Seren Gomer

ANNEKCIIIAI) FK CYMKY. GYD"\VLADWY11 Hurl'' A TnHLWNG! Y Mae ages i fhvyddya wedi myned heibio oddi ar pUl aaufc'tciiasoin chwi yn y modd llyn o'r blaen; ac oddi ar gyhoeddiaci y rliifya cyntaf o Seren Gomer. Andygasout yn gytlavvn a di- tlvvyll y rhesymau a'u cyuhyrfasant i yrnosod ar 'Waith mor ekaug, tieitUawr, a digyffeiyb, a chy- hoeddi Papur Nevvyduiou yn yr iien laith Fry- tanaldd, sef cariad din mint at ciu cenodl a thafocliaith gyuuwysfawr a thra chryfeiriqg ein tcidiau, yr host yn agos yw'r usiig etifeddiaeth a adawsant i iii. fr ydym yn trigo, megis ISawer o honoch chuifchau, mewn ardal lie y mae cyni- 111ysgiaeth y Saesou yn goresgyn tiriogaeth yr ion iaith gysseiin Gymraeg fwy fwy. Teiui- lasom dcio,L!" mnddwl, pan ddaroganeiit farwo!- aeth un oV ieithoedd byw henaf yu y byd, ac yn fteiilduol wiili ganfod arwydtiion, y rhai a dUedddlt i gyiliwni ewyilysiau ^wrthgarwy r ^yraraeg, a darilen bam y^g.ifenyda a vvuaeth a fedrai i ddaugos ei gwertlx a'1 chyilawnder, yr Inn a ddy wetfai, (o herwydd caei o hono siovn- d'gaeth yn ei wladwyr) ei tod yn ystyried 'I. yr jaith Gymraeg y11 y ran-dait h olai o'r da: foded- )§aeth." LhwHlwnaoasom i Nveiilir iaeth mwyaf tebygol yn ein barn i fod yn ffeithiol, i adfywio'r hen bendeliges, yn y ffryw omgylchiad, sef cyhoeddi newyddiadur a Syuhwysai hanesioii petlian yn gyiiredin, yn "^ladof acyn grefyddol, yr hWiI, ar gyfi "f llawcr ti tu difyr a wasanaetuai i dueddu r anghyfar- X^d iddarllen iaith ei wlad gydi rhwyddiueb; e o hervvydd hysbysiaeth ynghylch amgylch- ^dau'r byd yn gyllredin a hyuorddai'r Cymro ^niaith mevvn petuau dieithr iddo cf o'r blaen; ac am ei amhleidgarwdi with drosglwyddo ianesion crefyddol, a lyddai olleryuol i symmud thagfarn, a raeithrin cariad rhwug gwahanol oleidiau yn y Dyvvysogaeth a thrwy gyrmneryd 0fal i wrlhcd pob peth o nattur ani'oesoi, a fyddai yn ilwyr ddidramgwydd i brif achlesw yr tooesoldeb a rhinwedd. Ymroddasom i noddi ^In mam iaith hyd eithaf ein galtu, gan lawnfwi- ladu na fyddai ein rhan ni yn ddiitygiol, ac na Vddai iddi gael iriarw o ddiffyg meithriniaeth, °'r fa tii a fed rem roddi yn ein hamser ni. Go- feeithieni (os rhaid iddi i'arw eyii amser) y i)y d(lai Seien Gomer, ynghyd a ciiyhoeddiadau erettl?yj, ??j;?? esty u ei hanadi dros, o icia? ?u "dynedd yn hwy. Amlygasom eiu bwnadau !'n gwladwyr, daeth ^nuoedd a mUc.?dd o honynt ymlaeu i'n cefnogi, rwy fod yn dan?grtf?yr i dderhyn cm Seren ac tl* W)' fod I it (?i a -11 Fgi-if%vyr 1 (1(lei-I)yii citi Sei,cri ac '0 J y,le Y riian ai,,ilaf o holly tit N? edi ai,os yii fi'v J rhagddywedwyd gan .at o?i cyiediion., tyn- °dd amiyw o honynt yn ol; canaiolasant ein tra parhaodd yn both nexsifdd, end bl>1 y dec'ireuodd heneiddio, lieu beidio bod yu eth dieithr, peidiasant hvvythau a J clcrbyn; riiid er hyu yr ydym yn hyderu y ceir cy nnor- thwy cigojiol i fyned a'rgwaith ymlaen rhagllaw. 