Llangollen Advertiser Denbighshire Merionethshire and North Wales Journal

CYMRO, CYMRU a CHYMRAEG. TUCHANION Y BOREU. FE gyfaddefa pawb yn rhwydd Mai arwydd o ddiogi Yw gorfod galw haner awr Ar fachgMi mawr i godi; Ac felly gyda Ilawer merch A rydd ei serch ar wely; Mor anhawdd yw ei chael o'i gwM Mae fel pe'n sal gan gysgu. Mae lln o riaint da, dilys, Yn glwyfua hwyr a borau, 0 herwydd poen y galw oas Adiflas sydd ar rywrai; Rhaid oymhall rhai'n i fyn'd i'w gwal, Rai meddal, cibddall, oerllyd; ODd yn y boreu canmil gwaeth Yw'r tylwyth oaeth, dioglyd. Ni chodant: ffagiant fed heb hwyl- Ond ar ddydd gwyl yn unig— Heb gael eu galw lawer gwaith Yn helaetb iawn a sarug; Ond ar eu gwyliau hwy sy ben, Maent fel yr heulwen hwyliog, Yn codi i'r munydyn bron, Ag wyneb lion a serchog. Rhyw wyliau ddylai fod o hyd Ar gysglyd weilch fel yna, Neu gael eu gwely yn llawn chwain Heu gol o ddrain cynaua'; Er cael eu deffro yn ddiglwy', Ofnadwy yw eu tuchan, A throi ao oedi mor ddiglod A malwod yn troi allan. Pan ddel nos Sadwrn, nid oes brys I fyn'd i'w melus wely; Ond boreu Sul, fel meirw ynt; Och ddiog hynt orddigri! Er hyny, ni wnawn ddim yn well Ni'u eymbell i ddaioni, A llwyr geryddu 'u drwg hyd fedd, Rhag camwedd ddod i'n cwmni. Y Rhydri. DEWI AUR. 4DWNETD DEFNYDD NEWYDD 0 GASTELL CYMREIG. Mae hen Gastell Fflint wedi ei roddi at was- anaeth Tiriosraethwyr Sir Fflint, fel pencadlys y gatrawd. Y mae i'r castell, fel i bob un o'r rhai Cymreig, hanes hynod iawn. Adeiladwyd ef gan Iorwerth I., a gellir dweyd mai o fewn i'w fariau y ganwyd y bywyd dinesyddol Cymreig, gan mai oddiyno y caniataodd lorwerth y sharter breiniol gyntaf i drefi Fflint, Rhuddlan. Conwy a Chaerynarfon, ar yr 8fed o Fedi, 1284. Yng N ghastell Fflini v collodd yr auffortnuus Khishiard II. ei goron, drwy gyfrwystra Hari larll Bolingbroke, yr hwn a'i denodd ef yno i'r amean hwnw. Y mae'r olygfa hono wedi rei hanfarwoli gan Shakspeare yn "Richard II." Amddiffynwyd y Castell yn ddewr ar ran Charles 1. yn erbyn cadfridogion y Sanedd, Syr W. Bretherton a Syr Thomas Myddleton, gan y Col. Syr Roger Mostyn, un o henafiaid yr Arglwydd Mostyn presenol. Y mae nifer o'r hen bicelli a ddefnyddiwyd i amddiffyn y Castell ar hyn o bryd yn addurno muriau y fynedfa i Neuadd Mostyn. Perthyna y Castell yn awr i Gyngor Sir FRiot

BECHGYN HURT: DYNION MAWR. Darllenwyd papur dyddorol ac addysgiadol gan Miss Gittins, L.L.A., prif-athrawes Yagol Sirol v Genethod, Abergele, ger bron y Gym- deithas Lenyddol yn y Ship Cafe, nos Wener, ar "Yrfa ddyfodol y Bechgyn Hurt." Llywydd- wyd gan Miss J. Wi liams, B.A., Eryldon. Dywedodd Miss Gittins fod pob ymofrydydd o fywgraphiadau dynion oedd wedi hynodi eu hunain yn y byd yn sicr o fod wedi sylwi ar y nifer mawr a honyct a ystyrid yn "dunces" pan yn ieuaine oedd wedi dringo i fynu i ben yr ysgol bron. a chynifer o'r rhai hyny na wnaethant ddim allan o'r cyffredin hyd nes cyraedd y canol oed. Yn eu plith galwodd Miss Gittins sylw at Oliver Crom- well, Arglwydd Clive, Due o Wellington, Oliver Goldsmith, Bosweil, Iago I., Bobbie Burns, Dr. Chalmers, Dr. Cook, Syr Walter Scott, Joshua Reynolds, Hogarth, Dr. Adam Clark, Samuel Drew, Syr Isaac Newton a James Watt, gan roddi crynodeb byr o'u hanes. Nid y dynion o athrylith ddisglaer oedd yn symud y byd, ychwanegai Miss Gittins, ond y dynion o fwriad <jiwyj a diysgog.

