Seren Gomer

barddoniaetii I AT gyhoeddwr SEREN GOMER. PoKX-r-Tr-PmoD, Rh(lg. 17,181: SVR, DA iawa genyfglywed eich bod yn myncd ynghyfl & rorchwyl mor arbenig a chyhoeddi SEREN Gomkr.— obeithiaf y gwneiff ei llewyrch oleuo rhyw ychydig ar idealldwriaeth yr hen Genedl Frutanaidd yn gyffredip. Byderaf fod y rhan fwyaf o hmynt, o un fryd, gyd a M. bolder, yn dysgwyl am godiad y Seren ac na yj iddynt o hyn allan fod mor benysgafn a dangos amv o barch ac anrhydedd i estroniaid, a'u hestron- laith, nag i'w hiaitb a'u ceriedl eu hunain! Rhvfedd pa byddai,mwy o werthfawrogi, a mwy 0 Aprliydeddu, Van genediv Cymry, ar eu hiaith nag sydd; p herwydd pa iaith ot-hyd sydd olenach, helaethach, neu gviiawn- ieb, nâ'r Gymreig-iaith ddilvrgr. Gobeitiiio daw'r hen geufedl i weled hyny, dan olcu a llewyrch eich Seren. Gail i chwi fod mor hynaws a chqreqig a rhoddi ychy- dig annogaeth yn eich Cyhoeddiad a'r S^ren. y byddai enych dderbyniad i Farddoniaeth Gymraeg yn eich tREN, wele ychydig o'ch blaeo, os teilwng o'r enw, a fyfvriwyd gan wahanol Brydvddion, ar destun li Seren Gomer," yn Eisteddfod Pont-y-Ty-Pridd, Tachwedd yr tOted, 1813. Hyn yn fyr oddiwrth eich nfydd Wpqnaethwr a'ch Ewyllysiwr-da, Gwij,ym Morganwg. AWDL, AR T yEDWAR JIESUK AR UUGAIN, .1 AH DESTLN SEREN GOMER.. 1. Unodl union. Sersw wjr gymhen, Goiller-seren lawn, o lewyrch llaw-er, Seren wir-fwyn o'i harfer, fth-wag llu, h i wn.t syuu'r sêr! 2. Unodl grwea. Seren (jleu-wen loywrwych, Gwiw-lun o droion a drych, Tyr'd Gymro wiw-dro, ac edrych—-o i hoi, IV riietd weddol wych. £ 3. Unodl gyrch. Lton wjwtMlda Hawn o addysg, Peliiairtbair ruwyniant i'll mysg, Yw?r Seren egiur-weu glau, A'i gftga*k hardd di-gymroysg. 4, Prast cyf)\eicidiog. Pair newydd beunydd i'r byd, Trwy rthau'r rhanau Ile rled, Liedtr a chludir ei chlod, Tyr ei henw trylo yw trwy'r wlad. 5 Prost ca 11,FJ?nod"R tereo Gomer why-ber wawr, Seren gein:wyc!i loyw-wycii Iwyr, Se»en heini'n tioLiVu llawr, Seren hy fore a hwyr. 6. Cywydd deu-air fyrien, Siriol Seren, Tro'n awr trwy'r nen. 7. C?!c?<f<f<M-a!r hirion. J ?o,h?ytia,tyreiddtatrwy, A rheda yn rhuadwy. I 8, Cywydd llosgymog. f rwy'n Cogiedd troa'n deg eglur, rdc.) is Dehe'J:fl, l"u.rnO{\' J yorchwydad. Xma?r?w g ?H??, ;orchy?y't ?'' eat irrydiar nentydd Idagoimct^ ( "d .'i mynwes&u, ) ? C'*e?'?'o'r?y?ayMnaphen. )Ier  yn 67?4rydJ. }?WMCf i 10. Cyhydedd nam 3ann, IM, riwdeg lawn-daith hed i VWidain, icii MBcbaerau hoyw-wveb a chy wrain, Goleiroarwydydd galw lu Brydaui O't Muth ocriiyd heddyw i'tli ddarijain. 11. Taddaid. SHriol daitb anian Seren ddoethineb, ^juaiwyd ârhwydde liawn o anriiydedd, 12. Gteapdodyri hir. (rwiw-dda Seren, gweddaidd a siriol, Gogoneddus gu, gain gynnyddol, Can arwyddo, gwynfyd ireiddiol, CiM i v-lan drwyadl, gyvehvu dy reol, Gwych oleyaifld, Iwysai d k§i )1,—yw lion, fiJrr ini foddion, gwir rhyftddol. i 113. Gwautdodyn byr. rlllA-ys, Seren by c-omer, Seren fw-yhraidd, Screa oleu-ber, 1 Serffi o fenditb dda fWYllder-hyd arch, j §eren lawu-barch, Seren wiw loyw-ber, 14. qyr a Tioddaid, 1 j Ser Sedd, rbwyddedd, er addysg—Cymrot OaJirddoV goreu-^idysg, tal*i" g emau. Hop di^ymmy^g, ) wcbied heddyw, ei chlod hyefdysg, I/lyw rhwng tyrfa, yn lie tertysz, i Jthtb dydd arweinydd i'r iawn-ddysg—hollol, Dedwyddol i'r diddysg, 15. Hir a Thoidaid. Dawn-wycha siriol, dyuachwi Seren, JJinag ffurf euraidd, dan y ifurfafen, Dyfn boff orcbivyl, diofn i'w phcrclirn, Daw'o aeres ebrwydd, dyner vs wybreii, DUgleir-wych lawn-wych drw), leii-dr.L loy-A.