0 ran y modd y cyflawnasom ein rhan wrth el gy hoeddi, uid ocs gennym ond dywedyd, i ni IV,Ieut ]It];, (,ill goreu; ond o herwydd na chawsom gynllun o'n blaen i yti'gyiielylJu iddo, cwidd- à; amryw auhawsderau, yn newisiad, a HUrfLd en wan niilwraidd, a phethau ereill, ? yn neillduol o herwydd y draU'erth o vsgrif- ?'? pob gair a gyhoeddir, a hynny yn fynych, brys maw), heb gyi? i ddiwygio yr hyn a ?S?fenwyd felly, yr ydym wedi gweled amryw '??'oddton yn ein rhifynau, ag y )uasai yn TIV Y boddhaol gennym, pe buasentwedi eu geuio ??nmoddaraH; y mae'rdeaHusa'rdysgedig 6 cydymddwyn 1 ni yn y modd caredicaf, ? cm canmol am yr hyu a dybient yn deilvvng gYmmeria d agadae? yr hyn ag oedd raid eu 1,10 l' ?yn weled yn wallus, yn ddiddanno( mcth; Vn ^m Y c)fryw ymddygiad hynaws, yr ydym ei- ml° em hunain dan y rhwymau cryfaf 0 ?'?'gar?.hiddynt. t' yMae y ??n amlaf o'r Hysbysiadau (????r- > h\ ien sj y?cael eu cyfieithu gan ereill, neu .?. noi?dy??;? y,Hy,by?yr, y rhai yn tred.n ewyUysi?t iddynt ymddangos yn I¡uth fl' d. b ? 'th gyfl-ra edin eu gvvahanol ardaloedd, ac am ?"?' g?" VT Hysbyswr i wnenthur a fynno II. r dd ? e'ddo ei hun, nis gellir disgwyl many lwch ar y ?"' ?''oeddir Hythyrau ein Cohebwyr, r .ithr ? rhai a diwennychont i ni eu di- l i-vcri A "n 'vH'eJvb i'l' model Yr }'S- ?i?HnJ?y?'??'" ?? Sy??? ?' ??(id yr ys- WYllt, ? o ganlpnad y mae'r ysgnf- llwyr yn ?tebot am danynt. t. Yn  haddewid, 37r y,(Ivm wed¡ y??-yn ?ra?id  ?'?yy'?? J ?4or amhleidgzl, ?ewnyp? ethaucre? fvddolasoedd .??)n cdT .g;  m.g;, y syhvasom ,?? bryd cyn \h os yrnddangoso? y?, 0 hanesion un "Ia.ld 'd 1 b ^a;f 'i Ua o eidciolr1, md y?r bai yn gorph- VyfL ?" dl'ysau '? §?" ?" bod ?s?' ?- I\dd. ^dtT- hyn "? a ?danfonwyd attom i'r diben iytiw 1. «iodd q4 thra pharod ydym i wneuthur yn yr "n Tnod(i 'D b.?7ii ?IIan; y mae'r perchenogion yn Pei-th yjj aS°s i'r holl bleidiau crefyddol yn y DywySo i'r hoil bleidiau crefyddoi yn y crchwy??h, ac amcan eu !iunoHaeth yn hyn 0 Vn gy?'re?? ?'oddi hysbys!aeth ynghylch pethau \neOuthue In, boddhau pd) plaid, tra geU"' ei vie t r '15 bod liali p, ?ebygolu s6b dramgwyddo'r Uetll; ac felly i •^ebygolu erfn Gomer i Fibl Gymdeithas, lie ? oes s-\?'