Seren Gomer

BARDDONIAETH. >»<s«,« CYWYDD, AR YR UNFED SALM AR HUGAINj YN UL Y CANT. Fv llygaid F enaid ynof, Draw i'r mynyddoedd a drof, O'r lie y daw ilt holl dir, Yr hwyl-dda a'r a welir, Yr Arch lie daw 'mharch a 'mhorth, A'm cymmwys nawdd a'm Cymmorth, Fy Ion doeth a'i fendith war, Y Duw wnaeth nef a daear, Oddiwi-th 'j, Arghvydd rhutiu-a In' bob rhydd ddawn bob rhodd dda, Hael Athraw ni ad lithro, Er dyrysgoed, dy droed dro. 'R Arghvydd dy geidwad mad, mawr, N i huna, ni cliwsg, 'n unawr, Ceidwad Israel, gweler, Yn tin nos ni huna'n Ner; Ni chwsg y dydd, ni fydd fo Un yn ing fai'n anghofio; Yr Arghvydd yw, o rwydd rad, Ystyr! E'th geidwln wastad, Esgvn 'r Arghvydd yn gysgod, Yn fur ar dy dde' i fod; Ac ar dy asswy, trwy'r trwch, 'E fwria id hyfrydwch, Yr Haul fry ni'th dery'r dydd, Na'r nos, y Lloer na'i nawsydd. 'E ddeil yr Arghvydd olwg, Draw i'th gadw rhag drwg, Rhag pob drwg, pob darogan, Ofnati, a thyrfau, a than, taranau. Y dyn! fe geidw d' enaid! Y Mab rydd it', ymhob rhaid Ymhob rhodd, da yw'r Mab rhad, O credi, cei warediad! 'R Arghvydd, cred, with fyned fydd Id' yn rhad, yo waredydd, Ar. wrth ddyfod, myn fod fyth Id' hwylus geidwad dilyth lor! gwLw Dduw! 'n drag'wyddol! O't pryd hwn, a'r pryd yn 61, HytVordder di'n ei ffyrdd rhad, iltli gadw, bydd it' fyth gcidwad. Drugarog liduw! 'ndragywydd, Fy nw, Fy Ion cvfiawn fydd! Llanbedr, Mawrth 12. E. Syltviad ar yr CXXI Salm, allan o'r Bibl miner, pedwar plf/g, a argrnffwyd yng Nghaerfyiddin, yn y fiwjxddyn 1770. Dyma gywydd addasi'w gami yn amser rhyfel, yn dangostnai yn Nnw vroedd y Salmydd yn hyderu ac felly y dylem nitiraii ym mhob cyfyngder, canys diau ni anghofia yr Arglwydd ei bobl a brynodd a'i werthfawr waed, &c."

I AT GYHOEDDWR SEREN GOMER. I I ATTEB I LYTHYR MF, HYNAWS. I  SYR,-Nid oes gennyf un diben,ond daiomfy ngwiad,  chwannegu at glod fy nghcnedl, a chynnydd y iaith j gymreigaidd, wrth ymddangos mor fynych yn llewyrch j SEREN GOMER, ac os nad yw fy ngwaith yn llwydd- iannitg. vr wvf yn gobeithio, y cyfaddefa pob Cymro, bod y diben yn dda. A phe buasech chwi Mr. Hynaws I yn atteb ich henw, fe fuasai yn hyfrydwch gennyf gael y fath gynnorthwywr yn y gwaith; ond y mae i arnaf ofn mai wrth y droell ymadrodd a elwir Givrth- tcynebiaeth, y cymmcrasoch chwi yr enw Hynatcs. Tua dechran eich llythyr yr ydych fel yn anturio siarad rhywbeth yngnghylch yr anghymmwysder, o ddringio i glogwyn Cadair Idris i roddi barn am ansawdd y wlad pan oedd y Niwl yn gorchguddio'r dyffrynnoedd. A welvvch chwi fod yn dda i roddi cennad i fi otyn, a fyddai gwr ddim yn debyg o weled mwy oddi ar fryn na phe buasai yn aros yn y niwl? Pe bai ond dringo i ochr craig uchel, pan fyddo'r dyffryn dan gwmmw], os byddai'r Haul yn llewyrchu ar yr i, clieldir fe welai fwy mewn lie uchel, naphe buasai yn aros yn Nharth yr iseldir; fe welai o leiaf, ansawdd y rhan honno o'r wlad fyddai uchlaw'r niwl. Pe bai gwr ond cadw ei ben mvehlaw'r niwl fe wele fwy na'r rhai sydd yn ymhyf- rydu i aros ynddo. Y MOA-creaduriaid anifailaidd fel y dywed Ofydd, yn cadw en pcnnau i lawr wrth y Ddaear, tra y mae dynion rhesymmol yn dysgu edrych i fynn, a chadw eu pennau uchlaw niwl a thywyllwch dudew anystyriaeth ac anwybodaeth. Er cyfnewid rhai o gyfeillion Ulysses a gwneuthur anifeiliaid o honynt, fe wrthsafodd rhai o faonynt ddichellion y swynwraig, ac a gadwasant eu pennau i fyun; ac yr ydwyf yn gobeithio bod llawer etto yng-Nghymru, yn parhau i feddwl ac i resymu fel dynion, er fod rhai fel yn crymu tua'r ddaear, a'u pennau yn y niwl, ac yn ymddwyn ac yn rhesymmu yn bur anifeilaidd. Yng nghylch hanes Coelbreu y Beirdd, os edrychwch chwi ar farn y British Otitic yng Dghylch Llyfyr y Parchedig Mr. Dafis mewn perthynas i'r Derwyddon yr ydwyf yn meddwl y bydd arnoch