The Llanelly Mercury and South Wales Advertiser

===.======-===-=-'===-=:==='===-='== I ARAETH SALISBURY « Y mae araeth Salisbury wedi tori ar y tawelwch, ond er mor annymunol oedd dys- tawrwydd y Prif-weinidog ar adeg mor ddifrifol, ar ol darllen ei araeth o fiaen Cyngrair y Friallen, yn yr Albert Hall, yr ydym o'r farn y byddai yn aunrhaethol well iddo aros ar y cyfandir a chlo ar ei enau, na dyfod ,er hron y cyhoedd heb ganddo ddim i'w ddweyd ag oedd yn werth i'w fynegu. Y mae gwneud dirrayg a gwawd o'r argyfwng presenol yn annuwiol ac yn annynol. Y mae siarad yn ysgafn a chellwerus am y Groegiaid, pan y mae miloedd o honynt yn cae I el lladd gan y Tyrciaid, ac edrych ar y rhyfel fel chwareu plant, yn annheilwng o safle Arglwydd Salisbury, os yw hyny yn deilwng o natur a'i gymeriad ef fel person. Gellid dysgwyl, ar adeg mor bwysig, y byddai Prif-weinidog Prydain Fawr yn cymeryd mantais ar yr amgylchiadau difrifol. i siarad yn ddifrifol ond yn lie hyny, yn ytnbleseru mewn cyffroi y teimlad ysgafn sydd yn nod- weddiadol o'r cymeriadau penchwiban a berthynent i'r Cyngrair. Gallem feddwl fod Arglwydd Salisbury, am nad oedd ganddo ddim i'w ddweyd, yn dweyd rhywbeth. Y mae yn ccisio argraffu ar feddyliau ei wran- dawyr mai peth dibivys hollol oedd y rbyfel rhwng Groeg a Thwrci, a phan yr oedd y magnelau yn genhadau angeu yn ysgubo dynion oddiar wyneb y ddaear, yr oedd y Prif-weinidog yn gallu fforddio cymeryd y cyfan yn destyn gwawd a chwerthin. Yr oedd cyfielybu Groeg i wallgofddyn yn hollol islaw y safle y mae Arglwydd Salisbury ynddi, a sicr ei fod ef yn gwybod mai y Sultan oedd y gwallgof, ac yntau yn ei gyfeillgarwch yn tebygoli iddo. Y mae Groeg yn cyn- rychioli yr oil ag sydd yn dda a rhinweddol, a'r Sultan yn ymgnawdoliad o bob peth isel ac annheilwng; ond y bwystfil gwaedlyd a llotruddiog a amddiffynir gan Brif-weinidog y wlad Gristionogol hon, ac y mae llwfrdra moesol Arglwydd Salisbury wedi peri iddo I aberthu tegwcli a rhyddhad dynoHaeth a chrefydd ar allor cyfanrwydd yr Ymerod- raeth Dyrcaidd. Dadleua, hefyd, fod Prydain yn rhwym o weithredu fel ag y gwnaeth yn ol telerau cytundeb Paris, a sonia am 4t sancteiddrwydd cytundebau," ond y mae yn rhyfedd meddwl am Arglwydd Salisbury yn son am sancteiddrwydd y cytun- debau, ac yntau wedi eu halogi yn y modd mwyaf annheilwng yn nglyn a chytundeb Cyprus, pan y lladrataodd efe yr ynys bono y tu cefn i'r Galluoedd ereill, a byddai yn fwy cydnaws ag Arglwydd Salisbury i siarad am halogrwydd nag am sancteiddrwydd y cytundebau, Y mae y cyfle gogoneddusaf o ryddhau Crete, amddifFyn y Cristionogi; n, a dwyu j Sultan i'w iawn bwvll, wedi ei I goili, o herwydd yr anghymwysder sydd yn Arglwydd Salisbury i fod wrth y llyw ar yr