Seren Gomer

III BARDDONIA E T tl. >,);>e« AWDL, IR IAITH GYMRAEG, AR Y PEDWAR KESUR AR HUGAIK. 1. ARDDERCHCG rywiog orcuiaith,-Iozitiif Anwyiaf fanyhaith, Adrlaswych tWyn. weddusiaitb, Awenog, nerthog hen iaith. Anrhydedd a wedd i waith,cin hynaif, A hyn fo'r hytrydwaitti, A gwiu melus wefuswaith, A bar 'n hir yn bar ywn hiaith, Aneurin, Myrddin, mawrddoeth,-ag Emrys, A gymrwys ddysg wiwddoeth, A Dewi ddawn liodenddoeth, ALlywarcbHèn ddieaddoeth. A Thaliesin, win ei \va:th,—a Thndur, A theidiau'r gwastadwaith, A Gronwy wiw gywreinwaith, A fit's tro, wir feistri'r iaith. 2. Bid ein hiaith yn bod, yn hir, Bid un trwy En rep daenir, Bid o fwyn frydo hyd lion, Bid galon byd i geJwir. 3. Cydgelwir yn hir ein hiaith, Cn hllwedd pob eywreinwaith, Cynhalrwn y eyiihlwaitli,ci-ynodeb Cu rvvy'deb cenadwaith. Chwiliwch a gwelweh ei gwaelod,-chwi'n uehel Chwennychwch ei gwvbod, Chwi a gerweii ei gwirod, -chwaetÜw'cb, a ch'tymmwch ei chlod, "Prqfwch, 4. I>aeth iwyr, nid yw iaith wåg, wys ganadwalth ar daith dêg, Daeth, aur drnd, iaith a hir drjg Daeth bu ies, i'r doetb, lie?-. log, I)ysg i ddyn yn dasg a ddug, DYIJ hi a dry o'r dawn drwg, Vawni blaid Dnw Ion hi biyg. A. Dda iaith o nwyf, ddaeth o Neo, Ddisgynodd-rhedcdd t'n rhan, Ddysg mOl" gu, ddwvs Gyanaeg wen, Ddyn y modd ca,-Dduw-'ii y mas.. ô. Ein hiaith, ein nawl, Enrwaith, eirwawl. 7. Ty nghasteu yn fy nghystud fu yr iaith fwyn o faith fudd, Fy nghan yw yn fy nghynnydd, J-'wynes deg, fyw nds a dydd! 8. Tfurfeiddiw.vd ei ffyrf hal" F-fyvf fu lesnawdd o tturf I Wysnef, •flaw Dduwnef i'w hoff ddoinan, *Attrhyilcdd. yet gantwraig a ffwylia. gwyntrcf, ♦Ffilores idales hoyw ddolef, iCryihmraig. ,§Fti,ui- addef ei tffloyw roddan. § Tig. f gloyw. I'fyumant a Uwyddiant, dduUweddog,i'r iaith, SPfynnoiifaith gyfoethog, lYra.'th a fu o'i ftVwyth fywiog, | *Yi'ur yy oes o'i tfiawr yr hawg. flDysgrdig, tjjfqfr. 9. trymraeg wen, i Gymrn 'gvd, G\\V hyfryd hyd gwrr Halrcu, Gwii- d-lit-yr, gnvai'ai(li hef-d, Gwir ddiwyd, wyt, gwraidd awent 10. Uyfi'ydo! wyd i frodfir,I-i-ynawsar, Haswuf, hawddgarafrodd a gerir, Ilyffoi,d(ii.d i wlad a leciti-a bedd, fiofiedd, hyd ')' aunedd, drwyddod 'rennir* n. Iaith y cewri, wyd, eitha cywraint, Iaith o gariad, weithian, i geraint, Iiiith ion fyiyrrron o fawrfraint,-iaitb gcin, 1 ddodi bawddsein i ddedwydd-samt. 12 Xyn hawddns gatv(#o Ian dfhsgeidiacth, Lan-.vai fwrdd in' o ion farddoniacih, XJOVW hin frills hidl win-fiiis odiaetli, Loti nn, a byd o ian wybodaeth, Lcywat' Hen .ein bynajiacth,I iawer, t t!y. tLeuer, a garer, loyw rasonaeth. tgolemi. 13. i Liewvl-cli cesoedd, Liais cain odlau, ccnhedlocdd S?S:,?"' ?L???. Lionder g-!eddocdd, LIon I if ) Liyfnaoh wyd, mwynacb na railj—o kitboedd, Lle<i aetims, lioedd cynfij, Lie, bo galw arn air gdiwtil, Llewcs, lClWYhanes hêll hîl; Llais dig t'erig taran, Llais awyrgri'n torcli! tin, Llals garw y lluaws gerwin, Llais cewri dvaw'n treiddiaw trin, Lia is, hefyd, ci gyd ogán, 1 Lion, y dydd, llawen diddan, Llals adar yn trydar, tro Llwyn dad Ebrvll yn deiiio, Llais ami wefus nielusion, Lia.s llangeee livys u dwys don, LlaiS dilytii, Uais y del it, Liais gtwysgn'n difyrin dyn, Llais melns liys y mohant, L'ais angylion gwynion gar-t, Llais niiiwl Ntr barabl ber byth, Lle'n hw:, liis lion wehelyth, Lion fohant icisiant yn iwys, Lion wiwgiod iiaweii eg lwys. 11. I ?