Seren Gomer

At ,!d Seren Center. I YM DDIIT YN IAD A WDL HANES Y R HEN GGMER, Oddiwrth y eaddzlg7 a dafiu-yd rnni gan Bcda Ieiumc, yn Rhijuii 42. MR. GOMER, Cwynfan a fu o'r evefyd, Gan y beirdd ar goegni byd j .• Tra fo lien ac awenydd, A clian fwyn, adnvyn a fydd. Yssratfydd eich bod chwi ac era ill yn dysgwyl clywed rhyw beth oddivrthyfo bevtijynas i Awdi yr Hen Go- mer, o leiaf yr wyf yn casglu eich bod yn earn clywed fy lIah, unwaith eto, oddiwrth vuiddangosiad y gabi- draith al-Di yn y Seren yn ddiweddar. Er hyny, pe gwyddwii yn sicr fed ymddygiadan y Boda ienanc InH; yn wastad o'r cywair a'r dull yma, cyfrifwn yn fwy o fraint i riu dewi, a gadaei i'r llwch a'r ilaid viiiae ef vn egnio dafn i'm gwvneb, i ddisgvn ar ei govyn ei hnn yr iiii modd ag y gwna gwr cult a phwyllog a phob ey- oedd ddihiryn. Otld wrth ystyried fod nifer mawr o ddarllenwyi y Seren heb ymhyfrydn i ddyall natnr rhe- olau barddodiaeth, nag i e.drych i mewn i'r gwaiian gwrthavddedig, nag veliwaith darlien nemawr o waith y beirdd cowraidd gorehestol, ac o gaidyniad yn hav, dd en dyry" a'u catiarwairi, a pheri iddynt gy»neryd gair y cecryn hwn yn He cyfraith, bernaisyn hytrach i gryn- hoi ychydig sylwadau ac angreifitiau t'w ibaafiaei:n,yn gystal ag i anidditlyn gwaith aniryw o feirdd clodfawr gwybüdus, ag syddyn dyfod mor agos i'r beiau gwa- hardaedig, ac eto nad ydynt i'w collfarnu, ond yn hvt- rach yn dar.gos cywreini wydd yrawdwr ynmoriodrwy gynifer o greigiau heb niweidio ei icstr. Y bcian gwa- hai dded g mewn rvnghanedd ytiyw y rhai hyn. pymtheg r.idan.gen; 1. Twyll awdl. 2. 'Twyl] gynganedd. 3. Gormod odlan. 4. Freest i'r awdi. 5. Dybryd sain. 6. Camosodiad. 7. Gwest i'r awdl. 8. Trwni ac ys- gafn ywgliyd. 9. Lleddf a thalgron. 10. Cryeh a iiyfn. 11. "msnthr üdlau. 14. Khy debyg. J5. Tor mesur. Dim ond dan'o'r rhai hyn a nodir yn boll adoiygiad y Boda, sef Dybfyd sain Khy debvg D) bryd sain yn son cystm ceuiurn, yma y mae pedair llafariad yn.hen dwy, yr hyn sydd amryw- iaeth i'r gyngaaedd yr un modd ag y mae gan D. lon- axi i- yn lesu ni ád ei weision/ yr hyn sydd yn gwahaun oddiwrth Vybryd sain caeth achyfyiu:, canvs ifoditdiy Flikii(i i;i- gyngaaedd adtno yn did chras, megys animg emcog neu ion Ucn. Khy debyg a nodir mewa amsyw gan Boda, Ac arwyrain gorv.redd, Ed a gora' h;iwi y goron, Ó(e. Y l'heol sydd yn i-liedeg fal hyn, 'Rhy de- byg a fydd pan na t'yddo end nil gydsain neu ddwy yn y diwedd yti llestair ei gydodii yn gwbi;' ac hefyd, Gall fod amryw yn debyg heb fod yn rlly debyg,' ac weitiiian godidowgrwydd yr ymadrodd a flaeiiora y rheol, megys gan D. lonawr ya Y taranau tarafiant." ac '0 Arglwydd yr arglwyddi!' Rhy debyg gwrtSiod- edig yw, Rbyfedd mor boeth yw'r rhyfci; 1 Ifau fy nghariad ifanc.' Tebyg hfeb fod yn rhy debyg yw, 4 Nid a drwg yn ddiddial, Mwy