Seren Gomer

■ L LUND A IN. Dypn IAU, EBRILL 14. 1 fFtTRF-LY^t)b^'AETH NEWYDD FFRAINC, I A bigvyil o Gof-tyfraii y Senedd Gadwyol (Conservative Smule) am ddydd Merclier, y 6fed o Ebvill. YMAE j Ssnedd Gadwyol vveuj ystyr- -? ll?l ied cynllun y Ffurf-lywodraeth^ a os- odwyd o'u bfaen gan y Llywodraeth Ragddarbcdol, me?n cadyniad I Weitbred o eiddo y S?nedd/ar y?yrdaf o?r mis Jnvn; ar saith o'r Aelodau å drefn wyd yn eisteddfod neillduol ar yr achos, ydynt yii ordeimo fel y canlyn :— ERTIlYGL 1. Y mie,v Llywodraeth ffreng- jg yn Archde-yrnol, (Monarchical) ac yn eti- feddol o wrry w i wrryw, mewn trefn cynenid- -edd (Primogeniture), neu cyntaf-anedig. 2. Y rnae jjobl Ffrainc yn rhwydd yu galw i orsedd. Ffrainc Louis Stanislaus Xavier de France brawd y Breuin diweddaf, ac ar ei ol (If, Aelodau ereill Ty Bourbon, yu ol yl* hen 3. Y mae'r. hen Eendefigion i ad. g.y,)]méryd 'Cu Urddenwau (Titles). A'r rhai neicyddion i ■gadw yr eiddynt hwythau yn elifeddoh Cyn- ualir y Lieng Anrhydeddus yn ei holl frointiaw, A r Bremn a bennoda ar y dull o'i haddurno. 4. Yr awdurdod gyfiawniadoL, nett i,gyf- lawnu y gyfratth a bertiiyn 1'r Brenin. .5. Y Brer;in, y Senedd, a'r corff Doddfro- ddol a gydunant yugwneuthuriad cyfreithiau:— gellir cyuiryg c_; i>jluniau (plans) cyfreithiau, i'r Sfenedd, ac i'r corlf Deddfroddol yu cidivvahan- iaetfi end y rhai a berthynallt i godi trethi, a osodir ger bt-on y CortF-Deddfroddol yn unig. Dichon y Brenin wahodd y ddati Gorff hyn yn ddi wahariiaeth i ystyried y pynciau a fernir yn addas ganddo ef, Y mae cymmeradwyaeth y Brenin yn angenrheidiol i lbei-treitliio pob cyf- raith. 6., Y mae 150 o Seneddwyr o leiaf, a 200 o- fwyaf. Eu Urdda-s sydd ansymudadwy, ac yn etifeddol o wrryw i wrryw, yn ol trefn cynen. jdedd. Enwir hwy gan y Brenin-, Y mae y Seneddwyr presennolj oddigerth y rhai a .ym- "rthoclant â chymtRwysder DuaFyddion Ftfeng~ jg, i giel eu cynnalj ac i fod yn rhan o'r rhifoc.vi ;i<ched. Rhenir yr ardreth yn gyfartal rhyng- ddynt, ac j'w canlynedyddion ar eu hot ran fyddo Seneddwr farw yn ddihiliogaeth wrryw- uidd, ei ran ef a ddychwel i Dryscrfa y wlad- wriaeth. Ni ddichon y Seneddwyr a enwir yn pi hyn gyfranogi o'r fraint lion. 7. Y mae Tywysogion o'r gwaed Breiiinol yn aelodau o'r Senedd; ond ni ddichon un gwr gyf- iawni swydd Ssneddwr nes byddo yn 21 aill oed. 8. Y Senedd a derfyna yr achosion yn y rhai y byddo ynodiin a'r pynciau ger eu bronau yn gyhoeddus neu yn ddirgelv 9 Bydd i bob talaeth anfon yr un rhifedi o aelodau at y CorfF-Deddfroddol, ag oedd yn anfon yno gynt. Y mae'r aelodau a eisteddent yn y Corff-lMefroddol diweddaf i aros yn eu lleoedd, hyd oni osodir ereiil yn eu lie. Pawb i gael cadw eu ial- 0 hyn allan, tlewisir hwy yn digyfrwag gan y Cyrir Etholyddol, I!