Seren Gomer

BAliDDOINIAETII. CYWYDD Y DAFOD. I ARALLEG O'R i)RYDYDD BENOD 0 tAGO. I Y DAFon,fedd had'Efa, Bttn,!nae'uw:ieu!'hi.:roMa; Mae'n gledcl, gwir yw n-ivti Ili g",ocl, DyiwH y ctwyi'a't dafod. Mae'n drvmach, dewrach, na dwrn, Dewr csgedd in dyr asgwt'u; Eitha dernyn o wytiu Diwahanhynodywhi. Dannedd yn mhenan dynion Ðdarfyddant, bydralJt 0'1; bi:'1J, Oud byth os yw hyny'n bod, Difeth 0 hvd vw'r dated: Mphydra,hoH'ywadtodd Tl'a'n fyw bo natur ryw tQdd, Dra(:h.fen mae'n ''dien dda, WrthreoUnithreuUa. Ystwytb yw hon yn wastad Ar bob hin drwy hir bathad; Yn ddewr, can's beth benna ddet Ms goti'ydd gwres uac oert'et. Fe bwla bron bob ae!od, Y gititi, a'r fraith a gai glod, Y dafod md yw het'yd, Mevm hv. yl y mae hon o hyd. Yraelodaugoreuigyd, A chryi'a eu hochrau hefyd, Drwy bwyH draw ar ambeH dro 'NrymusaeIUrrwymo, Ondtafod,hynodywhwh, Wyr g-vvastad, ml ro gwsti wn" Bæ tnae'r cawi, pa Mwy mae'r en Gar!amwr fedrd'í gtymmu ? Rhyw fyo yw'r tafod, neu fêr, Ymdyddpobanghyfiawnder; Ie, t5.n yw onid tè, Medd lagb, pwy ddwed nage ? Mae'n n3am c!:with, mae'a Slam chwer& Annif:bdd,odanunern, Rhyw hen law erwht, o !yn Aunwn, a ddarfu'i heiinyij. Ymeirch, er cymmaint eu maint D ygyfor,a'u digofaint, J''Iae'han'esim',erhyny, %V naiff y tro mai Srwyn a'u try; i:.Hwaith, y Uongau hwytio I'wtroi,Mywawna'rtro, Ereumamthwyaryntori, Ac anferth wynt ar gefnior, Mae'riianesimerhyny, JLIe i'w troi sydd, Uyw a'u try. FeUy'rtafod, gyfeUHon, Aetod go hynod yw hon, Byciian yw, da baech chwi n&wr Yn 'styned hyn dros deirawr; Etto, mae hi'n ddiatta!, Bob dydd, a hyny heb dal, Yn bostio, 'n abl bnwio bron, Ymeinabethaumawrion. Dodwch gyfeillion didwyH, GydaphurgariadaphwyU, <mtydigdan,achwedihyn Odanwydd, pa taint eiinyn? 'R un modd,g-yfcillion, y mne Rhagor na'ch tyb o ddrygau, A rhain trwy'n gwiedydd en&'d Yntyt'nherwyddtafod. Tllfod yw'r _petb nas donr :Mewn nn -.vedct, mae hY!ly'n wir 5 Er ti-eio i-liaifl ildi,,) In de. A chwyno dim yeliwaneg. ddofir, rri addefaf, 0'ubronbobgwytitia.dynbraf, Trwy iawn hwyl oud treio'n lur;, Ond tafod byth nis dOhI'. Ehedia:d Brnttiaid o'u bron, Eih.a¡th y gwyHt garnolion, An)!bysgod,yndusgiaid, Ohonynthwyynunhatd Yneurhywodanyrhod, Donipobp€thondtaibd; Ynfwyn nisdaw yndy fYw, A!!tudcs ry wetit ydyw. Mcwn drwg Hawn trig ymhob IIp, UtthstanUywodraethHs, Hylt ei gwanaf, I!awn gwenwyn Matwoianhvcidiolwyn. Bendith a melldith bendant, Ynghongiau'rnngenangant A fydd, onitI yW.yn fai, Tatbdywhiymddifai; M ddyiai yr henaidd ae!od Ynybaihwniynuubod. Rhyfedd yw hi'n shvr heAd Mae'n ben ar gynnwr y bvd; Gweniaithaphobdt'ygiom Fyddhyteneihawenhi; Sennau nes bo chwi'n synnu, A dewr daw'r anwiredd du, Ltawer y'w rhii' y Mwon, Rin" )'go oyl1, a rhegall hon, Maswedd ynanghymmesur, A't swn yn enbyd o sur. Nmnatt'n wir, gan hyny, na'wr, Ddar!!p))ydda!at'iionw:'wr, Gwalth ptuaidd fs ddai'i them Oniù te, àcèy;id'tiP Arcs,atos,o!<erwydd, Taw a son, tnae tau' swydd Nas g\vneir, os ysgQfn yw hi, 'R wyu£bddwl, gan l'un hebùdi. Siarad, a bwyta'i) s-riol, Ai da nawi- fod liyxiy nol I Hef'yd, canmot Jehofa Syddhuetto'n swydd dda. Yii siwr mae',n dda cael siarad Yn glir, mae'n g-ysur mewn gwiad, Dabwyts,bebhonetto Nis gaUem, pe treiem dro. Ni eili-em hocnus foliant Addas sain,iDduwysant, Hcbgaet,bydded hynmewnco', Wasanaeth hon i'w seinio. Galwn hi gyda'n gi!ydd At y swydd yn rheittia sydd, Ctodfori mewn chid fwriad (Ddyfna ton) Dduw nef, ein Tad. Ryn<)d yw'r dafbd wyr da,hynottach Ei natur-nas d'weda; Gwreiddau hon a gythaedda Bob dtwg o'r galon heb dra. I DAFTfDDCLANTEIFT. I