nag a da heb Diivv tii ion hael dod ti lur einioes.' A chan fwyn achwyn a fydd.' I A llnniaw erchvll wyneb.' Alr tlawd sydd ynwawd i?ii anir., Ond er hyn ni fyn fyried.' Gwel D. lonawr, G. Ddu, ag lolo Goch. CiaSed y darl/eu- ydd rod ymtiob un a nodir gan y Boda hivn yn rhy de- byg, nid un gyds-dn neu diacu yn gwahaniaethu, ond un HatiHiad ntii ddwy hefyd, naiil ai yn yr orphwysfa neu yn y brifodi: ac ernad ydyw gwahaniaeth bogail mewn un siiiaf mor sonianis a gwahaniaetli bogail mewn dwy, megys gan G. O. yn Hap iiesoi pwy a'i llysodd, yn !Ie Hap llesawl pwy a'i liysodd, eto y mae yu profi rhyddid cyfi eithion y bardd; a gw; thwynebiad Boda yn profi oi fod yn iena«c iawn yn y petiiau hyn, neu ysgatfydd wsdi ei lidio ryw ifordd neu gitydd nas gWIJ i, ac am hyny yn duo ac yn dirmygu o dan ryw liw a lInn. y mae ganddo rai pethan ienanc ereill ag y rhaid i mi ofyn nawdd y beirdd gw ybodns am en hadgrybwyll, gan obeilhio y bydd pob ymdrinraeth a'r iaith a'i barddon- iaeth iychwanegu yn barhaus oleuni Serea %>;ncr; ac o'm rhan i, y tnaiaethaa hyn ydyw bywyd y newyddlen ftnvr hon. Y mae yn dywedyd yn our ddoeth me^ys pe ciywech chwi newydd rhvfeddol o eithaf gwlad yr pe CiV.VC('It Cl-Wi llt'WYL(1 ItiViCii(iol 0 A Vr.i- Inctia foci i ui cl?,yfi,?%Vi;i i iaith; a I)ocl A ionedd ni <tyr ef yn well am yr hen iaiih a'i gramadeg ua hyn ? nid wvf-yn tybied. Pan ysgrifenir Y gwynt, y gwiaw, y nteiir, a'r taranair, r!»o»ldir y cyssyiltiad ban- or.oi o riaen y aiweudar bob amser i'w cylyniu ynghyd i'r diben i ddangos eu cydweithrediad yn yr ainser nodedig: yr un modd ag yr ysgrifenir y rhagenw cys- S) IHio! ar ol v rhagenwau cariiynol, Eu tai, on tjroedd, en meibicn a'u merched. Keblaw hyn, nid vsgrifen- yddiaeth rydd ydyw barddoniacth ar y mesarau hyn; eithr hwy a ystynr yn gaethion, a rhaid i'r bardd yn fy- nycls gaethiwo Hythyren, gair ac ymadrodd, with fyned drwyddy jit. Grid ef aliai i Boda feddwl mai son yr oedaii! am wraig yr hen Gomer yn ei g yiioi-tiiwvo yn y rhvfeloedd, pan y penwana ef gymaint o gylchci theg. wd. a'i tharanaii, canys yn fuau ar ol-hyn mae n addef ira ,yl' ef yn iawn pa iaith ydyw y brau-h Diu:n wysid yn wasani, ysgatfydd mai y Uythyren-goll sydd yn ei bendroni yma, megys mewn manau ereill o'r Awdl. Yr oedd offeiriad Tregaron yn gytielyb i'r gwr hwn ar y pen yma; ar ol beio o bono yn chwerw iawn ar waith yr enwog fardd Etaa Brydydd Hir, gwaeddodd alian fat nUll ai safn yn y gwynt, Nad oedd ef yn dyall yr ia'ith! Pe buasai Boda heb ddyall trefn y cyssyiltiad banodol, a'r Ilingil hon yn ei anfoddlom, yr oedd yn llawer haws iddo ddarllen Taranau y trinoedd, oddiwrthi, nag oedd i idris Fychau ddarilen Goleuo tywyiiwg haver oddiwrth linell arall. Dysged pa betii oedd yr achos i Idris ysgritenn Y gygus douawg eigion, yn He Yr ygus. Am gob y b