- Morb&raMos, "t Blae'riaithfeius, imêl a yfir, 1. Hiiitwehts, J IVIor siat-aduq, 1 hi*r.frodir. 'Zlojr garia-tis, )4or hyfrydus, J I 1.5. 11 I I*end wyt iaith o hynod deitbsau, JJeitholVir hen wyr-thiol eiriau, Ji, wyf-lwys un a nefol seiniau, fiid un brin,—na ad ein bryniau. I 16. I Ofyddion faeddent, O'i mwyn o mynnent, C t wedd wir wyddent, roddi l'hwyddwawd; cam y canc-nt, O! fydrau fedrent, O! hwy wir garcut, eiriau gwinvawd. 1 prydyddion, Beirddion o bai nrddas, yn -L-'v fa( ] (I,,is, jpob rhyw, ogof faeddyw, yn gvfaddas, ^av b iaith wyddai, pob liovwaith addas, _ki,wi) garai'r iaith pawl) a gw,r eirias, Pob nn gw,w niynnai,-pawb vnia. gyuimwynas, Puiin'r gu mith, per vvii gy weithas. 18 j Ithedoad, hi htodd fal aioii,—noddawi J\ioweddog iaith dirion, j Jvhctd j.fvi dd o wara.dd feirddion, TRin 6 d. if i i'r lawn ddwyfron, }<lioddoda fuddiol rwyddaidd foddion, -r,hoad wiwuawdd rvvydd awenyddion, lil-toci i ruiwsaid'l ry v tauld baliesioi),r--gQlao dtiomauibydd ddjfuiou, I :9. I Swn ar ei geinau sy yn wivgywraint, j Swn hyfryd garer, sain o frawdgeraint. Sain a gar i'ergctyd hyfjyd eu hoy wfraint, Sain gywir hynod, sain a gftr henaint, -1 Sain gwawd a g&r frawd o ragorfraait,—bardd I Sam dawn iawn fi-yd hardd, wnv son dyn uuframt. i I 20. Tegi gor dy gerddoriaeth, Teg a ehysiuwn iiVuythlawn fFraetb, Teg ydwyt, ag hoyw odiaeth, Tid grymusder—Ner a'th wnaetin Teli 'n awr telynoriaeth, Trwy y byd tro wybodaeth, Ti-a ptii- wir, ti-O pet-oi-iactli, Tro feirdd iiil, tro Farddomaeth, Teli fudd tal Ofyddiaeth, Ti iii tir wyt naturiaetli, Ter dy fin, ciii tii- ty fedd, pur, gloytv. v Tro agwedd i'n tmogaeth. I 21* I I Ti r nn svdd a r tinon svvyddaa, Ti 'r tin fwys, alr tij-ion leisiaut 1 Trogair tra geirwir, 1 Tro iaith y treithirf ',Vi gerir, teg eirlau I t 22. 1 tin fron hoen fri, II Un Ion, iawn h', UÙ hOIl, yw llÍi-onhen oes) Un giti,ii'n gid, .Unhinywlad, Uxi fviii, wiw i'ad^—iawn fwyn fo,L:is! I 23. j Wyd iaith rywiog byd athiawon, I Wyrth awdnron, wertJrhyderog, Wyd gyfoetliog, di gaf wc-ith:on, Wen nawdd muon, yn'w»w ddoniog. I '4. Yn y iaithoedd tloywonweithinÜ Yr oedd doiliiiu viiNvi-aidtl daiivii, Yn hen ocsoedd ein hynyxau Yr oedd conglau rhodd eu Englyn, Yn st51a\i Beirdd ddeolau 4 Yn -,iut-(Io'iati, 'tiiwy, 'r delyn, Yn wawd oiau, tn' i'w diiyu. Ar waithaèar iaitli.ac -areitliiaii.docihi A bendithiol deidiau, Ai ferwn yn wir for a si-, Ar bob pryd Toiein bryd brau, &c. I Lianbcdr. E. I

ATEB I LYTHYR MYRDDIN, j RUIFVN 24. t [Parkad o'n dimeddaf.) I Vr angi-aifft a rod (torch i ddangos fod y Gymraeg yn (febyg yn ei sain-bororiaeth ii- Italaeg, dra an. mherthynoi a diresvvm, canys nid Italiad ond Sais oedd y barinvr, a Invnw mewn gwyn wyllt wedi sugno gor- iriodd o sudd y giawmvrti, ac mewn ysbryd dynwared a gwawdi •; mi debygwn gan hy-ny fod pwvs yr ymad- rodd yn y gymariaeth o'r un cywa-ir a'i ysbryd, ac iddo yn naturiol, oni wyddai ef ychydig, Gymraeg, gasgIII I ystyr geiriau cyfaill ei ac fetiy ar ol coil, yT ymdrech, i godi ychydig ar ei ben i fynu, mewn model gwav/dus yn cyfieIybn gwroldeb y Cynwo-i greu- londeb yr Italiad, a'i iaith yr un modd yn un dramor wrtbodedig: