Seren Gomer

A T G YTI OEDD PF-R SEREN GOAfER", j S?R,—Dyweny?d nid bychan pead genyf <?wTcled "vawr eich Set'en Gomer yn niw:g. cynllim o honi y. i niwedd y llvvnddyn (;Pt, pa faint mwy pa),i' j fe'sgynodd hi gbruweSi y terfypgylcb yn dia hardd ei phe- lyderau ar ddechnyi'r fiwyddyn newyddP Gobeihio y bydd y seren ysplennydd iion yn fot^liori i ddwyn i'r g.oleii lien draddodiadau Imddiol o fkut ein .hynatjaid, ag sydd weiUÛê.\l) yn nglilo yma vie acwyn ogheHoedd y cywrain, fal y byddo iddynt gwedi eu djdoewi i arddan- gos eu liardderehawgrwydd fod o les i'ii Gyd-w|^idwyr. Diau fod eich c?h?WTdysg,edig yn aelodau y cynt- deilha?aAtCynn'pi?yn Lhmdatt? ac. yn brvdyddion ac ereili, ymac ac\y ar byd Gyniiu, yn bavo^i rbdui ar ynaradr, onid i chwi eu hairog i'r gorchWyl. Miniiau* yn'ol fy ligallu yn y ftcngre angbybeU lion, pan ddigwy- ddo unrhyw d'J'afod o ,jvertji ei adrodil-a geisiat'fod yn ffyddlon, ly nyrnuniad ydyw i Seren Gncrbarltau i ddysglemo y n oieuwych!, heb gymylau puhuwthme\\n defo-.lau gwladol, Fla., (enwedig) mewn defedau ¡ eglwysig gaddjigo ei plielyderau yspienydd ae ilnv. chyi^di foil mor eang, ag ,j .amser ln^ehhid ^bs nad,.tra rhedo dwfr)-fod rai oeisoedd yn ol. W,,yf>Syr, Y*-eiddoeh-yn ddaTuant, Robert *R'/yjg»Ts. Y;gplAf^ra\yt Bydcfei^yn ddymnnol tgenym-gael.cyfle i addiwio ein i^hif^ nari a'r fatb.hen Hariesion a grybwyllir ueliod gay .ein Coheb\A:i; a j CsHOEODWiU j .4:0 I

4' Eirdn drwch oer hin drom, Uj-rnod ««-bechod ai-nom." D Ddu, Eryn, FrEira, Seren Gonier, Rhif; 5. HOLIAD, &c. I)Aryi)D, at pi-cliod Efa,a.barodd bw rad o eira p A tew a i-eway Ar-llin d^g.-i raL- iavvn « Dy mod-am bef,hod;' neu ballv^yw'r oerwyntf "Vt'Eryri sv'n dieall, Ai tybiwniae,'r Cyxnro. call, Bod eira niewn- b\ d-arall? Tylawd tan ryndawd yr iar ..y bychan A'i bechod yrtfwyaT Nid yrv bouedd lioyweda lia" Fawr oerach pan fo'r eira. J. J. Glan y Gc-ts. 1 i

AT- GYUOEDDW-R SEREN GOMER gVK _Gan fod' yr amscr of fiwyddyn wedi dyfod, an y mac pob Cymro yn gogoneddu yn nisgleirdeb clod ] ei wlad, ac yn gwisgo'r Gcuhineu las fel arwydd o'i wrolder, ac o ard ei genedI, mi farnais na fyddai'n annevbyniol gan rai o'm cydWladwyr gael- Ifenes o ddechre.aad yr arferiad, a deongliad o ).\5tyr yr l-wydd hyn:, Y, ntae ainryw awdwyr yn atgotia rha- goriuctbf doetbincb, <dnwiohldiEsgobDøwi,; yr lnvn ctid vn aiiiii^dcdil i'w wiad? uc i^ndulij-w. gjd- inisfiMM'iou, (l'r linvii, pan oedd y rban fwyaf 6 "Weinidf ogion Cymru vnffoi i Vuys Eulll, ihag otii-en gelyjiion, arhagswn a tiiertysg rhyfel, a safodcl, yn galonog yn ei le, gaii gvfiawni ei ddyledswyild, yn wyneb pob gelyn,. ar er EWnetha pob peryed. pun oedd Tyw>y«)gion yn ai.tVydcUon, v mHwyr yn wau-gidou, a'r ^stron gencdl, c'aiityuwvr Hengist a-Hp«fa, yn goresgyB Y; wIall, tc an- tuinvyd am De" i i'r lin, ac fc ynibiliwyil arno i weddio dH' y fyddU, ac i. brvgeihu yn y "weivvll, yr l»y« a ivmict!: d.-)Tuftn.«oTavpd«rdod srgbyfTredir.al. pall vreiodd arweiuvdd y liu yr dhlith a gafodd pregeth Dewi ar v mihvyr. a ymwrolodd#c a barotodd i'w tvwys alian yn erb^S) eu gelynion yn Wioed, pan otyn- odd farn D wi, t fc *i'i c) ng'aorodd ?ps ydoedd arfer A tileddy f vn angenffceidiol, i daraw g^vsyll yr estron g nedliivvnos, ac i lK)b un o filwyr Pfydain i wisgo cenbinen vn ei heImfel arwydd hawdd i'w gael i wa- lianiaetbu'rlmigddviit a'u gelynion, rhag yn y tywyll- wchidtlynt rutliro y naill ar y Hail. Y genldi o am- gylch Caerlleon ar Wysg^lle y bit y frwwdr hon, a gy- foethogasafit y mihvyr feg arwyddion ddjgon o r tath; Jiwy, a.jiesasant mewn tawrwydd at wStfsyll tu ge- ivnion,VgwyUvyr a amgyfeUynwyd, y gwe*syU a gym- mrwyd, a bytWinoedti liio.s^g yr estroniaiufalauuvvyc, a frawycViwyd, lieu a, yvvwyd ar flo, fel na taeddasant dvnyddzu hirion vn ol lsyn grocsi Hafreii jn eibyii y Cynirji.. Hyn a diigwyddodd j nf.thylch piyjip cant a banner; neu ebweeb cant o iU iiyddoedd yn at genedig- | neth em Hargtwydd, canvs o ran yr amser y mle petn amrywiaethYll yr banesion. 