Seren Gomer

MARWNAD I TOMAS ED-NV, Aill), alias I'WM O'R NANT, .1 0 DREF DDIMBYCll; I Y PRYDYDD HYNOTAF YN NGHYJIHU YN Y GANRIF » ijDIW EDDAF. Bufcrw Eis Ebrill, A. D. 1810. Ei Oed oedd 71. j Mae'r Awdl vn cynnwys y Pedwar Mesur ar Hugain Cerdd Dafod. Vnmll union. I O\v'r Prydydd ei ddydd a dd;ict!i..«diweddiad Y dyddiau gorchafiaeth; i,Oei- a svn vw'r wzisatiaeth, A wen Twin i'r foti,ent Prost cyjnewidiog. Ti Wynedd wen, taetiodd 1a, Aeth y trwst hyd eitha tie' Gwir noeth, a gwae oei i ni, Galar trwst, gwavw lawer tro. I Prost cadwynog-. Vn iach gan mewn mynyeli gwrdd, Myn'do'r byd a iiitn-i. nler bardd, Luo fyth ni ddaw at fwrdd Eaug hyut a'i gangau hardd, Mae'r gwae tost yn y twr(](), .I)a,A ii cliwitli, nid oes dyn a chwardd. Cy:i,yd,d dftu ai;- fyi-it)it a -kit iatt I Oer frvd awrfrau Saer mesura'w- -YddaeardduymddoraM, A chist y gerdd wedi ei t han. Unoiil gi wca. I Trafaeliodd trwy ofalon I •Ar g'oedd, mat; siroedd yn son, A siarad hen gysuron, am Homas Wir addas arwyddion. Unodl gyrch. j Drwy y Hana" darJlenodd, O rym a dawn yr ymdodd I Deifro wnaetn y dyff'ryn lien, Olewvddcn a lwyddodd. Cywytld Ihsgym.g^ ag Awdl gywydd ttnghjid* (-(,- ,4 ? v l gy;cydd I Biivv i Domes bwriwyd ymaith, A iii,y wrtliuiieb 'iNlt-vtiioiiiaith, — Dyrysiaith a ddaw diosorn; Mae dolur, ali- ciir -viiia'ii cau, A loesau a dcillllasom. CLogyrmclu I R hanai a ddysg yn rhinweddol, ) A'i barod weddi oedd brydyddol, Fo rodd f.t?reddiatth,  A'i wir yn iawn iaitit, J A'i araith yn wrol.   GM'M?W/t;M ¡,yr. 4 Collwyd gwr, mesurwr ainseroedd, • ¡ Ri:oe'nai.i!wgi'rgoi?ddngcioedd; ,0 iawn werth ei <?]w ocdd, yn gyfoeth 'Ma?:' a ttna'?eth mnryw wcithtedcedd. GwuwdoUyn hir. Marw Tomos trwm oer y tynimer, Ar naw duwies hir ni wrandawer, Hel) Arpolo fu'u benna pilr; A diau mycycli y dymnner, Trees )Thin tfaws yr henwer, pob tr-lati Yn y linn-, yn trwstian pctrusder. Cyrck a chwta. ] Goi -eu I-- ,t4ieB, gaiilivnod, A bri eglur borenglod, •Arwydd difyr Gerdd dafod, • Tynu f eurgerdd tan Fargod, Yn v gwely mewn gwaeiod „ ,Mae'n tewi mewn y tywod '■ Ai- aetit o'i- iirv;ed(I I'n geuledd tti a'j- gNi-,ielo(l. B t' 17 'J I Byr a t'wdduid. P'le niae'r ddawn brydiawn (jArotliais Yn awr—mae'r. ocredd yr ym?ms Bu-wdine!!w<ut,bt'awdagoMnis .Braw a gohl.byr a gerais, Ar-th y caim yn waeth, cwv^ais; ;nuh')? U)' Dwm niwehis, ?'i?ycija?vadpracitWtUai? Gvracii—Historic st?riais. Hir a thnddaul. { 'F:Fl u ^inmodau, 'raw fo a'i mudvvyd, 0 derydd y mis daearwyd, /nnoeth Henllan, bi aetli yn hnnllwyd, i Ochau gwyiofus Dimbyeb a glwyfwvd Y ddawn twynedd a ddanfomvyd, 01 Nant, Ag-ver goddiant y gwr a gnddiwyd. I Cyhydedd fer. I 4 Meirion henaidd yn nn on iiinio, I A'i vnyimSdoedd a'i niwyn eiddoj Nod ei IvadlaiS yn dihidio, • A': magwyrydd vn vniguro. Cyhydedd hir. I a Aethg'air o nertb gwynt Ry v col,??N-yi1t anhylaw. Kanfiuohdyt.t ? <rw,i tost goili Twm Caled y cv. iwrn f Yma'n rhnsaw. A niaiiau rheswm 3 Cyhydedd naw ban. Acta y siarad byd cÜha sirodd iieliel fN-*n y(i,!odti ;I (',o; li?,izaiiiod,-I, Awel eira a Mon alarodd. Cadu-yn fer. I a gano gweision uwynedd j At ei geui'udd yw atgofio; Kid yw'n liiodro nod anrhydedd, Trawiad dialedd traed a uwylo. l iiwddgyrch caau-yiuig, '1 Roii Gwalra pa a: gwei.:i, Os prydvddir gwfrs prydweddol, Bai dd iachusa broydd chwesir Ac adroddir yn gydraddoi: Ki ddaw drennyiid i tin glenydd, Nac i nenydd yn ganonol; Ar obenydd ilaes adeifydd, Oer awenvdd vn erwinol. Hypynt byr a hir ynghyd. SStlL, | Ysy'n?atiach;' Aswnmntiau I ?otiao ) W cdi bUnc i Swn cywreiaiach? SyRywcruM ) Gorchest y beirdd. I Rhown glod rhan glir o nod iawn wir, A rhod air hir aed ar bynt: iY gwaith sy n gwvw, niae'n faith im' fyw, A iaith oer yw, aeth ar wynt. JJait JJiMdaid. I Agorwyd l'orth trugareud, mae yno A gweu yn rliodio mewn gown anrhydedd I Duw dywcd, pan daw diweddr Dow eh fy mhlant. I I ia ws ogoniant lien Eos GwynediU I Llundain. I EDW. ClIAUf-ES. I

I YSGHIFEN-FEDD. IGwex, O ddyn! destyn tra dwys-dda.ystyr I I Diystoddyyrfa; Cwaelod bedd yw'th orweddi?, Heb gYUJDWd Duw, hcb gam cia. I I. IQLO FARDO GÙ".