SYLWADAU AR TR IAITH GYMREI&, I A gymmelcyd allan 0 wailli AeK Athrazeon. I Y pKTi'AU a oarantamlder, a gwychder, a mawr- gamp ar y Gymraeg, yw, periiaith "ddiaeth; sff, anpawdd, tiurfiad a threigllad, ar aii- ac ymadt'awd' i'eiwydd rheol a dosp.uth wyddorig ar yr }%ith. a'i geirwcddiad, herwydd ei. hat:uomaeth, a'i hedlywiaid, a'i gn:mmadegaeth; ac o hyn o ddeaU a gwybod, y ca¡r cyfiawr¡der 0 naturioJamp ar y Gym- !'aes n:ai y sicj'wyd yn ei gwir nprth ei hun; ac at hyn o wybyddiad, dylid da)!Ien yr hentyf:m godidinvg- wych, sefyr hen Awduron doethion a dysged:g; a'r hen Feirdd ctodfawr, gorchestwnith, awenyddfawr, goteu- bw>,ll ja'l' hen Hancswn, a'r Brutiau; a phob UyftHH aos'iLicH a d'?'yfaw!, a?'w:! bwy! csny., y?dd?nt y t'.atr amidcr ystyr; amidermeddwi, a chrebwyH, ac an?der dychymmyg a bain; ac anilder syl'.vedd a sc?ircm ac ar Fod a Hanfod, a phwyll a deall; a hy6 a bair am! Gynnaeg. Pi if ragorgamp, a rhagorieth iaith, yw ei phurdcb; sef, y Gymraeg yn toy\V a rhwydd a thry- iwvdd; o bnrachytiawn dadogaeth; a dtwaH dreigtiad, :1 chysswllt a chyfeiliad; ac ansoddiad ac awcnydd, a chysttawiaeth: ac yn nesaf dalwerth anti, yw amiedd sef, digon o cmau, fi' dyfa!u ac adrawdd pob damwaia a digwydd; a phob dh' a deddf; a phob barn a dy- chyminyg; a p!)obpwy!!achrebwyt!; a phob g%vaitli ac aman; a phob hanfod a deaH; a phob myt'yr a luoes; a phob di'ych a wrthddrych; a phob camp ac anian a phob rhyw aèhàn a phob deaU. ac ystyr; er a ddi- chcn o herwydd bod a damv/ain ymadrawdd; a cliorph ac enak!; a byw a bywyd; a saina synwyr; o ran teim!ad, gweiediad, ctyw, 'ac aroglcuaeth; bias ac ar- chwact!t; a nwyf a deal), &c. Dyiai y iaith fod yn seinfawr i fawrwa:th; seinber i sere! gaiarus mewn galargwyn; b!aenJ!ym yn achaws dysg a doethineb, byr- waith mewn synwyrbwyH, &e. Bydded yn yr iaith hefyd, y thinweddan a'r anian- bwyH hyn sef, ei bod yn seinrwydd a Hit!u igtais; heb fed ynddi y dim Hciaf yn d! wsgl a gerwin; nac yn di wm a rhwystrus; bydded gweddus a mwynber, ar bob achaws. Rhai g€irian unsam nnsynwyr, yn y Gymraeg a'r Saesonaeg; tair fi'ordd yr adwaemr pa UH ai Cymraeg ai amgen a fydd y gah': sef, yn gyntaf, o herwydd tad- ogaeth y gah'; yn aH, arfer gwiad; yn drydydd, awdnr- dod yr hentyfun; gwaithBehddaC Athrawon dysg- edig, yn cyn-oèsoèdd. D. S. N'id yw yn ymddangos fod 0(M, yn He oeM, mewn terfyniadan gehiau, yn arferedig gan y Beirdd a'rAthrawoa dysgedig, yn y cyn-oesoedd. ARFONWR. I