0(idiftr y nosva-itli non, yr lion fu?npogwaith rfdyclirynllyd i'w iiiae yR-ai-ferol- ynl ilivsg trilion Cj^iiru i w tsgo'r genhuien ar ddycjkl genedigaeth Dewi, sef y eyntaf 0 taw itn. Y mae hyn yn ysgrifenedig mewn amxyw ljtmn, yn CR-, wedig Hanes Eglwys Gadeiriol Ty 17dewi, gy* aifii y firowii Willis, &c. Am bvnny y mae'n rhytcddoi tod awdwr "Hanes by^ydau dynion hyr.od ym mvsg y Cymru," yn dywedyd N,n -gwiwet tiar ym mywyd Dewi, mai tlodi gwyr y Debeubartb a ftilr achojg o l aitei. ^itm; o bcrwydd hod vntf mor weinion fel yr oeddynt yn gorfod gwabodd cufcymmydogion i ddyfod i aredig eu tir., a bod pob gwr with gymiuorth ei gymmydo^yH iiiyjied a i'bennin d'i ardd ei hun i wneutbur awl, y diwrnod liwnuw, an nad oedd dim arall i'w gael yn ymljortli; mai achOs fod y Cymru n gwisgo r genhiiten j' Viydd eyntaf o Fawrtb! A glybuwyd enoeti chwedl mor wrachaidd, ae nior fidisaiU^ A allasti ge- Ivnion y Cymru (iunio hanes yn fwy gwa^iwyadns, ac yn tmTN- I gwir ? a fu'r fatli-arferiad eri-yed nl)wst;l'Yyr tiry Dpheobarth ? Fe atiasai fbd trigs ohou nn rliaii o Gynir.U mewn oesoedd o anAV*b,gdaetb yi, rh y banjd i gellwaii mewn -pertbynas i *trigolion I iiian arall o'r wlad, a dyna'r achos pa lifim yr oeddent yn ymiafaeli*) a'u ?Uydd yn He èyt1m i wynebu eu ge- h niM) fel nn blaid ond gan em-)jod yn fradyr, a than | yr urt lh wodraetli,vgobeithto. y ge?i-?yv.edyd b?Uat-b, Ni chynfiifeniut Ephrmm micy im th Jf?t?, ac ni eAM/??Yt J?a «? ?7!<x??. Y mae pcb Cy)nt0 a enlii?o ei ?d- w?dwyr/ ?y?a? pa ?on?t byufiag O'r ? y b?ddo?t yn trigo ynddo, yn ?y?ctybjyiit'yd aollYl1go el)Oeryn ,i svi'tliio^ar ei wii^oedd ei huu/fyrVniae'r gwarad^vydd yn {X'i'fhyji .yn aifos iavvuiddo. Oud fe ?dywed?yssat- fvdd/erjMtdyw a^MT ?Ha?M bywydaudyn?n hy- ttod ym niys&y Cyniru, yn ir i'w ea$chn iawer o sssy j eliaH?deretys?ryd, na ?wrfso?rwydd ei ga?iad at,ei evdwladwvr, efto ei fod yn?r ?vybodus a dy?cdtg. ) Fe elHr baVnu e):?der ei wybodact!),p? et*- (hwed\d na chUwodd efe cnoed sou fod y Gyninv.yn gwis?o'r K<?'"?' y <Iy?? qmtaf:o Fawrth, nes t? gweled yn?neutixn'fct? yH.Mundain, Fa bqtb? a 'd4"" yr ysK??nny? hwn?ttoed o watth.S/M?- .?«r? Ymac'r awdwr hynod tnvnw? yn an!?,r y Frea- hines Eii?bcth, v.n, Cyiiiro a elAvi(I yca(lp(,n Llewelyu yn <idd«ino eLhuna'rgenhmen, a ?an yr ?edd un o'r ostwKtaid• yn Cl wat?or, y? gorchymmy-n iddo fwytta'r genliinen, "a plvanyroedd yn ocdí g",ucl1: J thiu f?iv, y mae'i> cadpen yn gofyn nMoa efc,t'Od yn dda i gael rhywbeib i'w ?n'htsu, sm?oddi j'dOi "ýd\ o?e.imdian, ynu y niae'r gwr .yn ei byvyta yn- i-ii4 y? iiiae'i- gti,,i, 3-11 ei bi,i-YA.;lt ),.ji 'Wancg 0?-h?dra??dah?" c!?'i-cadpfn, "'N?.d?M) vn fawr ;(h\\t,syt-?b?-4tan, y "'ac'n bur feius 'r awrhon, pnrion bethau ydyw hi." 0 am ?adpeMHe. wehn o'r fatb i gcy nodio ychydig ar y rhai '?dd -n Hnnldo iaith, A(- yn dtfenw trigolion ciH;gwi?. \r wyf vn Cal-ii ty ligw ',I(, a lill liiaitli, am coined!ii'm boll galon, a bydded iddynt ymddwyn felly, mewn moesol- deb, r yttimdeb, wbi wydd, divyydrwydd, a doethineh, fel y byddQgan bawb wii" achos i'w cam, ac os ydych ehwilhau yn cbwcnnycb eu llwyddiant a'u lies cyffredin, CobeithibJyvlKwMwck-icliwye mewn gqagl "'< ivewyddleiiragm^ki'i^ylwiadaujiy n, ^n fy sjf hyfr:%H' wasiad-. Svr. ? ifc?i a'ch t?fudd wst&ana?hv. Uan?c<}T.?)fw?. 24. E. I -14 ENGEYNION I'R GEKHINBN. 1 i Gjfrjftm a glpyrijd yin mhen Fraw yerodd estron-gvyn, I Oowi a'i Wyr gadaw'-v n, ¡ 1 Y glod syddtrwy'n gwlad a'i swo. I fil-fyrdd j^Yyn £ \vyrdd a ^\yy;nn,i %dyr Oed hyfryd blatdiigvn, Roddii^tto'n sj^/yddyn, -• » ■ v' O gariadr^wir rad yw byn.. TJndeb cyttiindeb cu,i Iiil Gomrtff A lmelboyw viw Gymiu, A nedd fo'n cyfanneddu, (Duvvviy' hyn'oll) drwy ein llife

