Welsh Newspapers

Search 15 million Welsh newspaper articles

Hide Articles List

20 articles on this Page

o Y GWRTHRYFEL YN INDIA.

News
Cite
Share

o Y GWRTHRYFEL YN INDIA. Y gwrthryfel yn y fyddin yn India wedi tori allan! Peth ag yr oeddid yn ei ofni er ys tro ydoedd hyn. Gwelai pawb a yr oedd ganddynt fantais i sylwi ar sefyllfa y fyddin Indiaidd fod yma berygl; rhagddywedasai rhai, os oedd y llywodraeth Brydeinig mewn pervgl oddiwrth rywbeth yn India, mai gwrth- ryfel yn y fyddin ydoedd. Erbyn hyn y mae hyn a ofnid wedi dyfod yn ffaith—wedi y?d yn destyn hysbysion pellebrol, goheb- iae^SffiiPrthyglau arweiniol, a siarad yn y a rhaid addef fod ynddi elfenau ag 11 yr ystyriol lai nag edrych arnynt foldeb. Deallir fod llawer iawn o yn mysg y milwyr brodoiol -d -iwediff "alaeth llan, vyn 4, nyd "fliaid dan yr ?d yr ydym ?warei4?* vp ddii — c he ??? eddo' ? INpon ?hy -c 0 ?'?' ydyw' y  ? po?l ? ollwng os fy nat<tt i??J?J??ysig hon,?an ?n liaRd am yr I itr er iaid, ie, a'r Chin- ?aid. i ?sur po)? ?oceth Fel paganiald, wrth gwrt, y mae gan y bobl hyn eu hofer- goelion; ac nid ydyw i'w ddisgwyl fod y mil- wyr yn eithriaid i'r b'dorion .iyredin yn hyndd ThallI eAel rTf^wbeth" mwy efifeithioHijl dysgyblaeth filwrol. a thy* 41 tra gwahanol i'r cyffredinolrwydd o sv^ydd^- 3 ian y fyddin Brydeinig, i ddadwreittOio ei A syniadau a'i deimladau crefyddol o lynx^es If dyn. Yrnddemfys fod lluaws mawr o'rlmil- wyr-brodo%llii cyfrano&-i o'r dybiaeth fod pitpur yr ergyd-lwythi (cartridges) a anfonwyd yno yn ddiweddar gan y llywodraeth wedi ei iro a bloneg, a'u bod hwythau mewn canlyft- iad, wrth dori penau y papurau a u danedd eyn dechreu llwytho, yn halogi eu hunain, ac felly yn colli eu caste. Sicrhawyd iddynt, nae'n wir, drosodd a throsodd drachefn, nad oedd dim o'r fath beth yn bod; ond gorchwyl anhawdd-nedd cael ganddynt i gredu. Yr oedd y grediniaeth wedi ffynu mor helaeth, ae wedi gwreitidio mor ddwfn yn y drydedd gatrawd o'r Meirch-filwyr fel, allan o bedwar ugain a deg o filwyr, ni wnai ond pump yn unig ufuddhau i lwytho eu gynau ar orchym- yn y swyddog. Wrth gwrs, yr oedd yn an- genrheidiol rhoddi terfyn ar yr anufudd-dod hwn ar unwaith, onide yn iach i ddysgybl- aeth filwrol. Dygwyd yr anufuddion ar un- waith o flaen llys milwrol, a dedfrydwyd pob un o honynt i gosbedigaeth, yn amrywio o bump i ddeng mlynedd o garchar gyda chaledwaith. Ac fel rhybudd gweddill, aygwyd y carcharorion, yn rhwym mewn eadwynau a gefynau heiyrn, i'r lie y byddai y fintai yn myned tnvy eu hymarferion, ac oddiyno, yn mhresenoldeb eu cymdeithion, cymerwyd hwynt i'r earchar. Yr oedd hyn ddydd Sadwrn, y 9fed o Fai. Yn hwyr bryd- nawn dranoeth, megys trwy gydymgynghor- iad, mae yr holl gatrawd dan arfau, ac yn ymuno a'r ddwy gatrawd o draed-filwyr a wersyllent yn y lie, a phobl y dref yn eu dilyn, ac yn ymdaith tua'r carchar. Nid oedd yno yr un gnllu digonol, nac ewyllys ychwaith, mae'n debyg, os