YCHYDIGr 0 RESYMMJ I I'M daiz,-os afresyntoldeb yr Y¡R{l!jeriad git-i-thln o Dyngu MCtt-t! mood "alogedig. D. S. Nid yw y sytwiadau canlynol yn pertbyhu i lwon niewn brawdJe, neu ryw !e ara!t a ofynir gaS y gyi'raith, tuag at derfytiu ymrysonau. Y mae yr ymai-fertad o dyngn a rlftgu mpwn wodd haiogedig yn dra afresymot, oblegid Y mae rhMwm yn dysgu dymon i ddywedyd synwyr, ac i ddywedyd y synwyr hwnw mewn cyssyHt- iad a chydtyniad addas eithr y mae tyngu yn rhw.ystro y gyfrinach, yn dadgymhalu Fhanau yr ymadrodd, ac yu filwytho a geiriau dyCs ben a disynwyr: nidpesnn tyngwr yn medm siarad yn iptthaduroi, neu yn ratn- madegaidd; y niae pob llw halogedig yn dystrywio iaith. 2. Nid yw rbcswm yn medru amddinyn nn peth na roddo ryw bleser ueu a'i dyTyno; ac y mae yn eglnr na ddtchon dim end at'resymoldeb pael pleser mewn arferyd gen-iau maw:ion ang'hyssy1ltiadol a'r ymddiddan, ac ar y cyfnfhy!ty yn ddisynwyr: peth anhawdd i'w gaet aItGn yw, pa hyfrydwch a ddichon tyngwr gael, oddiwrth y sain halogcùig., Dnw, cythreul, dMM;?M, &c. yn fwy nag oddiwrth sain ceJf'yI, eidion, llew, af/e yH, neu ryw eirian anmhMthynasol erei! 3. Nidoesdim elw i'w ddysgwyt am dyngu: er y dichon rhai eiwaychydig,athrosychydig, wrth dyngu anudon mewn Uysoedd barn; nid yw )'-11 ymddangos i un erioed elwa Uawer with dyDgH hatogsdtg cynfredin; y mac thai wedi gorged tali! am dyngu, a byddai raid i ychwaneg wneuthur hyny, pe gosodid cyfraith ein gw:ad ar waith; ond anfynych iawn y K!ir neb am ityny; oganiyniad, peih elthafafresy?<:o!yw tyngu. 4. Y mae rhesv.m yn ein dysgu i ddHyn ffurdd hyg!od i ddyrehuf.ad, os bydd o hyd cyr!)p.edd t ni; eitht- a ddyrchafwyd un gwr crioed am ci fod yn fedrus a gwrol mewntyngu? Naddo eriued. Gwaet a dirmygadw.y raid fod yrhwn a ddyrehafai neb am y cyftyw fedrus- rwydd; ac Hchet iawn raid fod cymmenad v !;wr na fedro'r fath ymarferiad ei is('!au.—Ca:;ys y mae yn am!wg nad oes neb yn ymhoni mewn tyngn, ond rhyw ddynionachgwaetacafresymo!; yrhaisydd yn got fod gosbd rhyw gymmy&e-iaith o ansynwyroldeb t tanw gwagle synwyr a rhesymotdeb: ac nid yw ffo!edd yr atferiad i'w gystadlu a dim ond & delfhwydd y thai a'i harferant. 5. PethHwyranghytuhol'ag -mil(.Ivgiad gweddaidd mewn cymdcithas yw tyngu, os byd<! yn y gyfrinach gymmaint ag undyn a fyddo yn meddwt mai gwett yw parchu enw Dnw nai sattnu dan dracd (mcwn ystyr- iaeth) trwy ei gymmygu & Hiaws o eiriau gwae! di- synwyr hcb achos, canys ni's gllir t\ngu yn y fath gym- deithashebboenimeddwiyruH person hwnw; ac nid 'oes dim yn gadarna<'h prawf o ieddwi gwasi dinnyg- adwy, ac o ddyn heb ddysgu ymddwyr yn weddaidd y-nmMith dynlon, na rhoddt tramgwydd diachos i'r gwaelafoddymon. Dyiaiyfathanghcnni gaet 61 yru t'r ysgot t ddysgu moesan a'r modd i ymagweddi yn mh!ith cristianogton; neu, bs mwy dewisol ganddo, (yued i bl:th bwystfilod, y rl:ai na ddysgwytu- iddynt dtiysgu byw fet cristianogion. 6. Nid oes nn esgrs i'w rod«i am dyngu ba!ogedig, ac am hyny y mae yu fwy a;rcsymoJ nag, cfaUai, nn bai. ara! Gosodit- tymherau poethion, neu awr o wyUtineb weithiau fdiheswm am yr ymarferiad heinti's ac an- fo\'?o!; beth yw hyny wedi'r cwb! ond pron mai iTrwyth a6csymo!debywtyngu;' Bcth yw y gwyUtineb poctJi hyny ond gradd o waHgofrwydd; neu diS'yg meddlant o bwyl! a Uywodt aeth ar y nwydan; ychydig yn ych- waueg o'r fath orphwyUdra a gymhwysa wr yn be! Haith t waHgof-dy; ac yr wyf yn gobeithio yr addeur mai <rrw yth afresymoldeb eithaf yw'r hyn a dyf ar y fath wreiddyn gorphwyUog ag a wna dy yr ynjfydion yn gymhwysach Hetty i ddyn nag un He araH.