(m'r bobl. Yr amser i aplodaui, CQrtr-Heddfroddo i gaf- lawni eu swydd yw pnm mlynedd. Cymixer Etholiad newydd le am Elsteddlod 1816; 10. Y CortF-Deddfroddol a ymgynnull, o havvl, bob blwyddyn ar y 1 af o Hydref. Dichon y Brenin eu galw mewn niodd anarferol, eu go- iiii io, a'u gollwng ymaith; ond pan ddygwyddo'r peth olaf, rhaidi Goiif Deddfroddol rail gad ei fiurfio mewn tn mis gan y Cymdeithasau Etliolyddol. 11. Y iraC hawl gan y CorfF-Deddfroddol i ymdrin ag achosion, (y Llywodraeth). Bydd eu heisteddfod yn gyhoeddus, end pan fyddont yn dewis i fFurlio eu hunain yn eisteddfod gyff- redinol. 1-2. Y Sen odd, y Corff-Deddfroddol, a Chyn- Jiulleidfaoedd y Taleithau, a dde wisarit eu Liy- wydd o'u plith eu hunain. 13. Ni ellir dal (am ddyled, neu garchnru) un Aelod o'r Senedd, nac o'r CortF-Deddfroddol, heb awduidod y corff y perthyn iddo. Y mae chwilio neu broli Aelod o'r Senedd, neu'r Corff- Deddfroddol yu perthyn i'r Senedd yn unig. 14. Dichon y Gweinidogion (y Brenin) fod yn Aelodau o'r Senedd, lieu o'r Corff-Deddf- roddol. 15. ,1c niae ryfavtalvvch yn y trethi yn beth o Jiawl; "ac geliir gosod na derbyn un dreth heb gydsyiiind rhydd y Corif-Dsddfroddol a'r Senedd. AClli ellir sefydlu treth y tir ond dros un fJwyddyn yn unig. 16. Y gyfraitii a sefydla. y dull, a'r rliifedi i adgyflenwi'r fyddin. 17. Diogelir anymddibyniar; h yr awdurdod faruol (judicial potter). Ni ellir symud un oddiwrth ei Farnwyr naturiol. Cedwir sef- ydjiad y Rheithwyr (Juries) yn gystal a chy- hoeddusrwydd prawf. mewn acliosion camgylus crimiJlal), Y mae'r ddirwy o attafaelu medd- jannau wedi ei dileu. Y mae gan y Brenin liawl faddeu. 18, Y mae 'Ilysoedd barn barhau niegys y maent-yn aivr; ni ellir lleihau, lIac ychwanegn, at eu rhif, oud zaewn canlyniad i gyfraith, Y mae Brawdlysbedd Anarferol yn cael eu difodi, ac ni ellir eu hail sefydlu. 19. Y mae Llysoedd Dlddymiad, (Cassation) Llysoedd Brawdgyrch, (Courts of Appeal) a'r Brawdlysoedd o'r gradd Haenaf, yn cynttyg tri Ymgeisydd (Candidate) i'r Brenin, am bob swydd Barnwr a fyddo yn wag yn eu gwahanol gymdeithasau. A'r Brenin a ddewis un o'r tri. Y Bre nin a enwa Brif Lywyddion a Gwein- idogion cyhoedd y Llysoedd a'r Brawdleoedd. 20. Diogelir eu graddau a'u tal i swyddogion a'r milwyr sydd mewn gwasauaeth, yn gystal a'u tul t'r gwragedd gweddwon, a'r swyddogion, sydd yn byw ar haner tal. 21. Person y Brcnin sydd ddihalog. Arypydd- nodir holl weithredoedd y Llywodraeth gan Weinidog. Ac y mae'r Gweinidogion yn atebol am bob gvveithred a fyddo yn anghyson a'r gyf- raith, rhydd-did cyffredin a phersonol, ac iawn- d-srau dinasyddion. 22. Diogelir rhydd-did addoliad a chydwybod. Ymddygir tuag at, a diogelir holl weinidogion Crefydd, y naill fely llall. 