eto boddlon iawn wyf i'r Gymraeg ym- gystadlu a rhagorolieb jr holl ieithoedd dysgedig, er bod dyeithriaid yn gyffi-ed-Ii yr, ei thybied yn urw,safil- rwth, a barbaraidd, megis ag y tybiwch chwi y Groeg yn iaitli iiin, a'i Hythytecau a llimiau anfei th arnynt, er i'm barn i, fod y llythyrenay atiferth hyn yn lied debyg eu swn a'u eynganedd i'r Gymmeg, o ieiaf rhai o hon- ynt; a'r dyddiau hyn haws cael Cymro i'w dysgu a'u earn na'u rhagfarnu rliagcr y famiaith ac ni wn i pa raid ofni na linn na Uais mor gyttredin yn ein plith j oni ddywed Mynldin mai iaith y bald ydyw, cr nnvyn ym- ddangos yn fwy arswydusyn y ddiwyg hono, mai ef ei hun yn ei adgyfodiad ac eto blin ac anferth a fvddai i'r Cyniry weled P yn R, ac X yn Ch, &c. er fod rlmi o wyr Moa eto yn ârteryd y Hythyrenau Groeg YI1 He y rhai dyblyg Gymraeg yn eu ysgrifeuadau cyfrinachol; end md ydynt hwy yn meuuwl Cll cyiVvg yn Hytbyreg i'r Cymry, nac un cyfnewidiad anangenriieidiol yeh. waith, rhag tcrfysgu yr iaith a dyrysu y bobl, canys y mae y llythyrcg Gymraeg wedi ei newid a'i daruio yu rhy fynych eisoes, medd R. Morys: ac eto medd Mvr- ddin yn amser R. Morys a'i frpdyr, ïe gan R. Morys fe berfi'cithiwyd yr ysgrifcnyddiaeth, drwy ei newid dra. chefn bid sicr acer ei bod yn cael ei daruio o'r blaen yn rhy fynych, fe'i perffeithwyd yn awr drwy ci newid yn fynjichach ac feHy yn ol rheol yr un Graniadeg gallwil ddywedyd y dyddiau hyn, yn y cwl o'r ne/wid- iad a ymddifiynir genym, fe'i perfteithwvd yn bcrffeitli- ach: ac od oes modd i hyny fod, brysied i'r nrhelradd uehafradd, i gael dywedyd am yr amser y perffeithwyd hi ber-ffeithaf oil. Ond gwae ni ysywaeth, pob oes a waedda, Ni fynwn ni ddira newid y cyfreithiau; ac ¡ felly y cwbl mewn riiyfel alti giiydd, a rhai mewn rhy- fei a hwy-en hiinain i Ni ddywedais i fod yn angen- rheidiol i adael ysgrifcnyddiaeth y Bibl a'r AVedcli Gyfffedin yn hollol ddigyfnewid ond os mynai Mr. E. ,ell gadael feily, nad oedd genyf gymaint gvvrthwyneb, os boddlonai ef ar hyny Jlawer liai, ar ol i mi a chwi* than, mi debygwn, ystyried pethau vi-olieffach, y gwclwn 41! yr angcnrheidt wydd o adael pob Myh araU fal ag y mac, canys mewn amryw o hon?nt cyfarfyddir a'r o,cir-I iau yn y dull yma, yn Ghrist, ynghyd, !)onn, cvnuner, hyn, cenedl, cadarnaa, dywedoeud, gwiriaw, rhanau? camm, yng nghanol, bretillin, a chant o'r tath; heblaw amryw yrnadrodd livgredig o air a chystrawen, megys ag y gailwn nodi alian o hen ysgriiiadau, rhai ai-gi-ittf. edig yn bavod, a rhai ua buant argrafiedig erioed, He gwelir byd nod y Hythyrenau o wahanol swydd ag y maent genym ni yn bresenol; ac felly o gymharu yr oesoedd a'u gilydd y gwelir yr angenrheidrwydd o reol gvmedrol niewn ysgrifcnyddiaeth a llythyreniad geir- iau, megys Aneunn Wawdrydd,D. Gvvilym, Iolo Goch, Shion Phylip, Shion Mawddwy, Rhys Goch, Huw Cowrnwy, D. Edmwnd, Rhys Raui, Huw Mochno, Si- mwnt Elachan, lenan Gethm, R. Ifan, Huw Pennant, Gwilym Owain, William Cynwal, Morys Bcrwyn ac ereill; yu gystal a'r engreifitiau o'r blaen mewn per- thyiias i'r hyn sydd rhyngoin ni a'n giiydd, allan o waith gwyr (liweddUrach na'r rhai hyn, a hyny yn ddneol; gan hyny, os gadewir hwynt fal ag y maenty a ydynt hwy oil yn beriiaith? ac os diwygir hwynt, onitydd \n