-fryd, Doed igaaol-fyd, dm yd deg elfeu. ld. Mypynt byr. DytMriawedd, swydd anrhydedd, s? en radol, Ðeuwch Gymru i'w mt-ddiatilita mewn uwdd uiioi. 17. llypynl hir. ;emfuddiol,ne,.v idiadol,ac wytbnosolovaith haneswyr, 3 iawi; drefniad, eglur dreigliad, batvddgar bwyliap Rhagorolwyr. 18. Cyhydedd fer. ? t?f!U?CF!-f?wr,S?t'pn?flfydd, y!w4r??n-w?)th, ill" deblydd, aAIod-w?ch, svndod ? tedydd? TMi, bcren Uafydd. 19. Gtfhydedd hir. i,i,a Bewyddion, ) lyoaws hannion, Iloyw-lpn helaeth, iwr a chysuron, ) ,ten rpuraf, S riwda fwyneiddiaf, > Mewn rhagluniactjh. B o'y rhai gianaf, ) 20. Clogyrnach. teen Gomer, lies i gymmaiut ials ar banes, 11 usern benaint, asern dra llesawl, irgwelir ei gwawl, jagorawl, hoyw geraint. 21. CYrch a chula. swrldea, Jawn haelwych, b'ta alwad, iaith loyw-wych, lidd bynod, wir dawn-wych, bar fwriad, ber fawr-wych, ydd d'antur, dan entrych, ftb d'adrodd, iawn-wertb d' edrych. na er Uwydd, ami a lies; j g gynoes, ddinag geinwych. 22. Gorcltt y Beirdd. tnVydd dwys-had, nswydd a l-had, > E«r-liw "wlcdd i ddvrwlad, }» Kfdawnwh-dattS, ? < Nod HnwH nid Haith, ? Wiw-deg redd, 1 Da iawn dy vraith, J 23. Cstdwyn fer, Gain-ftvyn glod-wych, gwynfyd gwledydd, Gw iw-lan gelfydd, goelfawr gwelwn, Gwycha gaiwad, guwcti a'i giiydd, GiA ir digerydd, trair da garwn. 24. t-.ifochr gyrch gadwynog. Trig y loyw-dcg, tra gwiliadol, Taiia'n wladol, ton eledig, Trciddia'n bovw-deg, traddoiiiadol, Tnvy'ib gu vbadol, traitti garedig, Tn-in waitadol, Jewyrchiadol, Tvr'd v.isjiiadol, tro dygfdig, Tt g fwriatiol, addy.°gia.dol, T, adol, taertynedisr. u UWU/VM mORGAN Wlt. fcff liydd tr Odlwi ereill a ddanfonodd eiii Cyfaill GWILYM Pfolzr ,.41vf,vc, atom, wneuthur eu hymdangosiad y eyfic- fyiiln/f

I AT GYHOEDDWR SEREN GOMER, Y CYMRO GJ.AN, I)Yminaf lwyddiant i Seren Gomer; yr wyf yn bwriadu bod yu un o'i ddarllenyddion fe alia: y cewch clnvi ryw beth nen gilydd oddi wrthyf yn achlystirol, os gwelwch en bod yn deilwng i gael ymddangos yn ngoleinii eich Seren. Rhyw hanes fer, weithian, am lien belhan hynodion yn Nghymru; ambell Draetbawd bychan ar bwnc a dybiwyf yn deilwng ei ystyried; rhai bethau liefyd dan rith math o lirydyddiaeth, o'r cyfryw a'r hyn ag ydwyf yn awr yn ei ddanfoii i (hwi; Y cyn- taf vii gyficithjad, neu yn hytrach cyuhebygiad (imita- tion) o'r Gati Saesneg a elwir Cynghov Plato" (Plato's Advice), gyda pliennill chwanegiedig, sef y pedwerydd, er cyfaddasu'r gan yn well at ddybenion gwir ddoeth- iiicb, ac at y golygiadaii a ddylaint fod geiiytn, nid yn unig gyda Phlatp, ar y b) wyd hwn, ond hefyd ar y c)fiwi- tragywydd mewn byd ar ol hwn.—Yr ail gan, [yr hon ij roddir yn y Rhifyn iies4fj nid rhaid amgen na golwg arni er eleall ei hansuwdd a'i hamcan.—Gobeithiaf y gwplir Jlawer o ddoetljion ein gwlad yn cydgerdded jI.'(.:h Seren, ag y cant en harwain ganthi at rai gwirion- eddau a gwybodau pad ydynt hyd yma ond braidd ncwydd eu geni, iicii o'r eitliaf yn eu babandod yn Nghymvu. Gwiliwch rhag i'r Seren hon lithro dau gwmmwl anwiredd, canys yn y cyfryw gvfnimwl y mae mellt a tharanau rha.-farn, ac ymrjsonau chwerwon, yn barod i dori alian yn arswydus: bydded ei cherddediad bob amser yn ngoruchelfa wybren tangnefedd, ac yn cydfyned a hi, llafar cariad ac ewyllys a i ddyijioivo bob gradd, ac o bob barn f^c ymdyb*. tra bo fal hyn yn teithio'n hwybren, fe gaiflf y Cymro uniaith weled yn ei goleuni rai pethau n'i gwelodi ef etiped o'r blaen. Amcanaf fod, fal o hirbcll yn ol., (am na's gallaf fvvy na hyny), yn un 0 gloff-ddylynwyr Dpethion y Seren hon er na's medraf gydgerdded & hwy, eto yihegniaf, meg is dros awr lieu ddwy, yingadw m\Vn golwg, fal o bell, iddynt, drwy symmiid yn mlaen, cliwyf a chwyf, ar b-.vys Uawlioii faeii hen awen liepUvvyd, a honp, er ys llawer dy;ld a'i naill droed yt. y bedd.