adeg bresenol. Hona y bydd i'r Galluoedd mawrion drefnu y materion rhwng Groeg a Thwrci, ond y mae yn sicr na fydd dim a wnant yn foddhaol os na phenderfynir y pwnc ar linellau a fydd yn sicrhau cyfanrwydd Groeg, a chaniatau i Ynyswyr Crete i ben- derfynueu hachoseu hunain. Nid oes genym yr un gronyn o ymddiriedaeth yn Arglwydd Salisbury na'r Galluoedd ereill y bydd iddynt wneud un math o gyfiawnder a Groeg, am fodcynifer o fawrion y gwledydd wedi rhoddi benthyg arian i'r Twrc, ac ofnwn y bydd i'r Galluoedd wasgu gvmaint ag a fs dd yu bosibl allan o Groeg er galluogi y Sultan i dalu llogau i'w fenthycwyr. Ceir gweled yn fuan, ac os nad oes mwy o gydymdeimlad yn y Galluoedd ereill nag sydd yn yr un sydd yn cynrvchioli Prydain, os ydym i'w farnu wrth ei araeth, gallwn fentro dweyd na fydd hi yn dda ar Groeg. —————

Nis gellir rhoddi degrithd o'r trychineb ofnadwy a in yn Ffrainc yr wythnos ddiwedd- af. Yr oedd boneddigeeau anrhydeddusaf Paris wedi uno a'n gilydcl i aodi nodachfa fawreddog. Ar brydnawn diwrnod ei hagor- iad, cyneuodd tan yn un o'r ystolion, ac am fod y defnyddiau oedd yno mor llosgadwy aeth yroll yn wenfflam mhen ychydig eiliadau, lledodd y tan trwy yr holl adeilad, ac yn mhen wyth nen ddeng mynyd yr oedd yr oil wedi llosgi yn ulw, a thua dau cant o'r boneddigesau wedi llosgi i fiirwolaeth, a degau lawer ereill wedi eu niweidio. Y mae pethau yn ymddangos yn ddigon cymylog yn Neheubarth Affrica. Y mae Mr Chamberlain wedi profi, er ei holl dalent, yn anghyfaddas i fod yn y swydd y mae ynddi ar adeg mor ddifrifol a'r presenol. Y mae, yn yr ymchwiliad a wneir i drafodaeth anffodus Dr. Jameson, yn siarad fel brenin, a geilw Mr. Chamberlain Syr Hercules Robin- son fel fy swycldog. Rhaid i garwyr cyfiawnder a heddwch fod yn ofalus, onide bydd i Mr. Chamberlain dynu y deyrnas hon i drafferth ofnadwy yn Affrica. Y mae pob peth yn ymddangos fod Mr. Cecil Rhodes am ddymchwelyd y Werin- iaeth yn N eheubarth Affrica am ei bod yn rhwystr ar ei ffordd ef a'i gefnogwyr i gael meddiant o'r holl diriogaeth Y mae yn Hed doby^ol yn awr y bydd Affrica yn ail Amer- ica Ond nid yw Mr. Rhodes yn meddu ar y cymwysdcr i sylfaenu ymerodraeth, am mai ei syniad am ymerodraeth yw sicrhau golud i'r ychydig. ¡ Nid yw y Llywodraeth bresenol yn edrych yn uwch na'r materol a'r presenol, a dyna sydd i gyfrif am ei pharodrwydd i fyned i ryfel yn erbyn Arglwydd Kruger ond yr anffawd a'r trosedd gwaethaf a all gymeryd lie fydd i Brydain ymostwng mor isel a myned i ryfel yn Affrica er mwyn rhwydd- hauy ffordd i ariangarwyr gormesol a hunan- falch i gyrhaedd eu hamcanion. Sonir llawer am addoli 11 llo aur." Ni fu yr addoliad hwnw erioed mor boblogaidd a'r presenol, ac yn neillduol felly yn Lloegr.

