Welsh Newspapers

Search 15 million Welsh newspaper articles

Hide Articles List

7 articles on this Page

[No title]

4í) BARDDONIAETH

I AT G YHOEDDWR SEREN GOMER.…

IMIS-RESTYR HI-N YDDIAETIIOL…

Detailed Lists, Results and Guides
Cite
Share

I MIS-RESTYR HI-N YDDIAETIIOL A MEDDYGOL, Dros LANRWST, am Chwefror, 1814. I GAN I Mr. RICHARD ROBERTS a Dr. D. ROBERTS. SEFVlXFA LLANRWST, 53" 14' o Hydrediad i'r Gc?lcdd ? 5o' o Ledrediad i'r Goiliewin 1 Lnndam. I' I I Il I  11 ? ? ? & ? ? T*°sdd- I 'f. l.g 5! s:' ¡:¡ i' S .I ? ? ? I Y dydd. I 1 ?"0?. _?_?_?_ 2 42 29.75 35 G meiriol Uedrew 1 39 29.75 30 G 0.15 Gwyntog Gwlaw 3 38 29.80 33 D. rhew rhew 4 36 29.75 30 D rhew rhew 5 39 29.60 I' 40 De 0.15 morio! ?w!aw 6 43 29.30 60 U. 0.10 metno! gwlaw 7 40 29.40 40 U. melnnl gwynt. .6 45129.101' 70 ILl. 0.25 ?wyntog gwlaw 9 45 29.45 60 H.t te? I tawd 10 47 29.60 75 I)e niwlog gwynt. 11 48 29.60 75 iDe.. LI. 0.10 ?wlaw gw? nt. 12 48 129.70 60 j I)e cymylog ? ynt. U 46 29.70 60 1 De 0,15 towel ?wl "W 14 46 29.70 j 65 G cymylog tawel 15 43 29.90 55 11) teg tawel 16 42 29.90 W 1) tawd rhew 17 40 30.10 40 (-Dd. teK rhew 18 40 30.10 14() I 1.1.1 cym ylog I meinol 19 42 30.10 40 G. kg I tawel 20 43 30.10 40 De. Ue. LI teg rhew 21 40 30.00 j 35 G. Lt. teg rhew 2'2142 '2,7) I G. Ll.1 tawel rhew 23 42 29.90 15 De. Dd. 2fod eira I meinhl 24 38 29.80 20 ¡ De. Dd. meiriol rhew 25 139 29.80 W De. Dd. | memo! hew 26 37 1 ?.7') 13 1 Dc.I..I. t "Ylltog rhew 27 36 29.85 10 LI 0.10 towel I gwlaw 28 41 1 29.60 20 j De 0.15 gwlaw gwynt. I EGLURHAn. HINYDDIAETH (Meteorohgy) ydyw y gelfyddyd o ol- rbain anian yr bin a'i hdfeithian, yr hyn a wneir drwy yvnnorthwy amrywiol athron-beiriannau. 1. Y TYMHERFESURYDD (Thermometer), sef otferyn i fesur gwres nnrhyw beth, pa un a ddynodir ar radd- datien. 55, cym- liedrol; 78, haf-wres; 98, gwaed-wres; lia, poethder twymyn; 176, pwac berwi givii-awd; 212, pwnc berwi dwfr. 2. YR AWYRBWYBYDO (Barometer, ), sef offeryn i fesur pwysau yrawyr ar wyueb y ddaear. 0 herwydd ysgafnder yr awyr mae y cyinylau yn disgyn yn wlaw; ac o herwydd ei drymder y cedwir hwynt fynu, i roddi 3 1, tywydd tra sych; i ni hin deg. Prif-byn4.-iatt :-31, tywydd tra sych; 30.5o tegwcll parhans; 30, tegweh; 29.50, cyfnewidiad tywydd; 29, gwlaw; 28.50, gwlaw trwm; 28, tywydd ystoriims. 3. Y Li,AiTHUi>ANGOSYnn (Hygroftcapc), sef peiriant i ddangos lleithder yr awyr. Pi if-bynciauo, gor- sychder; 20, sychdr; 30, Ued-sychder 50, lled-leith- der; 4.5, lleitlider; 100, gor-leithder. 