fcflSTOL 0 SMYRNA. Y mae Mr. J. T. Millward, U.H., Abergele, wedi derbyn llytbyr dyddorol oddiwrth Mr. W. Salisbury, brodor o'r dref, sydd ar hyn o bryd yn byw yn Smyrna. Pan yn teithio yn y berfedd- wlad," ysgrifena Mr. Salisbury, byddaf yn atnl yn meddwl mor dda fuasai gan bobl Cymru weled gwlad Paul, gwlad y saith eglwys, cartref a chryd Cristionogaeth, sydd yn awr tan bawen Islam. Nid oes heddyw ddim ond un o ddinas- 'oedd y saith eglwys yn blaguro; a mae'r lleill uaill ai wedi llwyr wywo nen mewn ystad adfeil- iedig. Nid y w Ephesus ond 50 milldir oddiyma; a chyrcha canoedd o ymwelwyr yno bob blwyddyn. Gellir mynd yno hefo'r tria mewn teirawr. Nid oes heddyw lawer i'w weled o Deml Diana, ond y mae'r fynedfa i eglwys henafol loan, darn da o adeilad y Llyfrgell, y Theatre, Wr Stadium, ac amryw o'r hen ffyrdd i'w gweled j o hyd. Adeiladwyd y ddinas gan mwyaf o iarmor gwyn, ac y mae rhai o'r cerfiuniau a'r -argraff ar y cerrig mor glir a phetaent wedi eu tori ddoe. Ni chawsom wlaw er's tros bedwar .,mis, ac y mae'r tywydd yn hynod o boetb. Pan ddelo cawod o wlaw, drydd yn dywydd oer yn sydyn, a daw'r gauaf yn syth. Nid oes yma ond dau brif dymhor; sef haf a gauaf. Nid oes yma gyfnos gwerth son am dano ychydig o fynydau wedi machludo'r haul, a dyna hi'n dywylhvch dudew."

r Y PNEUMONIA. Mae amser dyfodiad yr ymwelydd blynyddol anymunol hwn wrth law. Nid anfantais fyddai ni gael gwybod rbywbeth am dano. Ai can- lyniad anwyd ydyw, ynte beth 'I Nage, nid canlyniad anwyd, ebrai Syr James Barr; y mac i'r anhwyldeb ei hadau ei hun, fel pob haint arall. Medr anwyd ddarostwng nerth y corff, a tbrwy hyny hyrwyddo'r ffordd i'r clefyd afael yn farwol yn y cyfansoddiad. Haul ac &wyr iach yw'r meddygon goreu yn y wlad, a'r rbataf hefyd. Chwalent y germs fel iia fedrout gasglu eu bydd- inoedd i ymosod ar fywyd. Y mae Ilawer o farddoniaeth yng nglyn a'r Sanatoria, ond bar- ddoniaeth gostus ydyw. Meddyliwch am bobl cymdogaeth iach yn talu costau sanatoria o'u harian prin, a holl fanteision sanatoria yn eu gafael gartref, am ddim ond rhoddi eu hunain dan ddisgyblaeth rheswin. Diffyg ufuddhau i reolau yw ein diffyg mawr, a'r mynu gwneyd fel y mynom sy'n ein lladd. Condemnia Syr James yr arfer o fwyta bara pryn, am nad oes ei haner yn flawd. Beth am y dosbarthiadau coginio ? Peth da yw dysgu ein lodesi i bobi cacenau, gwneyd pwdinau, a danteithion. Ond beth pe delont unwaith drachefn i ddysgu cwrs arall- sut i dylino a phobi, sut i wneyd bara gradell, bara cerch, a bara canthrug. Magodd Cymru gewri ar fara haidd a gwenith, ond sglodion yw bwytawyr cacenau.

MARWOLAETH DDIRGELAIDD: CI FFTDDLAWN. Aeth Mr. Wm. Hughes, St. Seiriol, Llanfair- feohan, hen aelod mawr ei barch gyda'r Wesley- aid, yr hwn oedd yn cwyno oherwydd ei iechyd era peth amser, allan am dro dydd LInD gyda'i gi. Arolcrynamaerdychwelodd y oi yn wlyb ei flew, gan gwynofain a gwneyd ysgogiadau fel pe yn ceisio perswadio Hughes, y raab, i'w ddilyn. Gwnaeth yntau, ae arweiniodd y ci ef at bont ger Haw y mor, ond er chwilio a holi yn y tai cyfagos, ni chaed dim o hanes yr hen wr. Fodd bynag, yn hwyrach ar y dydd deuwyd o hyd i'w gorph yn y dwr yn ymyl y bont. Tybir iddo lithro i lawr yr ochr serth i'r mor, a chan ei fod yn rhy wan i achub ei hun, iddo felly foddi.