—Gair y'mlieilach, er dim ag a wneloch ymaùwch yn wyliadwrus rhag ymrysottao CrHfydftot a Gwliidwriaetliof, fal y caftoch bawb, o I!ob tyh phiaid, yn nv^liyswyr da. tV) f, & ('- Iolo Morganavg. Tiefflemin,-gcrljaw lionlfaen, Rhag. 24. CYNGHORION DOETHINEB, Pa'm yn llawn rhvf'yg y bydd dyn, Sy'li waith y &et'? Pa'iu yn bychanu'n bocth ei wyn, Y dyn diolud y mae c'f? Gall gwisgoedd aur? gall gvyely pan J Gall coron y mawrbydigau? Gali gemniog drwsiad benyw lan, Dan golyn cur ein hesniv-ythan? Y brenin mawr, y caeth di barnh, Y balch a'rdifakh rtarw a v.uantf Nitl ocs b,lacnoriaeth yn yr ardi, Pawb, yn un cyllwr, bedd a gant; Gwel ddiwedd cedyrnyr holj tyd, A fisant gynt i'w rhwysg yn fkwr, Kiwi fledd eu roawrecld, maent i gyd, -V Gan anghof yu y llwch yn awr. •C Fel hyn mae'r Hcwyrn gwag yn troi, A'i ffng-oleuni'jj darfod oil; Byr iawn ei o«s, i ddim yn troi, Fe actli-i b'ie P-Idros fyth argoll, Gan weled beth a fydd ein rhan, Boed rhyngom hedd a chariad clau, Mae'r pngeu'n agos yn mhob man, Pan alwo Duty rhaid ufyddau. Cais ifyrdd cyfiawnder, ffyrdd y nef, A ftyrdd blodeuog ydynt oil; Glyn wrth y gwir a'i gyqgor ef, Ag yna nid ai fyth ar ?,oU I gariad liawddgar isel fryd,- Rho enaid gwar a chalon glau; Cai'r bedd yn borth i'r nefol fyd, Amawreddhwnbythtbarau. Cte:t'?!CfpJJ? A?? Q't ??<MM gadad; ?/'?0''aH ?a& C?/tifMtt, EJ ?-o?e'/f ?-?<? ?!(?KM, Ifywydgteynfydagawn.

I CYMDEJTHASAU CENHADAWL. Cawsom yr Ha. pes fer ganlynol am Gymdeithasan Cen- hadawl yr Eglwys sefydledjg gan Weinidog parchns o'r eglwys ucliod. Byddwn yn ddiolchgar iddo ef, neu i ryw un arall, am belaethach hyspysrwydd ar y pen hwn. I cymdeithasatj cexhadawl YR eglvtys sefyOledig. Y mae ganddynt,dair ogymdeithasau gwahan- ol yn meddu ansawdd getmadawl, sef, yn gyn- taf, Y gymdeithas at belaetivy gwybodaeth gristianogol. Yii ail, Y gymdeithas at daenu'r efengyl mewn patthau tramor: ac yn drydedd, Gymdeithas genhada;rl yr Eglwys i Affrica a'r llwyrain. Y mae y cyntaf o'r rhai hyn yn ar- graffu ljiljlau, Testameatau, a Thraethiadan crofyddol, ac yn eu gwerthu am brb isel iawn i'w haelodau. Yr ocdd ganddi ftwyddyn ddj- weddaf ynghylch 1,500 o aelodau newyddion, a phob aclod yn talu o leiaf un-swllt ar hugain yn flynyddol.—Cyfyngir dybenion yr ail i ddwyn yn nilaen wareiddiad a clvristianogaeth yn mhlith eilun-addolwyr.—A gwrtliddrych y drydedd yw lies4ad yr AliVicanod eilun-addolgar a'r Mahometqniaid yn y dtyyrain. Y mae hon wedt gv.-aredu eisoes ynghylch 25 o blant o gaothiwed, ac wedi addysgu ynghylch 300 o blant Ethniciaid a Mahometeniaid yn Affrica. Y" mae ganddi bed war neu bump o sefydiiadau gwahanol, He y denfyn rhai o'r penaethiaid eu plant i'r ysgolion a addysgir gan y cenhadon duwiol. Y mac.r awydd i gyfranu at y gym- deithas hon yn cynhyddu yn fawr; cyfranodd Caex-Odor (Bristol), yn unig dros 2000, a Chaerfyrddin dfv-4 £t. tu ag ati,-Floreat Evangelium, tTMDETTKAS GENHABATO LLUNDAIV. Cyhoeddwyd y pedwarydd rhifyn ar hugain o Orchwylion Cymdeithas Genhadawl Llundain; yn ddiweddar. Fe gynnwys y rhifyn hwn ha- I neaion o Affrica, Otaheite, ac o'r India Ddwy- reiniol a Gorllewinol, Malta a China. Y mae cryn lwyddiant wedi dilyn liafur y gymdeithas yn mhlitii yr Hottentots. Y mae y genadwri yn Namaquas fawr wedi cael llawer o rwystrau oddiwAh rythr-gyrcliiadau'r Affricancd, y rhai a