??aeth rhwng E?lwyswr ac Ym- ] neiliduvvr, ond pawb yn frodyr tra na fyddont yn ciivvennycii niweidio eu gilydd. Cyfnewidiasom ein dull dechreuol o silliadau, er mvvyu boddio, fel yr ymddengys, y rhan amlai o'n darllenwyr, gan obeithio na fY<d hyn yu dramgwydd i'r riiai ag ydynt o farn waiianoi. Ciivvennychem wneuthur ein cyhoeddiad gym- maint yn eiddo'r cytri-ediii ag sydd alluedig, gan lwyr ymroddi aberthu ein barn ein hunain, ynghylch pethau amgylchiadol (o'r fath a gosod dwy, neu un gydsain, mewn geiriau neillduol a'r cytieiyb) i eiddo ein gwladwyr deallus, trafyddo prif adibenion ein cyhoeddiad yn caei eu dwytl ymlaen, sef ymgeleddu'r Gymraeg, a tliros- glwyddo egwyddorion gwybodaeth gyflredin i'u Cyd-Omrliaid; heb dvoSeddu ar reolau moesol- deb, In mitvvrio yn erbyu y parch sydd ddyledus i Gvvneuthurwr. Trwy amrafaelio ynghylch pcthau cLbwys yn fynych, y collodd y Cymry y t'han hvyaf toraethog o'u gidud, end yr ytiyin yn gobeithio na bydd anghyttundeb yughyich pethau liai eu gvverth, yn aciios i neb o honynt droi yn gynnorthwywyr i'r sawl o garant ddi- nysfr eu hiuith, ac ail wyddiant i bob cyunyg a fj (Ido yn tueddu i'w hyxngeleddu. I'n Cohebwyr yn gyflredin yr ydym tan rwymau netilduol, a thaer erfyniwn arnynt i hwyhau eu caredigrwydd; ac am fod amryw- iaeth yn bsddhau, ac hunaniaeth yn diilasu'r rhan am:af o iiidogaeth cy wrain-yinofyngar Adda, ymbdinn arnyut newid eu testullau, fcl na tluiiler y gwarth canlynol arnom mwyach— Ni fv-dr dysgedigion Cynirt, ysgrifennu nem- mor ond ar un pwngc." Yr ydym wedi cy- hoeddt amrywiythytau, y rhai nad oeddynt yn ymddangos i ni o fawr gwerth, o herwydd nad oeddyut yn gwbi wrfflwyneb i'u cynllun, ac am y gallasai amryw o'n darllenwyr eu cyfrif yn fuddiol, ac yn bennaf oil o blegid na fynnem ddigalonni ua thramgwyddo'r ysgrifenwyr byrr- ion eu doniau ond ar yr un amser, rhaid addef mai mwy, boddhaol a hyfryd gennym dros- glwyddo cynnyrch myfyrdodau a llrwyth llafur y doniol a'r hyfedr mewn ysgrifenyddiaeth Gym- raeg, i'l\ darlleiJwyr lIiosog; ac yr ydym Yll eriyn ar y cyfryw i beidio eiu hanghotio o hyu ¡' allan. Yr ydym yn deall fod y rhan amlaf o'n dar- llenwyr yn wrthwyneb i ddadleu liawer ar un pwngc, tra y mae r mwyaf cywrain a'r ymofyn- gar yn cyfrif y parth hynny o'n Ncwyddiadur ag sydd yu cynnwys cyfansoddiadau dadieuoi a beirniadol, y gwerthfawroccaf o'r cwhi; gan bynny nyni a gynnygw n, mai pan ddigwyddo anghyttundeb ynghyich unrhyw bwngc, rhwng ein Cohebwyr o hyn allan, na byddo i'r uti gwr ysgrifennu ychwaneg nâ. dau lythyr ar yr un testun, oddi eithr barnu o hono yn addas ddanfon attorn ychydig linellan y drydedd Avaith, mewn florod o egdurhad ar yr hyn a gamddeallwyd, lieu a gamddefnyddiwyd o'i waith blaenorol. Da lyddai gan rai o'u cefnogwyr cyfrifol, po na byddai'r Seren yn cynhwjs dim ond pethau pwysig a difrifol, tra y bycldai ychwaneg o bcthau digrif a cheilweirus yn fwy boddhaol gan ereill, yr hyn a ystyrir gan y naill fel y peiydr disgleiriaf