gyfnew- tdHd? Dyma rai o'r dlam a'r rnieri yr ymddyryswch jnddyntja pha fodd y dysgwyiiweh i ni eich dylyn IJ oJ.re J;. a'ch cynnortbwyo i fod o dan y gciifarn pa le bynag y trown ni em ariauf Beliach Mr. viyrddin, rliaid i chwi d leall mai dan fardd cynenid gwahanol, personol, ydyw y C G. a'r H. A. (er iddo ymddmed ysgrifcnyddiaeth ei lythyr y tro hvviiw i mi), yn meddu ar ychydig o'r ysuiyd anymddtbynof, a lygr.r yn rhy tynych y dy(itt.,at, Hyn o dill a gwobr, heb liiwrio o dan faner neb pwy by- nag, ac a garent eistedd o dan eich cysgod, a gwrando arnoch mewn amryw bethav, a thalu i chwi bob cynif r- idd a m: e, an da y maent hwy yn feiS-T uid amo, a chyd* ddytyru yr aiiiser a'u gilydd mewii cei-dd ae ysgrit; a dyma fi, fal chw-than tua dtwedd eich lly thy r, canys y mae ysbryd gwr bob aniser yn cenedlu ei ryw yn ei wrtbwynebvr, yo ceisio yraddiddao » cbwi yn fwy (- ;L .,y,noesbl a cfcarttaida, a uyiwinwn yn fav.,r t-veled yr' aniser i ni gael cvdiiiwrio yn heddychol, canys cilwi a v. yddoeh am gyneddiati diedig y beirdd, os ant hwy ymryson ac i ymgccrn an giiydd, nad gwaeth gwelea anwn isod mewn terfysc ac wbwb ac oniwnewch elnvi iaesu peth tnag at hyn yma, rhaid i mi eich gadaei, faLl v dywedwch eich bod yn unig a digymar, ac er y dy- mnnwn hyn yn fnvy o hervvydcl vliyw amgylrhiadai; neilldtiol, y mae mor naturiol i'm awen chwi welwch, y ft'ordd hyn o ymgiprys ac i chwithau: ond pa fodd yr vdych yn nn¡g? pa le y mae Mr. E. a Heilyn Heddych- Ion? oni wnciruid amgen un o dri o'hdnoch, a thioi yr hen chwedl ychydig yn y dull ynia, Tri dyn yn tai-o 'dwaenwyd, Ar fal i ryfcla dau 'sodwyd, Y dall, y doff, dun ell chvyd, Drwy'r byJdar a dra-baeddwyd: Ac meddwch chwi, Y mae byfrydwch i faddwl ein bod yn cytuno mewn cyijifer pwnc, ac wedi liyny yn enwi dim mwy o gynwysiad y cytundeb aa Riugo; iaeih y bei-dd; a tin» a'r diwedd yn ccisio duo gwyr MOil ger bron eich darllenwyr, megys pe byddent enog o fdwrio o du yr enw eadarn yn odd, a'r ferf yn aw ydyw hyn, meddweh chwi, yn degweh a cbyfiawnder yndch? oiii gobeithio o gariad at wyr Mon y deuweh i weied eich camsymcd, tanys y maent hwy yn earn yr iaith yr 1m graddana chwi&au yn barod, fat y cvfaddefwch e-I cb iiun. Yri zivirr, Mr.- Myrddin, ystyriwch yn bwyiSog ai nid ydym ni yn cytunoyn ypcthau mWyaf pwysig ac haufodol i'r Gymraeg yn y tkkidl hon, megys yn Gwisg. oead, mdwrio, nnhvnodd, ordinhad, gorphen ? os bydd r ellwl fy anereh etc,, da fyddai genyf wybod eich me- ddwl am rym'syKvadati Yr Hen Aei dros oedd, heblaw yr Excepti-o confirmat Reguiain, oddiwrth deriyniad arall i'r gektaa cedyi n k dwy lafartad, nicgis: au, ai, ac io, yn Dyi-tiau, Llyguid, Dynion; mid Dyma, &c. illiti y gailojn 'ai gau yr adwy hon yn tiollot, canys heb yr i y tnae ygair yn unigol, ac nid lliosog; ac hcbyr c y 4nri.e yn ferf orchymyiiedig, ac laid gair cadarn liiosog, set Dyma yn lie Dyrnau a chrybwyUwch pa un o r Fyfiiex,vidiaci,ilu liyti a ystyrhvchchwi twya niweidiol i'r iaith, a'ch rhesymau dros hyny; ai pwnc, ynghyd, yn Ghaer, dyben, ai hyny? canys dyma yr unigrai a ddy- lech ch\vi s(on am danyct wrth wyr ar- hid beio ar ivr, a chodi yn ei erhynam feiau gwyr ereill, ac wNli hyny nyni a ystyriwn pa gymaint y UaesVvn ynddvut i chwithau aconi