gywilydd am yr hyn a ddywedasoch ar y pwnc hynny, onid c fe fydd arnaf fi gywilydd drosoch chwi. Fe gyttnnodd dysgedigion Cymrn, pan ddychmygwyd yr hanes honno gyntaf, i fod yn ddistaw, ac i'w gadael i syrthio i dir augof 0 boni ei hun, rhag i ni ymddangos fel trigolion Isgoed Gelyddon pan lyfelasant y gwaith a elwir Barddoniaeth Ossian, a phan gyfieithwyd gwaith Macpherson o'r Saesonaeg i'r Galaeg, a phan guddiwyd y memrwn mewn tommen, fel y byddai iddo ymddangos yn henaidd, ac fel cyfansoddiad y cynoesoedd. Nid yw'r Saeson bcllach yn credu un gair o'r hanes, ac oddiar. yr amser hyn, a'r ddyfais yng nghylch coelbren y beirdd, y maent wedi bod yn bur hwyrfrydig i gredu bod cyfansoddiadau yr hen Feirdd wedi cael eu cadw ym mysg y Cymru, nes i Sharon Turner yn ddiweddar amddiffyn ein gwlad mewn modd pur ddyallus a phur ddysgedig. Am golli gwaed ar fath achos, fe fuasai yn bechod i dywailt gwacd mochyn i ymddiffyn dyfais mor -m,rachaid(i ac mor afresymol. Yr ydwyf yn meddwl bellach Mr. Hynaws, eich bod yn gweled eich hun, na tharawsocli chwi ddim o'r nod y tro hwn, fe ddarfu i chwi saethn heibio, onid eiiid oedd dim yn eich dryll, ond rhywbeth i beri swn. Oe. y rrenim:6 Anne, oedd ncs yr Ymerawdwr Awst, yn Mrydain, yr oes fwyat ddysgedig a fu yn y wlad hon, a ydych chwi yn meddwl fod y Saeson yr amser hynnv yn ysgrifennn mor farbaraidd? Y mae'n rhaid Asr. Hynaws eich bod chwi wedi bod yn hir dan y ger- w yn, onid é chwi fuasech wedi cael eich tynnu allan n,ewii pryd i diriHf.uiii ac i giywed fed Sinme a Sonne wedi cael eu cyfnewid i Sun a &7t-,haur.ei can mlyiicdd cyn gem Br. JohnsOil ha Airis'Aci'tiij 11 bod amryw Eir- lyfrau cyn eti hamser hwynt yn Lladin a Saesnaeg, lle'r "eddy geiriau hynny yn cael eu hysgrifenKtt felly. Chwi ddylasecli ddarllain ychydig Mr. HynaWs, cyn vsgrifennu cymmaint, nid yw cyhoeddi eich gwaith cyn ynnill ychydig o ddysgeidiaeth, ond cyhoeddi eich 1-inwybodaeth yn yr hyn yr ydych yn ymddangos i mi yn bur debyg o lwyddo. Pe buasech chwi yn parchu'r Dr. Dafis mewn gwirionedd yu gystal ag mewn geiriau, iii fuasech chwi ddim yn dirmygu yr lifeti a Ieiliad ardderchog a lafuribdd efe i'w godi i anrhydedd yr hen Iaith, fel yr ydych dan yr esgus o ddiwygio, yn dadseilio'r mariau, yn gwasgarn'r cerrig, ac yn ceisio aredig y sylfaen ag aradr Rliyfyg. Un gais yn unig a archaf gennych, ar adael o honoch hen gastell y iaith Gymraeg yu llonydd, nes cyfodo gwyr o ddoniau ac o ddysg yr adeiladydd, i atgyweirio yr hyn a ymddangos 0'1; d liffygiol yn y gwaith. Fe soniwyd eisoes fod y iaith Saesonacg pan fo'r sillaf yn drwm, yn dyblu'r Ilythyren dtHWfeddaf o'r gair pan roddir chwanegiad atto, megis let, letting, be: betting, ac na dd/blir dim o'r Ilythyren ddiweddaf pan fyddo'r sillaf yn ysgafn, megis treat, treating, beat, beating; felly yn Gymraeg ni ddyblir dim o'r Ilythyren yn y chwaneg- iad, pan fyddo'r sillaf yn ysgafn, megis, hen, henll, given, gwentt) ond fe ddyblir y Ilythyren ddiweddaf yn ych- wanegiad, pan fyddo'r sillaf yn dryin-saiti, megis myn, MtyKKM, peM, pfKMaM; kyn,hyiiny, ond pan ommcddir dyblu'r Ilythyren, y nioe'r sain yn gloff, megis anifail wedi colli, neu niweidio ei glun, my-nu, pe-nau, hy-ny; ac ni ellir rhoddi cystal rheswm am gynjmeryd ymaith aelodau geiriau, ac a roddodd y dyn, am geisio gan ddynion dorri ou coesau ymaith. Fe roddodd gwneuthurwr pen wisgoedd gwaUt, hyspysiad yn y nwyddlen gyhoeddus, ei fod ef yr. meddwI m i arfcr ddrwg oedd i ddynion wisgo eu gwallt eu liunain, ei fod yn anhardd ac yn afiachus, &e. a bod ganddo ef benwisgoedd yn barod os torraint cu gwalit ymaith, cymmwys i bob gradd a phob oedran. Fe roddodd gwneuthurwr cluniau pren- nau hysbysiad yn y newyddlen nesaf, ei fod ef yn medd- wl Hlai arfer ddrwg oedd i ddynion gadw