SYR, ClI..f. 10, 1814. Ai nid mewn gcirfau cv^e?5'b i'r rhai'n y cyflwynais attoeh fy liythvv er's dyd(iÍall" 'l'tlese obt¡cryáÙQns,¡re submitted to your private perusal by a friend and a well- wisher to the undertaking ?" Fy mwriaclocrJd,:<via jehveh, danfon ichwi yr-ycliydig a fedrwn o gynnarthv try me wn tiordd d'fcel U$hyfiimum)l+. o»-dro• ;i di o ond, ocii o'i inodd, chwi a'm wthíasoch i't"m"tCS o'm anfotid N ii anmharod, irnb arf i'm Haw, irwy gyhoeddi^yvv ddarn (niwyaf. hyfriw i'ch tyb) o'r hyn a ynul<Ii«icaais Pch. dwylaw; a gwaeth n^rcwiil, yr ytl.ycli YIlfy holi Sun yrhvn ujs gwji oddiwrtlio. K.i -son.feiis i. ^thych am v gair 3iui-chwr} na 'chwaitb fod y t-ail- 41-ilulyd .41 yn <imdd«s. Wi th hyn mae yfi debyg fod fy llythyr, wedi jnyned ar gojl ^-dyma i chwi ail ysgr«f o gyjrm* bQn^, :ynghyd ';a,gyehydig.syh'iadan ychwanegol- « eich hynawsedS, caniattewchjiijiwn, a'r.bjn agànlyn yin- ddangQs, yn eu p^iodtjHiWstsHun, ymff Stfren newydd}J ev fy Amdtf'Jfy'n.. AT' GYIIOEDBWR SEREN GOME- t I ■ v CvMbo i)ii.- tmvw,—VVele y Seren *ycui dyrcbafir^goiwweh oevion fannaù' yr Eryri, gan suiol wynebu a? y Monwysion a braided y mae hil 'Vi>11en. DdÙ'wyddon ?n cymmeryd hMMtMen ?u au?anttt-wy, vr 'Mruos anaf, er pan ymddangosodd, gan_ taint eu, bawvdd i svUn ar y?ethanmewyddton a rhyfcd a' Mddh trwv rinwedd ei gohwni: eynnyddii a wnqo ei Hew\TCh owythnos b.wy gilydd; a boed i ch?H).iu ddeyby?<iawn"dat am eich mawr hoen &'ch Uafur. Os ^niddGngy^.fod yr ychydig Sylwiadau canlye»l yn dC l twn!; o'ch'ystyr?eth,.g€ll?dt ddis? yl clyw6d yn ach- lysurotoditi?rtheichcyfam, Ion. 8, 1814..  64 dtdwr, Ardttlytld, Ardeli/ud arcjuis.) At nui 1 gwelt Marciiudd, Marchwas, pi. Mafchwys,Marchweis? •Marclwdd <Welkigton (Marquis of Wellington). Y Meltir Cfclticam Vojcabulum esse, quo prasfectuss Equitiuu, sig- lUficatur, vel prrpsul linyitaneus. Ale. & V, Cel. Qddi .yma y-tarddodd v gair jVlavqui&, Iiviuyvr fy aawldlffyn-. Y gair March sydd yii tarddu, -alfcin o wreiddyn Celtic.. Maw.r-ueh, Peniiaf, (Stii)i-eiiie or Chief) Dyma'r enw,8t»roddir mewn fii»rdd gyiftelyl^ iaethol a bertthygiol^J'r j^nnarf a r.ai uaLF^o^cat o. 1 s- ^rybliaid eiu gMlad? a'r niwyargwusaiiacthgar a bllddiol i ddynion: M'yd vn y1 "n dull cySetybiaeth&ro )JÐåd- rodd y, p_ciiii;etli y pysgc yuF?-hnch. G?r ueu h?w at-wr?dd y?yw, beb ryw lei^wai.dd ?<to. Stper ydywrna?raiiersymedin ya 'nh?t Y ?ryt?n ?o?d lhoddi ??a-enwau ar Jdymo?yn ot ygyehd. J?Ewyddmd eu banian. Yr enog Ly w arch, mae Hi l deby,<!o? a gafodd??nw at??w? y" et mueug?d, yn liys Arthur frenhih; | Cytljàrdt a Muixh, (Itonwan yn a phybyrwch) meibjon Meirdliawn Tywyso Cumbria, yn y Gogledd, Ocddynt> wyrr enwog yn ainddmyii lhyddid j en gwlad yneroyu yr estrpn genet tvta cllanel y bum* med ganrif. 4 l»cnciwdawd, ?rc/tM?n?b Cvn?n abEI?-???nciwd?'d, dan R<.d? Mawr, t?wyso? Cy!?'rn ?l t?chanot Y nnwfed gaunt; yr ydoedd ?.11 wr ciodta?r yn y cyn'?' hc y- mas, o herwvdd bynny yf anihydeddodd ei_ | cf. uX ?m jlurcltiidd (Arg^vydd. rpii Ben- t .}. "A.h :1 d' ben af-'nn■% b^ntheg llwytb (AVynedd ete a yihkuklodd yn wrot ypi crM n gelynion ei wlad dros agos i ttdengain mlynedd; o ideutu y fl. 874, ti«f;«i Dywysog a'i frawd Gwrii:tij it llawer o Bendefigion fewynedd, -a. «yrtliiasant iilevfll brwydr wacdlyd yn erbyn y Saeson ar y Cefn-du yn lVIo: yr oedd ef yn deilliaw o Gadrocl, Arglwydd Calchfynydd, ac y mae llawer ù'i hiliogaeth, gwvr qn- rliydeddus, yn byw yn Ardal Uwelidulas y to heddyw, Beth meddwchr Ai gaii- gwael ac lsd,yw Marchnudr yn dodi portlimon neu ddofwr ceffylau (.jockey) yrn bytrafch na gwr urddasol ? Nid wyfyn tybied.—March. a gytieithiv yn llythyrennol Sllpne Lord, or Chief Ruler.S id adwaen i ond ««■ gair yu yVrytboneg (llew) mor gynn^ysfawr, urddasol, ac ai-wravvlali, gair lnvn.