YSGOL AMAETHYDDOL I SIR GAERNARFON. Mewn cyfarfod o'r Pwyllgor Addysg ddydd Iau, dan lywyddiaeth Mr. D. P. Williams, cyf- lwynwyd adroddiad gan is-bwyllgor yn cynrych- ioli y Pwyllgor Addysg a Phwyllgor y Man- ddaliadau o berthynas i addysg amaethyddol yn y sir. Wedi lystyried y mater yn ei wahanol agweddau, cytunai yr is-bwyllgor mai y cwrs mwyaf boddhaol fyddai sefydlu yagol amaeth- yddol yn Madryn, a rhoddid nifer o resymau dros hyny. (1) Yr oedd Madryn yn agos i'r rhan hono o'r air lie y bwriedid dadblygu cynllun o fforestiaeth, ar gyfer pa un yr oadd y Cyngor Sir eisioes wedi gwneyd cais at Fwrdd Amaethyddol am rodd o arian. (2) Yr oedd hefyd ya Madryn ardd o dair acer wedi ei gwrteithio yn dda, lie y gellid dysgu garddwriaeth yn ei holl ganghenau. (3) Byddai angen gwneyd trefoiant er budd y rhai oedd gaoddynt fan-ddaliadau ar Ystad Mad- ryn fel y byddai i adnoddau y tir gael eu dad- blygu i'r fanrais oreu. Peaderfynwyd ar ol trafodaeth gyfrinachol, i wneyd oais at y Dir- prwywyr Dadblygiad am rodd o £10,000 tuagat sefydlu ysgol amaethyddol yn y sir, ac am rodd flynyddol o £2,000 tuagat gynllun cyffredinoi o addysg amaei/hyddol yn y sir.

DYNOLIAETH YN BRIN. Mown cyfarfod o Fwrdd Undeb Pwllheli, ddydd Mercher, gofynodd Dr. R. Jones-Evans i'r Bwrdd gymeryd gofal o faban bychan tri mis oed tra y byddai ei fam yn myned i'r ysbyty o dan weithred lawfeddygol. Dywedid fod y tad allan o waith a chanddo blant eraill i ofalu am dano. Gwrthodai y cadeirydd (Mr. J. T. Jones, Criccieth) wrando yr achoa am na bai y swyddog elusenol wedi ysgrifeau adroddiad arno yn ei lyfr.—Dy wedai y meddyg fod tocyn wedi ei gael i'r wraig fyned i'r ysbyty, ac yr oedd peryg mewn oedi gyda'r achos.-Aeth y meddyg a'r swyddog elusenol o'r neilldu i wneud y cais yn ysgrifenedig, a chynygai Dr. Evans eglarhad pellach ar y mater, ond ataliod y cadeirydd ef, gan sylwi nad oedd yn rhan o'i waith i gyfar- wyddo y Bwrdd mewn aehosion yn dwyn per- thynas a'i gwsmeriad ei htia.-=Egluroddy meddyg mai fel swyddog meddygol i'r Bwrdd y cynygiai ef yr eglurhad.—Protestai Mr. Cadwaladr Will- iams yn erbyn gwaith y cadeirydd yn rhwystro rhai i siarad yn ol ei fympwy.—Y cadeirydd: Rhaid i mi gadw trefn ar bethau.—Mr. Williams: Yr ydych yn rbwystro pawb i siarad. Fyddai waeth i ni fyned allan ac i chwi benderfynu pob peth.—Gwnaeth amryw eraill sylwadau i'r un cyfeiriad, a phasiwyd gadael y mater i'r meddyg a'r swyddog elusenol i drefnu lie allan i'r baban, ac yn niffyg hyny ei ganiatau i ddod i'r ty.

TR ETHOLIAD CYFFREDINOL. Yn ol yr arwyddion prasenol, dydd Llun y cymer y datgorfforiad Ie. Ni achosa yr etholiad fawr o gynljwrf yng Ngogledd Cymru, mor bell ag a fyno'r ymrysonau cirtrefol a hyuy, oddi- gerth ym Mwrdeisdrefi Dinbych a Maldwyn. Mr. G. Caradog Rees, bargyfreithiwr a Chymro glan, o Birkenhead, sydd wedi ei ddewis gan Rhyddfrydwyr Bwrdeisdrefi Dinbych i geisio ail-feddianu y sedi o afael yr Anrhyd. Ormsby Gore. Y mae eisoes wedi dechreu ar ei waith yno ac wedi cael derbyniad brwdfrydig yn Ruthyn, Dinbych a Gwrecsam. Er boddhad mawr i'r Rhyddfrydwyr yn gyffredinol y mae Syr John D. Rees (" yr aelod dros India "), oedd yn cynrychioli Rhyddfrydwyr Bwrdeisdrefi Maldwyn, wedi troi ei got ac uno a'r Ceidwad- wyr. Felly gwnaed y ffordd ya rhydd i'r blaid ddewis cynrychiolydd mwy cydweddol a'i dal- iadau a syrthiodd y dewisiad ar foneddwr o'r sir, Mr. Arthur Humphreys-Owen, mab i un a'i cynrychiolodd mor rbagorol flynyddoedd yn 01 Mr. A. C. Humphreys-Owen, Y mae Mr Hemmerde wedi rhoddi ei sed dros Ddwyrain Dinbych i fynu, er mwyn gwasanaethu y blaid drwy ym- ladd yn erbyn Arglwydd Charles Beresford yn Portsmouth. Y mae y seid Rhyddfrydol yn Nwyraia Dinbych yn berffaith ddiogel ond cael Cymro cymwys i'w llanw. Mwy na thebyg yw na bydd etholiadau yn Sir Fflint, Sir Drefald- wyn, Gorllewiu Dinbych, Meirionydd, nac yn Arfon ac Eifion, ac y ceith Mr. Lloyd George ym Mwrdeisdrefi Arfoa ddianc hefyd heb etholiad.