4. Y GWYNTFYNEGAI (Anemoscope), a elwir yn gyff- redin, Ceiling y gwynt. yr hwn sydd yn dangos y pwnc ar v terfyn-gylch o ba un y mae v gwynt yn chwythu yn feunyddioi. Attalfyriadaii a arferir am y prif-bwnc: G. Gogledd; De. Dehan; D. D w yrain; Li. Gorliewin;, A. Amrywiol. 6. Y GWLAWFESURYDD (Pluriaweter), a ddengys y mesur o wlaw a ddiscyn yn feunyddioi, yn fodfeddau, a'u looted ranau. D. S. Y mae helaeth ddarluniad 0'1' peiriannau hyn yn y Seithfed Ran o Seren Gomer, am Chwefror 12. TAFLEN GYMHARIAETHOL O'R RIN. I I I I 'l'ïjmher- I 1\ ¡I j ftmrydd] Awyr-hlJ1.ljsytlfl. I i GwlaffJ.¡ Tywydd. I II"J""Š I I Co.' I""Š I' I § -e.Sig "5 J § I I; 5 ¡; ,¡ I t1 II -g, I l5!,| § » J i |s ¡!it I "'I ?! '? I ? I rJ^18T4]34"28j-a "aO.OOj^.tHJj^ftO! j | J5^ 4 TC 1814?48 ;6'??T2 3 .10 '29.1t) )9.60 20 8 .Ê I (]8111'52!<37li:W>8!28oH5,I.401¡1.21 '120 8 12 }.l8H)l54il4 37 jO.l|28.7:i'29.75 1*03 19 9 'I (lSil91[)4 ¡,'lH;LJ3!! :JOS31z, "¡'¡,ZU;2j: I 0.69 ¡118/ (0 b )4'??.()?l j 0.54 J 21 8 I CLEFYDAU JIFINTUS. Y Freeh wen ( Variola). 1 Y Freeh goch (Rubeola). I CLEFYDAT; TYMHOROI.. 1. Perthywl i beiriarmau yr anadliad. Ysgyfeinlid (Pneumonia). Darfodedigaeth('PA#&j.«.*J. Dylifiant (Catarrhus). Peswch hir-barhaus (Ca- Anadlwst (Asthma). tafrhus chronicus ). Caethflfyned (Dyspntea). Peswch ar 01 v Frech goch Gwaedboeriant ( Htemopty- (Tussis post Rubeola), sis). Kychgrygni (Cynanche). 2. Perthynol i'v ymysgaroidd a'r coluddim. Annbrauledigaetb, ( Dy, I RhycHglwyf ar ol y Freeh p?M). Koc? (D?arrhtea post Ru- CyUa?wst (Gastrodynia). I &cc?), Colti,l(l'Nvst Mandwy?au cefndednawl Rhyddg!wyf(DM<T&<?a). (Ser?p/tM/a mc&;M?!fM). 3. Pjerthynol i'r aelodau. Cyhyrlid (Myitis, sive Rheu. Brongyhyrlid (Pleurodynia) mutvtmus Acntiis). Llwyngyhvrlid (Lumbago). Cyhyrwst (Myagra, sive Clungyhyrlid (Sciatica). RJveumatismus Acuto-ckro' Merwindod oddiwrth oerni nicus). (To;~por a/ngore). Cyhyrboen (Myalga, sive Cibwst (Pernio). Ritc-umatismois chrotiicus). 4. Perthynol i'r pett a'i beiriannau. Llygadlid pHenol (Opt/M?. CtustUd (O?M). mia mmb,.a7/ftI'Um). I Mannwst, (K/<pMMM?Mmt« Llygadlid amrantol (01 O?M?a?MM?. <A<!?HMf??t). Syfrdandod (?r?t?o). IDAMWEINTAV. Trane oddi wrth oerui, I Hosgtan (<'OM&M?to )? i (Moors <t./rtgw?). I SYLWADAU. mae yn beth tra gofidus i rçst¡'u ymddangosiad pla marwol y FRECH WEN yn ein plith, tra maa-ymwared- iad hynaws a diniwed BRECH Y BUCHOD yn ymgynnvg ei bun yn sicr ymddiogeliad rhagddo.Dygwyd y pla hwn, nid yn unig i'n plith ni, ond ymledanwyd