech chwi derfynu, o her- wydd nad wyf yn nayned gyda chwi yn ddioed, nad wyf yn meddwl myrieti ar un amser. Fe'm brawychid gan y meddwl am anufuddhau i orclu ymyn y Jehofali, a diod^def cospedlgaeth gyda ein guaith-feistnaid creulon, ond yr. wyf yn methu a deall pa ham na allem ohirio ychydig— chwi a wyddoch fod oedi yn ilwvr waisanol i ddywedyd, 111 wnsf." Gwrando, 1-1,liab, el)e. li, pa un ai cadw pasg yr Arghvydd, neu gyweirio 'fy ddillad:, sydd o'r pw ys cJadw'r pasg hid sicr (meddai yntef)." Gan hynny pa mor litwr yw ereh annoethiri(?b tr-wy ohirio yr hyn sydd o'r pwys mwyaf? Yn hytrach dylevh oedi yr lJyn sydd cidibN%-ys,. Dvl,,tilt, galluedig- rwydd yii unig i chwi fod yn rliy ddiweddar cich cymheli ymlaen yn ddioed; os- parheyvch yn yr un dymher ag ydych yn awr, ac yr wyf yn ofn-i ei bod yn rhy debyg y gwnewch, o ba les fydd eich bwriadau da i chw;? Coliwc )) fyddo'r gorchymyn yn gofynbiys, t'od oecii yn nofu<Jd-dod; ac yn yr achos hwn, gan nad oes end amser peniiodlol caet ei roddi i chwi. dichon gohiriad fod yn angheviol; goddefweh gan hynny i an ynrbil arnoch t roddi heibio eich esgasodion, a nin-i-icil yn. awr; bydd i'r amser pem:e lol fyned heibio y n Heel fuui, a bydd edi- feii wch wcrtli hynny yn riiy ddiweddar. Cyd- nabyddaf (meddai de) ddaioni rich bv,:riadau, a dioldl i chwi am eich ynidivchiadau evmmwYII- jasgar, Mi l sicrha cliwi tit bo(I yn afreidiol, yr ydych chwi yn siarnd a mi megis pe nabuaswn i y n my nod,- pan y inae fy mwriadau i. ynghylch | h) nay n fit gac'arned t'j; eiddoch chwithau.— Ewcit chwi yn awr, os ychych yn ty'bi-eti hynny ynweli; nid wyt yn ewyllysio Uuddias neb, a rninneu a ddei.af cyn gynted- ag y bycklo yn gyllea-s." Gan ofai y buaswn euog o'r un bai ag y rhybuddiaswn ef ¡'w ochelyd, with aroSIn hwy niew i cyfrinach dditlr-vytli, ag un yr hWII oedd wedi yuiieddii i ohia"k> niyli a act:hum rhagof. Yn ebrwvdd wedi hwn: g:wehlis. dttyn yn d'wyn; ysten bridd fawr, fel maii priu y gallasli ei har- wedd yn wycli. Myli a'i g-oeddiweddais yn lied fnan, a cha-nfydtlais fod yr ysten yn cynnwys lhyw ddefnydd gwyn dyfrllyd.. Vp oedd yn anhawdd' gci*nyf laes-u fy ngherddrdiad, ni allaswn ymattal rhaggofyn rhnii holiadau* i'r, dyn. Dechreuais ar yr kyri oedd- uchaf yn fy meddwl, A ydyehchwi yn medd'w.li cad w'r pasg.?. Yrd. wyf, ac iiid el) efe.. Dymunais arno I egluro haerfad mor ddirgclaidd. u, Wei, (eb ef) yr wyf yn myncd i wneuthvrr gwelliadau yn I' c' g.yich—yf) wir, yr wyf yn SyhH fod y rhan v > fwyaf o'u gosodedigaetliau yn ddiffygiol mewn rhai potliau- E'r engraff, yr wyf bob amscr yn enwaedu ar y nnwfecl, yn lIe yr \rythird dydd,.o herwydd fy rnod yn Fiofli hynny yn well, a p-iiob 1 amser yr'wyf yn dews fod rhy w beth o'r Ciddof j" fy hun yn '-r hyn oil a wnchvyf. A'c o hcr?ydd hyn? ?y? R ym?rfpruf fy'tH'aH fy hun ynghylch j )' sl'fydlmd ag s)fdd I gymmeryd lie hPno. Syn- dod! (meddwlI i) A (IN-(:Ii c-b %vi yn credit fod j yr Arglwydd yn llefaru trwy M:o;>es.ac Aaron ? j Y(Ivvi-f. ae iii(,i ydwyf." Pa fodd y mae hyn > yo. bod? Wei, yr w yf yn crcdu fod y Jehofali yn eglviEO' ei feddwl iddynt, ond gaiiant hwy ei anghofio neu ef gySnewid, eanys nid ydynt hwy ond dynion tfaeledig, chwi .