I AT GTIIOEDDrrn SEnEX COMER. S v n, D y g wy d d o Id i mi gael hannef awr 0 ham- dden, cyiiimerais ail afaei ar y 13 Rliifyn o'cli papnr defnyddioJ, ac eisteddais yn fynghadair with y tan niyfyTio yr oeddwn yciiy(liger iythyr SienVyn Sybcr, a clian ameu ynof fy lain pa nn a gai yr efiiiitb ddyiadwy ar wragedd Cymru at pcidio, a pha un ddocthach funsai i ,ehwi ei argraffti yn eich Seren -hawddgar. neu ei oli- wiig (ii-ivv eieh rbidyll gyda y gAvynt. Yn ddiarwybod fe glodd cwsg fy llygaid, a hiino a wnaethum: yna gwe- lwn fy hun iuewn anfertli lys helaeth iawn, braidd y gweisv/n ben draw iddo, ac yn liawn o ddynion yn dys- gwyl yn dra piuysur; y Barnwr, yr hwn oedd wr lied falch yr olwg, oedd vii cistedd ar irawdle uehei iawn, a'i- rheitirvvyr wedi eistedd niewn ti-etii oddi tano. Wedi pen gosteg, gwehvn hen wraigar bwys trYll-haglau, wedi ei gwisge mewn hen garptau 0 amiyvv liwiau, ac o'i- braidd y gaiiasai neb ddywedyd pa ryw ocdd eudef- nydd, ac amryw dvllau hefyd ynddvnt, yn cad ei gwysio o fiacn y tram,(Ile i atteb drosti ei hun am ei gwrthuni a'i t'nrwsiad liwchaidd ac aiiuniaidd. Fe'm ganwyd, cbe hi, yn nhvvr Babel, a daethum allan oddi yno yn bur drwsiadus, er maiiJty cymniysgedd oedd yno; trafaelais ran o Asia, a bum Frenhines arddereliog ar y rhan fwyaf o gyfandir E'.vrop; daetlnsm wedihyny i ynys Brydain, lie y cefais y groeso a'r derbyniad mwyaf mewn llys a Han, bum vii i-liodio mewn gwisgoedd aur- aidd amryw gantoedd o llynyddan heb neb yn fy niys- tym, na dywedyd drwg air am llanat"; megais a nieitbr rinais feibion lawer yn yr ynys lion, pa rai a ymdrech- asant lawrer drosof, ae a harddasant fy ngwisgoedd a phob rhyw addurniadaii hawddgar hyd nos fleddwn yn agos a bod yn ben ar y byd adnabyddus, ond cododd mwg cadihig dudew o Babiion, ac a anurddodd fy ngwisgoedd dysglael-; daeth hefyd fwystfilod rhcibus allan o'r tywyllwch lnvn, pa rai a haerant iriai mamaeth duwioJdeo. oeddanwybodaeth o honof, trwy hyn cefais fy nibrisio yn fawr, a choilqis amryw o'r addurniadaii. gwerthfawr a gawswn gynt gan yr licti Dderwyddon. TIll yn fyd lied anniben ariiaf iies cyfododd fy meibion anwyi (cof da am danynt), Rhisiart, Lewis, a GwiJyin t Morys, Goronwy Owain, y Bardd Coch 0 Fon am ryw ereill yn yr oes ddiweddaf, pa rai a"ll mewn rlian, a gwisg newydd, end yn l'^rddacli nag y buaswn crioed olr LIaeil; yn hon, yv ymddangosais fel geneth ddeunaw oed ar ben ifair-- meddyliais nad oedd rhwng y ddau begwn neb 11114ncr gadarn, 11.1 or bcrSaith, ac nior brydt> rth a hawd.igm- ag oeddwn, ac yn y dull hyny y dyrmmais gael arcs hyd ddydd bravvd end oeh! er fy i,g--v-,te a'ni gofid, cyfododd i-Itai meibioii esti-on- aiidd, pa rai a gam-enwyd fy meibion i, ond nid cym- hv.ys yr enw meibion maeth, pa rai sydd yn liaeru en bod yn fy liarddu a'm cysefin hat ddweh y cyn-oesoedd, ond yn lie gwncud byny, hwy a'm difwynasant ac a'm ysbeiiiasant o amryw o'm aelotlau a'm gwisgoedd ar- ddereliog, ac o'r braidd y diengais a'111 einjoes genyf; a thyma y dull sydd arnaf .o'u achos, ac ages wyf a tlirengu ar y niaes; ac oni buasai 1\1r. Idris Fychan, Mr. E. o Lanbedr, ac ereill, pa rai a gyfododd with le- wyrch Seren Gomer, a thostnrio wrtliyf, buasXvn yn gelain cyn hyn. With glywed yr enwHq hyn yn carl ell hadrodd, dyma y Barnwr a'r rhci«n\vyr, a'r holl lys yn agos, yn gwaeddi 5;; 1111. lief, Hradwriaeth, bradwriaK'li! Ac with twrf mi a ddihunais. Gobtithio na fydd diben eich cyimadledd yn dde- fingli'ad o'm breuddwyd; ac liefyd 11 a fydd i neb o'ch darllenwyr beirniadol feio arnaf am fyimll o ysgrifenn, canys breuddwyd oedd, ac ni'd ocdd genyf ychwaith na Deoned na Geiriadnr wrth fy elin. Wyf \r eiddoch yn earedisr, Swyild Frecheiniog, Ebrill, 1814. GOMERO. I