dwy glun danynt, bod un yn ddigon, ac os torraint ymaith y llall bod ganddo ef, gluniau prennau yn barod, cymmwys i bob gradd a phob oedran ac na fyddai byth eisiau hosan nac esgid ar y goes a'r droed bren, na chai byth ddnvg gan dan na chan ddwfr poeth, ae na flmidmo hornm byth gin y,,yiiiinalwst, na'r droedwst; fe achubai liyn lawer o draul, mewn blwyddyn, mewn esgidian ac liosanai), yn ol ei gyfrif ef, ac os byddai dynion am fyw yn gynnil iawn, hwy allent don i'r ddwy goes ymaith, gan fod ganddo ef ddigon o aelodau prennau harddafa allai fod i gyflawnu eu lie. Dyma ddyn yn rhoddi rheswm, am ei ddiwygiad, ond pan fyddoch chwi'n torri aelodau geiriau ymaith heb un aciios, ac heb roddi cym- maint a thvoed bren yn eit He, y mae hynny yn ymddangos i mi, fel ychydig o fyrrbwylldra, o leiaf. Os am fyrhau geiriau yr ydych, pan na fyrhaech chwi hwynt oil, fe achnbai hynny lawer hutmer gair segur, o leiaf, chwi allech ahv eicii hun, yn lie Mr. Hynatcs, Mr. Hy, ac yr wyf yn meddwl y byddai hynny yn enwcwblmor gym- mwys. Y mae'r Ilythyren e yn ymddangos yn angen- rheidiol yn y niter liosog, yn 61 fy marni, i wahaniaethu rlnvcg cnwau cadarn, a'r amser a aeth heibio o'r ferf, megis gwisgoedd, gwisgodd ei gleddyf, teymasoedd, y Brenhin a deymasodd, ac fe debygit fod y gair yn swnio yn fwy eyflawn ac yn fwy soniarus, ac mewn perthynas i'r cymmwysder o adael y geiriau yn y nifer liosog heb i" eu cyfnewid, ac heb fwrw'r e allan, lhowch gennad i mi i osod siampl neu ddau, o flaen eich Hvgaid, fel na cham ddyalloch yr hyn a fynnwyf ddywedyd, ac fel na Iladdoch eich hunan, i gisio pwffio, a gweithio, i gellwair, heb achos. Aeth anrhydedd, ein gwleddoedd, Qd aetli ei, liael a doctli oedd. GUTTUN OWAIN. A'n rhoi yn iach, ein rhann oedd Wnai SLsws yn oes oesoe id. Ioi-o Goch. Y n awr pe gadawsid yr e allan o'r geiriau gwleddodd, ac oesodd, ni allasent ddim cyd odli ac oedd, ac yn ol pob tebygolrwydd ni fuasai ddim o'r gynghanedd cystal na'r swn mor beraidd ac mor felus i'r glust. Fe allasid rhoddi amrywiol siamplau o'r fath ond gobeithio bod hyn yn ddigon, rhag blino amynedd gwr mor hynaws, ac msrfwynaidd. Mewn perthynas i roddi nod o sillaf goll mewn gair, a bod yn euog o feiau ereill, fel y dvw- edweh am y Beirdd, fe ddichon hyny fod; canys y mae'r Beirdd yn ddarostyngedig i feiau fel dynion eraill, nid oes neb yn anfaeledig, ond y Pab a Mr. Hynaws; ond y mae coll mewn dyn mor niweidiol, o leiaf, a sillaf goll mewn braich o gywydd. Y mae'r gair hoywedd yn cael ei arfer yn fynych, y mae yng ngorchestion y beirdd gan Rhys Jones o'r Blaenau, y mae fel enw cadarn gan Mr. Owen yn ei Eirlyfr, ac os arferwyd ef fel enw gwan hoyic~wedd, gan ysgrifmnu'r gair fel y byddai mwyaf cynganeddol, ni welaf ddini mor feius yn hyn oil, na dim a haeddai'r cellwair a chwennychech chwi wneu- thur ar yr achos, pe gallech, ond yr ydych i'm tyb i fel yn methu, ac y mae anturio cellwair heb ddawn at ddi- j grifweh, fel pe bai'r eunuch yr ydych chwi'n son am dano yn antnrio cenhedlu, heb i nattur erioed ei gynnys- j gaeddu a'r meddiannau mwyaf angenrheidiol at y gorchwyl. Y mae yn bur debyg ar yr un pryd mai camsynied ydoedd yr hyn a ddigwyddodd mewn perthynas i'r gair Hojticedd, a llawer o feiau craill, canys trwy frys ysgrif- conu, camsynniadau'r ail-ysgrifennydd, beiau'r argraff- wasg, a damweiniau eraill, pan fo'r awdwr ym mhell oddiwrth yr argraffydd, y mae cymmaint o wallau yn digwydd i'r mwyaf gofalns, fel y mae pob Bardd a phob Awdwr hynaws yn barod i farnu gyd a phob cariad a phob helaethrwydd calon mewn pertbynas i'r beiau a ymddangoso yngngwaith eraill, Verum ubi plura nitentin carmine, non ego paucis, Offendar maculis, quas aut incuria fudit, Ant humana pai-uin cavit natura. HOtt. yr hyn sydd mor ddyalladwy i