WSlewch chwi ryXv beth febyg i 'hj n, otnwch rhag eich bod yn gyftciyb i gyndyn ymddad- leu dynion (lygredig ell meddyliau. Ken os" bydd i berchenogion Seren Gomer gyhoeddi y ddedryd der- fynol ar y ddadl, a dywedyd itiai Myrddin piau' y maes i gyd, ni fydd dim wedi ci aditel ond V treciia treisied a'r gwana gwaedded: lJen yntc, yn hytrach rhaned Mr. Gomer ei lioll Ohcbwyr, a hv.ythan holl Gymru, ac ni a ymheddychwn ar hyny; end goran gcnyf y dkill cyntaf rhyngoin a'n giiydd: ac er na fynwn er dim godi gwrthryfel yn ynys Fon, canvs llawer o Gevvri Cfedyni a ddaw i'r maes cyn y gorfyddcr, mi wnaf fy ngoreu i gael yr ynys i undcb A chwi, ar dilciau megys uchod, ac ni fydd i chwi gwyno eich bod yn unig mwy. I ddi- weddu, chwi a welwch i ni ein dan godi Uawer o lwch i wyneban ein giiydd, heb ond ychydig daro, canys fal y dywedaiso'r dechreu, y mae yn fwy o liyfrydwchnac o gynwrf i mi wrth ddarIlcn eich llythyr ataf; ac ar ol i chwi waghau eich ceavyll er fy nyddanwch, hawdd i chwi weled na wnaethum inau ond yr un y'megniad er mwyn eich boddio chwithau, ac ereill a ewvllysiant rail o'r loddest: ac o ddedwyUdyd a dywenydd rhyngoin, ni a fedrwn fal dan gadfarch ymladd it'u giiydd pan ein cynvrfer i'r gwaith, ac wedi liyziv i, d-dynu yn yr un rhych o gael heddwch yr aradr y cbddyf yn "swch, a'r wayw-tlon yn bladur: efelly y tro nesaf y dengys, pa un ai caru heddwch y Cymry mewn perthynas i'r ;aith yr ydych, ynte rhyfel diddarfod, et- givaetha pob cyn. ygion: megis ag y-cafodd Boni unwaith a'r cyngreir- wyr, y mae i chwi yn awr gytle i wneuthur heddweh a ni, a'ch coron ar cich pen, i fwynhao cydundcb Mon mewn cywydd ac englyn, yy hyn a raid fod yn fwy dy- rmuiol i chwi na bod yn y gv.yn a'i, achwyn o hyd yn unig, megys alitud yn Elba; ac fal na fynwn i chwi na neb buddiol adael y maes er heddweh nac er rhyfel, chwi goeliwch ei fod yn llawer mwy dymunol hefvd'i'ch cyfa[U, Y-C. Gwan. O. Y. E ddywcd yr Ael fod rhai pethau penigol yn y Saesneg, Lladin, Groeg,a,r Hebraeg, heb gytrwrdd n hwy eto, o fod meivn cyngrair a'n giiydd, a chael y Cyniry i wrando arnom, a all fod yn ddigonol i symnd y mynyddoedd ty wyll a y clotrweh chwi wrthynt yn awr. Anghofiais symnd yr anmhriodoldeb a ymddengys i chwi yn yr ymadrodd Gawr Gican, canys with y rhy- fcddnod a osodasoch wrtho, tebygwn y cymerv/ch chwi ef yn wrthddywediad neu groes-vmadrodd; rhaid i chwi ddeall fod enw gwan ar ol enw cadarn weithiau yn berffaith, ac weithiau yn anmhedTaitIJ gymhar- iaethol, cyflawn a rhanol, ac yna bydd angemheidiol cael enw cadarn cyferbyniol ar ol yr enw gwan, mcgys Gwraig toeddus; gweddus mewn pa Letj'i ? gweddus mewn gwisgiad, ond nid mewn ymddygiad neu, Gwr cadarn ei yrnadrodd, ond giwi o gorff. Felly, er y dealivvn wrth Gawr, cadarn 0 nerth a mtllvr 0 faitttiuli; eto pan fydd yr enw gwan yn rhanol gymhari;i £ thol, y mac yn naturiol i ni ofyn am (Jaw galluog, ai galinog » nerth, gwroldeb, cyfoeth, synwyr, neu yrnadrodd a feddyhr. A gellir galiv gwr dewr, pybyr, calonog, er ei ainrvw wendidau, niewn dull gymhariaethol yn Guivr: felly am Gawr cadarn, rhaid i ni ddeall I-od cadai-nach, cadamaf, ac weithiau cad,,ti nit--It nai- citdttrnfil, iiiegis llai na'r I hi a/, Yr iiii,mocid mewn ymadrodd arali, y mac yn naturiol