barasant i Mr. Albrecht encilio at y Ffynuon Ariaa (Silver Fountain) lie y cafodd of y prof- i iad poenus o golli ei wraig, yr hon oedd yn 1 ddynes tra defnyddiol. Wrth afon Aur-Afal | (Orange river) bu'r cenadon mewn braw mawr rhag y buasai i'r Calfrariaid ruthro ar eu sef- yllfa. Cad wyd cyfarfcdydd gweddi ar yr achos hwn ar yr lleg a r 14eg o fai, 181U. l ein nyi- ryd yw sylwi ar y modd yr atebwyd eu gweddi- I au, canys ar waith y cenadon yn my tied at y Caffrariaid, gan ymbil arnynt i ymadael aT par- thau hyny, hwy a addawsant gydsynio a'r dei- .lyfiad, ac ymadael cyn gynted ag y byduai'r afon yn ddigonisel iddynt ei chroesi, gan weled fed y cenadon yn ceisio eu llc^rtu. Ac er na chad- wasant eu gair, etto hwy agadwrasant eu hunain yn dra llonydd; "ac yr wyf yu hyderu," medd Mr. Jane, u y diogela'r Hollalluog ni, canys riif gailwn ymddilfYll ein hunain; ein unig arfau yw ein gwecldiau." y m rhai o'r cenadon wedi dychwelyd i Otaheite, ac ereill yn canlyn ar gyfrif erfyuiadau taerion y brenin Pomarre, awdurdod freiniol yr hvyii a sefydlwyd drachefn yn yr ynys hono; a'r hwn sydd wedi ei ddych- welyd at gristianogaeth, ac wedi cynnyg yinos- twng i fedydd cristianogol, gan ddafgan ei fwriad sefydlog i lynu with y gwir Dduw, ac wrth ei bobl ef, sef y Cenadon, a deisyf arnynt hwy i weddio drosto. Efe a amlygodd mai nid medd- wl disymwth oedd hwn, olid ffrwjth hen argy- hoeddiad (yr hwii a gynnyddai beunydd), o wirionedd a rhagoriaeth crefydd y cristianogion. Pan fynegodd y cenadon iddo ei bod yn beth defodol i addysgu y rhai a gcisient gael eu bed- yddio o blith yr eilun-adjotwyr, yn mhellach, ac i svlwiar eu hymddvgiad, fel y gailasid gwy- bod pa un a'u bod yn wiriqneddpl wedt gadael pob tfordd ddrwg, a throi at Dduw plu calowau, cyn eu bedyddio; efe a atebodd ei fod yn fodd. Ion gwneuthur fel y tybient hwy i (il addas. Yr j oedd ef yn awyddus am adeiladu ty at addoliid j Duw; ond y inae ei symudiad 1 'Taheite dros | ryw amser wedi lluddias hyny i gymmeryd lie I yn awr. Pa fodd bynag, yr ydyst yn deall wrth ei lythyrau, ac hanesion ereill, ei fbd yn cadw'r Sabbath crist'nogol yn fanwl, ac yn parau mewn J arddeliad gyhoedd o'i grefydd newydd o flaen ei bendefigiolí a'r bobl, am yr hyn y mae yn dyo- ddef cryn raddau o erledigaeth er ei fawr urddas. Rhaid i ni ystyried dycltwcliad y fath una'r bre- ¡ ,a O h fel dy rno d b%-y-sig nin Pomarre at gristianogaeth fel dyrnod bwysig ar eilun-addoliaeth, a gailwn ddysgwyl y daw yr a-nser yn fuan i holl freninodd y hyd i syr- thio wrth draed Tywysog f tangnefedd. Yn Port ,i)aia y nize'r rhaglaw a'r cyngor wedi rhoddi eu llais dros roddi f ioo. i Mr. Adam tu tl& at EideilaUu ty addoliad yno i'w gyn- nulleidfa Yn Malta y mae llawer yn gwrando Mr. Blomfield yn pregethu'r efengyl. Yn Madras, yn yr India pdwyreiniol, adeil- adwyd ty a,ddoliad gam Aft. Loreles, yr hwn a agorwyd Tach. 4, IHlCp; y mae yn 60 troedtedd wrth 40.—Y mae Mr. Morrison yn myned rhag- ddo yn Canton a'i gyfieithiad o'r Testament J newydd i'r Chinaeg; ac er fed llywodraeth y Chinese yn bygwth y rhai a daeneut eiriau'r bywyd yno a inarwolaeth, etto y mae'r fuddug- oliaeth ar Java wedi agor drws i ftloedd o frod- orion phina i'w gael; ac y mae y milwyr Bru. tanaidd, y rhai a wnarit "i fynu eglwys o Fed- yddwyr yn Java, yn ymbarptoi i ledu y gair iiefol, yr hwn sydd yn awr yn cael ei gyfieithu gan Mr. Morr ison yli Canton j a'r Dr. Marshman yn Serampore. ?n Dichon ein darllenwyr ddysgwyl gweled syl- wedd llytbyrau y brenin Pomarre at y cpnadon yn lied ebrwydd.