B Mending Harness & Belts I yourself ls quito simple Si yon tise Ea BIFURCATED RIVETS.! HP9EJyHN« need tb p^nch hole*. Sfmplv driye Bj and bend back the ER WpnmgSk Neat and strcne. Of raj ■ ImnoDim, er sen o Xs. H ( assorted to Bifurcated BS Tubular Rivet Co., Ltd., M •" Thames StXondon. M YriceLbt on q*U"da% H

HYN A'R LLALL. Ymadawodd Mr. a Mrs. H. Lloyd-Carter, Caer- narfon. am yr Aipht, lie y bwriadant aros am rai misoedd, dydd Iau. Ya nebopd Bdedern, dydd Gwener, cafwyd dynes mewn llewyg. Ya ddiweddfach symudwyd hi 1 Diotv V'lllev, 11" v bu farw Ni wyddis pwy ydyw. Mae oddeutu 70 mlwydd oed. Am dori i mewn i shed perthynol i Mr. Jos. Price, Rhos, a Iladd oen parthynol i Mr. Arthur Roberts, Gwersyllt, mewn modd oreulawn, traddodwyd Gomer Jones, glowr, Rhos, yng Ngwrecsam, ddydd Llun, i sefyll ei brawf yn y Sassiwn Chwarterol, Mae Mr. IhtthewsJ Williams, Amlwch, wedi ei bsnodi ya orgBnydd Coleg Royal Holloway, Eagle- field Green, Swydd Surry-sefydliad cysylltiol a Phrifysgol Llundain. Efe hefyd yw organydd yr R8rlwy8 IIp. y gweinidogaetha y Parch. Sylvester Home, A.S. Methodus ydyw Mr. Samuel, maer newydd Aberystwyth, a'i wraig ef sy'n chwareu'r organ yng Nghtpel Salfm; ac y mae Mr. E. Caredig Evans, maer Caerfyrddin, nid yn unig yn aelod gyd!r enwad hwnw, ond yn flaenor ac ya ddech- reuwr canu hefyd. Genedigol n'r Wyddgrug ydyw Mr. R. H. Roberts, yr hwa sydd i gynrychioli y Rhyd if<-ydwyr yn South Hackney fel gwrthwynebwr Mr. Horatio Bottomley. Mab ydyw i Mr. John Robert", adeil- adydd, ac y mae ers rhai blynyddoedd bellach yn ysgolfeistr yn un o yagolion elfenol LIll sdain. Bu farw Count Tolstoy, y dynsrarwr a'r ys^cifen- ydd hyd enwog. ddydd Sal. Telid yr anrhydedd uwch af iddo gan bob gwlari ond ei wlad ei hun, Russia, ac escumunwyd ef gan awdurdodau yr eglwys. Dymuniad olaf y proph wyd mawr oedd ar iddynt ei gladdu ar Sethrau y bryn lie y chwareua pan yn blentyn. Cwyna y Daily Mail fod y Llywodraeth yn mynu etholiad cyn gwyliau y Nadolig a gwrthod gwrando ar Mr. Keir Hardie. Yn yr un papyr am yr un diwrnod dywedyr fod y Llywodraeth yn dod a thrychineb, angau, a damnedignefh i'r wlad oher- wydd gwrando ar Mr. Keir Hardie a Mr. John Redmond. Wrth draddodi William Birkett, peirianydd di- gartref (meddai ef), i sefyll ei brawf yn y frawdlys chwarterol am dwyll honedig gyda taleb am k2 10s. a wrthodwyd yn yr ariandy, caniataodd ynadon Caergybi iddo rvddhad hyd hyan am feichiafon i'r swm o A 600. Does dim byd tebyg i fod ar y safe side," fel y dywedai SaU'" Potie ers talwm. Oherwydd afiechyd, rhoddodd Mr. E. Paley Stephenson, peirianydd trefol Llandudno, ei hunan yn nwylaw y Cynghor Dinesig, ac hysbysodd hwy y byddai iddo, os yr ewyllysient, ymddiswyddo yn ddioed. Penderfynodd y cynghor barhau ei was- anaeth fel cynsthorwr peinanol, pan fyddai eisien, yn ol tal o 0,200 yn y flwyddyn. Talid iddo yn flaenor ol £ 400. Pan yn dilyn own hela Syr Watkin allan ddydd Llun, syrthiodd Miss Kynaston, o Hardwick, o dan pi cheffyl i bwll dwfa wrth geisio neidio dros nant. Yn ffoddns llwyddodd i ymryddhau. a phan yr ymddangosodd ei phen o'r dwfr rhuthrodd Robert- son, y pen dyn yn y sfcablau, i'w chynorthwyo. a da-eth allan ya ddiogel. Ychwanegir i'r ceffyl ymddwyn yn rhagorol. Aafonwyd Thomas Jackson, heliwr esgyrn a charpie, i wnevd Hafur caled yngharchar am chwe mis, o Rhyl, ddydd LInn, am Iadrata peipie plwm a ffitings pres, gwerth dwy gini, o dai gweigion. Ytnddengya fod cryu golledion