23. Y mae Rhydd-did yr Argraff-wasc yn gyilawn, ond yn unig bydd cosp am gam-ddef- nyddio y riiydd-did hwnw. 24. Gwarcheidwir dyled y wlad. Diogelir gwerthiad tiroedd gwladwriaethol mewn modd dialVv yn ol. 25. Ni ellir dylyn uu Ffrancwr a, cliyfraith am fyuegu ei dybiau, nac am reddi ei lais gydag un pwnc. 26. Y mae hawl gan bob person i ddanfon deisyfiadau at un rhyw Awdurdod sefydledig. 27. Y mae pob Ffrancwr yn ddiwahaniaeth ,yo dderbyniadwy i bob swydd wladol a Mil. wraidd. 28. Y r hoB gyfreithiau ag ydyht yn awr mewn bod a barhant mewn grym, hyd oni ddi- leuir hwy yn gyfreithlon. Geiwir Casgliad y Cyfreithau GNviadol byii, Catgliad Cyjreithau Gisladol y Fjrancod. J 29. Gosodir y Ffurf-lywodraeth yma ger bron pobl Ffrainc i'w chymmeradwyo. Cyhoe- ddir Louis Stanislaus Xavier yn Frenin Ffrainc, cyn gyntcd ag yr slrwyddnodo ac y tyngo, ti-Nvy weithred gan fynegu, Yr zcyf yn cymmerad- tcy if Ffurf-lywodraeth, Yr zcyf yn tynga JJ cadzcafhi, apheri idtIi gael ei chadic. Ail gym- merir y llw hwn gyda difrifweh, pan dderbynio efe lw iFyddloudeb y Ffrancbd. [Yma y canlyn rhes hir o euwau y rhai a ar- wyddasàut y ffurf uchod.] Dengys y eynllun uchod y tebygoliaeth sydd rhwng Ffurf-lywodraeth Ffrainc ac eiddo y Deyrnashon; a bod y Ffrancod wedi bod yn fwy gofalus nag ierioed i ddiogelu rhydd-did gwladol a chrefyddol; ac yn Mir, peth llwyr anmhosibi yw cael y naill heb y llall. Yn oly Ffurf uchod, ni ddichoh y Llywodraeth godi arian ar y deiliaid at un achos, heb ganiatad y Corff Deddfroddol, yr hWn a ddewisir gan y bobl,yn aytfelyb ilr modd v clarifeiiir aelodau i Senedd-dy y Cyffredin yn y wlad hon. Ac am ben hyn oil, nisgallwii fyned heibio heb sylwi ar y gofal a gymmerwyd i ddiogelu rhydd-did yr Argraff-wasc, yr hyn sydd bbb amser yn brawf o "wlad rydd Did yw y riiydd-did hwn yn crel ei oddef mewn un wlad o dan y nef- oedd one America a'r wlad hon; pe edTYCIIerli ar holl de yrnäsoedd Ewrop, ni a gaufyddem nad oes gan y deiliaid rydd-did i gyhoeddi dim yn erbyn mfesurau y IJywodraeth, pa un bynag ai da ai drwg fyddont. Ac er ein bod yn flin am fod neb on glirlad%i,,yryn camddeftiyddlo'r i,bydd. did a ganiatair iddynt i gyhoeddi ed meddyliau; etto yr ydym yn llawenhau am fod y Ffurf-ly- wodraeth yn caniatau rhydd-did i'r Wasc (me- gys yr oedd Paul yn mawrygu rhydd-did Efeng- ylaidd, er tou rhai yn ei arter yn aciilysur i'r cnawd) heb hYUllis gallem gael rhydd-Uid gwycj) OUn math. Mynega y pnpurau Ffrengig, o'r rhai y oyin- mehryd y cynllun uchod, fod Ymerawdr Awstria wedi myned i Paris, a chymmeryd ei drigfa yn Elysee Bourbon yn y ddinas hotib. A bod y milwyr yn canlyn yr Awdurdodau Gwlad- ol, yn eu derbyniad o drefn pewydd pefhau gydag. awydd mawr. Danfonodd y Cadfridog- ion Oudinot, Lefebvre, Nahsouty, ac Ameil, i hysbysu eu bod yn cymmeradwyro y Ffurf-ly- wodraeth newydd a dywedant fod Berthier wedi newydd ddaufoll fod y fyddin a dywysid yn ddiweddar gan Bonaparte yn amlygu yr un cymmeradwyaeth Yr oedd Fferdinand VII, Brenin Spain, wedi cyrhaedd Gerona, ar ei daith tua Madrid, ar y 27ain o'r mis diweddaf.