Ffjiddlondeb a chyxoreinmydd ei. — Gorch- nddir mynyddau Switzerland mewn llawer o fanau a phentyrau dirfavr o eira; ac y mae'r cira hwn yn erogi dros eigiopydd anfesurol, y rhai yn fynych a ddygwyddant i fod yn fedùau i ymdeitnwyr anoche'gar. Y m.ae'r péntyrau ar- uthrol hyn weithiau yn ymddyrchafu eu-hunaill i'r cymylan, ac fel nad oes ganddynt un sylfaen arall i'w cynnal ond grwn llethrog o graig; yr ysgogiad lleiaf a'u eyffrott- ac yn ddiswmmwtli hwy a redaat yn mlaen gan daflu pu hunain ben- dramvYnwgl gydA, thwrf taranau, ac a orchuddiant ddynion ac amfeiliaid tu hwnt i bob posiblrwydd i ddianc, Mewn trefn i roddi peth diogelvvch rhag y peryglon i'r rhat y mae ymdeithwyr yn agored yn y parthau gwylltion a dilwybr hya, y mae Gwest-dai (Inns) wedi caeleu bitdeiiadu, lie y dichon y crwydryn petrusawl i gael peth adfywiad, a noddfa dros amser. Yn y Gwest-, dai hyn, peth arferol yw dwyn i fynu gwn mawr- ion i groesdeithio'r llwybrau serth ac afrywiog. Y mae'r CW hyn yn yn ar-,yocld costr- e!au bychain, (wedi eu sicniu am eu gyddfau), wedi eu llenwi a poeth-wlybion (spirits) y rhai a estynant i'r ymdeit.hydtl a fyddo a'i nerth wedi treulio gan iuddedyn yr eira, wedi hyny hwy a'i ty wysaiit i'r Gwe:<t-dy a fwriadWJ d i'w dderhyn. Fel yr oedd un o'r cwn hyn yn cymmeryd ei gylch arferol, efe a gafodd fachgenyn ynghylch chwe' mhvydd oed, mam yr hwn a syrthasai i'r eigrion elraog, ac wedi ei cholii iddo efdros fyth. Gwedi marwa-u gan oerni, ac yn llescgan chwant bwýd, y diniwaid digymhorth a orwedhli yn ymyl y llwybr gan lefain. R hed odd y c? ato gan defangos iddo'r feddyginiaeih fywaol. bud y plentyn heb ddeall n/tfur ei gynnygiadau a swrthlamodd gan ofn, ac a wnaeth gynnyg i ddianc. Y cî mewn trefn ilw galoiiogi a gododd i fynu ei balf yn esmwyth, gan ei gosed yn fwy esmwyth ar ei goesau, ac a lyfodd ei ddwylaw y rhai oeddynt wedi crebachu gan anwyd. Y plen- tyn heb ddirnad ystyr yr arwyddion dirgel hyn o gyfeillgarwch a chydymdeimlad a wnaeth gyn. nyg i gyfodi, ond yr oecld ei holl gorlfef mor anhyblyg ganyr oerfel fel y syrthiodd yo ddioed drachefn rr ddaear. Tostu) at sefyllfa digym- horth yplentyn a wnaeth y readur mawryddig yn ddvfeiiigar; efe a orwedddd ar gorff y plen- tyu, mcwn trefn naill ai i', wrs»sogi of, neu i wasgaru ei ofrvau, gan wasguii hun ato. Wedi was,a.ra ei o f tiau, lati w-. i'rplentyn deimlo budd y gwrs a drosglwyddodd y ci iddo efe a ym h y fltaodd V n raddol, ac o'r diwedd a roddodd ei freichiautm dano. Tynodd y creadur haelionus ef yn ] dull hyn, gyda'r gofal mwyaf i'r Her gwnawd pob peth ag oedd yn anghenrheidiol iV wclla cf. Cyn- hyrfodd yr ymddygiad haelicius hwn o ciddolr ci svndodyr holl daleitliau cmmydogol. Cym- merodd gwr bonheddig goluog yr .y-mddifad by- ,!) acL t' ?"-iic ?d d arl.;Wiaeth chan o dan ei ymgeiedd, aci lynodd arliwiaeth ol ? oli y g r?L g ) rl (painting) o'r olygfa gyffros hon gan gelfydd- Yllwr enwog yn Beriie yr lwn a barodd efe i gael ei hongian i fynu yn yGwest-dy i'r hWll y pevthynai noddwr caredig ytlentyu. Cj/mincrasom yr haves chod o'r Instructor am ydym n credit bod y syl- xoedd o koni yn xoirioticd<> pc amgen ni chy- hoeddusid hi yn y Jhth bujir a'r un uclwd. I YCIIYDIG ANGmEIFFTIAU, I I C?A'?