—Eithr y mae'r rhaniwyafyn tyngu, heb geisio rhoddi un esgus dros yr ymarferiad namyn eu bod yn ei hofH; hyny yw mewngeiriauerem,hofFantibdyn afresymot! Y mae -.in y meddwyn ei gwrw a'i wirawd- yr ucheifrydig ei dderchanad—yr ymddtalgar, ei dalu'r pwyth—a'r cybndd ei d) ysoran; ond y mae y tyngwr yn troseddu cyfraith Ddnw, haiogi ei gydwybod, Uygm ei gym- deithion, tramgwyddo'r moeso!, ac ymdrechn dinystrio enaid, am ddim! A ddichon un peth fod yn fwy afres- ymoi? 7. Peth hollol wrthwyneb i crrefy(ld yw tyngn, ac y mae pob peth anghytunoi a gwir grefydd yn afresymol. Pe gadawem grefydd ddatguddiedig &'t' ddadt, a gtynu wrth grefydd natur yn unig, yr hon addatgana ugoniant Duw mewn modd mor gadarn, fet na chafwyd nemawr eriocd a fedrent gaet caniatad gan eu cydwybodau i hacru nad oes un Duw. Both sydd fwy gwrthllll na chtywed dyn yn addef fed Dnw anfeidrol ei nerth ei wybodaeth, a'i dda:oni,ac ar yrun funud yn cynuuysgu ei Enw mawr ef a phob dywediad isel, gwae!, a gwrach' aidd o'i eiddo! Od oes Dnw, dylid ei barehu. Afresvm- cideb yw addcf ei fod a'i ddiaurhydeddu. Hefyd, nid yw sect y lyngwyr ond yn aniynych iawn yn giynu wrth en prones ynghyfyng awr marwo!aeth. Ni chly- wais i am neb yn gyru am y tyngwyr mwyaf hyfedr atynt, i regt! ant y mwyaf, mewn trer'n i ddjiyru eu me- ddwi, a'u cymhwyso t adael y ddaear, pan dybient eu bod ar orifen eu gyrta. 0 ganlyniad, afresymoideb perfiaith yw gwneuthnr cymmaint am ddim, ond am gael y boen i ularu c'i.hcfwydd wrth farw t Mi v.'n y d.yv<-edlr fod tyngu yn ar/cc gyfTreài¡¡. Rhdtnf ] oH yw ymwrthoda'r faUiorchwyi dibwnlli a dic-sL-tis; nid art'er gyrfredin yw rheo! yniddygiad dyn synhwyrc!; efc a ad y rheoi hono i ansyuwyrotion m hyddai yn bosibl diwygio na goleuo nn partii o'r byd pe ystyrim y sym.vy'lav.n y rhcot hon yn unig; ac mewn gah, ni by- ddai gwahaniae'h rhwng y syh\vyrol a'r afrcsyMCt, eithr byddai y gel- lau call a Hol, doetb ac ynfyd, yn ar wyddo yr un pcth Haerir fed Boned(Ug!on yn tyngn. Haeraf finan, fod yn rhaid cael rhyw arwydd araH i brofi en bonedd- igrwydd, cyn credwyf ttyny. FfuHneb citiiat' yw tybicd maicyfoethsydd yngwneuthur i'ynn funeddtgrwydd— gaHech iwytho asyn ag aur, a'i wisgo a'r dcfnyddiau goreu, eithr ai Pendefig yw efwedi'n? Nid wyf yu tybted. Asyn frol yw efe gydar auI', a.e lieb yr aur. "NLdgwhvsi:u'ad,"cbytyngwr,"ymae nawer o'r pi'ifysgothclgion,a'rdynion mwyat' eu gwybodaetb, a ddygwyd fynu yn yr atbroieydd mwyat' hygiod, yu tyngu."—Beth wedin? A ydyw fod creadur wedi dysgu IIawer o gajnpiau gorwychion yu brawl' ei fod yn syu- wyrct? GeHtraddysgu'raderyn Parrot i sian,,1 gciriau Hebraeg,Gro<g,aHadin, end peth arati yw ei add- ysgu i ibd yn synwyrlawn. Pc!ly pe dysgai gwr yr hoit ieithoedd, y campiau, a'r celf'yddydau t gyd, end yn dyngwr anfad wedl y cwb!, yr wyi'yn barod i addcf ci fed yn Wr dysgedig, wedi dysgd pob petb, end dysgu bod yn rhesymoL Nid yw hysori'r .ymenydd ag ieithoedd dysgedig, ac a gwybodacth o'r '('clfyddyda¡¡ yn digon i rC'symoli -dyn, fwy na !lenwi Slot anifail marw a thraethiadan dvsgedig ar bynciau gomche!. Ki c!uedaf byth fod dyn yn i-liesyniol, nes yiinvi-tliod o honaw a'f arfcr front, wael, a dumygadwy, o dyHgu. Defnyddian fliesyijioldcb ddichon fod ganddo, ond tra fyddo yn hofH tyngn y mac yn eglumad yw yn cymeiyd y mwymant o honynt, cithr yn eu gadae! yn segttr ynghonglau ei bengiog a chitfachau ei galon aamhur, fct pethau huDol ddiwerth yn ei olwg. ADELPHOS GYNRAEC. I