[ gweneuj 15. Hysbysir mewn llythyr a ouerbynwyd y bore hwn o Dover, fod y mor rhwng y lie uchod a Ffrainc fel trosglwyddfa (ferry), fad badau yn myned ac yn dyfod yn ddibaid o Dover i Cntais ac y mae rhifedi y bobl ag sydd wedi ymweicd a Calais eisoes yn angredadwy; derbynir pawb yno gydâ'r moesgarwch a'r caredigrwydd mwy- af; a dangosir pob dyledus barch iddynt tra fy- ddant yno. Daeth Cynnullydd y tollau a'i holl deulu, ynghyd a Maeiierwr o Calais i Do- ver. Daeth y Hythyr-lohg Lady'trancis i'r lie olaf ar y 13eg, ac. yroeùdid yit dysgwyl y by- ddai i'r llythyr-god cyntaf i Ftrainc guel ei ddanfon trosodd dydd Sadwrn. nesaf, (CYIIOEDDlAD LLVAVYOD JOURDAK (FFRANC) I'R LLU- YDDWYU FFIIENG16 YN NHALAITH ROUEN. "Filwyr!—Y mae yr Ymerawdr Napoleon wedi ymwrthod a'r orsedd Ymerodrol, ac y mae efe i fyned i ynys Elba, gyda thai blynyddol o 6,000,000 (o francs). AlabwysiNvycl Ffurf-lywodraeth gan y Se- nedd ag sydd yn diogelu rhydd-did gwladol ac iawnderau y Brenin. Geiwir Louis Statiislaus Xavier, brawd Louis XVI. i'r orsedd yn bl dymuniad pobl Ffrainc ac y mae y fyddin wedtamlygu yr un meddyliau; Dyfodiad Louis X VIII. i'r Goron, yw gwarcheidwad heddweh. Bellach, wedi cynniffer o ryfel dymhoraii gogoneddus, cymmaint o ludded, a chynnifer o glwyfau anrhydeddus, yr ydych yn myned i fwynbau ychydig lonyddwch. ''Ffrancwr yw Louis XVIII. ni bydd efe ddyeithr i'r gogoniant yr hWIl a ennillodd y byg ddmoedd iddynt eu hunain. Y Penadur 11 wn a ganiata i chwi y gwobrwyon a haeddasoch trwy hir wasanaeth, gweithredoedd goichestol, a chlwyfau anrhydeddus. Bydded i ni gan hyny dyngu tFyddlondeb ac ufudd-dod i Louis XVill. a bydded i ni wisgo yr hed-rosyn gwyn, fel ar- wydd o'r eydsyillatl a'r hyn ag sydd yn gosod terfynar dywallt gwaed, ac yn rhoddi heddweh, ac yn achub ein gwlad. 14 Darliettir y Gorchymmyn hwn gan flaenor- iaid yr holl fyddinoedd j'w lluoedd. "Dystain yr Ymerodraeth, Penciwdod y 15fed Dosparth Milwraidd, (Arwyddwyd) "Jouudax." Cad-hjs, Rouen, Elwitl 8. 1814." Pan ennillodd Bonaparte y sefyllfa yn Mon- tereau, yr oedd efe yn credu fod y byddinoedd cyngreiriol wedi eu dystrywio, ac efe a ddywed- odd gyda/i drahausder arferol, 14 yr wyf fi yn nes at Vienna nag ydynt hwy at Paris." Jre a dystiolaethodd yn fynych y llosgai efe Munich cyn pen tri mis, a phlanu ei ery rod ar adfeiliadau Vienna. Efe a gadwodd ei air tuag at Vienna megys y gwnaeth tuag at Lisbon. Arferai efe ddywedyd 11 yr oedd Henry IV. yn Prenin y CanailleGallwn farnu wrth hyn, ynghylch ei feddwl ef am linweddau penadur. Y mae'r dywediad gwrth-Ffrengig hwn, y cabledd an- naturiol hwn, yn ddigon