chwi Mr. Hynaws, yr hwn ydych yn ysgolhaig mawr, fel nad oes achos i'w gyf- ieithu. Fe ddichon nad yn fwriadol y rdoddwyd y nod o sillaf goll uwch y gair, fe ddichon mai tnvy ddamwain y gadawodd y pin ysgrifennu ychydig o inc i syrthio uwch y gair, fe ddichon i lawer o feiau a gwullau ereill ddigwydd, yn yr tin modd, nid rhoddi cywirfarn fyddai condemnio Beirdd a Phrydyddiou o herwydd damwein- iau o'r fath; hwy haeddent well triniaeth ar law y Cymru; hwy a gadwasant y iaith i fynn, hwy gadwas- ant galondid yn nhrigolion y wlad yn erbyn eu gelynion, hwy gadwasant ryw wybodaeth o wir grefydd yn ein plith pan oedd tywyllwch coel-grefydd wedi gorch- uddio y ddaear. Gwilym Ganoldref a gyfieithoedd y Salmau ar fesurau liawn o gynghanedd, Edmund Prys a'u rhoddodd i'r cyffredin mewn mesnrau mwy arferol a mwy dealladwy, a Ficar Llanymddyfri a roddodd holl egwjddoriona holl ddyledswyddau'r grefydd gristnogol o flaen ei gydwladwyr, mewn iaith liawdd ei hamgyff- red, ac mewn mesurau hawdd en canu. Pa beth bynag a wnaethpwyd ym mysg y Cymru er ys hir oesoedd, j mewn perthynas i wrolder yn erbyn gelynion, mewn I pertliynas i rydd-did y wlad, mewn perthynas i wasgaru tywyllwch anwybodaeth a thaenu llewyrch gwybodaeth grefyddoi a thynihorol, i'r Beirdd yr ydym yn rhwym- cdig am y vhiii tnvvaf o'r hyn oil a wnaethpwyd, ac a gaWrl hi gondemnip boU Lulr Awetiyddioh, o hetwydd beiau un neu ddau o'r iliilwyr lleiaf sydd yn milwrio tan eu baner? nen a gawn ni gondemnio Uh o'r rhai mwyaf annheilwng yn eu mysg, am feiau bychain a ddygwyddasant trwy ddamwain neu trwy amryfusedd? Yr ydwyf yn gobeithio nad oes neb o fewn terfynau ein farn gwlad a farnai mor anghywir ac mor anltynaws. Y mae gennyf tawer 0 barch i eirlyfr y parchedig Mr. Richards, o'r Coetty, yn enwedig, am mai eyficithad yw o eirlyfV y rhagorol y br. Dafis, ac yr wyf yn cyd- seinio ag ef pan fyddo'n cydseinio ag ef ei hun, ond y mae'n anhawdd i mi lai na'i wrthwvnebu lie mae'n gwrthwynebu ei hunan. Yn ei eirlyfr, nid yn ei Ram- madeg (chwi wyddoch wahaniacth rhwng Geirlyfr a Grammadeg, Mr. Hynaws) y mae efeln rhoi deongliad o'r gair Diben, gan ddy wedyd ei fod yn deillio o'r geir- iau dy a phen, ond y mae yn ysgrifennu diben, ac yn ysgrifennu gair arall anniben, yr hwn sydd yn deillio o'r un flynnon yn yr nn modd, ac yn rhoddi camddeong- liad o'r gwreiddyn trwy son am ben a dy, hynny yw, y mae unwaith mewn cyfeiliornad ac unwaith ar yriawn, ac ar yr uniawn ffordd, y mae yn well gennyf fi gyd- seinio ag ef pan fyddo ar ffordd gywir. Yr ydym ni'n swnio'r gair nid Dyben, ond fel pe bai wedi ei ysgrif- ennn a'r llythyrennau Saasonaeg Dec ben, Diben, lieb- law hynny, y mae dyben yn ddarostyngedig i ystyr arall, dy ben, thy head, fe ellir rhoddi llawer rheswm yn erbyn ysgrifennu'r gair yn y modd hyn, ac nid nn rheswm da o ochr y cyfnewidiad hyn yn yr hen ffordd oli ys- grifennu, ond fe ellir rhoddi llawer rheswm o ochr, ac nid un da yn erbyn ei ysgrifennu, Diben, yn y He cyntaf gadewch ei fod yn tarddu o'r geiriau dy a pen, a oes un peth yn fwy cyseiniol ag arferion ieithoedd ereill na phe buasid yn rhoddi y rheol hon am yr holl eirian sydd yn tarddu o dy, pan arferir hwynt mewn cyfansoddiad, Hexe si componas, &c. y in i sibi mutant. Yn ail, y mae'r wlad wedi arfer a swn y gair Diben, ond nid a swn y gair dyben, a phe gallid eu dysgu i swnio'r gair yn ol y modd newydd, fe fyddai'n ddarostyngedig i lawer o gam- Syniadau o herwydd bod ystyr arall i'r gair neu'i- geiriati dy-ben. Yn drydedd, y mae gwneuthur di mewn cyfan- soddiad weithiau'n naccaol ac weithiau yn ganiattaol,yn gydseiniol ac arferion ieithoedd ereill. Y mae a yn y Groeg mewn cyfansoddiad weithiau yn naccaol, ac y mae felly fynychaf. Ond y mae weithiau'n ganiattaol, neu yn chwanegiadol, A