ynddi, agyfriiiryn frychau caddugol gan ereill; yngwyneb hyn nid oes gennym ond deisyf ar y blaenaf ystyried, fod tuedd cryf mewn ysgr.fau difyr i ddeuu'r anhyddysg i ddar- llen, a thra fyddo gofal yn cael ei gymmeryd i beidio drygu moesau ein gwladwyr trwy'r cyfryw gyfansoddiadau, ac am fod amryw o bethau mwy eu gwerth a'u pwys yn ymddangos yn fynych yn ymyl yr ymadroddion lleiaf eu sylwedd, go. beithiwn y gwna'r cyhoeddiad fwy o les nag o niwed ar y pen h-am. Y mae rhai o'r cennadoil, ag ydynt yn peryglu eu bywydau, wrth bregethu mewn ardaloedd tywyll, yn barnu yn addas gy- hoeddi pethau dijy'rus yn gystal ac addysgiadol, neu drosglwyddo addysg mewn modd difyr (gwel S. Gomer, rhif. 44, tu dat 3) dichyn fod o fudd yng Nghymru fel yn India. O'r tu arall, ystyr- ied y darllenydd dify r, na hu cyfansoddiadau o nattur anfoeso l, o fudd nac elw i un wdad erioed; nid oes un ardal a. llai o bethau tueddol i hyn ynddi trwy holl deyrnasoedd cred, nil Thy- wysogaeth Cymru, ac nid oes un wlad, ysgat- fydd, a'i beiau angheuol yn liawer anarnlach. Mewn liawer o wledydd ereill, y mae crogi dynion yn beth mor gyflredin a brawdlys ond clod i'r Hollalluog Dduw (er ein mawrion feiau) peth lied ddieithr yw hyn yng Nghymru. Pa Gymro ar nad oedd yn teimlo dywenydd am ei fod yn gyfryw, neu yn byw. yng Nghymru, pan ddarllenwyd yn ddiweddar, yr hanes cywir hwn, i fod deunaw o ddynion wedi cael eu heuog farnu i ddioddef marwolaeth, ar amser cynnaliad y brawdlysoedd yn yr haf diweddaf,, mewn un sir yn Lloegr, ond nid gymmaiut ag un yn holl sMroedd Cymru! Dilys gennym nad oes un Gomeriad diledryw, a chwennychai weled dim yn tueddu i ychwanegu drygau, a lliosogi crog- wyryny Dywysogaeth. Clywsom o amryw barthau fod ein llafur wedi bod yn fuddiol i beri i amryw ymhofii yn yr hen Frythonaeg, o'r rhai ag oeddynt agos a'i hang- hofio a bod llefarwyr cyhoedd, ac ysgrifenwyr (o is-radd) y rhai na fedrent ei llefaru na'i hys- grifpnuu, heb ei chymmysgu â rhyw eirian estronol, wedi diwygio liawer; byddai yehydig sylwadau beirniadol, o eiddo ein Cohebwyr j dysgedig, ar lyfrau Cymreig, mew n hynawsedd, yn fodd i gynnorthwyo'r diwygiad, ac i godi dysgeidiaeth Gymraeg o'r llwch. 0 herwydd fod dau bapur cymmydogol yn yr iaith Saesueg, yn cael eu cyhoeddi ar yr un dydd a Seren Gomer, ac ystyriaethan ereill, yn galw arnoin newid amser l'in cj hoeddiad, yr ydym yn bwriadu cyhoeddi ein Ncwyddiadur ar ddydd Mercher, yn lie (Jydd Gwener, y flwyddyn uesal; ac os bydd hyn o ryw aniantais i rai, bydd yn fwy manteisioi i ereill, ac yn ddiwahan- iaeth, ysgatfydd, i'r rhan amlaf o'n darllenwyr. Yr ydym wedi cael ein gadael yn lied brin o Hysbysiadt)u (Advertise/nails) hyd yma; ac o herwydd