i dai gwag yn cael ei wneyd yo y dull yna, a phrofwyd fod y carcharor yn hen droseddwr, Ar ol cly wed y ddedfryd, meddai Jackson, Diolch i chwi, eich urddasolion." Bu farw Mr. John Hughes, meistr Ysgol y Cyn- srhor, Tanygrisiau, yn dra sydyn, wythnos i fore Mercher, yn 46 mlwydd oed. Daallwn iddo ym- weled a Rhiw y noson flaenorol, ac oddeutu deg o'r gloch, iddo gael ei weled gan Mr. Thomas, gorsaf- feistr, ya Ion Glanypwll, yn wael. Cludwyd ef i gartref Mr. Thomas, ao anfonwyd am Dr. Williams a Dr. Lewis, ond bu farw tua phump bore dra- noeth. Cafwyd Cablen Hume, Glasgow House, Llan. beris, wedi boddi yn Canada Dock, Lerpwl, noa Iau. Cychwynodd y trancedig allan am dro o'i lety yn Carisbrook-road, ar y 27a.in o'r mis di- weddaf, a bu ar goll hyd nes gwelwyd ei gorff nos Iau yn y doc. Deallwn fod Hums heb waith era wyth mis, a'i fod yn aros yn Lerpwl gyda chyfeill- ion iddo hyd nes cawsai waith drachefn. Yn y owest dyfarnodd y rheithwyr "Cafwyd wedi boddi." Aeth Simon Llwyd i siop y cyfferiwr, a gofynodd oedd yno rywbeth fuasai yn gwella our yn y pen. Daliodd y oyfEeriwr botel o hartshorn wrth ei drwyn, a bu agos i Simon syrthio yn wysg ei gefn gan mor gryf ydoedd. Cyn gynted ag y daeth ato ei hun, dechreuodd ffraeo a'r chemist, a bygwth ei daro. "Ondddaru o ddim oiwrio'ch pen chi?" meddai'r apotheoari. Ciwrio mhen i 1" maddai Simon, Does dim y mater ar fy mhen i. Betsan aow syn cwyno fod gandni gur yn 'i phen." Gwnaeth storm a'r llanw uchel nos Iau ddifrod yn rhai o drefi glan mor y Gogledd yma. Ffyr- niced oedd yn Llandudno a Cholwyn Bay fel y gwnaed niweidiau trymioa i'r promenaae gan y mor. Yn Llandudno drylliwyd tair neu bedair o'r cyagodfeydd, a drylliwyd y promenade yn Rhos. Mae'r golled yn ganoedd o bunau. Yn Rhyl lIan. wyd ystafelloedd isaf rhai o dai gweithwyr y rheil- fforddyng nghyfeiriad y Foryd, fel y bu raid dianc i gyehod drwy ffenestri y lloftydd. Bu. dam wain led hynod mewn ocsiwn yn Hen Golwyn, yr wythnos ddiweddaf. Ynaddengys fod yr arwerthwr wedi gwerthu'r oil oddigerth y dodrefn oedd mewn un ystafell neillduol. Pan yn cyfeirio ei gerddediad tuag yao brawychwyd ef. "Yn sydyn," meddai, "gwelais y bobJ-oddeutn deugain mewn nifer-a.'r dodrefn yn diflanu drwy y llawr. Cymerodd ychydig o funydau i mi i syl- weddoli pa befcii oedd wedi digwydd. Yr oedd owymp y bobl tua deg troedfedd. Yn ffodus ni anafwyd neb yn dost iawn." Yr wythnos ddiweddaf cafwyd Thomas Roberts (60), Fron Gelli, Pandy, Llangernyw, wedi marw mewn stabl yn Ffouodry Llyn Llyda. lie y gwas- anaethai. Ei arfer oedd cysgu gartref, a cherddai i'w waith bob boreu. Tua chwech boreu Mawrth, gwel&i Mrs. Williams, Llwyn Llyda, fod drws un o'r stablau yn agored. Nid oedd goleu yno. ao ni chlywai dwrw o gwbl. Aeth yno, a chanfu Roberts ar ei hyd ar lawr. Galwodd ar,ei gwr, a gwelsant fod y dyn yn farw. Dywedai y meddyg, a alwyd i fewn, mai methiant y galon oedd yr achos. Gormod o wir o lawer a ddywed y Parch. Rhys J. Huws yn ei ysgrif hudolus yo ein cyhoeddiad cenedlaethol, y Geninen, am Hydref, a dyma ddywed—"Efallai mai coll penaf mynegiant yr awen yn Nghymrn yw ei dieithrwch i hanes y genedl ei hun. Canodd lawer i'r Hebreaid a'a hanes, ac i syniadau y genedl hono am fywyd, ond anaml y bu hi yn dryllio caion ei chenedl ei hun i gael ei gwaed cynes i'w eharu. Y mae bywyd yn fendigedig o ddyddorol ac o newydd; ac yn ei swyn a'i iug, ei dywydd teg a'i dwyliineb, y mae wedi llithro dros delyn awen Cymru."