& wyddoch, er eu bod yn cymnicryd llawer arnynt." Eithr onid yd- ych yn oUiii digio Duw, a dwyn ymlaen eich, di- nystireich hun trwy y dyfei^ion hyn ? Onid yw hyn yn ddinmyg peryglus ar ddoethineb ac aw- oliuirdod nnw, yr hynrmegis y mae genym rCSwm i feddwl^na oddef efe, i fyned heibio yn ddigosp? Onid yw cyfneAvidiad yn anufudd-dodI H, \;<1_, yw, ac nid yw. Cellai fod sefydlu I'hywbeth anall yn gyfungwbi, neu wneuthur llai nag y mac N,ll orcltymmyru i fod yn gcryddadwy, ond TJid hynny yw fy nghynllnn. Sy'lwch, yr ydwyf yn gwneuthur y goEchymmyn dwyfol yn syl-faen i'r hyn a wnclwyf, gan gyllawui drfiCyg. j iadau,. adferu gwyrgeimion, ac addurr.o yr hyn j Isydd ry anghywrain, yn unig." Attolwg, yrnlia j le "v • mae eich awrtuxdod am n olr, cicb vsC«O vif- > y. i ryddhaod rtiag cad vy gorcliyrnmytnon yrt 1 Ilythyrcnnol? "Ymâ (meddai efe, gan gyfeirio at ei bell),- y msifeyn beth o'r goreu i ddealld'w'r- iaethau cytiiedin i' lynu wrth l.ytiiyreny gyfnsith, ond y mae fy meddwl i o n.tgoraeh C)raI1,odd.: iad. Gan fod Duw wcdi rhoddi i mi fedrus- rwydd iddyfeisio, yr wyf rn cymmeryd yr haw1 i hynny yn ganiattaol." Ond (ebe h), beth ^s, I wedi'r cwbl, y dywedai y Jehofah, pvvy a geis- iodd hyn ar eich llaw, ivt les a fyddai i c'nwi cywreitirwydd? Os nad yw efe yn daniattau i Moses i gyfarwyddo, a odder efe i chwi? Ond' nid ydwyf otto wedi ymofyn ynghylch y gwasan- aeth yr ydych yn feddwl wneothur a'r sylwedd gwyu h'.vnnw ? "Je, l'e (meddai efe), dyna yj peth. Chwi a wyddoch cin bod wedi cael gor*; chymmyn i ladd oen, ac i daellellu y ddau ysdys bost arr gwaed—■ y mae gennyf fi wrtliddadleuon i'r rhan olaf o hyn. Sylwch, gan fod fy nhenlu yn lied liosog, byddaf yn sicr i ladd oen~ond j hawdd yw cael oen-eithr ymddangosiad gvraql j a wnai gwaed oen ar y drws. Gan hynny yr wyf wodi bod yn gryn bell am y sylwedd gwyu hwn, dan bwys yr hwn yr wyf yn barod a ygu:—yo lie taqnellu gwaed, yr wyf yn bwr- iadu gwynnu fy uhy a hwn; ac oddiwrth yrhyn yr wyf yn addaw i mi fy hun lawer o fanteision yn gyntaf, Re yn UMmaf, y mae o'm dyfeisiad fy hun, a bydd iddo wneutliur y fath ymddangosiad j cgluz-j fei na bytfd i'r angel dioystriol fcthu j syi'wi ar fy nhy ij galiai fothu canfod liodau y gwaeoj yr hwn na fyddai agos. a gwyn dfsgiaef." .Fy nirayvd, meddwn y inae eich ymddygiad yn rhagcri mewn, liynodrwydd, na thramgwyddvvch os d.yw-edaf,.mewn tlolineb, ar yr hyn oil a wclaisejrjoed* Cymmeyasccli lawer oboes am betli yrt my tied i wneutliur pxryd y mae'r cwbl yn ymddibynu ar yr ufudd-dod mwVnf mauul a chaeth. Pe gorcliymmynasid j cli.wi fyned ym-- hell, pa mor fawr a fuasai eich achwyniadau ac yn dra thebyg cymme-Kaseerh y? hyn a fuasai | wrth or m<v5'u boddha'u eich bajchdpr yn unig yr ydych yn niyned i abei-thu dch ded- wyddweh. Mae yr Arglwydd wedi tystio, y bydd i'r angel dinyslriol daro pob ty a fvddo heb ci daendln it gwaed; pa fodd y beiddiweh chwi ei wrthddywedyd ef ? Oni fydd iddo ef am- d^ifiyn ei hu-rt yn eich cospedigaeth chwi? j Yr oeddwn yn parotoi i ymresymu yn fwy taer a gwresog ag ef y yn.gh)-)ch ei ymddygiad oyrbnyl1 a ph-ecfiadurirs, end wi th fevvyso Vill- laen yn fy nghadnir, detlrowy d fi gan ledchvsith- ileifl., dual fy mrenddwyd, nis- galhvu ymattal rhag dywedydr Oi beth. a wna [tochaduriaid—y jrhai: calon galed—-y €»ohirwyr—a'r Ila vn nydd yr ymweli-ad 2- FjETEIN-OS. 1,