mai cry 11 liwer o'r riiai hynny sydd yn gwneuthur i bou cyhoeddiad o'r fath i dalu ei ii'ordd, yr ydym yn erfyn ar pin Goruchwilwyr yn neillduol, ac ar huU gyteititon Scicn Gom'er yn gyffredin, i wneuthur eu goreu i ddanfon at- tom bob liysbysiad ag a aliont. Diau fod can- ncedd o'n darlienwyr, y rhai nad oes ganddynt Ilysbysiadau eu hunain, yn gyfeillgar a, Chyf- retthwyr, Arweithwyr cyhoedd (Auctioneers), Daear-fesurwyr, ac ereill, y riiai ydynt arferol o ddanfon Ilysbysiadau i Bapurau Newyddicm. Ac am fod lliaws o'n cyfeillion yn aelodau o amryw sefydliadau cyhoedd ein gwlad, megis Bibl Gynideithasau, Cymdeithasau Amaethydd- iaeth (Agricultural Societies), a'r cyflelyb, y rhai a hysbysir fynychaf mewn Newyddienni; nyni a hyderwn y bydd pob ewyllysiwr da i Seren Gomer, ac a ddymunai hir eiuioes iddi. mor garedig a deisyf ar ei gyfeillion oil, i gofio am y Papur Cymraeg pan fyddo ganddynt Ilys- bysiadau i'w cyhoeddi. Dilys gennym, pe byddid yn gwybod yn gyff. redin fod ein Papur yn cael ei ddarllen gan o chwech i wyth mil o ddynion, ac ychwaneg iia,Ll banner, o Jeiaf, yn ddynion tra chyfrifol, (yn deall Saesneg gystal a Chymraeg, ac amryw o honynt yn ei deall yn well, ond ar gyfrif eu hyfryd wch yn y Gymraeg, yn rhoddi'r Haenor- iaeeh i Seren Gomer), y tueddid liawer i roddi eu Ilysbysiadau i ni; nid oes gyJiclyb cyfrwng yn y D) wysogaeth i hysbysu pethau a berthynant i Dyddynwyr, Rhydd-ddeiliaid, (Farmers and a Chreiltwyr gyflredin, Iicljlaw liawer o Foneddigion yn i,io-c. a Chymru. Ac nid ydym wedi rhoddi i fvnu etto, na welir Scren Gomer yn ymgystadlu k Phapurau ereill mewn Ilysbysiadau, megis ag y rnae yn rhagori ymhell ar bob un o honynt yng Nghymru. yn rnifedi ei darllenwyr. Y mae'r I ercliennogion wedi gosod allan ychwaneg na dwy lil o bunnau tuag at ei chynnal, gan lwyr ymroddi myned a'r cyhoeddiad ymlaen, tra y caflout annogaeth gymiiedrol, gan obeithio na ad eu gwlad wyr Invy yn amddifaid o gefnogaeth, ac na chaiff un Gwrth-Gymro gylle i ddywedyd, fod y Cymry lei y Cretiaid, yn dra bywiog ac awyddus dros bethau newyddion, ond yn dillasu amynt yn ebrwydd. O'r newydd, Gymry anwyl, ymwrolwch at y gorehwyl o ymgeleddu eich iaith, prin y gallwn gredu fod neb o honoch yn foddlon i'r iaith gryfeiriog a gadwyd i ni er yr oesoedd gynt, i fyned ar goll yn ein ddyddiau ni. 