-MP?i.?, IYn dangos Rkagoriaeth yr J,d: Gymraeg ar y Saesneg, I t mewti andygti-ydd, Gwybydded yr anghyfaivyd, nad yw geiriau I gwrreiddiol y Gymraeg ontanaml iawn, eithr fod enwau y rhan fwyaf o bchau yn tarddu oddiar yr ychydig wreiddtau hyn, neu sylfeini'r iaith ac yii ganlyliol, fed yn non holl' enwau pethau yn y Cyrnraeg yn ddarluradol o'r pethau a fyddo yn dwyn y cytryw enwtt, fol iia's gellir mewn un modd eu galw wrth'nwau eraill heb ddys- tryi,i,io'r iaitli. O'r tu aill, y mae yu agos yr holl sylweddeiriau (suUantivcs) yn y Saesneg yn wreiddiau anlfVwytlon, -heb neniawr, neu neb, canghenau yn deiiaw oddi wrthynt, fel mai peth hawdd fyddai, tory gydsvniad cytfredin, newid enwau y rhan fW'f o bethau yn y dafod- iaith hono heb eu drygUtn y mesur lleiaf. Cym- | merwch anghrailft net ddwy,—Gair, Iaith, j Llong I v CY?RAEG. SAESNEG Ku nYSTVH. Gair Word Darn nmgol ymaclrodd qcirdarJd j?ymo!<?y Tantdiad gair o'i wrei- ddyn. Gpirdro A pun Troi 6eii newid ystyr gair Geirddadlydd A caviller Gwarcharwr geiriau, » Traws-ddadleuwr. Geirgarwch T. Yerbosity Lbnvn geiriau, ami eir- iawg. Geiriadur. Dictionary Ca«gliad o eiriau, a'u hystyr Geiriolaeth c Dull vmadroddi, neu fma, i-TH. Iaith Language Ymadrodd Ieithadur GrammiU Rheolau iaith leitlwgi To coustrucvords CyssvlUu geiriau mewn iaitb. leithrvm Energy of Seech Qrym iaith, ucu iaith, rymiLs. Ieithydd Linguiit Gwr byddysg xaewn icithodd Ieith)diactb Philology. Gwybodaeth a hyfryd- ?ch mewn teithod? IONG. Llong c, J Harbour. Porth i longau Llongiadvvy.. Navigable A cUir myned ti Uqrigar I hyd-dno Llongwriaeth Navigation Y gelfyddyd o, liwylio llong o un He i'r llall r Llongwystl Bettt)mry, Rhoddi llong yn wystl am lenthyg arian I' L?'n?-ps Fleet Amryw lona,u ynghyd L?a?ydj Admiral. Blaenor Uyn?cs Yn yr anghreifftiauchod gwelwn fod y geiriau Cyrnraeg ag sydd yn jslygu yr un gwrthddychau yn cyfranogi gymmaitio. saiii ag y maent, o ystyr en giiydd, end uid otlfwy o gyMctybrwydd sain rhwng y geiriau S.aespg ag sydd yn cyfeirio at bethau perthynpj lW Jydd, lla phe byddent yn mynegu y gwrthddryiau mwýaf estronol. Pa berthynas sydd rfivvn,,shil), htzi-bo?zrl ad. miral, q c. a'n giiydd Qellai y cyntaf fed yn llong) yr ail yn lock Uadron, a'i- trydydd y n fdna^-bresych, a'r far yn gaib, xiew brcn, neu un peth arall, ar iwyddem ni oni byddai fod geiriadurcn Saesneg yn fwyned a dangos nad hyny yw eu hystyr Pa le y mae'r Cymre cywir, addi('hoil ollng y fath "laith arddeicitog ag y w'r Cyinraeg i f)d ar goll! Cxympo 1; Chodi. — Bu Bonaparte ddeuddeg -mlynedd ytiawn yn cyfodi i'w uchder m w yaf) oddar yr hv yr oedd ddeuddeg mis yn ddigon i'w dynn i U t • Yn y thvyddyn 1799 gwaaed ef yn B!if.F!r (J^irst 'oonsul)^ yn 1802 trefn wyd ef i rod rFaer dros fywyd, yn 1804 derchaiwyd ef I i fod yraerawdwr Ffrairjgc; ac yn 1812 pan ofdd ) agos holl Europ wrtn ei draed, dccbrpuedd a'dfeiliad yn Moscow, yr invn yn 1813 a berffthiwyd yn Leipsic. Daeth mil-wr ynjdiweddar i'r wlad hon oddiwrth ei fyddin, rwy ysgrifen drwydded, ac fel yr oedd yn gyflis iddo efe a aeth i lawer o dai addoliad, ond eti synded, tu chiywodd efe ond nn gweinidog yrcofio yn ei weddi am y mil- wyr a'r morwyr, y i-ii syed yn peryglu eu byw- ydau ar for a thir, th ymddiifj/n eu gwlad; ac b hervvydd ei fod efya ystyried nad oedd neb yn rheitach i weddiqio^tynt na'r fath bob), efe a ryfeddodd gryn Her pit fotld yr esgeulusid hwy nior gytlredin pnd ar ail feddwl, efe a ystyriodd, nad yw rhai esmwyth arnynt yn wy hod ond ychydijim yr Ulg, y ev a'r blinfyd, ag ymac modtl o druolniaid ynddo. yn neiilunol y rhai ydvt yn agored i beryglon rhy- felculd, Dichon y td-rybudd hwn fod yn gen- ydd e.F,eitiiiol i'r t)er ei rydwybod, fel nad anghofio mwy y rh syûd beunydd yngwyneb yr embydrwydd mWaf, ger brou yr liwn a fedr guddio eu penau ynydd y frwydr, neu dderbyn eu heneidiau i, ogohiit. Can pbeithio y bydd i Seren Gomev i uo llawer