VCHYDIG 0 LAWER, O'R GEIRIAU A AliFf RIU RIKW.N MODI) TRA ÐETlS A CHW ITHIG MEVt N A3XRWV BAHTIUU o'n UVIVVSOGAETH. Yn D'yfed, neii swydd Benfro, partli o swydd Gaer- fyrddin, a rlian o swydd Abcrteifi, nid oes ond ych- Vdig wasanaetli i'r liythyren o, yn y siarad cyffredin; (ieolir Ili o lawer o eirian lie dvlaiTod. a gosodir u; yn ei 11c. Fel hyn y dywedai gwr o un o'r pai tliau hyny y geirian canlynol, ""iflne nhrwed Xpfnrnl, mae ngJuces i'n lain, mae'r cwed ynmhell, mae'r mind yn uchel, buais yn y mlÎr dice, ac, rwi'n myn'd i Gaerfwrddin i0111, &c. Weithian gosodir m, mewn gciiiau ag y byddent yn well hchddi; megys mewn perthynas, dywedant per/h- thynans; ac yn y wlad hon hefyd, y mac pbb peth yn agijs yn ofnudicy, rieu yn cmhydlls; y mae mab yno, yn He earn merch yn fawr, yn ei clilirti yii. ilell yn embydus! Ynllc edrych yn graffar eu gUydd, y nraent yn edrych yn ofnadiry y naill ar y Hall. Yn He bod J rnerched yno yn brydweddol, neu yn landcg iawn, y maent yn lan, nen yn bert ofnadicy, neu yn bert cmbydusi [Fel hyn y dywed id yn oestadol ynghylch 20 mlvn- edd a aethant heibio ond yr yd wyf yn deall fod y gair newydd peraidd hwnw fflunus, yn cael ei ddefnyddio yn fynych mewn rhai o'r rhag-ddywedcdig, yn lie <fn<.<<!icy, \n bresennol; cefiyl ffamics, ci jfamws; dafad ffumcs; gwair jf«/m«; pregeih ffltmics; canu jfa- mirs, See. A Chymro Jfamws, raid fod y gwr a arfcro y futh air tlawd it FFAJHWS!. Och! .(iymrii, gadeweh heibio arfeiyd y fath air gwacl a dlsynwyr a hwn; y mac genych ddigon o rai JUawn synwyr yn eich iaith cieli hunain; megys, hyn<d, cmccg, urddeich«g, odiueih, ctodfawr, hyglnl, &c.] Ac er fod Dyfed yn fwy difynyddan nag nn wlad yn Ngliviiii-ii, cntl ynys Mon; etto pe eredech y trigolic.n, nid oes yno na chaeau, 11a maesydd, 1m dyirrynoed(J, na gwastadedd; canys pan elo.yr annedwvdd drigolion alian o'u tai, nid oes ganddynt le yn y byd i fyned iddo, end i'r mwni! Y maent 311 myned i'r muni a'r gwartheg, t'r mictii i aredig, i'r imcui i hau, ac i'r nacm i [edit Yn mharthau dvvyreiniol Gwlad Morgan, neu swydd Forganwg, a rhan o swydd Fynwy, y mae y trigolion weithian yn rhoddi sain dwy lythyren i un, gan droi a i ne ac gan seinio tad, tan, da, claf, &c. yn ymodd hyn, tead, tean, dca, deaf, &c.; a. cliyfrilir y gwr 11a wnelo yr un moud, yn seinwr llydan a allnyi- ddefol, anaddas i siarad, ond a thrigolion y Gorllew in neu fel y dywedant liwv, "gwyry West." Nid yw preswylwyr Morganwg, odid fyth yn edrych ar. eu gil, ydd, nac ar ddini arall; o un cwr hyd y Hall; ond yn djifgwl (dvsgwyl) ar bob peth a fvado ger bron eu lly- gaid; y mae'r plentyn yn dyagicl yn nau lygad ei famr n'r maesydd a'r gerddi yn dysgtcl yn hardd iawn yn yr liaf; ac y mac merch bryd wcddol yn dysgwl yn lion dros ben! Nid yw y gwragedd yn y wlad hon fyth yn dysgwyi am ddychwctiad y gwyr adref, pan fyddont wedi luyncd ar daith, pe byddcnt ji, hcb ddychweiyd o daith diwrnod ond os bydd y gwr uivr yn hirach na'r amscr pennod heb ddyehwelyd, y gâr cyntat'a gIyw pa le y buodi cybyd, yr oeddwii,ly" eich erfynidre er ys llatcer caty. Neu mew n geiriau eglurach, y maent yn gahv dysgwl ar edrych; ac erfyn ar dysgn-yl- Nid ydynt yn gwiieutiiur dim itg arfau, ike. yma, ond yn cyHawni eu holl orchwylion o'r cwbl:—vn lie co dt'Oo il'r rhaw- y maent bob amscr yn ei godi o'r rhaw; yn tori clla S'lt dannedd; yn taro ci o asgwrn yn fiustio liaial-ii 0 ordd, &c. Y mae tegwcli y rhyw fcnywaidd yn y wlad hon o natur lied ryfedd; canys y mae pob nicrch btydwe(itloi odiacth yma yn fcrch lan ji((i:I'.f Ac Q* bydd gil-raig yn c cadw ei thf ) n lanaeli 11a ctiyffi edlu, dywedlr c i boil 'yn fenyw lunfndr!