f LLYFR MORMON. I PARHAD. Ai dyma. sefyllfa Palestina yn y fiwyddyn 1830 ? DarIIener gweithiau yr awd wr a gan- lyn mewn atebiad :—" Nis gwn a ydych yn wybodua o'r ff.,Litii, ond y mae wedi ei sicr- hau yn hollol fod y Idiweddar wlaw* wedi dychwelyd y ftwyddvn ddiweddaf i Fynydd Seion-gwlaw ay sydd, mor belled ag y mae ein gwybodaeth ni yn myned, wedi ei atal oddiar gwasgariad y bob]. Ac Efe, yr hwn a roddodd yn ol y 'diweddar wlaw' yn ei dymhor, a rydd y "eynar wIaw" yn ei dymhor hefyd, ac y mae dychweliad y cawod- ydd hyn o fenditliion tymhorol yn rhagflaen- orion o, a dychweliad bendithion ysbrydoi o'r u cti elder. "-Pit reh. Hugh Stowel, yn y "Scottish Pr0sbyteria,n Magazine," 1853." "Mae yn ffaith fod v gwlaw a'r gwlith wedi eu hadferyd. Yn ddiweddar yn 1853 adferwyd y cynar a'r diweddar wlaw, er syn- dod i'r brodorion."—Louis Van Buren Len., Nov 14, A.D., 1867. Yn ol tystiolaeth y Parch. II. Stowel, dychwelodd y" diweddar wlaw yn y fiwyddyn 1852. Ac yr oedd yn teimlo yn dra hyderus na fyddai y "cynar wlaw" yn hir cyn dvchwelyd hefvd. Mr. Van Buren a ddywed i Palestina dderbyn ei id chynar a'i diweddar wlaw" yn y fiwyddyn 1853, a hyn cr syndod i'r brodorion. Pwy achos synn oedd ? 0 herwvdd, fel y dywed y Parch. H. Stowel, nad oedd gwlaw wedi ei weled ar y tir oddiar gwasgariad y bobl, mor -bell a,, y wvddom iii. Yn awr, beth ddy- wedir am y tystiolaethau hyn o blaid Llyfr Mormon ? Pa fodd y cysonir y rhai hyn a geiiiau Esaiah. yrhwn a ddywed yn eglur y bvdd i lyfr seliedig" gael ei ddadguddio a'i ddarllen gan ddynion A'r a dcillion," o her- wydd eglurder yr athrawiaeth a gynwysai y llyfr, a welant allan o niwl a thywvilwch A'r lhai cvfeiliornus o ysbryd a ddysgant ddeall, a'r grwgnachwyr a ddysgant addysg cyn y byddai i Libanus" gael ei a throi yn ddcldir." Onid ychydig b^ch fydd eto," meddai y proffwyd, ac yn wir nid oedd ond vehydig bach hefyd, canys cyhoeddwyd Ilyfr yn y fiwyddyn 1830, a dechreuwyd troi Libanus yn 1852. (I'w barliau.) EZROM.

EIN DYLED I'R YSGOL SUL. [Cy(I-ftiddngol yn Eisteddfod Salem, Llan- gennechl Nodweddir y blynyddoedd diweddaf hyn gan luawsrnawr o sefydliadau crefyddol. Yn mhlith y rhai hyn, nid y lleiaf o ran gwasanaethgarwch ydyw yr Ysgol Sul. Gyda phnodoldeb mawr y gellir dywedyd fod ei hymdaith o'r deehreu wedi bod yn ogoneddus o ran dylanwad, ac yn ysblenydd o ran llwyddiant. Trodd allan i'n bye] yn gorchfygu, ac i orchfygu." Rhyw feddylddrych odiaeth ydoedd y melldylddrych amsefydluyr Ysgol Sul o fewn terfynau ein i tir. Mor wreiddiol yw ei chynllun, ac mor fawreddog yw ei gallu er dyrchafu cyflwr moesol ein gwlad. Y mae yr Ysgol Sul, er gwaethaf pob rhwystran, wedi gweithio ei ffordd yn mlaen o fuddngoliaeth i fnddngoliaeth, nes o'r diwedd y mae wedi enill hyder a chymeradwy- aeth miloedd lawer o'i nhlaid, ac wedi gafaelyd mor drylwyr yn ein calonau. fel y teimlir tnag ati fel nn o anhebgorion ein crefydd. Hvd yn hyn, hi ydyw y moddion