GYMDEITHASAU LENYDDOL. REHOBOTH AC EIRIANALLT. Nos Lun, dan lywyddiaeth Mr. John Edwards, Berwyn-strpet, oaf vvyd papurau gan Miss W. Sibyl Roberts (Meirion House) ar Florence Night- ingale ac E izabeth Cadwaladr," gan Mr. Evan Lloyd ar Ymweliad a Lerpwl," a chan Mrs. Dr. Hughes (I-iallt) ar Ymweliad a'r Iwerddon." Till wyd diolch iddynt am en papurau rhagorol. PENLLYN. Nos Lun, a Mr. D. P. Jones, Ty'nypistyll, yn llywyddu, darllenwyd papur rhagorol ar "Hael- ioni," gan Mr. C. C. Lewis, Berwyn. Cafwyd ym- dcafodaeth pellach arno pan y Mri. Hugh Evans, Rice Jones, J. E. Jones, E W. Jones a'r llywydd. Darllenodd Mr. Rice Jones ar ol hyny ddernyn neillduol o amserol, "Cynghor i, bobl ieuainc." # CAPEL AJ eqlwys. MODDION Y SABBOVI. AW> IBYNTVr 0110"1 New Glai-'f (Viac»na'! Prom)Tade) Parch. Thomas Roberts, Wyddgrug. B^D' DDWV'i. Japel HaoI-y-Oastel1: Dr. A J. Parry, Rhyl. saiiWY- 8BPvDr.aDi'3, V T>&-> (ITA 'I Sanr. •»hr<) ant 10 SO ysgo! am 2, g-);I er a phr94 ",0. a i « Oymmnn yr ail 81 ya y 'J1;iJ va y borea a'r oaiwer Sul yn yr hwyr. Fioer, Piroa. L. J. Jeak a oaradiaid, Parchn J. B. R,l'i: (VI')'l<\ sylli»i', Lt. A Je"kios, B.A., a J. E. Hughes B.A. Cape; yr K^'wf^esr Sauw Mai;-): Gbsos a phraga1: a 6: Gosper prega h a r Ofmnaaa a n J 3' y Saiola 71 raif. Lantysilio: Gtospor a»n « a'r oym aan y 3yd 1 3 il ym y mi' Paroh..T S. A.. Glyndyfrdwy Gwasanaeth boreaol am 1030 y Sal cyntaf, a'r paaworyda ya y una. Qospe- boo 8a a a <1. Oy araey a-n In yn yr h f. Oyrma 8 1 cyataf yn v mis am 10 30 a r trydy id Sa' an 'I. Paro 1 > i'ravor HugheE,, fleer. m.m,r,,ODISTIIT", CifWlO'i Aorlair Pttrca J. P. Davies, M. A., Ca°r. Bala a T.lanfor • Parch. Rlhs Edwards, D.D. Brvneplvyvs: Parch. G. G. Owen. Pontcyssylltau. ^efnmawr (Ssron): Parch. G S. Griffith, Llangollen. Oerygydraidio" a Ofiefiihril J. M. Jones. Jorwen Parch. J. A. rJoyd, Bryneglwys. Cynivyd Paren. H Williams, D.D., Btla. Eirianallt: Parch. J. O. Jones, B.A., Bala. ""i'iowv'11' Parch. Garth a Phenyb"^ Parch R. Jones. Aberdovey. GHyrse iriog a Nantyi Parcn. H. 0. Morris, B.A., Llan- gollen. Glyadyfr-lwv a O"yro, Parcb. Gwyddelwer" a Mo-3'adda: Parsh. Owen Owans, RhyI. Cilan^rmon, TregeiriOR a Llywirch Parcu. J. Smallwood, Cymau. L!aaoesla s PhantT" Bwlcb ■ Pa^h. Uandrillo: Parch. T Jones, Ooedllai. fjlandynan 1 Phennadwr Parch. T. Evans, M.A., B.D. Llanaollan (Behohoth) Parch. J. O. Jones, B A., Bala. Llangollen (Penllynl; Parch. W. R. Jones, Tregeiriog. Uwynmswr: Pare11. R. Williams, Rhos. Ponciau (Bathe!»■ Parch W. Williams, Helygain. P^TitpvuoyDtan • Parch. E. Lloyd, Buckle Rhiwabonn'r Cefri, P c Rhos (Oarel Mawr) Parch. D. R. Jonas, B. A., Rhiwabon. Waston Ehyo a Prouy 'ari, Parch. C. Williams, Rhosddu. WB3I.Sr4.ID. Ac-rfair Mr. E. Jones. Stryt Isa. Rlaok Park Wharf Mr. W. Lloyd, Stryt Isa. Cefn: Parch. W. Price. Rhos. Oerygyclri-idi->n Parch. Hugh E'ans, Corwen. Oorwon: Parch. D. M. Griffith, Ceryg. t'vndv*'r'wy Cvfarf id gweddi. Gwyddelwern Mr. J Phillips. Uandrillo. Jonn- owi: Parch. W. Price, Rhos. L'andrillo: Mr. D. D. Jone3, Llangollen. Llangolle" Parch. T X. Rober s, Cefn. Pentredwr, Mr. T J. Husrhes, Glyndvfrdwy. Plasbenion Parch. A. W. Davies, Llangollen. womf<vio": Mr. R..Tones, Llangollen. Eta"?! Mr. T. J. Hughes, Glvndyfrdwy. Rhos: Parch. A. W. Davie?. TThnroUfu Sale- ger Oorwen Parch D. M. Griffith, Ceryg. Stryt isa Cyfarfod gweddi. Tynant, gar Ootw^n Parch. Hugh Evans. Mae Mr. O. Thomas, sydd yn awr yn gurad yn