ef yn hclat,tb droi y wiad oddian^jjlch, dnvy gardotwraig 1' j i # WdyCitlit oedd ym?yncd o d,? K*y, n pMentyfl dwyfus o,r frech yn ct breichiau, yr hwn a fu farw w?d) hyny yn Nghaergybi. Y mae yn ddyledswydd ar yr Hedd- ynadon i gymirteryd y fath grwydriad i lynn, a'i chaeth- iwo mewn lie priodol hyd nes iachao y clwyf. Pe bu- asid wedi gwneuthur hyny y tro yma, fel y gwnaeth- pwyd yn Nhinbych ar dro cyffelyb, buasai yn arbediad bywyd i lawer o fabanod. (GweL Prawf o fod BRECH Y DUCHOD yn y)nddiifgniad rhag y FRECH WEN, &C." gan D. Roberts, tu dal. 16). 0 herwydd y tro anffodus hwn, rhoddwyd Brech y buchod i'r profiad eithaf, a da yw genym fod yn ein gallu dystiolaethu o blaid ei heft- eithiolrwydd. A ydyw esgeuluso defnyddio moddion, os gwyddir yr arbedant fywyd, ddim yn drosedd o'r chweched gorchymmyn, NA I.ADD ?" "Am hyny, i'r neb a fedr wneuthur daioni, ac nid ydyw yn ei wneu- thnr, pechod ydyw iddo." (lago iv. 17.) Mae y FRECH GOCH hefyd wedi ymdaenn yn ehang arhyd y wlad, ac y mac y tymhor presennol yn mawr- hau ei heffeithiau, yn enwedigol ar yr ysgyfaint; o her- wydd hyn, dylid gwylied yr anadliad yn dra gofalus; os bydd yn ddiifygiol ac yn ainl, ynghyd a phoen yn yr ys- tlysau, a gwaedboeriant, dylid ymofyn cynghor Medllyg deallgar yn ddioed o herwydd mae lie i ofni bod Ys- gyfeiniad (Inflammation of the lungs) yn cynimeryd lie,, yr hwn sydd glefyd tra pheryglus ac oni ragflaenir ef, bydd yn dra thebygoi o adael y darfodedigaeth (con- sumption) ar ei ol; neu, i blanu ei wraidu yn y corph, i ymddangos mewn amser i ddyfod. Yn y cyfamser ag y byddis ywcael cynghor Meddyg, gellir rhoddi pedair neu bump o elod wrth y ddwyfron, a modtlion cyfaddas i ryddhau y coluddion; a dylid ymgadw oddiwrth fwyd- ydd brydion, a defnyddio y rhai sydd wan ac oeredd. Y mae yn dra pheryglus i attal y Dolnr rhydd sydd yn dilyn y clwyf hwn, drwy roddi cyfferi rhwymawl (astringent medicines): Os myni attal hyn, attal ef A dy fflaim," medd yr enwog Sydenham; hyny yw, Gollwng wacd ar y claf.-Perygitis hefyd ydyw arferyd moddion nerthol i iachau y tarddiadau sydd ar y croen, sydd yn and yn dilyn yr aliechyd hwn; rhag, ar un amser, o honorn daflu i mewn y drygioni, a dwyn clefyd niw- eidiol ar rai o beiriannau y bywyd. Y clefydau perthynol i behiannau yr anadliud ydyw y rhai nvwyaf cytlredin, o'r rhai tymhorol, am y mis hwn. Y mae gwyntoedd y gogledd, a'r gogledd iitwyi-ain, yn wastadol yn niweidiol iddynt. Mwy tueddol ydvnt, hefyd, i ddygwydd ar dywydd sydd yn cyfnewid