caut ynghylch gwoddio a ".noli, eix ev.yllysiwr da a ddywed, ilwyddiant iddi. Pan welodd EÙzer Adams, crynwr clod- fa wr o Philiadelphiq^endefiges, yr hen a gafodd efe cliwel mis wediiarwolaeth ei gwr, ar gadair esmwyth wedi ci 4-ebuddio a brethyn du, yn holl ardduniant add, efe a nesaodd ati gyda difrifweh mawr, a ian ymaflyd yn ei Ilaw, efe a'i hannerchodd yry modd hyn, Felly, gyf- eilles, yr ydwyf ) gweled nad ydwyt wedi maddau etto i Dd'v Hollalluog;" Cafodd y cerydd amserol h, y fath effaith arni, fel y mynodd ddystrywi^oll drw siadau ei 5alir yn ddioed, a myned ynghylch ei negeseuon. t( Gftii yn ei bryd, mor dda yw." Yr oedd gweinidog yn gwella o glefyd pe- ryglus, pan yr annerchwyd ef gan un -o'i xvf. eillion, fel hyn, u Syr, er fod Duw yn ymddangcs i'ch dwyn chwi fynu, megis o byrth angau, etto clnvi fyddwch yo hir cyti adennill north a byMr- iogrwydd digonol i bregetliu fel arferol." At.. ebodd y gwr da, Yr ydych yn caimyuied, fy nghyfaill, canys y mae'r chwech wyihnos h) § « glefyd wedi dysgu mwy o dduwiuyddiaeth inti ua'm hcill fyfyrdodau, a'r holl ddeng mlyntJdd o'm gweinidogaetb, a rhoddi'r cwbl yngl'.yd. Dywedir am uii, yr hwn a floiasai o achos dj wg driniaeth oddiwrth y gwacthaf 0 feistrhid, ei fod mor deimladwy o'r budd a gafodd oddiwrth ei gystuddiau, fel pan oedd yn gorwedd ar ei M ely angau, ac yn gweled ci feistr yn sefyll gerlhw efe a ymallodd yn awyddus yn nwylaw ei ür- meswr, a chan eu cusauu, efe a ddywcdodd, 14 Y dwylaw hyn a)11 dygasant i'r nefodd." Fel hyn y mae'r pethau sydd yn ymddangos fwyaf t. byg i'n yspeilio o'n holl gyssuron, yn fynych JIll troi alian i fod yn forodd o ddyddanwch ac yft at- tegion bywyd i ni. Uammeg.—Yr oedd Liafur (neu Weitkiio), merch Ditfyg, a mam lechyd a Boddlonrvi ydd^ yn byw gyda/u dwy ferch mewnlnvthYfl by han yu ymyl bryn, yn mhell o'r dref. Yr oeddynt yn hollol adnabyddus o'r mawrion, ae btb., ,ad,%v gwell cymdeithion na'r pentrefedigion cyni myd- ogol: ond gan eu bod yn chwennych gweled y byd, gadawsant eu cymdeithkm a'u trigfa,. ac a ymroddasant i deithio. Aeth Liafur yn so br ar hyd y tlordd, gyda lechyd ar ei llaw ddeai •, yr hon, trwy fywiogrwydd ei chyfeiflach a'i t han- iadau gorfoledd, a esmwythaodd ludcled y f iaith, tra yr oedd Boddlonrwydd yn myned dan wetiu ar ei liaw aswy, gan gynnal cerddediad er I nam, a. thrwy ei thymherau da bob amSer yn yell wan- egu at fywjogrwydd ei chwaer lechyd.—Yn y mpdd hyn yr ymdeithiasant trwy goedw^godd, trefi a phentreft, nes Ay daethant, o'r diws Jd, i brif-ddinas y deyrnas. Ar eu rnyriedit d i'r ddinas fawr, tynghedodd y fam ei merck ed i beidio colli golwg arni hi; ('anys, ebe hi, b) dd cin hysgariad er diuystr i ni. Oud yrotidrl Tp chyd o dueddiadau rhy hoenus i ystyried cy ngyp- Llafur; hi a oddefodd ei hun i gael ei halogJ gan Anghymmedrolder, ac o'r diwedd a fu fariv ar enedigaeth y plentyn Atiecbyd. Rho(,ti "odd Boddlonrwydd ei hun i fynu, yn absennoldrb ei chwaer, i ddeniadau Syrthni, ac ;ni chlywytd ei hanes byth oud hyny: aeth Liafur, yr bee iiit. allasai gael un mw ynaad yn absenuoldeb ei i aer- ched, i bob He i chwilio am danynt, hyd ddeliwyd hi o'r diwedd gan uQde r y ffts j-dd, a hi a fu farw yn resynol. Y mae Pronad yn cadw»»ysgol ddrud iawnj, ond ni wnailf ynfydion ddysgu mewn un arall. Pe poen fyddai ffolineb, byddai llawer Q wei- ddi allan yn y rhan amlaf o dai. Os nad aes genyt ond banner cymmaint « r-yn- wyr a dyn arall, fe ddylai fod genyt y qúall cymmai^t p amynedd, Tybia y rhan fwyaf o ddynion eu bod wedi cael mwy ni'u rhan o ymexiydd neu ddoethineb.