intensivum meddai Hederic yn ei Eirlyfr Groeg, cx'tlÂ(» Hawn 0 goed, brawd o'r un grotli, o'r gciriau "cztjx ynghyd a ^Xipor y groth, meddai efe. Ond meddech chwi, liollti'r gair diau yw ei wneuthur, neu un rhan o hono, yn chwanegiad at y gair Pell, fel y byddai di mewn ystyr ganiattaol yn y gair diben, pa beth? onid yw y gair "ac^x yn cael ei ddifeddiannu o ddeu-parth aUan o dri, fel y gallir ei ar- fer mewn cyfansoddiad, ac a ydyw yn ormodd cymmer- yd un parth allan o ddau o'r gair diuu i'w arfer yn yr un modd ? y mae rhyw beth o anturiad at gellwair etto, ar yr achosion hyn, ond y mae'n gystled i chwi beidio, ni atteba hynny un diben. Edrychwch dri gair ym mlaen yn ol y gair Diben yng Ngeirlyfr Richards, a chwi we- lwch ei fod yn deongli'r gair Dible, o'r gair dib, yn lie dibyn, a lie, os eich gwrthddadl yw, fy mod i yn cym- meryd dwy lythyren o'r gair diau, dyma Mr. Richards yn cymtaeryd tair; yn y gair Pythefnos, yn lie pymtheg- nos, yn y geiriau fortnight, se'nnight, &c. yn Saeson- aeg, y mae amryw lythyrennau yn cael eu gadael allan, ac nid oes mwy nac arferol ar y cyfryw achosion, yn cael eu gadael allan pan arferer di fel talfyrriad o'r gair diau, i'w roddi mewn ystyr chwanegiadol at eiriau eraill, ac y mc o leiaf ddeuddeg o eiriau He y mae di yn cael ei arfer yn yr un modd. Y mae digrifweh yn peri i'r amser ymddangos yn fyrr, am hynny fe ddyw- edir difyrrweh, hynny yw diau-fyrrweh, byrhau'r amser yn ddiau. Nid oes gennyf fi un modd i famu am ddynion ond wrth eu gweithredocdd, am hyny pan welwyf fi bobl yn ymddwyn fel llangciau anystyriol, pa beth sydd gennyf fi i wneuthur ond en cyfrif felly? Pan fo dynion yn cyfnewid y iaith dan yr enw divvygiad, heb allu profi fod y cyfnewidiad yn well mewn un ystyr, yn dirmygu gwaith Dr. Dafis, ac yn dyrchafu eu gwaith a'u barn en hun, yn terfysgu'r cwbl fel y divvygwyr yn Ffraingc, i gyfnewid pethau er gwaeth ac nid er gwell, ac yn dan- gos mwy o falchder ac o hunan-dyb yn y gwaith, nac o reswm nac o ddysgeidiaeth, pa beth sydd gennyf fi i wneuthur ond dywedyd eu bod yn ymddangos i mi fel coeg ddiu-ygwyr, Ni all fod un balchder yn yr hyn yr ydwyf 6'1] ddywedyd, ni fydd un clod i mi, i roddi'r clod i awdwyr yr oes ddiweddaf, nid wyf fi ond yn ceisio geenych chwi, a chan fy nghydwladwyr i adael pethau fel ag ymaent, nes y cyfodo dynion cymmwys i'r gwaith, os rqaid diwygio, yr wyfyn cyttuno a chyfieithydd am- ddiffyniad Eglwys Loegr gan Esgob Lewel, pan y mae efe'n dy wedyd yn ei ragymadrodd, yn ddiweddar, "os "rhaid diwygio'r iaith, diwiser nifer gyutmbedrol. o ddynion dysgedig, pwyllus a dyallus at y gwaith a sefydlent hwy pa gyfnewidiadau sydd angenrheidiol, ac na fydded i bob un a gymmero hynny yn ei ben, "newid a darnio'r iaith, fel y gwelo ef fod yn dda." Yr wyf yn cytuno a'r awdwr yn hyn, ond nid yn yr hyn a ddywed efe ynghylch gweddio am ddamnio un ag oedd wahanol fam, a cheisio gan bawb ddywedyd amen;fe fuasai yn well gweddio am ei ddiwygiad, pa fodd byn- nag, ni esgeulusaf fi weddio a'm holl galon am eich diw- ygiad chwi, Mr. Hynaws. Yr ydych yn dywedyd tua diwedd eich llythyr ei bod yn hwyr, amoch cyn i chwi ddibennu, mai arnaf ofn iddi fyned yn gryn dywyll hefyd, os nad oeddech yn y tywyllwch yr holl amser yr oeddech yn cyfansoddi eich llythyr, yr wyfyn gobeithio i deuwch i. fwy oleuni, ac i fwy o hynawsedd gyd ag amser, ac yna fe fydd yn dda gennyf ddangos mwy o hynawsedd tuag attoch, chwithau, Ydwyf, Mr. Hynaws, Yr eiddoch, fel yr ymddygoch, Mawrth, 14. E. O. Y Os chwennychir unffurfiad meWn ysgrifenydd- iaeth, canlyned pawb y modd o ysgrifennu a arferir yn y Bibl a'r Llyfyr Gweddi Cyffredin a argraffwyd dan olygiad Mr. Rhysiaft Morys yn Llundain, ac yn ddi- weddar yn Rhydychen, a Geir-lyfr Mr. Richards o sir Forganwg.