i ni ofyn am Myrddin Ysgrifenydd Cicsg; pa fodd y mae cwsg mewn ysgrifenydd? rhaid i ni ddeall y pryd hyny mai yr-yniadroddion sy gysglyd a tkrymaidd ac fal y mac gwr wrth ddaren-gyscu yn go-dylcio a phendwmpian, felly y mae yntef yn ei ysgrifcnadan yn taro ei hun wrth glogwyni ei wrthwynebwyr ond ar ddaunvain fe all hyn ei ddefiroi, a'i ddwyn i weled yn well. Beth pe byddai i mi adrodd, ymgyfarfod o dri neu bed war o feirdd ym Mon amser yn ol, ac i'r Hen Ael, mcgys tad, enwi un yn Gawr Cethin, a'r Hall yn Gawr Gerwin, a'r trydydd yn Gawr Cadarn; ac i un o honynt oblegid amryw wendidau ac y cydymdeimlai hyd nod Mvrddin ei hun ag ef ynddynl, ei droi yn Gawr Gwan a ydyw hyny yn groes-ymadrgdd neu wrth-ddywediad? oud os boddlon gan Myrddin adfcru y Cadcrntd at y Cawr, da; gall fod yn sicr na bydd gwendid yn ei ddioichgarwch o'r wobr, canys ef a ddywed ci bun fod rbyw lath ar gywreinrwydd a rhagoroideb yn ei farddoniaeth: neu ynte, os drwg ganddo anvydd y Cawr, croged tàglcn I wi th gynffon yr C, a tiiaded yr a allan, ac yna tfydd 1 Gvcr Gwan; yr un peth fydd i mi, a'r un Cawr a fydd yntau. .1. n t

I JIT GYHOEDDIVR SERrS GOMER. Syn,Cryo ryfcddod a gawsom ni yn y Gogledd, sef gweied y Seren ddysclaer, yr hon a gyfododd yn y Deaudir; ac mae ei llewyrch yn goleuo Iioii Dywysou- aeth Cymru: a dywenydd i galonau ilawer yn yr oes bresermol, yn gweled ei llewyrch yn dyscleirio i oleu- law llawer un tywyll ac anghyfarwydd, sydd wedi bod I yn hir yn cysgu mewn anwybodaetb a difFi wythder. .j a [ bud y int: thyw fccthan ftnnymwnol^ genyf 6 yn ym ddangos ynddi bob wythnos, y naill yn niarchogaeth y iiall, a pViawb yn trhwennych bod yn oreu mewn am- rywiol oynciau, Vhai am yr iaith, a thai am farddon- iaefii llawer o ddadlcuon yn iighyich llythyreuau, c. JHac yn rhy'fedd genyf i D. amlygu ei an Wybodaeth gymniaint drwy ddWeud na welodd mo a fei rbagenw mewn un Giammadeg, gwell fyddai iduo yn gyntaf, cvn itaej-ti iiaci yw a weithiau yu rhugCTHW, ddarllen y Grammadeg yn tanylach. Yr oeddwn hefyd yn dysgwyl ain ddiwedd i'r ddad- leuasth Omeraidd, ond yn lie byoy gweiais I. Fychau yn ail ennvn ei ddigofamt, ac wellitlyrnigo fel arthes; Y lilac yn wir iddo aros yn hir dan guriadau liaWer, a bnasai gystal iddo uros yn hwy ùrwyiddO aros cyhyd. Wrth ddarllen ei lythyr diweddat, yr oedd yn ym- ddan^os yn euro fwyaf ar y neb a day wed odd leiaf yn ei erbyn. Beth a drlywedolld J. J. yn ei "erbyn? I; hod dwell genad i mi ymddyddaa ychydig ag Idris, cyn y dybenwyf. Yr ydynh mac yn debyg Mr. Idris wedi cymmeryd "mantais ar J. J. o herwydd ei ien- enfctid ganei feio yn afreidiol. Mae ddant onroi cael He i gnoi. Ond fe allai y gelhd eich esgusodi yn hyn er mwyn eich enw, o herwydd pwy ond un fojckdn fel ag yw Idris a h -mor giaidd a diystyin a (hfrio gwr am ei ieuenftid yn lie ymresyniti a dauges: iddo ei gvfeiliornad. na fuascch i gymmeryd cyngor. Panl. Na ddiystyred neb dy ieuenetid di." Ac os nad yw heiratiit yn meddn ar wdl -rhagor-frain-t na bod yn fedrns mewn trin geiriau digHon a chytiVous, da fyddai i wr bidío henciddio byth. Ni ddarfu J. J. ddnn anmharchu Johnsnn ond dwend nad cedd ci angen ar y dcladle.uaeth Cy?te?'