yu y trydydd englyn, ii,ti yw ddigonol i'w gyfrif yn « rthodedig buasai pob bardd gwyIJodusy n penderfyau oduiWrlii yr amser a rhe.Lad yr awdl, mai hawdd oedd i'r awdwr gad dwy yn lie un, pe buasai yn weytil ei syiW. Ond yr haenad IUwyaf annyoddefol yu ertoyn yr englyn hwn ydyw am belider y sain, a thrwy ei sain a'i svvn pell yn ceisio dryiiio yr englyn drwyddo, yr hwn sydd gyanwysedig o'r gynghanedd sain, megys Go fal yn lie cynual can. Cosyn heb un dafijya dwi'r. Paichaf anrhydedtiaf di. Fe ailasid meu.iwl with ei gyfaddeiiad o'i anwybodaeth ya yr iaith, y btiasiii ddioiehgar i'r awdwr am roddi ar lawr Pan yiiiie Ban, rhag ei chwiidrei <i phedwar ban y iJyd, a'i 1\1 ar gerdued yn ei ucadrondod o liaen y peuwur g-yi,t. Rimid i mi s-, lvw yma, megys ag y mac bit ) u ateu i p, ciii i I, 6ic. fod bud yn nhreighad y cyngai;- eddioa yu ateU I bii a tilt; gwelwch yma, Yn far god da voll lieu hon.' Ac weitluau yn oddeibl i p a t, megys Ar drwst eirf a rhoiires dig;' am hyuny ni eihr cvil- faniii gyda'r falh druhaiisdra, Am gan te.au da yn en- wed ig mewn bylchau o synwyr a chyngaaedd hedegog. Am:, sitlgoil ar oi cyusain, mae yn gotyn cywreini wydd m&v,i i unn y rheol hon, megys at hoiiuad y aiewyn ni a- udifyawn waith y uctrdd yn gyatai'tuag at egiisrhau ychyd.? ar hyn yn.a, 'Hhatd in' t'yw b.yd yn ?yu. wec.d.' Dod ion an' ran u hom.' Paw 'r ym m 'a gweiddi lie gwyddirr' oedu yn ihaid.' "Fe o Arimathea.' ''K hyd f' wyneo rmd aionydd.' Rhaid syiwi am yr n wreiddgoii yn aechrey ban, nad yw ofynoi un i'w hateb yn yr 0..1, pa un b, Litg a fydd ItyttvyrengoH vrrthi, at a! fydd: rhyfedd fod ra- dael y sillgoll, neu yn hytrach y Hythyrengoll heb ei nodi, yn gwneuthur y synwyr yn fwy egitii-! Dyiiia beth ydyw nychu yr hen iaith yn Ihvyr, Anvy estyn ei chymalau mor ddirdynol, na oddefsr i un bellen i roi tro yn ei boll gorph! Beth a feddvlir wrth y Hinell gan- iynol heb osod y Hythyrengoll wrthi, 'RIyd y byd lie rhed bedydd j' ysgatfydd mai bedyddiWr oedd yr aw- dwr, a'i fod yn cyfeirio at y rhydau dyfroedd i weiii. yddu yr ordinlrad ond gyda'r fal hyn, 'R hydy byd, gwel y darlienydd yn amlwg mai At- hvd y byd a feddylir yn liawn Hythyr. Os pethan tebyg i'r rhai hyn oedd yn'eoiwg yr Hen Ael Haiarn pan y crybwyllodd am farddoniaeth Mr. E. buasai yn eylielybn ei sylwad- an heir bi-ez, pwdr odan faen melin, nCB hen ysgerbwd llwynog iliWiig y barcut a'rcigfiain, Ypeth nesafar a wn i, os oes rhyw betii a ddylai fod yn nes na'r liall, ydyw yr hyn a ddywed am erynt a gudyni, ar gyfer hyn rhaid ilHo d.iysgn pa beth ydyw rhof, rhom, rhod, rhoch, vvda; amryw ereiii yngwaith y beird I gwybcd- ils, na neb am ddywedyd gair twn am dan- vilt: yr un ddysgeidiaeth sydd yn ei sylw ar Parod orfv'nt; rhy ga,jtb a'r iaith, medd cf: nid cit(-th;icl, na'r rhai canlynol, I Dd-.w Ion credodd.' Feddyli uia- )! 