i brofi fod yr hwn a'i dywedodd yn annheilWng o'r orseddfainc. Journal de Fan's, Hysbyswyd i'r Llywodraeth Ragddarftodol, fod dros 800 o Wladwyr Spain, y rhai a wnawd yn garcharorion yngwarchglawdd Figueresi, yn Brest a Rochfort, oddiar diWedd y flwyddyn 1811, heb dd'm ortd gwahànolliwiau ilw gwa- haniaethu oddiwrth ddrvvgweithrfedwyr, y rhai a gaethiwir yno mewn hen longau, heiyrn y rhai a wisgir ganddynt, ac yn llifur y rhai y cyfranog- ant; wrth jrstyriëd fod y trais a wnawd ar y dynion hyn, unig fai y rhai oedd ymladd o blaid eu gwlad, yn gwneuthur dirdra ar unwaith ar ddynoliaeth ac ar yr holl gyfreithiau a gysseg- rwyd gan holl wledydd Ewrop, gorchymynir eu rhyddhau yn ddioed, a'd tywys i'w gwlad eu hunain. Y nmhlith yr amrywiol annercliiadau a ddan- fonwyd oddiwrth amryw drefydd a dihasoedd o Ffrainc at y Llywodraeth Ragddarbodol y mae'r un canlynol o ddinas Evrcux yn dra theil- wng o sylw:— '*• Y mae dirias Evreux wedi dj'.sgu gyda bloddest o orfoledd y dygwyddiadau dedWydd ag sydd wedi eiii gwaredu dros fyth, oddiwrth yr ormes erchyll ag oedd yn gwasgu ar y tfrancod. Y mae yr hwu ag cedd yn gwneuthur twawd o lwon ac o fywyd dynol—yr hwn a afradlonodd feddianhau'r Avlad, yr hwn a ddygodd dan a chleddyf i'n gwlad ii.),fryd-y mwyaf creulon o'r holl ormeswryr—mewn un gair, brad-lofrudd y Dug dEtiLrliei,,i wedi darfod teyrnasu; a'r Bourboniaid wedt eu gwahodd yn ol dymun- iadau'r genedl Ffrengig i feddiannu hen deyrn- wialen, yr hon a errUogwyd gan gynnifer o oesoedd o anrhydedd a llwyddiaut., ,t Diolch anfarwol i'r Penaduriaid haebonus, y rhai a dorasant yr iau haiarn, dan yr hon yr oeddym yngridilfan. Y nmedydd cwymp Bo- naparte yn ddydd o dded\Vyddvvch i holl Ffrainc, ac yn neillduol i liandir yr Eure, yr hwn oedd ddarostyngedig i'r biinfyd mwyaf erchyll; yr oedd gormes wedi myned i'r uchder mwyaf; ac ni chymmerasai tref Evreux gyngor, ysgatfydd, oiii bua"cl i 'r e y suron i end o anobaith yn unig, oni buasai'r cysuron a gafodd oddiwrth weinyddiad tadol y Maer. Y mae'r cyngor bwrdeisiol yn awyddus i amlygu'r dymuniad cyfired'sn, yr hwn a fyneg- 1 wyd gyda chynmaint o rwyddineb ac o wresog- rwydd gan drigolion Evreux, yn brysio i hysbysu eu d'ymuniad am adsefydliad y Llywodraeth Archdeyrnol yn mherson Louis Stanislaus Xavier o Ffrainc," &C- BAOLEUWYB y IiLYS BItENlxoi YN AMIENS, AT Y ttyWOjijRAFTH nAG D nAJUJOnOI., ,cc Cyfiawnder nefolaiddi Dydd hygof—dydd anfarwol I Alexander Mawrf, vdig Gwlad! Bourboniaid! Senedd! i'r fath bensyrfrdandod yr ydych y" ein gyru Ai breuddwyd y w, o'r Jiwn y rhaid dychrynu rhag ein dihuno ? Nagel nage y wac ein dedwyddwch.yn sicr. Mewn oieddwl, mewn calon, a'n llais, ysfumiau, a phob arwyddion penwandod auuarluniadvvy, yr ydym yn glyWu wrth adsefydliad yr lien deulu llywodraetfiol. Vive LOllis