milwyr brodorol oedd yn gwylio, i sefyll yn erbyn y fath nerth. Agorwyd y dorau, a gollyngwyd nid yn unig y milwyr, ond pob carcharor arall ag oedd o fewn y muriau, yn rhydd. Ond nid digon hyny, fel yr oedd yn naturiol disgwyl dan y fath amgylchiadau yr oedd y gwaed eisioes yn berwi, ac yn berwi yn uwch oherwydd eu bod wedi Uwyddo i ryddhau eu cymdeithion a'r synifiid nesaf oedd talu dialedd dau-ddyb- Ivg i'r holl Bwropeaid, eu llwyr ddifa o'r ile, taflu ywith eu hiau oddiar eu gwarau, a gosod Hyny frenin a llywodraeth o'r eiddynt eu hunain. Anbawdd meddwl fod y pethau 'Jhyn wedi eu r?agfwriadu ganddynt; mwv natnnol y&yw tybied mai yn figwres a c?ll rCa^ y /oraent y'u cenhedlwyd y ?tb ydyw evnddaredcf ?. ac yn enwedig t?wn sefyll. "1 S anwarMdd, fel wedi ei gynhyrAx ?w eithaf- ion anh?w? v(iyw gwybod :h. le y ??.od?erthi ywaUu ?nolaaor- fyduavy ddyfod yn ei aordd. ?Pelly. ar Meru. y 8yrtbasant,.gat1rwyd.arnió, a ?}??po? JEwropead a ddeuai yn e? i?;d ?y 3 n nghyd a'r plentyn 8ùgQoeb t? d niaeth ar gyfrif oedraa, ystln ??U'? a U??' ddifrodi pob petha berth- y?M%dyn? Yr oedd minta? 0 feirch-fjlwyr Ewmpemdd yn digwydd bod y? gwers?u? '*? y ? ? ond yr oedd y difrod*effi.. r l'e'ei'4s ?? ? ? ya mlaen' i fesur alaethus cyn eu bod yn hysbys o'r digwyddiad, ac yn alluog i wein- yddu cynorthwy. Wedi dyfod o'r milwyr Ewropeaidd i fangre y gyflafan, tybiodd y gwrthryfelwyr mai y mwyaf jjwrol oedd y neb a fedrai wneyd y defnydd, goreu o'i draed ac i ffordd y ffoisant tua Di, hen brif-ddinas Bengal, He y byddai yr Ymerawdwr Mogul- aidd yn arfer trigianu. Ymlidiodd yr Ewrop- eaid ar eu holau am rai milfairoedd/gan' glwyfo a lladd cryn nifer n honynt. Xn an- ffodus, pa fodd bydd Lynag, yr oedd nos wedi dyfod i gyfryngu yn yr achos; ac heb ddychmygu fod y cyffelyb farbareidd-dra i gael ei arferyd drachefn yn Delhi, dychwel- odd y meirch-filwyr i Meerut. Cyrhaeddodd corph y gwrthryfelwyr i Delhi-pellder o tua 40 milldir—yn fore dydd Llun, ac wedi cael gan bedair o gitrodau brodorol a wer- syllent gerllaw y ddinas i ymuno a. hwynt, hwy a ddechreuasant ar eu gorchwyl dieflig yno drachefn ,a threuliasant yr holl ddiwrnod mewn lladd a chigyddio pob Ewropead a allent gaelo fewn y lle, a choronasant weith- rediadau y dydd, trwy goroni a chyhoeddi mab y diweddar ymerawdwr Mogulaidd yn frenin. Nid oes eto newyddion manwl wedi eu cael pa fodd y bu ar ol hyny, na pha nifer o Ewropeaid a syrthiasant yn aberth i gynddar- edd y gwrthryfelwyr. Y mae anfoddlonrwydd a therfysg wedi ymddangos yn y fyddin mewn lleoedd erailiiiefyd; ac anmhosibl ydyw gwy- bod yn g3-wiepa deimladau sydd yn ftynu yn y milwyr brodorol, na pha beth fydd effaith yr ymdoriad arswydlawn a gwaedlyd hwn. ? Fel y sylwasom o'r blaen, mae yn ddigon dichonadwy i derfysg o'r fath esgor ar gan- lynifcihftl tra phwysig. Pe unwaith y dig- wy?