MIS-REgtYR HINYDDIAETHOLA MEDDYGOL, I .Eh-<M LANllWST, a/K 3law.th, 1814. GAN I Mr. RICHARD ROBERTS a Dr. D. ROBERTS. "MÆWRI'll a [add, JEeR/jt.1. afling.DIAltMEB. I SEF'VLLFA MANRWST. I 5S*14'oHydrediadi'rGog)edd ).? 3° 50' o Ledrediad i'r GoiHewm ? ?"o",a.?- \.¿ I' ? 'I ? I ?s t'? g ? ? ? ? T?J.. 31 .I 'S 5) I]' I T!)wydd. Q 'h I I". j o 5? ) '? ? "= I ? ? ? "I I It I I y?. r?. ? ? ? 1 44 ?8.Ht) 3? L! ?.05 ?law ?w?nt. 2 43. 2.5 2 \1.1, O.Ojcuwiaw barug 34'223.70?De.LL. ? 'x'w 4432?.1015G.L),aDd. t? P:ra 5402?M10!G.t)d.t. t-h-a ri'ew 6 ¡ ¡) I ''5, 5 D. a G," .1 ° .10 1 eirwlaw ch-wl. 7 38.29.5010 Li. fira ):hew J oJ I' "J,,) fïra 8 S8 29.55 20 (. cira -rhew J ;¡: D If, (I. 9S7 29.50 15 G. fira. t-ira. iu 38129.50 151 (-T. LJ.1 eh-.<. jeira 11 ? 2;).55 20 C.. Dd. cira. I eiia 1239 .29.55 20 G. Dd' cn-a rhew 13 S8s<).80 10, -1 1'e.I.: j t? '-he.w 14 40 29? 20 D. ? j t? rhpw ? 42 ? go.lO 20 D. ¡kg I !ict!rcw 1639!so.l520 De. tFg '<'? 17 4030.0510 De. Dd. tc? r''Fw 1? ,141 3j.OO H) C- ) tq; 1 ib-drcw !9i442S.75 la?Dc. t? U?rpw 20 4S 29.45 2H De.De.Li. 0.02 ryiny!? ?ii.wi 21 48 29.45 20 D.e. c??? tawo! 23 48 ¡ 29.35 ?) -De. c?nn'02- tawct 23'50 29.55 3 0 De.L(. ? .?t?! 24 50 29.40 3.) rDc. cymylo? tawei 255229.403JLLL. cymyt<? t?e! 25 I 5212Q,32 40 IJJ1. .1 0.05 ?law ?-.y;)t. 27 51 2S.6C)40 J)f. cy.nyloE- ticdwy. 28 52 29.40 30 De. ?wyntos tav.-el 29 ?3 1 29.30 30 Dc. 0.20 ¡ ?-[aw IT ?wyut. so 115 1-1  :40 30 D e 0.05 c,ixiytt) g g%v i a v 30 53?29.40 30 Dc. 0.05c?myh)p: ?w faw ?1 52 [ 29.40 30 De. cyniylog gwynt. EGLURHAU. I .HY\-VDDTAETH ?7Lfc?'o?'oMg"<) ydyw y gcifyt'cydo 01- thain anian yr bin a'i hc?eithiau, yr hwn a wneir drwy I gynnot'thwy amrywiot athron-beu'iannau. 1. Y TYMMERFES!jn\u!) ( TfLcnna/JIetn), lief offer.;n i fCBur gwres unrhyv. beth, pa un a ddvnod¡r ar radd- daflen. Prif-bynciau :32, pwnc rhewi cym- hedi'oi;78, hai.wt'es; 63, gwaedt-wres; 112,poRthder twymyn; 176, pwnc berwi ggeirait-tl,; 212, pwnc bcrWi dwfr. 2. YR A WYRUWVSYDD (Búrometer), sef oiTeryn i fesur pwysau yr awyr &r wyueb y ddae<i)'. 0 henvydd ysgafnder yr awyr mae y cymyiatt y!i disgyn yn wlaw j aco herwydd ei drymder y cedwir hwynt fynn, i roddt i nt bin deg. PriJ-bYllciau :-31, tywydd t)a sych;) 3().5(),tegwchpar!!aus; SO.tegwc!); 29..)0,cyfnewidiad tywydd; 29, gwlaw,. 28.50, gwiaw trwm; 28, tywydd ystonDus. 3. Y LLAtTHDDAKGOSYDD (Ily,rOSCOPC), Sefpcii-ant i ,Mangos Hetthde!' yr awyr. gOl'- syct<d.er; 20, sychder; 30, HBd-sychdcr 50, Ued-teIUi-! der; 45, Hed-icithder; l()(), 4. Y GwYKTFYNEGAt ( /inemosciJpe), a Owir yn gyfr- redin Ceilicg y gW!fnt, Y1' hwn sydd yn dangos y pwnc af y tert'yn-gyich o ba un y mae y gwynt yn chwythu \'n i'eunyddio). AttatfyFiadau a arferir atn y p) if-bwnc; G. Gogtedd; De. Dehau; D. Dwyrain; LLGorUewin; A. Annywiol. 