Stanislaus Xavier Mynega'r papurau Ffrengig hefyd, fo'd 11awer o arian wedi eu cymmeryd o. Paris ar y dydd cyn i'r Cyngreirvvyr feddiannu'r ddinas hono, gan bleidwyr Bonaparte, y rhai a drofglwydd- Svyd mewn llongau i ami-ynv barthau o'r deyrnas ond y mae'r Llywodraeth Ragddarbodol wedi peri i'r trosglwydd-longau ag ofedd yn eu dnv-yii. gael ei hattal; ac i'r personau, i giidwraeth y rhai y rh6ddwyd hwynt, i roddl pyfrif am dailynt. Ac am fod Bonaparte y'A Fontainblieu pan ddaeth y papurau Ffrengig diweddaf o'r wlad hono, nid oes ammheuaeth na cheir gafael yn y rhan fwyaf o'r symau uchod. Geliir sylwi fod Napoleon wedi rhoddi gorchymyn am gludo ymaith drysorau'r bfif ddinas, os byddai perygl iddi gael ei chymmeryd, ynmhell cyu fod gaiiado ef un meddwl am ei ddiorseddiad. PAPURAU ELLMYNAIDD. I Naples, Mazcrth 12.—Yr ydym yn dysgu o gad-lys ein byddin fod M. Beaufremont, Cad- weinydd ei FaWrhydi, wedi cyrhaedd yno a ) chadarnhad o'r cy tundeb cyngreiriol rhwn.? Awstria a. Naples; yr oedd y Galluoedd cyfunol ereill wedi cymnierad wyo'r cvtundeb; Yroedd Count Cftmpo a chyfiawn awdurdod oddiwrth ei Fawrhydi, yn cychwyn tua chad-lys y Cyngreir- WYf i gynnadleddu ag Arglwydd Cas'tlereagli. 'a geliir ystyried y cy tundeb a. Brydain gystal a phe byddai wedi ei orphen. Daeth Argl. W. Bentinck yma ar y 3edd, ac a yinadawod(I tua PLhufaiii ar y 5 fed. Y mae masnaeh yn dcchreu bywhau odliar y byr gyng- rair a Brydain, ic y mae IIohgau Brutanaidd yn dyfod i'n llongbortii yn agos bob dydd. Leghorn, Mavcrih 10.—Daeth llytiges Fru- tanaidd yh cynnwys 45 o drosglwydd-longau, dan ymgeledd yr America a'r Edinburgh o 74 mangnel, a rhai ereiii llongborth hwn ddoe tiriodd 8 mil o filwyro honynt yn y drefn oreu; ac y mae'r trosglwydd-longau wedi dychwelyd i Palermo i gyrchu dosparth ara!l o filwyr, yu agos i'r un rhif edi. Trieste, Mazvrth 12.—Mynegodd y Barwn Lottermann yma, yn enVv Ymerawdr Awstria, y bydd i'r toll a godwyd yma gan y Llywodraeth Ffrengig, i beidio ar y laf o Ebrilli, ac y bydd i'r hen drefn o rydd-did masnachol thwng Awstria ac Illyria gael ei hadferu; a Fiume a Trieste i gael eu hadosod yn sefyllfa llongbyrth rhyddiCn. Taenwyd son yn ddiweddar fod ferfysc a gryn bwys wedi tori allan yn yr Iwerddon. Pa fodd bynag, nid yw papurau Dublin am yr wythuos ddiweddaf > n rhoddi un hysbysiaeth i gadarn- hau'r cyfryw son; ond i'r gwrthwyncb, dywedir dan y pen gwlad Wexford," nad ibes dim yn cael ei ddwy- yiimiaen yn y wlad hono, ag sydd yn haeddu'r enw, i fod I ad derfvsclyd." Yr ydym yn dealt fod Dug Cambridge, wedi treifni achosion milwraidd a theuluaidd Hanover, a'i fod yn meddwl dychwelyd yn ebrwydd i'r wlad hon. Rhoddwyd gorchymyn yn ddiweddar i barotoi trosglwydd-longau, i drosglwyddo 25 mil o wyr dros yr Atlantic, o'r Garonne (af on yn Ffrainc).