mwyaf effeithiol a ddefnvddiwyd, er sefydliad Oristionogaeth, i wneuthur cynwys y Llyfr Dwyfolyn adnabyddus i'r byct a'r eglwys; ac y mae gwybod cynwys y Beibl yn anhebgorol angenrheidiol er cadw crefydd Crist yn ei phurdeb a'i nerth yn y byd drwg presenol. Mae y daioni sydd wedi deilliaw eisoes oddiwrth lafnr yr Ysgol Sol tu hwnt i bob dirnadaeth. Ni amcai-a at ddim llai nag arwain dynion o dywyllwch i olenni; dychwelyd eneidian at Fab Diiw; ie, dryllio cadwynau llygredigaeth. a thywys pobl ieuainc o'u gafael- ion i ryddid efeugyl Crist. Gyda hyn o ragymadrodd, gadewch i ni ei hadolygu etoyn fwy manwl, fel y mae wedi bod yn fendith yn Haw Dnw i oflyrchafn ein cenedi yn feddyliol, moesol, a chrefyddol. Yr ydym yn ddyledus iddi, 1. Am ein dyrchafu mewn ystyr feddyliol. Un o'r cadwynau penaf a fedd Satan i gadw cenerllaethau y ddaear yn gaeth o dan ei ly wodraeth vdjnv anwybodaeth o'r gwir Donw. Os edrychir dros y rhan baganaidd o'r byd heddyw, gwelir fod yr adrioliall sydd yn ddyledus i'r anweledig Ddnw, yn cael ei roddi i luaws o fan dduwiau gweledig ac os ydym am Weled eithafion trueni, anfad drygioni, a dygn; anwybodaeth, edrychwn ar y miliynau pechaduriaid p? gan aid d hyn sydd mor druenus eu syniadan am fywyd a'u gobeithion dyfodol. Oyfadoefwn fod gwybodaeth a moesoldeb llawer o broffeswyr gwlad cfengyl y't brill iawn, ond y mae yn anghydmarol nwch nag eiddo trigolion y gwledydd paganaidd, ac y mae hvn i'w briod- oli, i raddati helaeth, i wasanaethyr Ysgol SuI. Perthyna i'r gwirionedd a. Cldysgir YIlcldi ddy- lanwad bendigedig tn hwnt i dclesgrithd. Mae yn dwyn cysylltiad a'r hyn oil sydd ogoneddus mewn dyrchafiad moesol, Gan mai y Beibl yw Llyfr yr Ysgol, gwna fwy i eangu y meddwl a chadamhau y galluoedd na llyfrau ereill yn nghyd. Y mae yn amlwg fod gwedd newydd ar ein gwlad y pryd hwn, mewn ystyr feddyliol, i'r hyn ydoedd pan ddechreuwyd yr Ysgol Sul. Mor effeithiol yw yr addysg a gyfrenir (irwy ei lu_A.l:I, "lAnA 1-1' "Ll" .1_1_ uuuoi y IIUIlaoun i «<wuu y ynuiuuuu rt uj'ruiiaiu I eu meddyliau oddiwitli y materol a'r darfod- edig at yr ysbrydol a'r tragywyddol. Mae rhywbeth yn ysbryd adullweddy Beibl a sy(ld yn neillduol o addas i dyim sylw y meddyliau gwanaf a'r mwyaf anniwylliedig. Ar ol i lawer Saul gael ei ddyehwelydyn Nghymru, agofyn yn grynedig, Arglwydd, beth a fynu di i mi ei wneuthur?" clywaf ius oddi uchod yn ateb, Oytud, dos i'r Ysgol Sal, ac fe ddywedir i ti pa. beth sydd raid i ti ei wneuthur." Mae y gwcrthfawrogrwydd yn y cyfeiriad hwn yn rhy ear.g i'w fesur, ac yn rhy ogoneddus i neb ei ddegrifio; y dydd olaf yn utiig a'i dongys. (Fw barbaa). I