'lawr.' Na roes y ddihdoes I:on.' A mi'n favvr,' er bod cMthder y mesur yn citu'ad all-an y rhagfei f o rai o'r llinellau hyn, v nsae yn lsoiioi ramadegol; ni ra,d iddo ond cysgodi ei lygaid a'i esgyli vchydig i v.eied hyn yn hawdd. Y mae ef yn camddyall Ni un addysg neb a wyddon', a'r Brithwyr estronwyr ys y nilJant, ae o blegyd hyny yn anturio dywedyd mai cam ramatleg ydyw. Gan ei fod ef mor ienanc yn chwenych ym yryd a phethau mor feiruiadol, ei ddyledswvdd, gyda phob cydwybod, ydyw ymdrecbu dyali pet,i,iii cyn rhyiygu eu barnn; ac oni safwn ni at y rheol arbenig lion, yn iach ben ar gorph, ndi iaith na chsnedl. Bydd rhai o ddinasyddion Caeriudd wrth ddarilen am giasg yn dy- chymygn ei bod yn debyg i gaieg anferth, digon o or- chest i amryw o wyr nerthol i roi tro arm! Yngbylch unig a iliesog, y mae llawer o annhrefn, i'm barn i, mewn ysgrifenyddiaetli y dyddiau hyn, rhag yramser gynt; drwy ddylyn lliosog ar liosog i bcllafoedd, megys ag y gwneir yn fynych yn awr, mae, yn ymddraigos rrd yn un o'r cyfnewidiadan gwrtbun diweddar, tebyg i wrthodiad sillgo11 Hod bannog mewn ymadroddioa fal hya, Y mnr a'r mynydd, Y mor ac y mynydd, Y gwr ac ehvra¡g, &c. gan rai yn awr. Nodir yn .xytlrediH fraicb cywydd Efan Brydydd Hir, Llid ar faes iie daw eirf hir/ i ddangos bai unig a liiosog, ac y dy!a¡ fod eirf hhicn, yr hyn sydd gywir ond pe buasai hv-eif gan Efan, btiasai ddiangol, o liervrydd fod enw gwan unigol o flaen enw cadarn liiosog yn cynrychioli y cwbl; felly hefyd yma, enw tadarn nnigol o flaen enw gwan liiosog, os bydd yn gyfansawdd, canys y mae yr unigol yn gaf- aelyd yn y Uiosog ac yn ami enw cadarn Hiosog o iiaeti enw gwan unigol a fy dd priodol, megys Dynion erchyll, Meibion cyndyn, o blegyd fod yr enw gwaa ya daagos ansawdd a aatur y dynion ya bersonol; ac os na chyin- edrolir yn y rhifau hyn, treigliadaii yr enwau gweiaion fyddant angenliiaidd iawn. Caufyddir angreifi'tiau di- gonol yn yr ysgrythyr lan ar y pea hwn. Sylwer yma yn ncdiduoi y gwahaniaeth o'n bod yn gyfansawdd, me- gys pen-noethion nell goes-noethion—nid coes noethion yn anghyfansawdd a sgrifenwyd nac a argnÜrwyd. Pa odd y daiiodd llygaid y Barcud gymaint ? dyma y modd yrynidiafierthodd y Boda leuanchwn i gael yrfis oddi wrth y gwenith, ond rhyfedd mor gibddaii y bu yn ei etholiad o'r 37 lHnellau ag oedd ef yn famu yn fciHS; buasid yn dysgwyl rod y 6U ereill yn berffaith ac wrth ei fodd, ar ol yr heU lafur a'r iladded mawr hwn i buro yr awdl, ond och fi! nid ocdd y gwedddl, wedi y cwlJI, amgen na sothaeh gwag a disy nvvyr. Dyma mewn ifordd ryfpdd onide ya pliro y gerdd! Nodi allan 37 o'' ilinellait gorau yn ei farn ef, i'vv dirdvnu a'u rhwygo, er mWYIl en gwneud yn well, a gadaei yr 68 sotbach ereill yn ddisylw dan ei dracd Y mae ef yn crlbinio Awdl yr