'I'ybia liawer, (ac ni fedr neb ei wrthbrofi) mai Cymraeg oedd Adda ac Efll yn siarad a/u gilydd ymharadwys, ac os felly, nid oes dim yn fwy natturiol na chasglu mai Cymraeg fydd iaith y Baradwys nefol, yn yr amscr pan ddelo hoU dylwythau'r ddaear i foci o un iaith, mewn gwell lie; gan hynny, Gyinry mwyuion, ymegniwch oil dros yr hen Frythonaeg glodiavvr, nes byddoch aeddfed i ganu cauiadau Cymreig i'cll Gwaredwr mewn gogoniant. A oes ddyn yn eich mysg, a oddef VB dawcl i iaith henach ei "hun fod yn ddiymgeledd ? Neu a oes rhyw beth o fewil cyrhaedd eich gallu, yn fwy tebygol i'w meithrin, na- newyddiadur amhleidgar, diragfarn, a chysson a inneioldeb a rhinwedd? Ai Cymro I diledryw, a fernweh chwi, yw'r gwr o oliyngo iaith ei genedl er y cyn-oesoedd i drengu gcr ei fron, heb gynnyg ymgoledd iddi? Oni raid fod gwaed estronol yn llifo trwy wythienau'r sawl na choloddant iaith eu miniintu ? Gymry car- iadlon! od oes rhai o honoch yn dechreu oeri, a thynnu yn ol yr ydym yn i yr yn llawen, heb beri iddynt ddwyn en penyd. Frodyr Cymreig! A oes yr un o honoch, ar nad yw'n barod a dywedyd, Gan i'r ficii Frythoneg wiwglod fcdru by w ynghanol ystorm- yddjmiloedd o flynyddau, a buddugoliaethu ar fyrdd o ryferthwyadau, ie, a chadw ei phen uchlaw mil o donnau geirwon, pan drengodd agos yr holl hen ieithoedd, ac am y gallwn ni wneu- .J J" h' b thur rhy-wbet 1 1 W c efnogi, a thropglwyddo addysg i'n gwladwyr ar yr un amser, ni chaiff fod yn ddigyfeillioit yn ein hamser ni; gan iddi ddyfod cyn belled, nyni a'i cynnorthwywn i fyned ymhellach; os yw debygol iddi ddechreu gydag amser, nyni a wnawn ein goreu iddi gael cyd-oesi ag amser: fe'i traddodwyd i ni gan ein tadau, derbyniasom hi gyda llaeth eiii mam- mau, ac am hynny, nyni a'i trosglwyddwn mor ddifrycheulyd ag y medrom i'n plant, gan eu rhybyddio i'w dysgu yn ofalus i'r eiddynt hwy- thau. Dengys pol) uu o lionom i'n gwladwyr, ac i'r byd yn gyflredin, mai nid gorchwyl an- heilwng o hono oedd ei fagu ar fronau Cymraes ac ni chaill'ein hiliogaeth, yn yr oesoedd a ddel, aflonyddu ein llwch, trwy osod gwaed yr hen Omeraeg wrth byrth ein beddau, a phriodoli ei ¡ marwolaetii i'n esgeulnsdra ni." I lla wyr, Ircdyr a Thadau CymreigCyf- rifir holl drysorau henatiaeth yn wcrthfawr; gosodir pris mawr ar ddrylliau by chain o arian, cedwir lien luniau yn ofalus, a pliereiiir lieii lyfrau gan wyr Urddasol a Phendefigaidd, tra nad oes dim end henafiaeth yn eu gwneuthur yn werthfawr; ond, pa drysor hawddach i'w gadw, pa gyloeth ileiii cli, ie, pa ran o gynnyrch y cyn- fyd a fedrwn ei drosglwyddo i'n plant, narnyn yr hen I rythonacg ? Rhaid oedd ymgiymmu i lienafgwr yn y pyrth, yn yr hen amseroedd. Yr ydym yn gofyn i cInri, frodyr, a gailf iaith cynenid (original) ein cenedl blygu o flaen couachau (upstarts) estronol ? A raid i ysgubau meibion Gomer, y rhai ydynt eisoes yn gog- wyddo, syrthio i'r ddaear a darfod tra fyddo ysgubau penweigion ereill yn sefyll YII union ytli r A ydycli foddlon i'r hen foneudiges Gymreig ymgiymmu hyd y ddaear i bendodiaid trahaus? Neu, mewn