—Pan fyddo mab a merch laeww^bwriau i ynibriodi a'u gilydd yma y uiaent yn sicr o andygu y naill i'r iiall eu bod yn cam eu gilydd yn grevlon! Ac y mae't mammaU yn dywedyd, ganwaith yn y dydd, en bod yn curu cu plant sugno yn greuhii! Ac er nad ocs cymmaiht-o son am fynyddau yn y wlad hon ag sydd yn Dyfed, etto y mae yma ac inewn parth o swydd Gaer- fyrddin fynyddau lied ryfedd; canys mymydd y gel wir pob trofà. gyffredin (common, vulgo actnmiiis) pe byddai mor isel, gwastad, a ffrvvytldon, a DyfiVyn Civvyd, nen Fro Morganwg ei hun! Pcth cyftredin trwy'r Deheudir yw dywedyd fod gwr yn myned i vines, pan fyddo yn myned allan; ac yn myned i hiint, pan fyddo yn myned ijinaith; ac weithian clywir fod gwr wedi myned bant i'r imjuydd! Ac i hunt i'r bryn! A plie credid y Cymru, trwy'r holl Dyvvysog- acth, byddai yn rhaid penderfynu 11a cliynnysgaeddwyd hwy it haner cymmaint o synwyrau a Chencdloeild ereill; canys Did ydynt fyth yn arogli, nac yn teimlo, nac yn archwaethu! Clywed a gweled y cwbl oil y maent. Clywed, ac nid arogli peth drewedig; dyived, ac nid teimlo blinder clywed, ac nid archwxetku bwydydd blasus y maent boo amser: ac felly am bobgwrthddi-ych perthynol i'r synwyrau. Nid Wyf j n ddigon cyfarwydd yn y dnU o siarad yngwledydd Gogledd canys er i mi fod trwyddynt un- waith, yr wyf wedi ebargofi y rhan fwyaf o'r geiriau anmberthynasol a glywais yn cael CII harferj .1 pan fu'm yno ac am mai'r un yw fy amcan wrth ysgrifenu'r Hin- ellau hyn, ag arucan cyhoeddiad Seren Gomer, sef puro y Gymraeg oddiwrtfi y sotliach a givtiwyd wrthi o un amser i'r Hall j) yr wyf yn gobeithio y gwna rliai o'ch Cohebwyr deallais ychvvanegu at y gofres fcchan a grybwylhvvd licliod genyf Ii j o herwydd nas gallwn ddysgwyl i fciau gael en gadael, oddieitlir iddynt gael eu nodi allan. Yr wyf yn cof,o yn .dda fod rhai o drigolion y Goglcdd yn cyfrif fod y fath eiriau a cau-l, cig-llo, cig-eidion, &c. vii SP'^IO yn dra gwrthun, ac yn barod i feddwl fod dy- wedyd y fath eiriau yn brawf o anwybodaeth a dCiffN. g inoesau, neu ddygiad da i fynu; ac y ddylai pob £ V.r da eifoes, ddywedyd p/das (pottage)yveal, beef, ike. YI, lle'r enwaii uchod! gan mai geir:an Sa.e»sieg yw'r rliai oWhyn, nid oes aclios dywedyd With Gymro, mai peth gwrthun yw eu harferyd. Peth a! all, ag sydd yn debyg i lynu wrthwyf tra fyddwyf, a glywais yngwiad Men yw, iiad y%v'i* cesig yno fyth yn bwrw ebolion; ond bob amser, pan fyddont yn hilio, y maent yn cael cywion bychain! Bu'm yn lletya noswaith yn y wlall uchod mewn ty gwr tra charcdig a llctyeugar, ac am fod fy ngheffyl wedi blino yn fawr gan hir deithiau, ar y dyddiau blaenoiol, ceisi a es fenthyg cefiyl gan wr y ty dros dridian, gan fy mod i ddyehwelyd y ffordd liciio wedi tri o ddyddian efe a'm hatebodd yn ofidtis, gan ddywedyd, fod y cefrylan gw aith ar y maesydd, a bod y gascg farcliog- aeth, wedi dyfod a chyw baclt y bore iiwn w!" G¡1 oueithio gweled ychwaneg o'r petliau hyn, er lies i'll, cydwladwyr, y gorffwys, eich gostyrgeiddiaf wasan- c  -(]N%-Ia d wv r', v aethwr, a'cli diffuant ew vllvsiwr da, ADEEPIICS CYMRAEG.