&i i'r cenhedloedd Asiaidd yn gyffred- inol—y ch ?g Ug^n miliwn o ddynion sydd Yr we uga, p?th li Y?n y- ? ao' vdynt dan tn y gwled ydd eanjr^ ag^dynt dan lywodraetl 1 gad eu cynhyrfu, gallai ry,, od'raetl i B*6r' Vafrfyso, a thywallt gwa%d nid yhydi. os na allai esgor o'r diwedd ar lwyr ysgydwad ymaith yr iau Brydeinig oddiar rai parthau o'r w?d. Y tAt Arwvdd* .1; pryd presenol, pa fodd bynag, ydyw, na fydd ydyw, na fydd i'r eyfryw ganlyniadau ddilyn y terfysg hwn. Ychydig, mae'n wir, o nerth Ewropeaidd sydd yno ac o ran hyny, pe byddai i bob catrawd ddilyn esiampl y catrodau gwrth- ryfelgar yn Meerut, gallai pob swyddog Ew- ropeaidd sydd yn llywyddu minteioedd brod- orol fod wedi eu lladd cyn derbyn ymwared. Ond ar gyfcr y oosibilrwvdd hwn y mae cymeriad anwarayi a diffyg dysgyblaeth eymeriitd anwara  4, y bobl i'w osod.Clpr fod yno ffyrnigrwydd, ond y mae yn annyigybledig. Pe cydweith- redent, byddai y canlyniadau yn alaethus uwchlaw dychyriyg ond y tebygolrwydd ydyw, fod cydncithredu yn hollol analluad- wy iddynt., Hyd yn hyn, y mae eu hanfodd- lonrwydd wedi tori allan heb un arwydd o undeb nac argoel am gydweithrediad.—Un fintai yn y lie hwn yn ymderfysgu erbyn y byddai hono wedi ymdavelu, un arall draw tori allan, ac felly yn y blaen ac hyd yn tybir fod yr anfoddlonrwydd a'r yspryd "1 3lD gyfynged> bron yn gwbl, os dalaeth Bengal, a bod Bom- v 4af"gi dd gan y gwahan- yr un ysmotyn mddangos hyd" iTTil^ ?ys<!?on ar r?a/M. i2' 7b4u ? ?? y gwrtlir e ? parhau yn a?ddlon i'??? P Bi?deinig. ac yn gwneuthur  g eydd vn alluadwy iddynt o7 'v x-W y llywodraeth h<?d wedi ? neuth? Po? ?ry. 1 a?n mil- wyr Prydeinig o bob I)a1 i roddi I lawr y ierfysg; a hyderir yn I-ed ddiysgog f6d y gwaethaf i)ibfo. &Ieiaf ar y pryd pre- enoV. < Ar,.yr un pryd, y mae fod terfysgoedd bychain ac jirwyddion anfoddlonrwydd yn tori allan fel hyn yn barhaus yn nrWydd rhy sicr p bresenoldeb rhywbeth na ddylai fod Mae. y ffttithyii cynwys ynddi rybudd, a, dbethioeb byddai ei gymellyd, a hyny mewn ,pr,yd. Miie yn y ffaith ddau ddoibarth mawr o ystyriaethau yn ymwthio i'r niddwl. Un gyda golwg ar y* fyddin 3m Intiia; a'rllall. gyda golwg ar wladlywiadicyffredinol Cwrft- peini India'r Dwyrain." "Y mae ein llywodr- aeth wedi Arfer pob brys fel y sylwasom,— abrys ag oedd, efallai, yn gwbl angenrheid- iol a chanmoladwy yn ei le-i anfon allan finteioedd o ryfelwyr a nwyddau rhvfel i roddi y terfysg i lawr. Ai tybed na ddylid befyd arfer pob brys i anfon yno ddynion cyfnwys i archwilio sefyllfa dysgyblaeth a "chyfansoddiad y fyddin ? Lie mae y bobl gyffredin yn y chwareu, nid oes brinaer byth ar eu harian nac ar eu bywydau ond pan agoshaer at ddosbarth yr uchelwyr y mae gofal, a gwyliadwriaeth, a chynildeb yn dyfod rywsut, yn anheborol angenrheidiol. Os eisiau miliwn neu ddwy, neu ddeg neu ugain miliwn o arian sydd, y mae pwrs y wlad yn ago red i'w tywallt allan ar unwaith os galw y byddys am ddeng mil o wyr, y maent i'w cael mewn moment; ond os teflir al'an ddrwgdybiaeth fod rhan fawr, os