— Ni'm dawr i-,betit a ddywed y rhiin fwyaf o Awduron (ieir-]yfiaii; y macnt yn rhy fynych yn gadael petliau fel y maent yn ew, cael, heb chwilio tie inmawr i mewn iddynt, na'u hiawn ystyned, ac ymaeiÜ yn cy feli.aini yn ddigon ami, dyfc at g-wyr, fel rimiau. Gwi#ym OxsaBi oedd y eyntaf a iJorrodd -trtry y Hen dy w^ll Ifini ei lafufdus* a'i odidawg Waith bydtl diolclms. goffa, giin y Cynmm hvd na byddont yn gejiedl mwy. Llawer o wyr anrhydcddus yn mlilith y R.'mfdniaiiJ _gynt a gyfemvitSfMarcus, (Marclnvas) •, ac fe a'i harferir -ii,y Ffranceg i dtiypo^i Urddas, S&rquis yn yr fAl- piyaaeg 4e arferir y gair Marghsckalck, (Equoruiu yel Equitum Mmister), 'Mareschal, PBhllywydd. Pa air yn -ein hiftiUi gymmwysach na ijfarckudil i wyddo NiaNvrwriaetlia< Ui-(Idas -y Gwron anrliydeddus IVelington]. Nidnia i, chwi a welwch, ^nad ydyw t7 gair Ardalydd yn adúæ;, ddywedyd. bodeiiiddamchi Mae'n delivg na yj'ddai^in hynafiaid fuwr, am ben- naethiaid gorwlad datyr enwArdah ddion, cy»;dytldiau I Gwilym Oresgynwr, a'i,fab Gwilyni GopJi,pan ddcryw i Iesty), a Einiawn, trwyvfradwriactli a direidi, agor adwy i oIlWirg ime,Ti'estroniaid gormesol,fel llifeiriant, i orchutlclio brasdir Mova;anw g:! nid eu*„ o IJ^rch ac Vtddas ydoeddiviighohvg Brodoridtegich gwlad, yr oes- oedS a fit? Ciy Web; gwynMi ><5nsnMyti, Trahaiarn Mawrjv.ac ereili enw»g Feirdd Morganwg am resyulls gyflwr e« gwlad drwy gaswaithijorwerth .Goe^liir, n'i greuion Awlalwyr, l Rhowdlc.;hwarae. te,r dim i'r Cyfryw sylweddawd eiriau m derfynant yn y rhif liosawg^n (,e(iti, iliegis tii, oedd, nieroedd, fyc. na ciiWtog.wch md honynt; adferwiSh -y r iawn brgraph, neu mae'n rhaid deol drOs fyth i fro sMigbttf-y cyfan p waith ylieirdd a'r dj^geiiigion CI\W¡,>g acsafasant rfynu'n wroliQ blaid yr lien iaiik o oes i oes. Y niitc yn fy ineddiant licii ysg) ifen-law at- femrwn, (rttan o honi yn y iaith Gynmraeg), a 'scrifenwyd yn aifaser OvvaiftGwynedd, Tyv v^og Abeif}ravx,-pan ocdd Gwalehmai ab MeiiyV. 0 Fon yn ei tlodau. Nid ydvw v Llytliyj,.eg -N,jio yn gwalianiaetliu ond ychydtgoddiwrtli vr htfji a I'l N ysgry- thur-i, a'ii cydroeswyr dysgedig, ac a ai'fertyd yn ddioçd hyd y to pTesennol. Dvvna i chwi gvfehia ynjiniawnat y nod achos aiH'gvlcbiaith, (allan ft-waitb O. C. YIUHher-1 fedd-dir Ainerig) :—" Wedi ga iiiel y myhyddootki gwynnion, efe. a ddaethi fro chaHgahynyd, a fawr ftyin or .t,dehau iddi, a glynnoedd yn ei chanol." I)ynialr ddiwvg, efe alia*, vn eich ^jlythy^eg Wedi gadael v mynyddodd,gwynion^?tsfe a ddaeth i fpg^ang a h* vfr\d, a rhos lavVr ferin o'r tll deau iddi, a ani dano. I Nid ?i?Hacrufod y gclyn yncael ei ddif?ti,i?v". ?nc! ei rwystro yn ei amean, mwy dywedyd fod yf j y<«? yntj^wm wrth angwawgu- Ysty?.<;h yy.??n ddlbreb, Gwollwell pob ffynnedig." N:d em hantcan pedd cy?t0?.an?dd!on!-?dd gwr o ddoniauac hvH?sedd Ccredi^-isWftb'w-neu^wir ychydf? ca,n-s sylwadau ar^i lythvr synwyrlawn evntaf ef atom, cany s yweli gen?i gal Cohebwv, yn enwedig o'l ta&?f, yn [ gvfaill ao< yii hytYorddwr yn hytiaeh nag yn witiiwyn-1 e?wr-?pan wIsom nad o?dd rhai 6'r geiriau a arferir genym yn d?ig6ii cymmcradw? ?-P ido ac nad oedd jJ genym un ?oidd i 14i?o,?itiatt iddo am ddefn- yddio y evfryw eiriau va??ach na'r rhai a ?ynny?wyd dd. cf i'n hystynaeth (0 lici-*?d(I ??ddom etto, pwy y?y?) bama.om mat ?wetl ?? greilii y iyiy,i),sai,, ?S. j <;omcrafaclyrtddo yn rhyw gongl) rbag,y bijasai yn tybied n? wnaelltom syl? dylad^y ar ei ymsdroddion; ac wrth am??u em medd<?a? yn y modd hyn, unoml ofahts i'w trosgiwyddii yn y fatb .f?!d feI nad oed?bosibt i nb w?bQd at bwy yr oeddym yn c-?ch-io, ond efe ei iViui, a'r?bai a hytforddid ?ahddo; san hy fe welirmai vn anfwriaciol v galwasoii) ef i'r maes. Nyni ychwanegodd y gair Marclyrr at y,geiriau oeUd 1 yn liythyr eyntaf Ceredig, nid i arv.yddo eiroil efe g.wm defnyddio'r evfryw air, ond am ein bod yn tybied eifod ,-yn agos, os nid yn hoIloJ o'r un ys'tyr a Marchir.'e. Yr ydyifii yn {tnmiau<tarddiad y jgair march, o nid ydym yii-ddigon sici- fotl:lIlÜrn a t''f'14csc!