ARAETH PENCOEDFOEL, rn nghlyw Trigolion Gdlfaharen, Ibei-crdin, ar Fcrdrc- faier, yn achos jDiorseddiad Bonaparte. I. Daelli Bonaparte i ddyben anaele o'r diwedd. 0 hir ddrwg y daw mawr ddrwg. Alegis c'aioe yr oedd gor- mesdeyrn Ffrainc cyn ucheled ei ben, fel yn cyrhaedd i'r cymmylau—Ewropia yn crynu rhagddo; ac yntcfa'i grombil cyn leted, onid ydoedd am lyncu llywodiatfh y hyd iddo ei hun. Y pen-yspeiliwr hwn ydoedd llaenor mintai 0 ladron echryslon, o'r fath haerllucaf a ym- ddangosodd yn y byd erioed. Pa lath, attolwg, ydoedd ei ben-eadpeniaid a'i swyddogion lhyfd, mngcn na gwancwyr a chyfiafanwyr llawruddiog, y rhai lli phrisient hald pendeiigiona bonerld Ffrainc, i gipio a (hratmgu ell meddijlHluHl iddynt eu hunain: onidbyny yn gylhcdin ydoedd cu prifnodau? Tybiodd llawcr, ainscr yn ol, mai efe oedd y cadpcn doetliaf agwrolaf a feddiannai yr oes; ond with weled. cyn- ynfyted yd- oedd ei anturiaetli fyrbwyll, gyda ei-finteioedd lliosog yn erbyn Moscow", yn nyfnder ganaf, lieb giel yspaid i ystyricd, gan gynddeirioced, pa beth oedd yn debyg o ddygwydd iddo oddiwrthgocllwigoetld a gwylitoedd gwlad Russia, y rhew a'r eira, a siglenydd diorpher^ gwhul y gogledd. Heb gynghor, efe a roddes hediam gynddeiriog, gan gycliwyn gyda miicedd o beiriannau angheuol, y rhai oeddynt yn chwythn tan, brwnistan, ac. angeu o'u safnau dinystriol, ties oetid gwylitoedd Russia megis fi'urfafen o dan byw. Y iath gychwyniad cliwidr-dro pencliwiban a ddcngys nad oedd Bonaparte cyn gywreinied, nac morddocthcd ag y tybiwyd: heb- law hefyd fod y dwrn anwelcdig uwchben yn gwvlltio y liolltiati taiillyd o ddialedd, bob yn ail a'r clogwyni oerlelog 0 Few ac eira, nesoedd efe yn erytiti ynglianol ei gynddaredd, a'r Haw anwc!c?ig yn Unsgo'rhen fudd- IIgoJ¡athwr yn eí oj, gan osod ai- ei warthaf :radpfnmid pybyr y rhew a'r eira, gwrólach rhyfeiwyr 1 ",1 '1-a Erchyll oedd y gwaith a wnai y peniannaii rliy rei ar linteioedd y brwydrwr ffyrnig ) u ei Ubcdigaelh o Mos- cow tna gwlad y chwyidiowyr. 0 echrys! gweJcl1 miloedd o ddynion wedi criinpio a rhewi ar gefnau eu ceffylau, wedi ell hymlid i fyichau clogwyni y rhew a'r eíra! tomenydd o i trancod yn fryniau ar eu gilydd, yn i, onid ydoedd y fflamiau ysgethrin a llian- baid yn elect a 11 trwyddynt, fel yr attelid y pla mawr i godi tynu yn damchweydd oddiwrth en cyrpli nieirwon yngwiad Russia. Bonaparte, ymgeleddwr Deistiaid, a rheolwr y lluoedd gorescynol, a gyfarfu a'r fath ddystryw digyilelyb yn ruUlitU ei ganlynwyr, yn ei daith i Russia, nes ydoedd ynamivvg ddigon fod yr Hollalluog yn llywodraethu y byd, ac yn i- o ryfcl: etto cyn belled ydoedd 0 gyui- niervd rhvbudd, fel y darfu iddo gynddeiriogi yn saith pellach. liraidd y cymmerodd amser i anadlu, liad (iynia cf wedi casglu ail fyddin, ac yn cvclswyn fua Dresden, gyda Uu mawr 0 wyr traed, marchluoedd, a phob peinant rliyfel ac offer dinystr. Y fintai lion o orescynwyr ydoedd cyn greuloned ag eirth newynllyd, a'i tlirwst mor efwin a swn llifddyfroedd, neu dwrf daiar-gryn, onid acth y cyfandir tirion yn beleni o dan byw, igr I)eii-ianiiati Ilofl,(i(tiog yn ehedeg yn yr awyr danbaid, ac yn gwau fel gwenyii trwy eu gilydd, ond yn fwy marwol mÙ'drçigian, fel mai paradwys ioitydd ydyw byw yn mysg seirpb, nadredd, tiewod Atiric, crocodilod Nilus, a theigrod Bengal, ragor