hen Guiner dlawd, yn debyg i'r offeiradon pabaidd yn cribinio eneidiau y gwyr ariaaog allan o'r purdan os dvgir swm mawrymlaen, y mac yr eneidian poenvdiol yn ncidio allan yn hyuod o rwydd, a byddant wedi eu perlTeituio o dan y gribin rnewn ychydig amser: am y tiodicn, druain, rhaid iddynt h .vy ddyod ief hir ddydd- iau, nes en puro gan y tan ei hun, mae yn cIeby; 'Do%veli v pyi-ii-oii G Ddu. Dyma ymadrodd, mad lai L. Morys, na elhr el oso-l allan mor rhagoroi mewn un iaith arall. Odid na fnasai Mr. Bod.1 yn tynn allan lygaid gogoniant y Hinell hon cyn syrtiiio i farn fy nghydwiadwr, megys ag y cynnyg- iodd vvneuthur a'r lUneilau hyn yn yr Awdl, Hen Gomer yn Gjinuxig ei fysedd. Lltul. OIl tcueuan tan a weuant. A'n gwas'naetha yn gocsnoethion!—Ni allaf i ddim atcb dros farn yr holt feirdd gwybodus, end mi anturiaf eto ystyried ymadroddion tebyg i'r rhai hyn, yn dra godidog, yn cynwys ynddynt bid-gyng- aucdd lhagor amryw liaellau ereill a welodd Mi. Boda fod yn dda en gadaei o few; y rhcoLw, ac nad ydynt i'w gosod alian yn en priodol addurn mewn un iaith arall. Nid wyfi yn gofala cymmaintam en tadogi i nii fy hnn, yr wyfyn gwybord fod amryw o feirdd cysetia ereill yn taro ar yr un gains ar ell tro. Os bn dim o yspryd y Cawr yn v rbagymadrodd i fod yn bcrsouoi at Hoda, buasai yu hawdd genyf ei atW yn ol: wir i mi grybwyil Tuki bin yn ddiswta; ond mi a ddysgwyiiwn wrtiil-, thyr y gwr hwaw, Had oes fatii benboethder a hyn yn ei feddianu. Yr oedd testyn a chynwysiud yr awdl yn hollol araiysgwyliadwy i mi; a neidiais at y gwaith vn bvvrpasoi i gael pravvf faint leiaf o aaiser a gymerai'r awen l fyned drvvy'r ped war mesur ar hngain yn liiwydd ac eglur. illae anIser y beirdd gorchestol i'r gwaitii yma ya anwy bodns i mi; a bydd i an YI1 bariinus gyfnfyr awdl yn orcbastoi, ac ystyried ond yr amser yn unig. Os bydd i'r beirdd amlyga en hediadan hwy ar y pen hwn, a chyfnf fod pedair awr yn ddigonol yn gylfrcdin i fydru'r mesarau hya a'u diwygio i ym- ddangos yn Seren Gomer, bydd i mi yn rhwydd iawn aivv'r orchest yn ol canys gwag iawn genyf l ymorch- estn mewn lie na byddwyf aurhydedd iddo. AtoJwg Mr. Boda, yr ydych chwi yn ieuanc a'ch llygaid yn graff, a minan, er fy mod gynt yn rhyw fatii a'r Gawr, ontl yn awr ydwyfyn wan a masgred, sawl awr y buocii chvvt ya ilvga iiythu ar, chwaithach mydru y 37 ihneil yn fy a sawl awr a raid i chwi gael eto i gribinio sothach yr 68 a farnasoch chwi mor gated heb eu prafi yn 01 eich rheolau eich lititip Mae'u debyg Mr. Goiner, mai fy He i ydyw gadael ymadroddioll gwad a dirmygas megys, sothach gwag, pentw r o eirian rbyfysus, dsgy- wyiydu, wyn'bgaledwc.h, disynwyr, cymyssfa afiach, caugenau di^rwyth a'r cyffelyb, rhwng y barcutauod a'r cigfraia i grawcian ar en giiydri wrth ymmprys uwch ben hen ysgerbwd tna iiilit-iatt