Amlwch, wedi e ddyrehafu yn Rheithor i Tyd. weiliog Mae egl woys Scii«nesr M C. Llandudno -Tanotioa wedi rhoddi gal wad i'r Ptroh. Richard Williams, Rhos. Mae eglwys Snon. Ffestiniog, wedi rhoi galwad i Mr. Llewelyn Humphreys, Rhos, sydd yn awr yn fyfvriwr yn Ngholeg Bangor, i diod i'w bugeilio. Mae y Parch. E Cefni Jone5*, Ffestiniog, mab'Mr. J. Jones, Ceryzceinwen, Llangefni, wedi derbyn galwad i fugeilio eglwys Hirwaen (B ), Aberdar. Dywedir fod curad amryfns ym Morganwg, ychydig Suliau yn ol, wedi darllen o'r pulpwd yr adnod newydd bon :— Ni ellwch wasanaethuDu^ a Mabon Hysbysir am farwolaeth Mr. William ETans, yr hwn fu am 30 mlynetid yn canu alto yn Eglwys Esgobol Llanel wy. Yr oedd yn feddianol ar lais treiddgar angyfEredin, a llwyddwyd i'w gadw yn ei rym hyd y diwedd. Ymddengys mai cymeryd dogn gormod o laudanum a ddarfn. Cymerodd mirwolaoth v Parch. J. Jones Davies, rheithor Llanfrothen. le ddydd Mawrth, ar ol selni am rai misoedd. Yr oedd Mr. Davies yn gurad Eglwys Dewi Saut, Lerpwl, o 1889 hyd 1891, a bu yn rheithor yn Llanfihangel Pennant cyn mynd i Llanfrothen. Ymhen deodydd ar ol bod dan driniaeth law feddygol yn Ysbyty Dr. Lyun Thomas, Caerdydd, bu farw y Parch. J. Aelfryn Roberts (A.), Nanty- moel. Ganwyd Mr. Roberts ya Abergele, ac ar ol owra o addysg yn y Bala, bu yn weinidog yn y Poncie am ddwy flynedd, ac yn Bethel,-iftratymoel, am 32 0 flynyddoedd. ♦ Yn gynar bore Llun aeth tri 0 dai newydd ar dan yn Rhuddlan, ond trwy ymdrechion brigadau tan Badrhuddlan a Rhyl llwyddwyd i ddiogela yr ystafelloedd isaf. Dywedk fod y golled uwchlaw £ 1.000, ond y mae yr oil o'r eiddoiwedi ei yswirio. Maent yn tori coed i lawr ar fferm Henlly, Min- afon gar v Trailwm. Tra y safii Robert Morris, mab'Joseph Morris, torwr coeJ, Maesbury, ar wagen gsrllaw, ddydd Mawrth, torodd y dog a syrthiodd ooeden arno. Ba farw ar y ffordd i glafdy y Trallwm. Nid pob diffynydd sy'n llwyddianas fel eiriolwr mewn tlys gwlid, eithr felly y bu Gwjddel ym Mrawdlys Atfon yr wyAnos o'r blaen. Fe'i cy- huddwyd ef a dyn arall o gamfeddianu oriawr mewn ty-Uefcy, ond gan mar hyawdl y Gwyddel yn ei amdd'iffyniad fe'i riiyddhawyd. Un o'r taraw- iadau mwyaf effathiol yn t i anerchiad oedd y modd y profodd mai amhosibl oedd i'r oriawr fod yn ei feddiant yr am-er yr bonid ei dwyn. "Dywedant fod yr oriawr gpoyf yo fy llaw ar y pryd," ebe ef, ond sat y gallai hyny fod pan oedd genyf badell ffrio mewn un llaw a chyllell yn pilio wynwyn yn y Uall 1" Yr oedd hyny yn llwyr argyhoeddiadol.