¡,tÛ ynyr icithoedd y perthynaiit iddynt yri^arwyddo Marchtvw, fe-r eu bod vn dynodi'SW^dJ^^iuhfl).^d yn hytijich, iiifti'r CNi Yti-aeg CfOyW 0 Kotfynt yw. £ rdalt/dd, Boe^iyn lei v bo. eas nad ydym yn mcddwl dadlu'r ptvnc, yr ydym ill hydcrus y cyiritir m, gan vToretiig ei hUll ac ei-eill, yn dra dedwydd yn ein dëfsiad o'r gair ArjlqlyM, yr bwn nad oes berygl i rai ei ddeall niewn ystyr mor waela phorthmjjn neu eeffVlan," tia y mae ereili yn ciiidchongli 1' Arglwydil Gj>rftchaf,w/-S«^»ie Lord■.) Ar ddeisyfryd Ceredig.ac amryw erc^H o'li-gohcbwyr tJealVus, bddtftrau; y rhafi fyddas-;>n bteger genym, yr vdynt wedi god e yn nherfyniad y «eiria-u lliosog ag y pertliynai iddynt KYnt, yn oi ein badaewfel; ond feodd- efir i ni fynegu, nad,'dym yn gweled grym yn y«rheswm ti arferir gan amryw o'n goliebvvyr dros Iiyn, set em bod ynaUtldio gwaih y licivdii i fio angof \v i th ci dool ,u r cyfryw eiriaii,; canys ni's'gallwn cdrych ar bi-, vii rlieol i lyuiyrenu rhy dd-iaith; pe amgen byddai yn rhaid i ni ysgrifenu tragyiryddol+ anfcidrol, fyc.Jrrtgyu-ydd.- yn lie i dwy neu dair o lythyreuau, gwheuthur tywyllwch yn dywyliv^yac me*^igair byr,,ysgrifenu yn a gs PO b gair, N-11 yr jaitlvmeyKn njodd na ddylai fod.; Qydaphob dyl- fedus, barcli i'n caredig Geredig ac efefil, yr ydjmi yn hytrach yn drwg dybied maijrtyiyn.gornioua a^«y oeiruu yw.'r achos..amryvviaeth breseiiiiol yn y dull o.jsgri- fonjL Cypiraeg: y niae yr hynsyddganmJadwy mewn bai-od %-i-th ys,ifenii, yn jriioddefadwy lttewn vliydd-j ieithydd. Dywenydd fyddai genymglywedytifynycl, iodcuwrth Ceredig, ac o bydd ef cyn fwyned a danfon atom 1 v tli- i yrau cyfrinachol r)K?Uaw? y! ?dym ym ymrwymo peidio. j trospddumHwn.cy?etybfodd-ondtty))?, j V I" Iivri a o-vfrifir vn wrthun iran v rhan amlaf o'n II Gohfibtvyr. ■ 7 • CYM,OEnDVVp.

AF GFimEDDWR SE$EN GdMMR*, gVR,—Mae7tyn gwa^anaethu tairswyddarbennigyn v Gymraeg, yn 1. Gwreiddiadu, yn Si. Cyfnewid C, 1, T, vn igyfymlyn ag rig, ,tn, ai,, n, megis pobl, f'y mhobl, tad, jynhad )ac It yn ntnc'i?!tadau ?einatt. i Mae yn gwreiddiadu yn'm!mb rhan o'r iHfh Gym- rae? ond baunod. M?wn enw cadarn, priodoj a < hytN., rediiiol, megys, IFoietfyhietyg, haf, Iman, §c..Mewn curvy gwan, megys, hir, hat'dd, c. JHewn lUJagenw, megys, hllJn, hon, ill. Mewn Berf, megys, han, helyf, yc. Mewn Rltagferf tieu Orair, megys, heddyw, hytrach, Mewti GVsSylitiajd, megys, hefyd, -fiericydd., Ifc. Mewn Arddod- iad., megys, he^hwni, iyt. Me^vn Cyfryugiad, megys, hui! ho! hys ■ Arferir h ),A Yihrei!,riiad#tl Mwyil,(ni(I M wynb)f a MaVw, (nid Marwh, fd y tybiai Tudur ei bod yn gyfY)ll),y" á'l' gwniddair, fel nad ellir ei tliynu yinatth >u nbreigliadau ereili y: geiriau). Dyaed Tu- -,I litiu, vw dur, mai Mtryn a Marw, yw'r g\yi'eiddeiriau, a,him. yw en tregliadati, weitliial pryd arall, aidd; a phryd ar- all, eiddiacli, ac ^iddiaf, &c. Byalled hefyd, nrai Enw gwan, gwastadra^id yw Mwytt, a bod y treigUad Imii yn i ei tl'lI,I:POYU Few aiiiiiiert I a'r aiclll yn ei droi yn Enw gwan cyffelybol; a'r ae/i yn ei droi yn Enw gwan t cnnolvadd a'r o/yn tvoi nen newid yr Enw gwan gwas- i tadradd, i'r radd uchaf; sefj Mwjtrinuu, BFERF; Mnyn,- i mid, Einv gwan cyffelybol;. Mivynach, EnNi, gwan canol- 9 IVan C3 ffel.