AT GYHOEDDWR SEREN GOMER. -1 Syr, Os gwelwch yn addas y Llechres hon gaellle y tu fewn i golofnau Seren Gomer, byddaf ddiolchgar i chwi am y cyfryw dderbyniad, gan hyderu y bydd lla- wer o'ch amryw ddarllenyddion ei dartlen gydag aw- ydd a bias, a'i hail-adrodd a'i mynegu i'w hiliogaeth a ddel, ac yn enwedig y rhai sydd yn bresennol wedi eu geni, ac mewn gwth o oedran, heb wybod oDd ychydig am en hen achan a'u teidau, o bwy lwythau y daethant neu y tarddasant allan, o ddiffyg ac awall na fuasai Se- ren Gomer, neu'i chyffelyb, wedi dyfod i'n plith lawer gynarach; etto gall Seren Gomer fod yn gludau o ddir- fawr werth, gydag amser, i oleuo llawer yn Nelieu- bartb a Gogledd Cymru, i ddeall amryw betbau pwys- fawr a dwys, nas gwelsant hwy na minnau erioed y fath drosglwydd yn y iaith Gymraeg o'r blaen, o leiaf er ys llawer o flynyddoedd a aethant heibio, Yr wyf yn hy- dcru yn gi yf gael gweled Seren Gomer nid yn unig yn cystadiu a phapuidu Saesslg, ond y bydd iudi ei llivyr orchfygu gBrtlil-echu yrliyclig amser, ac y bydd iddi drosghvyddo lianesyddiaeth oddiar for a thir yn ddiduedd o bob tu, fel ag yr addunedwvd ar y dech- reu; ac y byddo y rhan amlaf yn N ghymru yn dyfod i fwy o wybodaeth, mwy o oleuni, medfusrwydd, a chyw- reinrwydd yn yr holl gelfyddydaUj yn ei masnach, ac yn ei hafiirywiol alwedigaethau, moesol a chrefyddol. Ydwyf eich gostyngedig was, Gwilym All GWILYM. Tredyner, Mawrth, 1814i LLECHRES, NEU DAFLEN 0 HOLL frenhinoedd BRYDAIN O'R PENAETIIIAID CYNTAF HYD AT ItYWELYN AB GliCFFYOIJ, YOYNT FEL Y CANLYN: Noah hen, penaeth yr holl fyd Japheth, penaeth Europa | Samoth y sei-, vieu illesech brenin Brydain Magus Sarron Druis ? Bai-diis Albion Gawr. Oddiwrth Japhcth y daeth neu y ganwyd Gomer, dechreuad y Cymry presennol. Gwyllt Walia. Yr wylh tichod ni cheisiwyd, neu fedrwyd cael all,-in yr amser y dechreuasant deyrnasu, na'r blynyddoedd y teyrnasant. Am y lleill oil sydd yh canlyn; cevvch bob un o'r ddau. Blynyddoedd cyn geni Crist y deck- Teyrnasant o reuasant deyrnasu fiynyddoedd. 1103 Brutus ab Sylfiua 24 1084 Locrinns ab Brutus Qo 1064 Gwendolen :15 1049 Madog ab Locrinus 40 1009 Membyr ab Madog 20 989 Efrog Gadarn 40 929 Brutus Darian Las 12 917 Lleon Mawr 25 29 863 Bleiddydd 20 844 Llur Lhvyd 40 804 Cprdila 4 800 Morgan ab Gon,orail g 798 Cynedda gg 766 Rhiallon ab Cynedda 46 721 Gwrgan ab Riiiallon 37 684 Sisyllt ab Rhiallwi 49 25 612 Cynfarch ab Sisyllt ) 4 559 Gwrfwydigu tt> 03 496 Porrecs a Phorecs 5 Cyfrwng, neu heb Frenin, (a therfyn y Brenhin- oedd o Brutus), 50 441 Dyfnwal Moel Mud 401 Beliah Brail 2G 375 Gwrgan Farfdrwch 19 356 Cyhelyn ab Gwrgan 26 330 Sisyllt ab Cyhelyn 7 Cynfarcii ab Cybelyn 3 321 Daned neu Danius 9 311 Morydd Greulon ab Daned g 303 Gorfiniaw ab Morydd 9 5 286 Elidur War 