castell Caernarfon neu ewinehtt yr Eryri. Pwy yw y Boda ieuaac linii a pheiii yw ei ymddygiadau yn gyfi'retUa, sydd auhysbys iawn i Inl; ni fyddai ryfedd yn y byd genyi wed rhyw frebwl o gain Sais yw, yn merwino dros ei genectJ, ac yn chwenyeh, ar oi tvriu tir y Cyaira odd. wrtu)'lJt, I dyml yi'naitii eu iiygaid hefyd nCIl os gemr barnu am ) ei namr oduivvrth ei eii%v, -a'i gy.nsriad oddiwrth ei yia- ddygiad va y Seren, ui a ailwn syiwi iW ;11;(1 Boda, mai Barcut a feddylir, ac am Boua ietiaao, Oi fod ya dCllyg i wn o gywioll y cigtrain wedi ei dditi H newyau, yn ehcdeg allan o'i nytli, ac ya peryglu ei hoedi am ys- gtylaeth,yn hytrach na marw o t.evtyn mae'u íW, racs- yil.oi imietiuwi hyn, nag iddo gael ei fhiytLaiv ya £ j\n!a, yu gystal oddnvrth yr ordiahaa, Vlu¡.\oüd ¡ j effaith are! deiliaid. Ni ddyvraicl yr erthygl, wyf | yn dy fedyddio di yn N. nen M." ond Yr wyf yn dy fedyddio di N. nen M." canys y mae enW y person wedi ei loddi iddo gan ei idem yn barod, weitbiau amryw fly-! nvddoedd cyn ei fedyddio i'r ffydd grist'nogol. Ac nid dvben yr onlinhad yw bedyddio neb i fod yn y natnr ag v mae rhai enwau fal hyn yn arwyddo., ond yn y gwrth- wyneb, i fod y ppth nid oeddynt wrth nalnr sef yn biant i Dduw, i newydd-deb buchedd; ac with ystyried y pethan hyn yn ddifrifol, mae'n ymddangosna chafodd y Boda hwn ei fedyddio i'r ffydd grist'nogol eto; er hyny y mae ei enw ef mor gyfreithlon a phnodol iddo ag ydyw Diawl i'r angel svrthiednr, yrliwn, mae yn de- byg-, na feddyiiodd neb ci fedyddto eriqed. Y maetair ffordd i geryd>'n tri math o ddyrdon: pengaledweh yr hen trwy gyngor; cecraeth a dihirdra yr anwybodi-s yn ot rhcol y sophyddion, sef ei adael isiaw syiw tra- bausdra ac ynichwydd yr ienangc, yn ol iilr.s Faciian a Twm y Nant; Idris, a gwialen fedwen i'awr ¡U yr eist- eddfod; Twin, drwy ariiwys rynwysiad ei goluddioa ar ben y troseddwr, oai fyddai yn ddrewdod ya y gymyd- oaeth. ac yn tori ei dwf dros byth y dviniaetb oiaf lion a haeddai Mr. Boda Ienanc, ond yr wvf* Yi] ei arbed y tro yma, gan obeilhio, es epil rhyw hen Sais ydyw, y newidia ef beth ar ei anian tuag at y Cymry, drwy gael tori ei ncwyn yn en plitii, a byl"; ar eu baelioni ychydig yntheliach os Cymro, drwy ddarilen gwaith D. lon- awr, G. Dd. L! Dd D. G. tie ereill fesr 1d godidog, ac y ( yduna ef yn y diwedd ag yspryd y Cawr t i'oddi ,} peth clod iddo am ei barch a'i goiiant i'r Hen Gomer, mewn Awdi ag y bnasai yr hen ^r yn crechwenn o !a- wenydd wrth eichlywed ar ol pob buddygoliaeth a gaf- odd ar ei elynion. Yr wyf yn gadaei y pethan hyn yn f\ rach 0 addewid Daniel ab Xeuan Dd«, a bod 1 Myrddin ac Idns wrlh law yn cadw He Twm y Nant ar yr aciiosion pwysig hyn. Feiiy gyda IHùwr gwynfan amy sarhad yma ar gerdd yr Heii Goiiiei- y terfyna eich eyi'V.ii!, Hydref 20, 1814. Y C. f,, W A N.