I -v- 1 Y DWYLAW SION. t Dydd Llun Mabon diwoddaf, cyualiwyd eis- teddfod fawreddog yn Drefacli. Beirniad y gerddoriaetii oedd 3ir Emlyn Evans a'r ararywiaeth, ac arweinydd y dydd, Watcyn VVyn a. chyftawnodd y ddau eu gwaith yn dra boddhaus. Gellir dywedyd yn ddibetrus niii yr eisteddfod yw y sefydliad hynaf yn y wlad, ac nid oes an sefydliad wedi gwneud mwy i gadw ein bysbryd cenedlaethoi yn fyw na'r I wyl hon. Un cor gystadleuodd ar y brif ddarn, ac yr oedd yn deilwng o'r wobr. yn 01 feystiolaeth y beirniad. Gystadleuodd tri parti gwrywaidd zir M ilwyr y G roes,"a chipiwyd y wobr gan gor y Mynydd Mawr,o dan arweiniad medrus ysgol- feistr Oefneithin, yr tnvn sydd yn faehgen fcaJentog a deallus fel cerddor, ac. wrth gwrrs, y mae y parti yn dwyn isodweddion yr arweinydd. Yn yr hwyr eynaliwyd cyugherdd, pryd y cymerwyd rhan ynddo gan rai'o brif gerddorion ein gwlad. Er cymaint o lwyrymwrthodwyr sydd yma. yn bresenol, yr oedd yn fiin genyf weled cynifer o dan ddyhnwad Syr John dydd yr eisteddfod. Darfu i'r arweiniwr creulon hwn arwain rhai pobl ar y tnynydd i leoedd hollol dyeithr iddynt y noson bono. Nis gwyddent pa le yr oedd eu cartrefleoedd. Oruain o Jionynt. Rhoddaf, hefyd, gynghori'r personau hyny oedd yu arfer iaith anweddaidd, ac yn gwneud eu goreu er niweidio yr hedd- geulwaid, i beidio gwneuthur hyny eto, rhag ofn y bydd rhaid iddynt dalu ymweliad a nenadd y dref, a thalu yn bur liallt am eu haros- iad yno. Blin iawn oedd genyf weled cynifer o ienenetyd a gwyr gwragedd, pa rai sydd yn aelodau ffyddiawn yn ein heglwysi, ac yn cyf- lawni swyddi tra phwysig, yn gwastraffu en hamser y diwrnod hwnw i ganu yr hyn nad oedd fawl i Dduw. Yr oeddwn yn meddwl fod yr hen gan Sospan fach wedi ei llwyr anghofio, ond y nosou yma yr oedd mor fyw ag erioed. Eto, nid oedd yn rhyfedd fod rhai sydd yn dal perthynas a'n heglwysi o dan ddylanwad. Mr. Heiddyn, tra yr oeddwn yn gweled rhai o'r diacomaid yn cyd-eistedd a hwynt, ac yn llawn mor hwylus i ganu a hwythau. Cofiwch, frodyr a chwiorydd crefyddol, na ellir chwareu a diodvdd heb gael drwg a dylanwadu yn ddrwg. Dywedir fod o haner cant i driugain miliwn o fwsheli o'r haidd goreu a gynyrehodd y ddaear yn myned bob blwyddyn i i-eibio cymdeithas. Synai y wlad pe byddai yn gweled arnaethwyr yn myned a'u ceirb au eeffylau tua glan y mor, yn lluaws, ac yn chwilio am y graig fwyaf gyfteusi arllwys eu pynau haidd drosodd i'r mor tybid eu bod wedi eu gwallgoii bob ut i. Ond byddai hyn yn aynwyr ac yn rhinwedd mewn ovmhariaeth i'w harllwys i'r peiriau dar- llaw. Byddai yn sicr o fod yn hollol ddiniwed ac, feallai, wrth fwrw y bara ar wyneb y dyfr- oedd, y ceid ef mewn llawer o ddydiau. Mae yn amser i bob Cristion, yn awr, daflu ei holl ddylanwad o du llwyrymwrthodiad, a thaflu holl ddylanwad Cristionogaeth a chrefydd o du perftaith sobrwydd. Gobeithiaf y bydd i bawb o honom wneud ein goreu i ddenn ein cymydogion i dir dirwest. ERYR.

NODDFA, TRIMSARAN. Cynaliwyd cvfarfod bhnyddol y lie uchod dydd Sul diweddaf. Gwasanaethwyd trwy y d dd gan y Parch J. Thomas, Penrhiwgoch, yn cael ei gynorthwyo yn yr hwvr gan y Parch. R. Williams (gweinidog), er i frawd arall ein siomi. Tystiolaeth pawb ydoedd na ehafwyd gwell eyfarfod erioed, a hyderir gwelir firwyth yn canlyn.