i gymmydog- aeth Dresden ond yno yr oedd y dwrn anweiedii;, yn ysgwyd ac yn tafiu y bolitau tanllyd o fangnefau y Cyngreirwyr, oni orfn ar y gorincswr cncilio i Leipsic. Ycbydig seibiant a gafodd yno, canys wele luoedd py- bur Germania, Prussia, a Russia, wedi cael cymhwysiad tan law y Pen rylelwr, gyda miloedd o bigaii dui-, cle- d(IN.t,ati gioywon, a niangacj.au efv.dtl yn arllwys plwni poetb, trwy êhwythiad y pylor llosgedig, ar ;oi-iiiesNvi- ENN,"Ol)lu, ac yspeiiiwr gorsedd y Bourboniaid oni thoddodd ei fyddin tel pelen o gwyr melyn mewn pobty tanllyd, lieu glanip o lialen ynghanol rhaiadr dvf- roedd a choriientydd. Pe buasai synw vr gan Bonaparte, buasai yn ddiattreg yn derbyn ammodau y Cyngreirwyr gyda diolchgai- wclij pan oedd yn gweled fod torch ei linach yn myned, yn dinben streillach, ac yn J' ^u" 5,8a' byn yn ei adael yn ei diawsfeddiant o ovse.dd-fainc Ffi ainc. Bn y gormeswr yn Haw Rhagluniaeth yn. beiriaiit dialedd, yr oedd yn dysgleirio tra felly end wedi i'r llaw bono ei fwrw ymaith, y iikte fellifH fangnel rliydlyd, heb gamp na rhemp yn y byd arno fel.trefnwr byddin, nac un cywreiurv. ydd mewn pynciau gwladwr- iaethol, ond yn hytraeh t'ei dyn gwaligof, wedi addfedu i'w ddinystr ei hun dros byth. ¡. Y wawch fawr! Mae y Cyngreirwyr yn Paris! Y ;ûrmeswr wedi tori yn \lltHOl. gYl1ny'iadan y Cyngreu'- Wyr. 1)?-.cw ef s,,?t-tliio o bcn y ?ribm'hai. Ym- erawdr Russia, peiici Gei-,?nai-ti-,t a' Phrussia sydd yn Paris, ac md Bonaparte! Echrys oedd yrohvg ar y mangnelan yn clita-itreii evil iii- walciau u 1 allanol y ddinas, fel svvn mellt a tliaranati, neu raiadr her wedi g moelydd llosgedig Etna, y 11 bwrw allan eu hufonydd tanllyd, onid ydocdd boiltau tanbaid a brwni- stanllvd, fel cornentydd neu ffrydiau 0 dan byw, yn rhedeg yu bvst dysglaer trwy damchweydd 0 fvvg du- de vv, nes syrthio y gormeswr, a gwaeddi o'r ddinas am ammodau heddwck Rhy hwyr ydoedd hi yn awr i'r gormeswr ddysgwyl tynged well na bod yn ,¡ u Ymerawdr ynys Elba, hen le alHudiaetli dihirogod a drwgweithredwyr Tnse,my. Dacw arwydd cgiur o fvs D uw, yn narostyngiad y gormeswr: yn Fountain- blcau, y mac yn gorfod arwyddo, a'i IgAv ei hliIl, rodd- iad i fynu o bob bawl neti h<>niad i orsedd Ffrainc dros byth. Biaidd y gellir meddwl cyn lawened, ac mor uchel yr yinddangosai arwyddion gorfoledd, pan ddal- iw vd terfysgwr Ewropia, yspeiliwr dinasoedd, ac an- lheithiwr y gwledydd. Draw gwelwch fyrdd o gan- wyllau dysglaer fid n tori allan 0 ganol nifwl tywyll, yn cyiiiieu yn Paris, Marseilles, a Bourdcanx; LI nil da in fawr, prifddinas y Brutawiaid, dacw iil myrddiwn o gau- wyllau yn goleuo i fynu agos i (Saergwdion, nes troi yn mron y nos yn ddydd cerbydau y Brenin yn gwisgo rliosyn gwyn, a dail gwyrddion y llawryf, o GaeruuIJ Gaei gybi; arwyddion haulwen liaf^ 0 ryddid gwladol a clirefyddr/i, fel pe dadmcrasai creigiau eira Greenland, ii'1", myned yn hin dymhcrus: y mangnelau efydd, fel cynnifer 0 lewod Brucaniaj yn rhuo o'r tVvr gwyn, a'n iatteb gan eu brodyr yn Nghaernarfon, Abertawe, a Chacrfyrddin, tc, holl all ac a bcrocdtl y deymas, nes rhwygo yr awyr deneit gan drwst y gorfoledd: y fonlief oedd yn dybln, Daliwyd y, gormeswr, adlerir rhyddid, gwladol a ehrefyddol, i Ewropia. Ar brydnhawn du tywyll, dacw lllangellwr teyrnas- oedd yn cymmeryd ei daith tnag