M AKCIIN ADO EDD, MARK LANEX Rhag, 27. Daeth ychydig o Weuith Lloegr i mewn yn y bore, yr hwn a werthwyi' yn ehrwydd, ac a gododd mewn pri* 3s. y grynog (eight Winchester bushels) wedi wythhos. i heddyw. Cododd yr haidd ynghylch 2s. y gryno Yr oedd pys at ferwi ryw faint yn ddpydach* Rhyg, Ifta, a Phys li wyd ion, heb, fawr cyfnewidiad. Nid oedd ond ychydig o Geirch o'r ucwydd yn y farchnad, y rhaia. godasant yn agos i '2s. y grynog, otldiar ddydd Uun. Yr oedd hadau Meilliou (Clovers) ryw faint yn ddjrudach. pi-isodd derbqngdw.y yr Y,?,,y Gryngg., Gwenjth coch 65s i 72s GwenitU gwyn 68s i 815 Rhy;r 355 i 425 Haidd (BAr'ey) 36s i 435 Br&grgwelw ( Palt) 65s i <bs Oirch 26s i 30s Polaads 28"s i 34s Ffa ceffylau new. 38g i 4?* Hen llli ceffyiau- 46s i 5H Ffacolomenodnew. 45s i 4¡J Hen fill colomenod 52s i 56s Pys at ferwi 66s i, 74s Pys Uwydiou lis i 4fls ?<-M cyfartalyr ?un ?A?rM ? Gr?o? (Eight ?Mc&M- <er?!M?). I Gwen. Rbyg. 'Uaidd Ceirch s. d.. s. d. s. d- Swvdd Foreanwc 81 9 0 0 I 45 5 21 0 J Gaeri'yrddin 82 10 0 0 44 0 17 9 B?iM 69 4 0 0 38 6 15 0 — Aberteifi 94 4 0 0 48 0 ?7' 1 t?cnheimog 86 5 56 0 49 0 24 0 I?csYfed 75 6 0 0 45 10 3? 10 Fvuwv 19 4 44 10 0 0 1) r, fa lydw 73 7 0 0 43 0 1 33 10 ZZZ ?' '? 0 0 ?.? 36 W — Ffliat It 7 0 0: 53 5 0 Ddnnbech ti 7 0 0 51 1 27 1 Cacraarfoa 84 $ 0 a ol 48 81 ?7 S ——— Fon 0 0 0 0 0 0 ? 0 Pris FciUiaid (Flour), y Sachaid o. 1284 pwys. Peilliaid t«g, ?5s i 60s ? EHnn), 50s i Ks Peil ¡aid America, y Faril 38s i 4? Pris y Cig, heblaic y Briw-fwyd, y Mflen o 9 Ms, Cig Eidion 5s Od fe 6s 4d Cig Maharcn 5s 8d i 7s Od I Cig Llo r 7* 0d » 8» C-3 j C;g Tyrcliyn 7.s Oil i 8a 6J Pris yr Ifoppya (Hogs), yn Southward CYDAU (BAGb). I Kent 61 Us i 91 0s Sussex 61 G i 81 Os Essex m os, i III Os | RAN, FER SACHAO ?s ipoCIENTP ?- Kent -M 1 10 ti3 Sussex -.SI 0s i 101 Faniiiam 1.41 6s i 161 0, Pris y Gwer yn LlutllWin. s. d. MarchnadWhitechapcl 6 2 St. James 6 1 CIare 0 0 12 3 Cyfartalwch 6 li I s. d. Gwer y dref y cant 10S 0 JlwJyn llussia 101 0 —— gwyn Russia. 101 0, Sebon Russia 7 100 0 Defnydd todicdig 86 0 garw 62 0 Greaves 28 0 Rhytion da (Dregs), 12 0 Sebon Colfran 128 0* Brychlyd 191 0 ■ ■ Melyn 128 ■■get ABERT A WE: Argraphwyd a Chyhoeddwyd gan D. JEN KIN, yn Heol-y-Castei.5.. Derbynir ITysbysiadau ac Enwau gan NEWTON Sf CO' (gynt Taylor iN Newton), No. 5, Warwick SQU.,Cjrf a Mr. M. JONES, Nu, S, NwtWK Struct,