-1 ,1)01; radd; MicjihuJ Enw gwan uelielradd. Mtrynhai, Enw cadiiri). Mae grym /I nc-ii ryw, nod vrtkll a anyyddo yr j unrfoyw iyife-, yn anWpcoro! botl mcwfr^&r-i iad genystii, gwell yw h na nod DLA,V(Itl rliag dyrv^vch.i Os y Rhufeiniaid* a ddaeth a'r hVII 1aith, pa enw oedd (raii ein hyra&aid ar N, coi-pli tanllyd, a en wir heddyw, ,]I'uan neu Halll! ac ar amser ei belyd.a^i gwresocaf, a elwir genym ni, 114.1 Ni dd vvwedaf ddim am y llythy rennan dyblyg, yn rlm- got lui'u 'Dvd yn atiliepcorol nn wn geiriau cytansawdd. Gan ddarftsd i ])p,dpr dramyndlU y geiriau sifUn, xyhci, yn ei hiwlraith^yddai fuddiol, er oleno'r wlad, iddo egliirfiau ei feddyyl ynddynfrj o liei-.yydd nieddyiid gynt, wrth y pir syllu; gasglu -ac \Vl¡¡t» y gair. s liv,, svlwedd- ( Gaswallon Lawhir, liy d ym M%ilir Mon. G. O. Gesfflwch a fe<f«lylir yma. Hefvd,<gwersyllu, Ma^Tiidnr yn etfeiiarfer me.gts He y geiriau, craffit} edryeh, dnmio; yT hyn sytld dijull Ihuyer newyd aeh nag # yn y Gymrasg.* j Wyf eich ewyllysiwr <4%,a charwr llwyddiiuit Screjj Gomer, ei chylioeddwyr, ei goheb^x a'i Ilewyr on;, ac, yn bendifaddeu, Idris a Morgan, Glann Ogwen, Chwef. 16, G. Rhaid i-ni adgofio cin GpliebMgyr unwaitli^tto, ^sai yn lie dywedyd I tiad oedd It vn_yr heh egwyddor, Gj|ti- rapg, dylasai fod, cucl ei harfefi- tiol) I amser gan yr hen Frutaniaid y:n y 'tiiodd^ydefuyddir.^i yn bresennol.1

Y BOURBONS. Gith foi llnM'Qf son am y teulu«JiwnxyH .ddiyVedtbir, diclion-yr h&nes for gaulyn(|i am yr aelodau o honayy ^g, sydd, yn awr yii fod yn dtlerbyniol gan ein dar- llenwv r:— Lovis XVIII. Sydd frawd i'r dnpuldeu' annedwydtL Louis XVI, yrJln a ddienyddi^yd ar aiyser y cFlwyl-, drocid^Crevolution) Ffrengig. Efe briododd-si Tiiywys- oges e Savoy, ond ni b»i^lenty>i fddynt c.rioed. YyCount D'Artois yw .br^yci) ienang^ LoRis.,XYIII. yr hyvn a elwir. yn gytfreili# wi th yr enw "loiisieur. t Y I)i gyw mab Colpit D'Artpis,. nai 'l\'IonsiciÍ}:ffè. bríod01<1 Y I' nnig b'ijntyn a adawyd. yn iyw i Louis XVI. Nid oes plant iddynt. Y rhai uchod yw]jr junig aelodau ag sydd yn "fyw o'r Capets o oclir Bourbon; da/f^i am gangen. Cpnde, pan lofi uddiwyd y,-I>ng D'Engheip gaii Cauliiic- oki11 i-t 1 un o'r gwyr peitaf yn lly$Bonaparts; yn,, bresennol.Y dryd- j. ydd gaenr',<Ù otnf?yw hono 'a. nc?r O'??s; gadaw- odd y Viiweddat-Ddug OjJeans .btunp oMant,?ei y j cm?n,   DugOrteans.yr?cnaf; ar ol gw?sanapthn dan P'\ !k.. yn FI" c a orfu ffoi am nodd? ^'Canada; 'I" y hu efe yn dysgu'r Ffrangaeg i'i bob!: w?di. hy? ct a l ddyt-hw?odd i Ewrop dywedir ei fod yn wr synwy?L Due- Berri. YWj' ma"& arall i'r Orleans ag sydd- yn fyw; bufarw'r mab ieiiaiig«~i'yn Malta. Plant o oi;ddtMeh, sef y glodfawr Madam de- G*?nlis, oedd^lwy fewU Dug Orleans; pnododd mi o honynt, •Adelaide,^ Pliendefig Ffrengig; a'r Hall, Pamela^edd gwraig yr aifncdwytkl-Edwaj d Fitzgemld. •. Yn eisfrd^lfod y Cortes (senedd) yn Madric^.Chwef. Sydd,-b>i'r Dirprwywr (deputy) dros Seville, yr hwn a elwir Reyna, mor haerllyg "a dywedyd, pyn anwyd Ffwdin»?id VII. ganwyd gydag ef yr liawt i lywod- raetfm iioll Spain, yn 01 ei ejvyllyt ei hun, ac yn ganlYliol pan ddychwelo efe i §^pii»., byAl(l,y ffurf n§wydd 0 ly- Vv«?draetl< i gael ci dirymu, a'i diioffj." Ki^drai'r-b^bl, oesM ar y JlKkglll (gallery) wala;rdtl eu digllonedd yn ngWyneb y dmtfa hwn yn erbyn Mawrhydi'r gyfraitli, afe ar un funud ;eyfododd amryw o aelodau'r Senedd 1 oddiar eu heiste^li-leoedd, gan ^.efain am jgospi'r tros- eddwr. Gyrwyd y dyvvededig Reyna ^oJs- gYllldlhas yn ddwed, a threfiwyd gwyr awduredig i ystyried y mùpd y dylid ymddwyn tuag ato. Ymddengys fod yr ymddygiad Cortes wtjdi rlioddi dyt-nod farwol i ormes-deyrn yn Spain; a body ffurf Iyw,dráèt) WCtl'i'sc.fydin dos fytli, lieli dywallt gwacd. Gwnaetb Offeiriad, (y^^ipsrn'a.dwfnasia i brrgetlm 0, flaen y Barnwr a'r Cy^iglioriaid <ir amser eisteddfod Llys-barn vn Shrewsbury) duefnydd mawr o'r Lladin. ""£>11.1 t'f.n. 1:11. yn etbiegeth, ar yr amsci air ueu« ^nuu yu ra.um I r.?M?)'? '?ty?<?t heM;wmigan w?th d?yfod aHan 0:" e?twys, et han?ddtonr?ydd mc?n modd tm diglla^in, ? Ont buasai'r Barnwr Cymreig hwn, ni chavysem :gym- maint o Gyiweig yn y bregetli heddyw." MarK-o??A ?MS'MMUP?.