I CLYWEDION 0 BONTYBEREM. Clywed mai cor y lie hwn, yn nghyd a'r seindorf bres, gaiodd eu gwohrwyo yn eis- teddfod Cwm Mawr. Dymunaf bob llwydd iddynt. Ewch rhagoeh. Clywed fod rhywnn yn y lie yn arfer creu- londeb tuag at ei blant. Diwygied, rhag cywilydd, a pheidied defnvddio y fath offer- ynau i'w ceryddu o hyn allan. Clywed fod yraa un sydd yn hoff ochwer- yla yn nghylch mesur gerddi. Digon tebyg ei fod yn mynu y gv fran fwyaf, ac yn ychwanegu ati yn barhaus, gallwn feddwl. Clywed i rywiii-i o'r lie hwn, rhyw dro, fyned a mochyn i'r twlc, ond er ei fawr syn- dod, yr oedd y twlc yn rhy fach i'r mochyn allu myned i fewn iddo. Dyna dyfiant ar- uthrol, onide Clywed ei bod yn well i mi fyned yn ol i fy hen le eto nag aros yma, ac felly y bydd cyn hir. Rhagor eto. I' UN 0 BONTHENRY,

I CLYWEDION 0 LANGENNECH. Clywed nad oes gwahaniaeth gan rai per- sonau pa beth a wnant, os gallant drwy h vny gyrhaedd eu hamcan, bydded dda neu ddrwg. Clywed fod un o r personau y cyfeiriaf at- ynt uchod yn ai-fer dweyd ei gyniluniau wrth ei wraig, a bod hithau, fel llawer o'i bath, wedi methu dal ei tlvafod. Clywed ei bod yn dweyd, yn mysg pethan ereill, fod ni yn meddwl cael rhywbeth am y drafferth y mae yn gymeryd. I Clywed fod ychydig o fywyd eto ar ol y I Cynghor Plwyfol, a'u bod wedi pasio pender- I fyniad i wneud Recreation Ground o'r Morfa, a chlywed hefyd fod llawer o'r plwyfol ion yn canmol y peth, tra. y mae ereill yn c-oiidemnio y mudiad. Pa beth bynag a wneir i'r Morfa, I. bydd yn edrych yn well i'r llygad nag y mae yn bresenol. Clywed mai prif destyn rhai o drigolion. y He hwn yw cael cronfa ddwfr. Os ydynt yn credu yn y peth y maent yn ddywedyd, pa- ham na osodant eu cynlluniau o fiaen yr awdurdodau1. Rhagor y-tro nesaf. I SAM.

"CLYWEDION GARWAY." SYR,—Gallwn teddwl, Mr. Gol,, y dylai rhywbeth yn neillduol fod yn yr hyn a glywir cyn y byddant yn werth i'w dwyn ger bron y cyhoedd trwy gyfrwng unrhyw newyddiadur; ond hollol wahanol oedd yr hyn a gawsom yr wythnos dd.veddaf yn y MERCURY o dan y penawd uchod gan Tra- faelwr. Yr ydym yn clywed bob dydd rhywbeth neu v gUydd, os na. fyddwrt yn fyddariaid. Ond prin y credwn fod y pethau cyftredin. a glywir yn werth traff- erthu i'w hysgrifea-a 3,'n eyhoeddi trwy y wB,8g. Piwerth oedd Clywedion Trafaelwr, pa un bynag a oeddynt yn gyd beidio. Nid v/yi yA -ii-edu fod dim yn wahanol yn ymddygiadau merched yr ar'ktl hon i (arched ardalcedd ereill, nid oes un amheuaeth nad yw eu rhodiad mor weddus ag eido unrhyw gymydogaetli arall. Yr wyf wedi clywed yr un peth a'r Trafaelwr am gyfarfod cystadleuol y dirwestwyr, sef fod rhai yn synu fod yr ehv mor lleied. Wrth gwrs, :mae'r synu yraa ya awgryrau rhywbeth. Mae rhai personau t gael nad oes ganddynt yxnddiriedaeth yn neb cyfryw. ya iifii debyg, wedi plofi dynion ereill yn ddrwg iawn, neu y maeiiS felly en hunain. Yr oedd Traiaelwr wedi clywed yn iawn, hefyd, fod areiihiwr dirwestol i vmweled a'r lie. Nos Sadwrn nesaf bydd y Parch. J. H. Bees, BHi-ry Port, yn areithio ar ddirwest yn Ysgoldy y Bwrdd, Ponty- eates, a gwahoddir yn garedig gyfeillion y gymydogaeth i'r cyiarfod, yn ddirwestwyr ac crcilL— Y r eiddccL I W. PiiilljPS.