5 281 Arthael ab Morydd etto 10 272 Elidnr War ctto .2 270 Owain a Pheredur 9 261 Elidur War etto 4 258 Gorfyniaw ab Elidur 10 248 Morgan ab Arthael 4 234 Eignion ab Arthael 7 227 Idwal ab Owain ""$f 20 207 Rhun ab Peredur 16 191 Geraint ab Elidur an 173 Cadell ab Geraint 10 163 Coel ab Cadell 00 20 143 Porrecs ab Coel O. 000, 5 138 Cheryn (ab Coel) Feddw 000' 1 137 Phylcenus (Ffulgen) ab Cheryn g 135 Idal (neu Idwal) ab Cheryn 1 134 Andreas (Andras) ab Cheryn i 133 Urien ab Andreas 3 130 Eldryd (Eldred) ab Urien 5 124 Clydawg ab Eldryd 5 120 Clydno (Clydna) ab Clydawg g 118 Gwrwst (Gorwst) ab Clydno g 115 Meirion ab Gorwst g 113 Blaiddydd (Bleiddyd) ab Meirion g 111 "yph ab Blaiddydd 3 108 Owain ab Cyph 2 106 Sisyllt ab Owain cl) 104 Blegwryd ab Sisyllt 10 94 Arthmael ab Blergwr 2 92 Eidol ab Arthmael 4 88 Rhydion ab Eidol 2 86 Rhydderch ab Rhydion 3 83 Sawel Ben Issel 5 78 Ptirab Sawel o. 2 76 CapAurabPur 000' 2 74 Manogen ab Cap Aur 4 70 Beli Mawr ab Manogen 1 69 LIudd ab Beli .1 11 58 Caswallon ab Beli 12 42 Thenefan ab Lludcl 23 19 Cynfelyn ab Thenefan 35 Blynyddoedd teedi geni Crist. 17 Gwrydrab Cynfelyn 28 45 Gwaurydd ab Cynfelyn 27 73 Meurig ab Gwaurydd 53 126 Coel ab Menrig "0 53 180 Lies ab Coel 12 207 Seferus 5 213 BaSsian 6 219 Caron 8 226 Alectus .0 g 232 Asclepiodotus 5 262 Coel Godebog 27 289 Cystenit ac Elen Lueddog ioi 310 Custenyn Fawr 18 329 Eyddaf 54 383 Macsen Wledig 8 391 Grasiin 4 Cyfrwng heb Frenin — 36 433 Custenyn. 10 443 Custenit Fynach 5 448 Gwrtheyrn ..0 ..0 16 464 Gwrtliefyr •• 7 471 Gwrtheyrn etto 9 480 Emrys Wledig 19 500 Utliyr Bendragon 16 517 Arthur 26 543 Custenyn ab Catwg 3 546 Cynan Wledig 2 548 Gwrthefyr 0." 4 552 Maelgwn Gwynedd 35 586 Caredig 3 589 Brychwel Ysgythrog, Plegrig, Meredydd, a Chadfan x 24 613 Cadfan • • 22 635 Cadwallon 48 680 Cadwaladr Fendiged .»•. 5 j [ TV\tV§CG10S CYSBU" j 688 Ifol ac Idwal Iwrch 32- 720 Rhodri Molwynog 35 755 Cynan Tindaeddwy 6 j 817 Merfyn Frych ac Esyllt Fodrwyog 26 i 843 Rhodri Mawr 34 877 Anarawd sg 913 Idwal Foel 27 940 Hywel Dda g 948 Iefaf ac lago 25 973 Hywel ab lefaf 11 984 Cadwallon ab lefaf 1 I 985 Meredydd (neu Meredyth) ab Owain 7 1 992 Idwal ab Menrig 0 992 Mcredydcl ab Owain etto 0 1003 Aedan ab Blegorod H 1015 Llywelyn ab SisyUt ac Augharad 6 1021 lago ao Idwal 16 1037 Gruffydd ab Llywelyn (Gwynedd), a Rhydd- erch 1060 Bleddyn a Rhiwa (Meredyth,Owen, a Blethyn) 13 1073 Trahaern ab Caradog 4 1077 Gruffydd ab Cynan (neu Conan Rhys ab r Tewdwr) 50 1137 Owain Gwynedd 32 1169 Dafydd ab Owain (neu Owen) 2.1) 1194 Llewelyn ab Iorwerth 46 1240 Dafyddab Llewelyn 5 1246 Llewelyn ab Gruffydd (acOwainGoch ei frawd) 36 ac Owain Las yn y flwvddyn 1282. Terfyn Llywodraeth Brenhinoedd, Penaethiaid, a Thywysogion Cymru, neu y Brutaniaid.