yn and, ac yn fyrbwyll, nag ar hin ocr barhans; y mae lie i ni, gan hyny, ofni en cynnyddiad yn y ddenfis nesaf: yr ymogeliad gorau rhagddynt ydyw cynhesrwydd i'r traed ac i'r corff yn gyffredinol; da iawn ydyw gwisgo gwlaifen nesaf at y croen, rhag attal ar un amser y chwys-darthiad (perspiration); da iawn hefyd, ydyw an- adlu agcrdd dwfr berwedigy nos a'r boran yn y gwely, o lestr priodol at y dyben hyny, a elwir y Chwif-beiriant (Inhaler)-, gwell o lawer ydyw hyn na chwifio tfwltrws (tobacco), canys nid ydyw yn unig yn adferyd y chwys- darthiad, ond y mae hefyd yn hawddhan dygiad y llys- naf-boer (phlegm) i fynn, heb un etraith niweidiol yn ei ddilyn, fel yr arferiad hyny. Ar bob amser yn y clef- ydau hyn, dylid gochelyd vmsyniudiad rhy fyrbwyll o wres i oerni, ac hefyd o ocrni i wres, ond gwneuthur y cyfnewidiad o bob un o'r ddan yn raddol. Oerni a gwlybaniaeth, ynghyd ag anmhriodol ym- borth, at ba rai y gellir yclim-aiiegti yr arfcrion niweid- iol o gnoi a cliwiffio ffwgws, ydyw mynychaf aehosion y tri chyntaf o'r clefydau a gyfrifir yn berlhynol i'r ymys- garoedd a'r coluddim; nid rhyfedd, gan hyny, ydyw ei bod yn dra chyffredin ymhlith trigolion y Dyw ysogaeth hon, ond yn fwyaf enwedigol ymhlith y tlodion. Yr ymogeliad goreu rhagddynt ydyw gochelyd eu haclios- ion hyd yr eithaf; cadw cynhesrwydd i'r corph, bod yn dra gofalus i wneuthur defnydd o briodol ymbortb, gan oehelyd pethau anhydraul a gwyntog; ond yn y fan benaf, er dim, yn mhob un o honynt, dylid cadw y co- luddion rhag lhwymedd. Cynhesrwydd gwisg, etto hefyd, a defnyddio modd- ion i adferyd y chwys-darthiad, yn nghyd a mynych rwbiad a gwrych-rugl (brush) esmwyth, n( n a gwlanen wedi ei thaenellu a blawd mwstard, ydyw y moddion mwyaf effcithiol i ymogelvd rhag y clefydau (t briodolir i'r aelod(m," yn y rhestyr nchod. Yii ein niis-i-estyr diweddaf, crybivyllasom y H Dyfr- glwyf ar ol y Dyspeid-gryd," (Hydrops post Febres In- termittens), megis nn o glefydau mis Ionawr. Y mae y dygwyddiad hyn yn profi yn eglur, mai rhagfarn'tra ni- weidiol ydyw y dyb sydd yn mhlith y werin, na ddylid attal y dyspeid-gryd, ond gadael iddo derfyr10 o hono ei hunan. Y mae y cryd, os bydd o bir liarliad, yn en- wedig yr un hydrefol (autumnal ague), yn niweidio yn fawr swyddau yr afu, ac o herwydd hyny yn dwyn Dyfr-glwyf ar y corph o'r fath ryw, nad ydyw feddyg- iniaetliol ond ptir anaiiii. [1'10 barhau yn ein Rhifyn nesaf.]

I-\ GWIN S-YDD YN LLAW EMIAU…

—- ^ I TAFLEN KHIFYDDIAETH.…

! MARCIINADOEDD. )