I THE WELSH CURE," ,j I I Have You Cough I I or Cold? I A'YMAN"S BALSAM H I Will Cure You. I I INVALUABLE IN NURSERY. I I Cash Prices, II- er 211. I Mrs. A WORSLEY, of 40, Dyson-street, Milet Platting,:Manckestel', n-ho svys When I was first taken ill I had no idea it was kidney and bladder trouble, but before long I began to get gravel badly, the water was hard to pass, and dropsical swellings came in my limbs—some days they were terribly swollen. "The pain in my back was almost unbearable* especially if I stooped. It was a sharp, shooting pain, and it left my nerves all of a tremble. I often came over giddy. "After a few doses of Doan's Backache Kidney Pills my back was much easier, the water began to pass regularly and naturally, and the medicine seemed to clear all the impurities from the kidneys and bladder. Every sign of urinary trouble has now gone I am as well as ever I was, although at one time I thought I should never be my old self again." 3 YEARS AFTER writing us, Mrs. Worsley said:—"I still keep wonderfully well, and nevi-t need Doan's Pills or any other medicine." When the kidneys are weak or diseased, kidney poisons are left in the blood, and these poisons make you feel tired, drowsy and low they bring on urinary disorders, gravel, dropsy, and rheu- matism they make your head bad, and your back weak, and you grow despondent and irritable. If, therefore, you are ill, don't brood over imaginary ills, but give your kidneys help in Doan's Backache Kidney Pills, the special kidney and bladder medicine. 2/9 per box, 6 bfvsces 13/i), of all dealers, or post free from Foster-McClellan Co., 8, Wells-street, Ox- ford St., London, W. Be sure you get the same pills as Mrs, Worsley had. S »

COAL IN THE TRANSVAAL. THE need for coal in South Africa causes fresh development in that industry in the Transvaal to be viewed with interest not only in Johannesburg and Dalagoa Bay, but also in this country, and, therefore, the news that Vaalbank Colliery has struck a 9 ft. seam of satisfactory quality has be-en a mat, ter for a good deal of favourable comment in the Kaffir mavket. The Vaalhank Colliery is the property of the African Freehold Coai Lands Limited, and is situated with the Com- pany's other holdings in the neighbourhood of Middleburg, whence the fuel can be reM&Uy despatched to centres of consumption. la the .result good prices are assured for the output, especially as coal quotations in South Africa keep at a high level. The energy, therefore, which the Company's management has dis-* played in development work we may take for granted will be maintained now that the goal is in sight, and the 6,000,000 tons of the fuel, which it is estimated lie in this position of tile Company's property, should soon begin to be available, not only to the advantage of the Company, but to the country at large.' The Company was formed as recently as May last, and considering its moderate capi, tal of £ 125,000, the 5/- fully paid shares are a good purchase at their present Stock Ex- change quotation of 2/6. Important facts to be remembered are, that coal is fetching a high price in South Africa, as in other parts of the world, and the Company's large area of freehold land will prove an additional asset of much value. As the shares are likely to advance in price investors should place their oraers without delay. NExtract from the circular of Pennington & <?o., Stock and Share Brokers, 58, Old Broad Street. Londoa, E.C. Established 1869.

i^BLANCHARD'S I APiOL STEEL PILLS I with e*plfin«torr Booklet and Testimonials 9 Sold fta all ChavtisU 1/li per box, or post free, from YOUR ATTENTION, PLEASE! I LEND £ 10 to £10,000 to responsible Person* I LEND quickly, reasonably and eonfidenttaHy. I LBND honourably and straightforwardly. I LEND to persons entitled under Wills, etc. I LEND without formalities or fancy fees. I LEND to suit your own requirements. I REND on simple note of hand alone. I LILND the full amount required. I LEND any distance. MR. G. CUMMING&, 38, HIGH iTREET (facing New St.), BIRMINGHAM. 1 Special Terms. Short Date Leans. £10 te L-1,000 £ 1Q repay JEll S 0 £ 30 rapay £ 33 IS 0 £ 20 repay £ 22 10 0 | M0 repay £ 5$ 5 0 W JACKSON, 70, Plymouth Grove, Manchester (39MS) CLARKE'S BAOI PILLS are warranted to cure, in either sex, ail acquired or 00" stituiional Discharges from the Urinary Organs, Gravei, and Pains in the back. Free from Mercury. Establishei upwards of 40 years. In boxes 4s. 6d. each, of ail Chemists and Patent Medicine Vendors throughout Worid. or sent far sixty stamps by the makers, The UnoniM nad Midland Ocafcies Drug Company, lannoln.