5. Y GWI.AWFESURYUn(Plndameter), a ddpngy.s y mesur o w)aw a ddiscyu yn feunyddio!, yn ibdfeddat), a'u lOOfcd ranan. D. S. Y maeheiaetbddarinntad o'r peuiannan hyn yn y Seithfed Ran o Seren Gomer, am ChweMbr 12. j TAFLEN GYMHAmAETMOL O'R HIN. }??! ?'<?'?<M. !!(;wlaw. ??.?. 11'IP1lhCr-il I, II _n! esllryu. I ? ? ??.? ? ?- 'Y* i ? I-<? I S -§ a' ) § ) a a ? ? ?'?3 ? '? 3 !???? -.) Q C-> ] ? ?j! ? j rj! ??? I" ( ¿:; I R.¡ I I" ?'i!. 1814,??.?-J'30.1.) 2?.iU!?.SU' IJj ?2?) 8 1814 53 37 M 30.15 X).8oi 30.00 0.52 '24 7 ? I8U f¡í\2614i .,130.51129'1 O/).801¡ 1 .47 11251 6 ? ?1810 ??044 ?0.10 ?.??9.49) 1.40 !<) 1? 1809 G'2:301'16 l30.3829.0029.8s! o.75 ? 5 18iis ,5 1!130.1) 29.?)7 ?19,98 0.58 j? K CLEFYD HISlKTUS. Y Frech goch (Rubeola). CLEFYUAU TYMHOROL. 4. C/'yjNM (Fcb!'t's). Y Dyspeid-grydau (lnter- Llaegryù p!ant (Feui-is :K- mittentes)., jimtwn rcnnUens). 2. PC1'thynol i bciriamutlt !II' au!dli(ld.. Vsgyfcitilid (131.t);7ciiiiis chi-onica). Yr Eisglwyt' (P/fM,MM). D\iii&ut (Calarrhus). Yr Eisgiwyf ar oj y Gii,ictiboel, iaiit (Hw)nv goch (1 ieuntls post Hu- M.). bzoltl). Breuanthd pwyHig (J?roM- Anadiwst (??7?a). eA'?M f<?AfK<?): C'-n.-thiivupi.! (?-'?'???)' B;cuaut!id lur-barh?u.s? '$. Pat]¡ynot t' a'r colùd¡fÎ;¡jh (Diari,h6ca post Ru- sla)ó beola). ) CyiiHgWSt (Gasln¡¡lynia). Y Fan)og Coludd\nt (Cf)l¡iI). G waedgyfogIad (f1œmate- HiJyddglwyt; Rhyddghvyt'nrolyFt'ech 4. Pertlryiwl i'r Gelodau. CyhyrHd (lIIyiiis), Anghce Cyhyrboen (Myalgia) Ang. Acute Liwyngyhyt'lid (Lumbago). Pei-t,i?,,nol Z'?' p6'?t a'j Leirimmau. Penwacw C!ust!d (Gtilis). dt: (I ).\ odd;- LlygadHd m' ot y Frectt wtth y (Jyhy)itd (JMM- !ocll, (Upthalm¡(t post l(}sis ârth. iticu). RaúciJl((). 6. Tarddiliflwt cr<'ct.'c't'7. Pothe!} dardd:ad parIiatM;, RhedegwralHt (Impetigo). (Pomp}wnia diuthw.s).

I I SYLWADAü. HAi?T.—?Y mae ytymhor preeenno! y?a hynod o rydd oddiw?-th g!efydau heintus; nid oes n?Da?r i nn a eIHr eigyfni'fe!!y, wedi dygwydd y gauat'diwcddaf, na'r gw anwyn, oddigorth y Frech wen a'r Frcch gach ond yn y gnnnydogaeth hon, y n¡¡{c Hrcch y Buchod wedi cae! Uwyr oruchafiaeth ar y gyntaf o'r rhai hyn. Ym- !edanodd yr adferiad o'r faw r fend;th hon dt'os w!ad, er IIcshad y cynredin yn mhob He!—Y mne yn pier bod clefydm* heintns yn Hawer mwy sn:n! tic yn I!a:eidd- ach en hcir¡üth yn y biynyddoedd hyn, nag ocddynt yn yrhaiaaethant heiblo; y mae y Pia cormvytlog wcdii coiliei arferot; a ptiob math arhnuit wedi dyfod yn fwy dan rpoiacth y Mcddyg, "y He gofa!wyd, Haint y ucdau eu hynt a newidwyd, Llai o t'addau eu gwenwyn !!a) eiddwyd A mwy oddiar ft'ech wen a echv-ynwyd, Od-Jiax eidionydd un oedd \v&r "dynwyd, Einioes d;'nion dl .1 llyn a esdynwyd. PAHCH. WALTER I)AY!ES. Mewll gwir!onedd, 6 amser Sydcnham hyd yt' oes bresenmo!, nidoes un Meddyg a fe(ir ddaiigos umhyw gyssyiltiadrhwng ctefydau hcintus ac ystad neiUdiK)] yr hin; canys fe all fed yn dra amrywm! ac auwada!, end etto, bydd y wiad yn hoUot rydd otMiwrth haint. Y in;le y di,,veddai- ddysgedig Dr. WiHan wedi mn!ygu rhyw b'th ynmticHach ar anian hain i nag oeddid wedi wiieuthtit o'f blacn. Y mac yn ymddangos bod y chwys-glwyf, (sweating-çickness, ctet'ytt hemtu.s a ym- ddangosodd gyntaf yn Aberdaugleddyf pan ditjcdd byddhi Harri VII. ynu yn 14S5, ac a ymledanodd oddi yno i Lundain; ymddangcsodd wedi. hyny yn Llocgr, yn 14.85, 15C6, 1;)28, ac yn ddiweddaf, yu ].')jl), a rhat clefydau heintus ci'Cil!, mewn rhyw radd yn yinddy- bynu ar y defnydd a ".vnawd o yd Uwgr ((lamllgetl com) ynyramser ag y dygwyddasant. Cafwydadbrofiad o I hyn yn Linndam yn 179?