—Py?Wyddodd dam?n ath- nstdydd Gwenef?thnosr'd!weddat'yngl'??cei!? ogod, rc-??!? S? Gdes, Llundain. Tr^r ?dd?dy? y?b?toHosod y cciHog'( ynghyd,eisteddodd?n l\fr:'1 ?horpc gwr cyfrifo? p'rw?? ? gy?er y,gadf yo mhen dwy fwnjj'tl wedi iddo gynnyg d? deg &uinea ar gei?god Hutjgton y erbyn rhai Cambridge, efe a syrthiodd i'r ddaear,.}^ tarwi ayiwyu yn gog- wydt10 ci bq",Y'1)11C\1, ac.yn _YIddangos megis PHna buasai yn ddigon iaeh. a wpaeti}. fajtli o uehenaid, ac mewn niunudyn newidiodd ei liw, ac efe a drengodd, Ceiswyd cymmortli meddygol yn ddioed, ond yr oedd gwreichionen bywyd wedi ffoi, ac ofer f-iV yn: Jjech i'w galw yn ol! Symudwyd ei govtf i dafarndy yn y gym- mydogaeth, lie y cadwyd ymofyniad Ynad-lhifruddiafh j, 11no. A pbcth sydd ritor bynotf ag yw yn wirionedd, c/y addvwedpdd yng^lch hanner,.?awr .cyu ei. farwolaejfc Dywetlais y waith ddi,waidaf y bu'm yma, fy modyn gob(»tbio cael mW os fytti y., (le iion dycWynilyd, i g;ael gwys, o chwarac%greulo», anweddus i neb a garanj ddj nobaetli, ap%, ae ic r-isti-nogrwydilo, i sefyil-ger • ron Urawdle Duw digllon wrth bob peeliod-a chre^londeb! I Ni fynai Arcsøb Paris i Brydydd I gapl ei gladdu mewn tir cyssg^i'edig, cr fpd y bre.nin yn ewyilysio i byny fod: o'r inwedd gpfynoiUjfy Brenln iddo, pa J()r dlhVn y mae. y tir saafaidd yn cyr- hacdd?" Yngbylcb Ayyth, troedfedd?" ebe'r Esgob:, ar, livii y gorcliymmynodd v Brenin i|r. ^etld gael ei <^ri yi\ ddcnddcg troedfedd o ddyfnd" tl y bydduji bjsdair j troedfedd ynis. na'r tjr cysse^edig. ""J j At?!?t.?''d!??'?!ar T)r.  i"aiiglirVdinwyr ??t'istiant) yninhoJ»-^y»»«kithUs, <(: ar bob amgylciii id, heb v tawedogrwydd ("r?-'?t-f? He;nt'?' Canys er ei fod ar achosion cyffrcdin yn (Hlh?3 pard "¡ mawr i wyr urddasol, cud ycyf'ryw oe?dci bH'<-? i wirionedd a rhinwedd, fel nad oedd fyth yn rhoddi lie i ystyfiaetliau gwaelacb. Yr^ oedd id yn siarad ag cf un pry,dnawn amryw vVrsynwytliiwnag oedd wf,(Ii a c4anniglodd rhyw mi yi y gyfekiaeh ef. "X a tiJcd t ni fyth (eb efe) ganmol '.iqniau, a ;gamarferwyd gyin- inaint, syr; yr ydym yn jjyflpgi eiii geneviau vvrth. ga% mol y fath anghretlinwyr." .,f¡ Chwi ganiafewcli o lei f, (ebe un o'r gyfeillacii) fod "ganddo (avver o oleuni," 1 "Cantataf?yr, (ebe Johnson) iod?gauddp?ddiguH ?'i {. gymliwys i^w pleuo ef i I gyllillw3.s iz-.v Olell' ef i '9

| TAFLEN RHtFYDblAETH. r 1 Haws i ni ddyscu Rbiietugaech darlienwyr aij^ivsv-i [ cedig ni gosod y rhifedi mew^eirjau 1-it at yii baraifs. Ychydig sylw Daflen ganlynol a w v y inwy^f anghyftirwydd yn hyWysc mewn rhif-rrodau. y ]it V* Yr ydym yn ei.. fod ein holl 1 (Warjienwyr yn gwybod beth ftflvna dau .rif-nod, sef mai v deg yw 10, ae un ar ddeg. yw 11-, a ugain yw 20, a-c mai„un 'ar hugain yw-.yi, &c. NT raid. j-. iiifhnit-wedi'n end cofio m^i fantodd y mae'r trydydd I. rfci^-iiod tli a'r llavv aswy yn ^i arw-yddo, ac yuagallant ddywedyd tri j ¡ a. f* ont yn li,w tld: fel liyii) j p >1 -101 Cant ac un t oi,i tin ai-tl(lcg; canys tfid yw 0 o ifaen fluF-ftod vn -f*yvTiytli%'r swmr,* ond yh unig gyru y nod -nesii- 4ydd, lie o'irtu. jtswy yrdiAyn yn wav^tad vw He'y milodd fel Ifjfp,, -4I j,j. 10 Un fil, cani a deg cant ijc.ugain • 1 S,1.QS .air mtf, cant a tbri, Tanfyddo.5 neji-6 o rif-noda«, y inae ^nmfer ag a fyddo dros dii-lie o'i Haw thJe". yn arv. Siddo iwifodd,: .f6lhyll., J S'?,00? ?n?dp? ar ?tugam !n!t .1 KO,OOOU?!imH? j Si>0,0<H> Tri chant ac^igaiu;mil • 1 .502,000 T»a chant a dwy fil. I 400,000 PcdwarcantmiL • I Pum cant ac ngain mil, tripliant a detidd^<» 631,132 Uixve, iiii -,ii- iii- cant a deu¡Jdeg ar !HIaill Pgq fyddo miivy na ehwcch o rif-nodau, y m* ae'r seith- fedy&e. ynfilhvtiau; fel hyn, — f,000,000 Saith miliwn 70,000,000 ])eg. a ttiri-,g*ltq liiilr,,n 17,0,000,000 Cant a deg a tju'iigam vnili wij, ,t Saith cant miliwn, iri chant ac uii nii], a: wyth cant. 18^9-11,236 Cant a phedwar ugain^a chwcch Tnifiwtt, < iuhv <,>aBt,c un a deugain o filodd,. dati f cantae un ar bymthegar iiugain.