geiriau ereill, a oddefweh i'r iaith henaf, mwyaf cynhwysfawr, a chryf- eiriog yn y byd, sef iaith eich cenedl, i ddillannu, neu tarw yn raddol, tra y mae ieithoedd di* weddaraeh yn cael mawr urddas? Disgwylivvn glywed holl fryuiau Cymru, muriau Llundain, a broydd Lloegr, cyn belled ag y cyrhaedder gofyniadau uchod, yn dadsain gyda, Na wnawn! Beth sydd eisieu i gefnogi ei hym- geleddwyr? Os ychwaneg o dderbynwyr, nyni ymdrechwn eu caei; neu, os rhifedi helaethach o Ilysbysiadau, gwnavvn ein goreu i annog ein eyfeillion i'w gyrru dysgwn Gymraeg i'n plant, a chefnogwn bob cyhoeddiad Cymreig." Nid yw ryfcdd oil fod gwledydd ereill yn foddlon i'r Gymraeg ddillannu o'r byd, y maent lnvy wedi colli eu mamieithoedd eu hunain, am hynny nis geilir disgwyl iddynt ofalu am yr ei- ddom iii ac am nad oes uemmor o hit Adda yn hoili bod yn isradd nag ereill, pan gaiFont golied eu hunain, nid blin ganddynt glywed fod ereill yn cael eu dwyn i'r un sefyllfa; pan gollo gwr anfoesol ei enw da, y ncwydd mwyaf cymmer- adwy gariddo yw clywed fod ei gymmydogion wedi colli eu cymmeriad hefyd; cyflelyb i hen lwynogyn y chwedl, yr hwn a golloda ei gyn- tioii mewn croglath, ond er mwyn p-idio bod yn ddigyffelyb, aalvvodd yr holl lwynogod ynghyd, ac a areithiodd yn faith ar y buddioldeb o dorri ymaith eu cynHonau oil (gall eisfedd trwy'r am- ser) y rhai, meddai efe, oeddynt anfanteisiol iddynt mewn liawer o amgylchiadau; yr oedd yr araelh yn effeithio cryn lawer ar y gynnuil- eidfa, hyd nes daeth i ben hen 1 wynog arall i ysbio, a oedd efe wedicolli ei gynllon ei hun ai peidio, a phan gafodct hynny allan, efe a ddyw- e00dd, Cadno wyf finnau hefyd," ac ar hyuny darfu effaith yr ai'aoth. Os collodd ereill eu hieithoedd, beth yw hynny i ni ? os anafwyd eu taiodiaith hwy, a raid i ni adael yr iaith a rodd- odd yr Hollalluog i'ri teidau i ddarfod, er mwyn ymdebygn i'r gwledydd ereill? Na raid, frodyr, hyd yma yr ydym ar uwch tir na hwy gydà go. Iwg ar hyu. Bcllach, anwyl Frodyr, byddwch wych, 11wy- ddwch mewn cariad, ofnwch Dduw, aurhydedd- wch y Brenin, cerweh bawb, perchwch eich iaith, gwerthfawrogweh eich breintiau gwladol a chrefyddol, y rhai ydynt helaethach nag eiddo un wlad arall dan y nef. Blagured purdeb a rhillwedd yng Nghymru; na foed son am leidr na llofrudd yn y Dywysogaeth bydded ho!l frawd-lysoedd ein gwlad dros fyth yn gyflelvb i frawd-lys diweddaf Meirionydd, pryd yr oedd holl yrstafelloedd y carcliar yn ddiddeiliaid ym- ehenged y Gymraeg; bydded terfynau Cymru yn rhy gyfyng i'w chynnwys; neidied dros ilafren, mcddianned Gaetioyw IIpnffordd., y Mwythig, a Chaer; ac ymdreched pob Cymro i fyw yn y fath fodd fei na byddo marw yn ddych- ryn iddo.