. Hid r.id oeIA ei ar y daa,,Iltii,ictli e?, N.;(t Dnd etto, Pa fodd y gwyddoch chwi fod pob un o ddi- 'wvgwyr yr iaith islaw Johnson! Tardd.odd hyn, mae yn (kbyg, oddiwrth jychander eich gwybodaeth. Gal. wasoch Johnson yn gawr o ddysg a dawn, gan ddiys- tyru corffdyn J. J. yn debyg fel gwnaeth brodyr Ðtt. fydd gynt, cyn iddo ymladd d't- cawr Goiiath. Pwy emilIodd y dydù? CorttHyn Dafydd, mae yn debyg. Darllcnais innau waith iESop, ac ystyriais ddeongliad llawer o'i ddammegion, ond ynenwedig am y llyfl'aut a'i cidion. Gvvyr pawb am y llyiiant, mai eveadur byclum yw; ac am mai Hid Hyffant yw yr unig greadur bychan sydd yn chwennych myned yn fawr, fe allai y cawn ddwelld cyn hir 1 I'uicr. Yr oedd ef yn fychan end nnchwyddodd yn fGwr, ac wrth ymchwyddo ac ym- chwyddo torodd ci fol. Pa fodd y gellwch ddweud fod Jlytliyrau J. J. mor faith ag eiddo Aiyrddiu ? Nid ydynt ddim ar yr olwg alianol, ond fe all en bod, os had yn faithach, o ran eu sylwedd. Gobeithiwyf y ccdwch chwi at eicli cnw gan roddi llythyr a fYJuo fychan gan fod hyny yn eich bodd!oni» Gobeiihiw vf etto, na tluamgwyddocb wrth y llythyr bychan hwri, a pile buastii yn ilai, buasai yn jyclum iawn; Mr. G. maddeuweh i mi am roddi yr her fcchan hon i I bychan cyn yr-elo yn I J-awr, ac yna bydd an- hawdd siii-aci end, tra iiiae yn fychan y mae cael gafacl ynddo. Yd wyf eich ewyllysiwr da, Yspytty. 3 II DEW!. I

AT GYIIOEDDWR SEREN GOMER. I ATTEB I IT. DAFYDD 0 LANGELER, I Gap I mi gael fy moddloni yng nghyleh arwyddocad y geiriau a ddarfu i chwi gyhoeddi yn y Seren Omeraidd, a chan i mi ganfod nad oedd yn debyg yr ymddangosra un main o atteb -ch ymofyniad yn ei llcwyi-ch, pender. fynais roddi i chwi eglurhad o ystyr y geiriau, neu yn hytrach fy meddyliau i am danynt. Nid oedd llawer o'r hen Gymry (fcl y mae yn bosibl y gwyddoch) gwedi cyrhaeddyd i lawero wybodaeth yn y celiyddydau o gerho ac ysgrifennu; a chan fod amryw o'r Rhiifeaiiaid yn preswylio yngNghymru yn j-r amser- oedd gynt, y rhai mae'n debygol oeddent yn hyddysg yn y celfyddydau a ragenwyd ucliocl, nid yw yn an- hebygoi niae arfer y Cymry oedd ymofyn am Rufeiu- iwr i gerfio iddynt yr hyn fyddent yn ddodi ar gerrig cu beddau, ac felly mae'n bcsibl mai ilefaru yr oedd. cut wrth y Rhufeiniaid yr hyn fyJdent am iddynt gerfio; ac nid rhoddi J¡ynT'' ya j'sgnfennedig: Ac y IT'ac yn bur dcbygo! ym n:bei!ach oddi wrth yr ysgiif- enadau pa rai a 'eh'Yd i)yd yn hyn ar gNrig a glOc!(I-¡ hvyd i fynu o'r ddaear, tad y Kimfchiiaid yn yspeJw y gcn-ian a fyddai y Cymry yn Iefaw wrthynt yn ci yduH o ys-'pelio eu hiaith eu hnnain, ac felly byddent yn fvn- yeli yn ncwid y llythreunan er y byddai y swn yr un i glustiau y Cymry; gan hynny nid yAv yn anmhosibl i'r fath ddamwain ddigwydd i'r geiriau sydd dan ein syl- wiad, ac felly meddyliaf mai ystyr y gair Dcca, yw Dewi, neu o leiaf inae hynny. feddylier "vrtho yn y lie yma, ac y nizie yn debygol mai Dewi oedd pan gerhwyd ar y garreg ar ba un y gwelusoch chwi ef, o blegid gall fod erbyn hyn wedi ei drcuLo i'r rftdd, fel ua's gdhr mor amlwg ganfod y llythyrennau ac y galiasid ar y cyntaf. Tebygaf hefyd mae ystyr y gair barbahm yw ba jiom, o herwydd fod v i liari gyiltaf o hono yu ded'io oddiwrth y gasr LlaJiu j)urbay hynny yw barf Deli fmaf yn yr iaith Gymraeg ac am fed y rhan oiaf o bono, set' Urn, yn cael ei