MARCH^ADOEBD. C/ l?? Y* oedd amlder o }Ven.th Lioegr yn y fafihnd y bove yma, ,yi\hwn a wefdmyd o ids. i-3s^ y dirutarh na dydd Llun dnveddaf. Vt. ,s* -?irag|s. yn ddrutach. Yr(oedd yma gryn belaetkrwydtl • o ffa o'r dtiau fatb, y rhai,a ostyngasaiit 'ynghyi'ch Is. y grynog, Pys at fepvi^ni Vr un b)is a'r wytiisos ddiu^ eddaf; -Pys llwvdu» yn In tra< yn nnd ychydig Gtuch yma o'r newydd, g\*<rrthwyd y v goreu yn ebrwydd-f am. yiigliylch Is. y rll fÚ'v I nag wvthnos i heddyw. Y mae I-Ja'dau Ri-eifiion Coclik^js  y wand, tra n,iae'r rhai wvnjor.J t"I:,1 yn?drych tuag y ware d .tm i ae'j -.0 te- yik>' cadw eu prisoed<J. YeliN (iilgs),d(t • mbrisoedd Hadau jLlin ac Erlhi gwylltion, ,?'i Prteodd derbuiHtdicv vr 1% v'Qrwog*. ,?"Pith c?d) SSs i 7? (iwenitii gtvyn 6.ts i 80s •Rliyg r 36s i 4?s liaidd ??-??-?'.i-)t;, Bragrgwel.w ( Pale) 66s i 73s^ Ut: 25S i s Pohmds 2,? i vs Fia celVvlau ucw, 3< i 42=, 5< I .((<;n?at?yjau-?s=?()? I J'r<l(.rt1HIlI'¡¡( Id Ot' 4 0s i lion colotneiiod, 41' ¡50s j f^ys 'at ferwi 64s. i N< ?ysH\vydion ? i 5? Piia vufufUtl yr Ydi/n Nghymruy Grgnvf ( Eight 'Winches-] 1: 1 b.jtlfIlS/¡dli). Gwen. Rhyg. Haidd' ] C?irch s. d. s. d. s. d. s.' d. St?ydd Fn?anwg -80 8 0 0 41 5. 22 K > 6¡Íer,fyrdjin., 28 6, 0 ot, J'J ',81 18 10/ .———J?".tK' H ■ £ 0 0 40 0 IS (>, Abcrtcifi 81 0 0 0. 37 0 18 0 -?——?Frcd?in:o? &1 6 54 4 11 7' 2! 0. J, I ——?-r?Y?d 82 3 &\Q 42 ? 27 9, '—- FYllwy *„ 82 2-U ? 0 4? 7 S?9' D'rofaidwyn 72 5 0.,°1' 43 l "? 5; I Men-io! 93 4 I 0" 0 48 0 32 4 t — Fflint ? 92 y O 0 49 2 o? ?)2 9, 1 49 ) 1 11 Ddiinhccl) 83 4 0 0 49 9 28 (> i-CaertJéllf'foll I 86 ? 0 0 I 45 41' 2a 0 j t-mt-' 00 0 01 43 0 ?.() I -_u Prfs ./Jt280 /Jtvijs. I retUiaMt?,- o.os n /us j a-ihiuii, (jO?tS? r A Y I a,-il Os f Cs." '?? PrU cjrfarfdrSiwgr Cheineu (Brawn), i I Y11 ol y CYfrifa wiiawd yr wythnos a dc!t\ nodd Chw. 23" J' yw= £ 4V17 y auito 1^2 pwys, ■ » Heblaw yr a dahvyd, neu sydd ¡'w tlialu ar ei { 11 i rs*. h phi aw v BTiw-f&yd, u Maen o S I (ig Maharen 7s bd i 810 bit I ?'?'?" 7s 'oo"'¡ Rs 4{l I I I ( |S ,yetiyn 7"j?i i 8s 4d 1 p,-i, yr. I CYDAU (BAGS). ?eni M 10s i 91 <?  Sussex- 61 6s i '8\ O E?x-9t()s:lU Os HVXNER SAcifAI! (POCKETS), Kenf 4 81 lOs. i.iar fc 5 Sussex -• 81' 8s i 101 10s Farnh;i,n.: HI 6s i 1ql,,1;; .? ?; l? -P I'is y (jwer !In ,¡;¡uulla!R: f g, MarcJinadWhitechapel 6 6 St., J anies 6 9" Clare 0 0 13 3 Cyfartalwch 6,^ 7|? Gvver y-dref y cfint 11 *1' 'I?' Gwprydrefycfmt 11? l)" —?- w!yn Rf?sia Ii? f) -i— gwyn Russia i r/), O ? llusjiii j(X) (> 1 ?fi.yddt<)?.?. ? "? A. '^r-rv ° V Graves 611 0; '??nda -r (! ('¡, "on da (1 ~Si I.> (')f' P#gs) ?. < "?. ?? ?;  —-?"? iS 0S Ml'lvn jt 1 IO Pr6 C,,InWyllti,?-I%lold tau   y -f';¡ V' !'?C?-yUau.-?;au..? ? ?????,??.. -Aw 16s Od y ddwsin. 1. _¡-n- --00 J U J ABERTAWF.: Avrgr^phwyd a Chyhoeddwyd|gan I). JtNMX, Heot-^Asi^iu, i'r hwri y.dy^midf i bob Hysbysia -th gaeleiidanfon, yn ddidraub I. D'rbynir Ifystysiadaii ac Enpmt, ga»;NEWTON S; CO*. (gynt TAXLOR i^N^frToy- ), fr;A!"VCA Mr. J. 33, Fleet-street k « iff. M. JONES. 5, NErrGAfF.-STREEo fI^javrpA in.. SWANSJEA: Printedjand Published!by. D. JENKIN,, post-paid, arc requested to be addressed* Orders and Copant,;wnicationsreceir4,41iy Messrs. NEWTON, and CO. (lateXavLPft and;NmvTOx), No. 5, Warwick j SQ ,int,,sT; ,3, F^zpr-. < ^tre.et; Sf Me. MJOfrj&S, S^Nefrp^js-srttBET, T.OÚR:. ¡" "j, I