—1799, spf biynyddoedd y prinber mawr,ar ba amscr ag y ma6 yr yd yn gylf: edin yn Uwgr. Y mac y Dr. Bateman yn proH i'r un peth ddygwydd yno yn f802, ac yr ydwyfyn gwybod fy hHn Id do ddygwydd yno'yn 1811; ac yn y niis pi'escnnol y mae haintechrj.dns we<!i ymddangos yny rhanhono o't brif.dd¡n.s a clwir St. Giles, a gyi'annKddh- gan Wydd- elod) gan mwyaf, yn mLHUi pa rai y mae nG\vyn H'wm yn awr. Dr. Clarke a ddywed hefyd t giefydau heiutus amihan yn iawr yn Nottingham yn amsc'r y prinder yn 1798, ac hefyd yn 1811. Hebiaw yd Uwgr ac af'achus, yr oedd y ttodion ar yr amserau hyny .yn goi fed \m- bo)i!uartawero bethau anfaeth'on creiU, !MCgis cig- fwyd wedi d:un fadi<<c. am na fcdrasant gyrhacddyd pethau gweU. Ynyrysgrythyrsaiictiildd.yt ydym y than andaf yn CR"! y geniau pial !taiut, a IIdi.I, w<'di Oddiw! thy proton hyn"p:clhr dywcdyd, o!eiaf, foü yd Ih\ g yiubcrth aufae i.ilOlJ, a nev.'yn, y!i brtfaehoxion haint; atba rai y geUir chwam-gu Lin ]hithabrwd, agerdd oddiwrth IYl'ian ac anifcitiaid yn ma'h u, tarih oddiwrth gorsydd a mcr-ddyfroedd, cynnuihad iiawer ynghydmewn ychydig o !e ahhywyntcdig, bttdreddi as aHaniacti'dra. Yr achos:on sydd'yn tueddn ycorpL iddo ydynt y rhai hyn: gwcndid corphorol, isclder ys- bryd. gorhnadau o bob rhyw, t-fKM anghyn)- m'edroldeb mewn bwydydd a diodyd< gorlndded a bywyd atlafai-(is lift). Er ymogcIiad, dyiid gochetydyrachosion uchod IJyd yr cit:f; acar gyHc ai'a!i, t'e aHai, bydd t n' rcddi hetaet!) ddaihuuad o'r itio(idioii iti%N?yz?t' cfi*e"tli,,Ol i rliag ep'eitliiati. moddion UtWyai' euclHuoi i ymga'Iw rhag eil'eituiau' DHPErD-GRYDAU, (AIWI). NId oes ncmawr o grydan wedi dygwydd ])yd yn hyn; bydd eu hyntddan- go')iad yn amiach yn y misoedd Ebrili a Mai. Eu prif- achos, yn wastado!, ydyw Cors-darth¡ad (Jllafs!tm¿as- mata), sef agerdd oddiwrtit dU'edigion yn pydru mewh -,t- hyn a bronr drwy amrywio! wihoneddan: 1. Nidydyw y dyspeid-gryd ar nn amseryn dygwydd yn Hundain, o hcrwydd ei bod ar dh- !}ed sych, ar ba un nid oes cial ychydig dyfcdigion. 2. Y mae yn dra <'hyiircdin yn nghorsdir swydd Linco!n, fe! nad oes am- serar y Hwyddynnad ydyw ar rai ncu glyld yn y wtad hono. S. Y mae yn abscnol mewn Hct'ydd sych- ion, oddicithr i'rtym!:or fod yn di'a gwlyb, ac.yn dyg- wydd broH ymhob tie corslyd-anghreiftliau o ilyn yn N!Ii,viiirti: Nid ydyw yncneithioarnemawr o'r rhai sydd yn trigfaneddn yn uchelfanau ygymmydogacth hon; end yn y gwanwyn a hydrefy mae yn dra chytr- redin ai- li d y<orsdirarlan yrafonGynwy, ond yn (wyaf cnwedigol ynnghorsdir y Crenddyn, yn yr nIl modd y mae yn bod oddlamgylch Dinbych, nid oes nc- mawr yny drefnasych fanan ygymmydogaeth, ond y mae yn dra chynredin yn y corsdir ayd<t ar ]an yr afon