ynys Elba, i orphen ei fy wyd mew n tywylhvch ond anhawdd, ysgatfydd, fydd i'w feddwl ellvliaidd oddef ei hun i gael byw, gan gyn- ddtMrioced'iirtejthiau aiioddef uchelgais siomedig, wrtli lygadrythu fyth ar y coronae, teyiii./iail, gorseddau, banerau, a phol) arfau bouedd, a gollodd dros fytiI. Bellach caiff ben goncwerwyr y prifoesoedd orwedd yn ltonvdd heb gnoi eu hesgyrn, gyda fit boil grcnlondch cdrychir arnynt fei cynnifer o ymgeleddwyr dynolryw pan y cydmerir gortlirymwr hwn. OlVigyn uwchaf dercimfiad y ewympodd trwy law y Pen rcoiwr, wedi ynuldyrysn yn rliallau uclielgais, wi th y rhai hefyd y dringodd i ben y gribyn. prhi y gall il-ociii wl-tlia am lawenliau o herwydd llosgi y fwvall a gymynai ei gwyr ienahic, a diffodd y fiVigl a wnei ei dinasoedd fel y failgyrch eir- ias, sydd dan lywodraeth y fall Ülwr. Bcllach maethir y ddaear; blodeua v coed gw in; tyrir aur yn grugian gan drigolion Manchester, Birmingham, Abertawe, Merthyr, a Chaerfyrddin. Llawenyclia gwehyddion y via nen v.en trwy Feirionydd a Threfaldwyn, o barthed J bod gelyn y masnaehwyr a'r siopwyr wedi ei ailtudio i Elha. I o allfiidiaeth yindyra a to lcsitieiriau liinrwol. Ni chaiff lonydd gan ddrvchiolaoth Moreau, Pitcbegreu a'r Dw. de Enghein, y eyntaf a alitlldiodd, a'r lleill a lofi uddiodd, lieb 1111 acdios 0 barthed hyny amgen na'u hodhwy yn wyr gonestach nag ef. Poenydir ef gan arteithiau meddwl, ddigon i wneud i'r gwallt sefyll, i'r cnawd ifern. cnawd doddt fel bioneg, a'r esgyrn bydru, ac i'r ysbryd lewygu, gan luoedd o-feddyliau arfog, cyn drymed ac mor gynddeiriog ag ydoedd yn dilyn Herod am dori pen Io;, a lladd Mariamne ei wraig. Nid oedd y fintai 0 Mi wyr a'i danfouodd i Elba ond gwyr diniwed i'w cvt)ilt,ti-it a'r petliau a ymrithiai i'w feddwl ef, megis lliuiiau lhjfeloedd yr for a thir, dinasoedd yn llawn llongau yn tanio, gwyr a gwragedd yn griddfan gan ebuchau anorfod. Ato i Elba ymgyrcha yr ellyll ma yr wyll a'r fran nos,lwn gwsmcriHid Chaligula, Ve, yr holl gcthern 0 ellvllon a fyddant yno yn dcchrm arno o fwyn-gloddian Elba, yn darogan bain i ddyfod, o herwydd y miloedd 0 wragedd a ddiblantodd. Bydd Aioscow yn duo ei gydwybod fei corn mygdwll; ebuchau marwol ac anesgor y rhai a drengodd yn yt' oerfel o achos ei uchelgais ef, a'i haf- lonyddant byth, onid a ci feddwl cyn ddued a phe gwelid liuddygl yn casglu ar y prcn gwyden, o arscnic, neu fyrdd o aspaiod yn cael eu llosgi mewn ceu- bwl adwyd, iiicwii tan mwll a ineredd; eynniweiria heibio ih,(Io, a disgvna ar ei ben felldithion chwcrw dy- nolryw. illae wedi ei wrthod gan bob byddin ond byddin y gwylliaid; poenydir ef nes nyddu ei feddwl fel nyddu gwydn gan got, ei lotruddiaethau, a'r adgnc: ,b i cn:ji Iii% n a fcilr <);](| wenvvyito ei (Uwyr clwyfedig ei hlin. 0 amgyld. ci hs yn Elba y bydd rliai coed, ambell ywen ytit(,, a chypreswydden farv.cl, ac yn y rheiny y r.i dia v dv- IIlIanocl, y cigfiein, ac adar y cyrph. Cyrxnerwn add- ysg, gymmydogion, i fod yn ddiolchgar ;m fod lhytldid gwladol a chrefyddol yn dcbyg o ytiiiiieryd lie yn Ffrainc a Spain, 0 ludw pren rliyik^a tfuantus y clivwl- droiw r, o farwor y chwil-Iys, ac o lwch i'merodraetb Bonaparte. Jilodeued ci'.rydd y Bibl o ddinvstrgortb- rymder Deistiaeth a Phabyddiaeth dros y byd, Tan"- nefedd i Frydain u iBrenin. b Llangefni. ■ C. E.