I marciixadoedd. I 1- i I CvrsEtriDFA Yn, IIE, OLAN MJRC, Mawrth 14. Yr oedd yma gyflawnder o Wenith Lloegr, yr hwn a werthwyd yn ebrwydd yn y bore, am ynghylch 4s. y grynog yn fwy nag o'r blaan. Haidd a Brag yn cael gwerthiad cyflym am brisoedd yr wythnos diweddaf. Yr oedd Ffa newydd ynghylch o 38. i 4s. y giynogjn ddrutach. Am nad oedd ond ychydig o Geirch Lloegr fe'u gwerthwyd am Is. grynog yn uwch na'r wythnos ddiweddaf. Ychydig oedd y eyfnewidiad yn inhi-isoedd yr Hadau Meillion, Llin, ac Erfin gwylltion. I Prisodd derbynadisy yr Yd, y Grynog. Gwenith coch 72s i 80s Gwenith gwyn 76s i 88s Rhyg 37s i 42s Haidd (Barley)- 40s i 48s Bra?-gweiw ( ?<e? 68s i 82s C eire 25 i 29s Polands 27s i 34s Ffa cefTylau new. 42s i 48s' Hen fia cettylau- 46s i 52s i Ffacolomenod new. 458 i 503 Hen ffa colomcnod 48s i 56s Pys at ferwi 66s i 74s Pys llwydiou 52s i 58s I Pris cyfartal yr Ydyn Nghymru y Grynog (Eight Winches. ter Bushels). Gwen. Rhyg. Haidd I Ceirrh s. d. s. d. s. d. s. d. Swydd Forgan'w 83 5 0 0 39 4 24 0 !Yd- Gae"f' Irv?gin 79 5 0 0 39 8 18 0 Benfl"o 67 8 0 0 34 10 16 9 A herteifi 82 0 0 0 35 0 16 0 Irecheiniog 81 8 61 0 44 1 24 0 Faesyfed 76 4 0 0 41 1 Si Fynwy I 80 7 0 0 39 6 24 0 l?r?fatdwyn 68 0 0 0 41 7 31 9 Meirion 89 9 0 0 47 6 30 0 Fflint ?5 0 0 51 4 0 0 Ddimbech I 82 11 0 0 ¡ 46 7 ¡ 25 7 Caernarfon 88 0 0 0 46 8 25 0 ——— Fon I 0 0 } 0 0 40 0 I 21 8 I Pris Peilliaid (Flour), y Sac/iaid o 280 pM-M Peilliaid teg, 65s i 70s I Eilion, 60s i 65s Peilliaid America, y Faril Os i Os 1 I Prisy Barayn Ltundain. I I Dydd Mawrth diweddaf gorchymynodd yr Argl. Maer i'r dorth bedwaran ( qmufent) wenith i barhau am 12. Pi is cyfartal Siwgr G-w* u (Broton Yn ol y cyfrif a wnawd yr wythnos a derfynodd Mawr. 9, yw £410 3h y cauto 112 pwys, lleblaw yr A rdreth a dalwyd, neu sydd i'w thfilu ar ei drosglwyddiad i Brydain Fawr. Pris y Cig, heblaw y Briwfwyd, y Maen 0 8 Cig Eidion 5s 6d i 6s 6d I Cig Maharen 7s Od i 8s 6d |J CigLlo 6s Od i 8s 6d Cig Tyrchyn 7s Od i 8s 6d Pris yr lIopys (Hops), yn Southwark. CYDAU (BAGS). I Kent 61 15s i 91 0s I Sussex 61 6s i 81 Os Essex 81 Os i 91 0s 1 BANNER SACHAU (POCKETS). Kent 81 Os i 121 129 Sussex 81 08 i 101 lt), Farnham 11] 6s i 161 jgs Pris y Lledr yn Leadenhall. Crwyn Gwadnau (Butts) 50 i 56 pwys yr un, 23d i 25d. Ercill, 26d i 27d. Gwirod-gyffeitligrwyn (Merchants' Backs)i 22id i 23. Crwyu Uchafed (Dressing Ilides), 23d i 25d. Cerbyd-grwyH teg, 25d i 26d. Crwyn Lloi, 30 i 40 PW).s, 30d i 34d. Ereill, 50 i 70 pwys, 38d i 42d. Ereill, 70 i 80 pwys, 38d i 42d. Crwyn Morlai bycliain, (Seals Greenland).. 34d j 36d. Ereill, mawrion, y dwsin, J20s i 150s. Crwyn CefTylau cyffeithiedig (tanned) 22d j 25d Pris y Gwer Nn Lltindain. s. d. s. d. MarchnadWhitechapel 6 6 Gwer y drf y cant ih? St. James 6 8 melyn Russia 108 0 ———— Clare 0 0 gwyn Russia 101 Q Sebon Russia 105 0 13 2 Defnydd toddedig 92 0 garw 63 0 Cyfartalwch 6 7 Greaves 28 0 Rhytion da (Dregs), 12 0 Sebon Colfran 12g 0 ———— Brychlyd 121 0 Melyn 112 0 Pris Canwyllau-Moldiau 17s Od y ddwsin. EreiU 16s Od y ddwsin. ABERTAWE: Argraphwyd a Chyhoeddwyd gan I). JENKIN, yn Heol-y-Ca^tell, i'r hwn y dymunir i bob. H ysbysiaeth gael ei danfon, yn ddidraul. Derbynir Hysbysiadau ac Enwau gan NEW TON ef CO. (gynt TAYLOR NEWTON), No. b, WARWICK SQUARE, NEWGATE-STREET Mr. J. WilITE, 33, FI,EET-STREET; a Ilr. ill. JONE, S, 5, NEWGATE-STREET, LLUNDAIN. SWANSEA: Printed and Published by D. JENKIN, Castle-street, to whom Communications, post-paid, are requested to be addressed. Orders and Advertisements received by Messrs. NEWTON and CO. (late TAYLOR and NEWTON), No. 5, WARWICK SQUARP, NEIVGATF-STITVET; lIfr. J. WHITE, 33, FLEET street; Mr. M.JONES, 5, NErrG4TE-sTREET, Loxdon.