arfer feily yn y Gymraeg, pan y byddir yn ysgrifennu geiriau o'r rhyw fenywaidd, megis, G'iiiuU-lom, Tuf-loia, &c. Fiuve hefyd sydd yn fynych mewn hen ysgrifenriiadau yn cael ei arfer yn lie y gair Lladiu.ft litis, sei'mab yn y Gymraeg. Brocaen eiiwaith a ellirj mae yn debygol, alw yn Brochwen, o blegid y mae JkLociaeen yn Enw ag ocdd yn cael ei fynych arfer gan yr hen Gymry, ag yna tebyuf mae bai y Rhufeiu- iaut oedd ci ysgnleiuiu yn B.ocacn Decabarbalom filius Brocaen; hyny yw, Dewi Farflom mab Brochwen: neu, Hic jacct Dcca Barbalo/n iflms Brocaen; Yma v gurwcdd Dewi Fartiom mab Brochwcn. Felly gobeithiaf y bydd i chwi ynghyd a holl ddar- llenwyr Seren Gomer, fadden i mi, os na fyddwch yn cael eich boddioni yn y deonghad uchod. Ond medd- yliaf yn sicr mae Erav a arferasfd gan yr hen Gymry gynt yw Brochwen, ac mae llygriad o'r gair Dmi yw Deca; ond md yw o fawr bwys os nad yw wedi cael ci briodol ddeonghad yn y luneliau bUeuoroi. I Glanbfirgod D., P., I

Cynnygir eu rhyddid personol, yn nghyhoeddiad y I Llyngesydd Cochrane, i'r caethion duon yn Nhaicithau Deheuol yr Americ,a sefydhad yn nhinogaeth yaysoedd • Prvdam. » oawb o'r dynion annedwydd hyny, ag ydynt •ewvllysaar i roddi en huiiani dau em hymgeledd ni.— Vn t;an.yuot trcyhoeddiad bv.n, y mae mwy hO gaethion, v rhai a duaeihant ya lhyddion yn y rnedd hyn, wedi cyrhacdd Bermuda; ac yr ydys yn dyw<;< yd fod o ddwy i dair mil, yu cyanwys gwrdgdda f hsan., wedi dianc o'n cacthiwsd, ac wedi cael eu trosgiwyddu i Halifax, lie y catoud y gwyr eu cydogi yll ddioed am 4s. Cd. y dydd. IIoll drcthi y gyllidiacth (cxcisc) ydynt i fod mewn grym hyd y 5cd o Gor^ksnaf, ItS15, 1 f "Rhybudd i D.yngvyv.rn Tachwcd(?, MUfi, yr oedti dyn ag oedd wedi ymroddi Uawer i dyngft, wedi cael ei siomi e;an un o'i gymdeithion, trwy beidio (iy( b-k%,elyd i'r t9 tafarn mor gynted ag oedd ef yn dysgwyl, a dyng- odd na buasai ef byth yn yfed gyd&g ef diachefn; ac ac os buasai, y fawsai hwnw fod y to diwcddaf: yn gyfatebol y diwrno d hwnw oedd y diweddaf iddo rt c-ymntevodd Duw ef ar ei air, ac a i galwodd i di Wyddoldeb I Yn Tachwedd, 1787, yr oedd UN W rs yn trculio j prydnawn meWIJ ty tafarn yn Lluudain, ac a gwympodd | macs flg un o'i gymdeithion, ac a dyngodd y liwon mIV)at echrystoti; Duw a'i tarawodd yn ddisymmwtcf; iiliv. yu ei wefusau, ar y fame lie yr oedd yij cistedd. Y dtUth; wyr, ar ol clywed holl amgylchiadau'r achos, a ddygas- ant i mown eu dedfiyd, 'Fod Yv rs wedi cuel ei dai-d yn ta i, Ibii-n oddiwrth DtiLtw., Dylynwyd y lleidr (yr hwn a grybwyllasom yr wyt'i-" nos ddiweddaf a yspeiliodd ArgrafF-nodfa (Slump Office) Louth), gan Swvddog o Lundain hyd Hull, gadawyd yr Argraftnodau ganddo hyd oni chaffai aiii- set cyfaddas i'w gwertliu. Nid oes gymmaint ag un 0, honynt yn eistau, ac y inaeil' lleidr mcwn daifa. Y bychan yn macddu,r mate>.—Pan oedd Foote 1111, waith VIA myued trwy fonwent St. Paul, Lhindain, cfa a ganfn wyddel yn chwerthin-hyd onid oedd yn barod ag yssigo ei oehrau, pan ofVnwyd iddo am ba beth y chwarddai) efcaddywcdodd, "Gwnewch ond cdrydll yma," gan ddangos ei oriawr i Foote, a chvfcirio at » awrlais yr eglwys, Y y peth bychan hwn, a' \\I1<1w<1 gan Murphy Delany, wedi niaeddu y liabwst; mawr acw, dros dair awr a banner."