h j CYMDEITHAS GENHADA WL Y RED YDD WYR. I OKDEINIAl) G\VEl>iIDOG I JAMAICA. Y mae yn ddigon hysbys fod gwrthwynebiad mawr wedi bod er ys amiyW flynyddau y n ol yn yr ynys lion i brcgetliiad yr c.fcngyl i'f bobl ddumi, a bod hyd y nod i yiuddygiadati cy'feillgar y lIywodraeth artrcf gael eu gw rthwynebu gan y bobl yno. Y gwrthwynebiad hwn, pa l'odd bynag, a gyfyngwyd yn fwyaf, os nid yn hollol, i dref a therfynau Kingston: utewn rhanau ereill C.Il. ynys, caniatawyd i'r gvveinidogion cristianogol ddysgu y bob! dduon yn egwyddorion cristjanogrwydd, a chaw- sant hyd. y nod eu cy" nnortlnvyo gan rai 0 r planwyr i wneuthur felly. Mr. iMoses Baker, gweinidog y Be- dvddwyr, a fu lafurns iawn a ltwy7(i ti i !I,)" lifi. nes neilhluol am dano yn yr Evangelical Magazine am Medi, lii(M,aroddieydimeiaigunDr.l\jil(ind. Deallwyd ar yr amscr y.gwnaed y gyfraith erledig- aethol gan y lIywodracth drefedigol, fod saith neu wyth mil o bobl dduon yn yr ynys a ymwrthodasent a'u heg- wyddorion a'u hymarferion paganaidd, ac a gofleidias- ant yr efengyl, ac a fedyddiesid. Mr. Baker, w edi myned yn oedraiiiis, a ysgritenodd i Loegr am gynuorthwy ac inewn attebiad i'w gais ef, y darfu i'r gwr ienanc, Mr. Jphn Rowe, aelod o eglwys y Bedyddwyr yn Yeovil, Gwlad yrhaf (Somersetshire), i gael ei dueddu i fyned yn gynnorthw ywr. Bu amrvw; I. W I; nyhyddaHy?Astitdnvt' ynAt!i:ofa Caerodor, a tlinvy ei ymddygiad diw)d, 'yml, a dawlûl, gymmHadwy. oddeihuntbarchedigacthetddysga?dv.yr. Ai- yr 8fed 0 Ragfyr, wedi cael cvd-darawiad Cym- deithas Feithriniadol Caerodor, a chwe li cael ei gym- rneradwyo gan Eisteddfod 0 Ddnprwywyr Cymdeifhas Gcnhadnwl y Bedyddwyr, gosodwyd cf yn sym: o'r  neilldu at y gwaith, mewn cyfarfod yn BroadnieaJ. Ar ol darllen a gwedillo, Mr. Sutcliff, o Olney, a agoroild waith y dydd, ac a ddymunodd ar y brawd Howe rot di adroddiad byr ystyriaethau y rhai a'i cyndieliasant chwennych gwaith y wcinidogaethý ac yn neiilduoi y gorchwyl pwysig hwn; i ba ddymr.niad atteb'on bod ,4 lonus a rodd wyd. Arolhyn, Dr. Rvland a'i cyiiv.v odd cf i Dduw trwy weddi a gosodiad dwyiav., ynyr hyn y gweinidogion presennol a unasaat. Yna 1\i i'. Fuller, o Kettering, a'i annerchodd cf oddiwrth (laL. ii. 20. A'r hyn yr ydwyf yr aw r hon yri ei fvw yn cnawd, ei fyw yr ydwyf trwy ffydd Mab DIIW, yr Im-;1 a'm carodd, ac a'i dodes ei hun drosof ii," Yn y prydnhawn, Mr. Hall, 0 Leicester, a bregethodd oddiwrth Act. v. 20. Ewch, sefwch, a llefarwcii yn y deml with y bobl holl eiriau y fuchedd hon." Casgfiadaa a wnaed at y genadwri ar y ddau gyfJ Ic-rsdm, j Ni Avgodd Duw ddim ar ein anfuriaetfi )11 y Dw yrain, I ac nis gallwn lai na gobeithio am bar!tad ei fent/ifh ar ein hymdrech cyntaf yn y Gorllewin. Am byny, pa fodd bynag, y mae yn gweddu i ni oil weddio ar ran ein brawd, ac ar ran y bobl dduon at ba rai y danfonir ef. Cafwyd caniatad yn ddiwedirar gan lys y Cyfarwycld- wyr perthynol i gwmpeini yr India Ddwyreiniol i Mr. Eustace Carey fyned i India fel Cenad ar y trosghvydd -i cyutaf. Hefyd, dymuniad syinl amryw yw, fod y Gymdeitlias lion, yn gystal ag ereill, i wneud rhyw beth tuag at daeulI yr efengyl 'yn yr Iwerddon, He nid yw y tyw, yllwcli pabaidd end ycbydig yn fyr o'r un paganaidd, a pha Ie y mae pob dN cliNN-cfvi- yn unig yn enailliad i deymas Crist, ond i lywodraeth y wlad hefyd.

Ymddengys yn eglur fod trigollow Fftafa'c wfedr eaet digon ar lywodraeth Bonaparte, canys cya gyirfed ag vi' aeth Argl. Weliiigtou i Toulosc, gwisgwyd yr Sfedrosyn gwyn gan y dinasyddicn, er na i %,)-ddeiit (Idi.re aiii y 1 cyfnewidiad yn Paris. I