Ctwyd, oddiamgy)ch Llanelwy, Rhyd!a')'' ac Abergelau, &c. &c. Oud nid ydyw crydau na thwymynau mor dueddot i ddygwydd mcwa mawn- dir corsiyd ag ydyw mown corsydd ereHi; y mae yr anian haiarnaidd ag sydd yn y fath dir, drwy attat braemad sylwcddau anifeUig n thyfedigot yn rhwystr i un effaith ddrwg darddu oddtwrthynH y mac prawfdilys o hyn yn yr Iwcrddon a Chymru. [Yr ydys yn cyfarfod â choedydd mawrion, ac a thyfc'digtou pr- f-U!, ac welthiau a chyrtY pobi er y cynamserocdd rnewn mawnot:ydd, heb nn eHaithbraeuiad arnynt.] Yr achos fod cynnyddiad y cryd yn atta! dros y gauat' yw rhew, yr hwn sydd yn atta! eu tarthiad ac yn en sychn, ond gwla\v Ebrill a Mai sydd yn ei adt'eryd, ac yn dùi- symwyt!) ymddcngys y pri1 y enwir < f Cryd y gwanwyn (vernal ag-tie). iiiae y cci'sydd yncac! en SydÜl ae o hcrwydd hyHy en tarthiad yn cad ei attai, yn yrhaf, ar )'1' amser mwyaf gwresog 0'1' flivvddyrl }Hyd nid ydyw y cryd yn ymd:h.t.gos; and g-.vhtw hyd. rcf, yn nghytl a gwywedîgaeth y tyiblion y pryd hyny, sydd yn ad.cryd eu tarthiad, acr yn ganiynol y clefyd, yr h\m a elwh- y pryd hyny y Cryd l1ydrdül (autizftinal ague). Oddhvrth y pronon uchod y mae yn am!wg y dy!ai y thai sydd dueddot i'r cryd ochc!yd ttigfaneddu mewn iiefydd cot-s)yd er ymogeimd rhagddo. Yr achosicn o'i fod fod tnot- anhawdd i'iv iachan a)' rai ydyw eu bod yn parh.iu yn agored i'w acnosion, pa rat th!yhu ga<d eu symud cyn y geHh' ?wellhau unrhyw af;cciiyd, (rhaid symud yr He/Ms cyn y peidio yr f.?t?A?, ac yn ami byd? "yn.yn d !'g<)Lotheb gymicrthwy meddyghuaeHj; trwy cTt scfyHfa drigtcíti,sych, iacna: y cryd a" 'awe ? alj¡ydll hyu lLiwLl fantttis i fe;jdyg.Ü¡wtll i ctfeithv :t)t!o. Ond gan mnimwypriodol t't'tiHsoedd Eui'iit ¡\ Mai, bydd i msyiwi yd B<U& j_2 '«.' bm,itaii yn CM R/¡U1l

ITRws i ni ddysrt! i'n -'?n i'.ch'iati ?t. iic ihii'(: f'ftt'i ? na eo.'io d y rh'tcdi j'x. yn bMrm.s. YCILN(lig sy!w <:t' y Daii-u g¡mi::lIoi :) y Yr y<!y!T yn ci y6 ;1¡¡al,tOl f(,ti c;: dd:n'Mp:v\ryn g\vyi,('d beíll n WHa dun sc -ieg yw ]' a:' nu ar ddc.: yw 11, a dcuddeg 1-. t'.K'mn yw '(), m: i.'Ht !ui ar hngainy..v '21, ¿\ Xi Ki(.)y):t\cdi'.io!td coHo Hi'ti thii'-nod fu 1asi y y:! 01 a!'wy<hib, ac ym! gal1,H (lit N.X7",dNI (It I i 1,11:f.o,- iti'ynont\i:tjtawdd: t'Ciiiyu.. tioi, Y11 I inoCantud? ,l()lCnutRCv.n I I ()ll tir. canys aid yn ('ynhvudm' sikm, oxi( i --ii it- g owl yn n:;1g gnu y nod ncsat' i'i- ("(I )ic'c"'ji- tn ;Abvvv 3-1. IINVII N-W ""cl )I 1,:lOl Un £1, ('ant êt(: IHl 1,110 Un iii, cant a <leg 2j'iO Dwy iiI, <Ian eant:'lc 'gain S,10:}'i'nh'nu!,c<intati!!i. Panfyddo 5 ne!' 6 or.f-tiod'ut, yn.ac q.-nnifi, f a fv<i<)<) d.'?s (h'i iic M'r Haw ddeau \)? nnv'ddo m?.:?' fclhyn, ?,0()0l3et«!de'gsr!iugalnmil (),()(i() lTgaiu nul a (i,.vv 40(t /)(X)Pc<tM'arcautiut! b'£O::H'2 6S1;lj, Chwe' chant ae 1111 ar ddcg ar hngain lUn cant a Pan fyddo thwy na chwech o y 11, tecil &C. Nil lillwiiati: let lil,Il, 7,<)00,()(')<)Saithnu!iw< 70,000,000 Deg a tltrngain miliwT( 17(),U()0,OU() Cant n 700,301,boo Satth cunt miliwii, ti'i chant ac Ha mit ag' WN,t,i calit 186,941,236 Catit a HSMn a <'hwpf-h t]awcantact!!tn carlt ác liU ar byn1thegwt bngain