nad y rhan fwyaf, o'n harian a'n dynion yn myned yn ^ddieffaith oherwydd diffyg trefn, segurdod. diofalwch, neu ddiffyg ymenydd mewn rhai o'n huchelwyr as ydynt mewn enw yn llyw- odraethu y pethau hyn, rhaid arfer y cynil- deb mwyaf, a hollol anmhosibl ydyw cael un sylw ar y pwnc. Os oes gwirionedd yn y sibrwd sydd wedi myned allan. y mae eyflwr y fyddin Indiaidd yn bob peth ond yr h.vn sydd yn Ilewyrchu anrhydedd ar y rhai sydd yr. ei llywyddu a'r cam cyntaf yw y goreu i anfon allan ddynion cymhwys i edrych y petliau hyn, ac i drefnu mesurau er ei chael i sefyllfa fwy boddhaol. Ond, atolwg, ai ar flaen bidogau y mae y Ilywodraeth Brydeinig yn India i fod bythyn sylfaenedig? Ai tybed, tra y mae y fath diriogaethau breision ac eangfaith wedi bod yn meddiant Brydain am gynifer o flynydd- oedd, na ddylasai rhyw egwyddorion llawer mwy sefydlog ac effeithiol fod wedi eu gosod yno i lywodraetbu y bobl na min y cleddyf ? Un peth oedd darostwng India, peth arall ydyw ei llywodraetlFl. Un peth oedd gorch- fygu y cenhedloedd anwaraidd a breswylient Hindostan, dido,eddu eu brenhinoedd, a chymeryd y llywodraeth o'u Haw; peth arall a hollol wahanol yw eu llywodraethu ar eg- wyddorion gwell, a gosod i lawr yn eu mysg seiliau gwareiddiad, rhinwedd cymdeithasol 1 .vllwyddiant gwladol. Tybia rhai o'n prif •n^wyddiaduron mai yr hvn sydd yn eisi& yno ydyw 4igonedJ o filwyr Ewropeaidd; ie, dadleua rhai d' os ddiarfogi y brodorion a sefydlu byddinoedd Ewropeaidd yn yr böU wlad. Dywed?n ninau mai dyna y ffordd fwyaf eSeithipl i ddadgymalu yr holl ymer- ..od,raeth, ienyri eiddigedd a digofaint yr holl lwythau, ac i' ymddifadu Brydain yn y di- wedd o rai o'r meddianau brasaf a phryd- ferthaf ag y gall ymflfrostio ynddynt. Bu amser pryd' yr oedd y cleddyf a'r dryII yn gwneyd y tro yn India. Uchelgais Pt-ydain a PWy&inwyr y pryd hwnw ydoedd nerch- j eoogt y wlad, a'r oner' angenrheidiol tuag at hyny oedd rhyfelwyr ac arfttu rhyfel. Erbyn hyn; y mae yji :llawu bryd, debygem ni, rhoddiataita bellaeh ar wtbio yu-mitim eiQ terfypau-^os^ fiadTbes^ge^yiw eisioes fwy nagy g^l^n^ei dri^ac edrych pa fddd y getlir sicrhau a gwneyd y defnydd goreu o'r hyn sydd yn ein meddiant. Pa beth fuasai agwedd Ipdia y dydd hwn pe buasai Prydain wedi gwario ynddf y ddegfed ran o'r arian a dreuliwyd rnewn rhlfeloedd ac i gynalbyd.I- inoedd, i agoryd ffy^^d, a chadlesydd, ac i sefydlu gweithfaoedd, marchnadfeydd, a sef- ydliadau addysg a hyfforddiant i'r brodomon. modd ag y gellid didblygu a dwyn allan ad- noddan rnawrion a chyfoethog y gwledydd toreithiog hyny, t rhoddi i'r bobl y cyfryw gyfarwyddiadau ag a'u galluogent i fod yn aelodau defnyddiol o gymdeithas Rhaid cael rhywbeth heblaw y cleddyf i wneuthur iawn drefn ar India; ac ymddengys i ni yn annghyfiawnd1 r fod treth-dalwyr gonest a llafurus Brydain yn gorfod talu cymaint yn barhaus oherwydd gwall dysgyblaeth a gwall gweinyddiaeth ein swyddogion yn y gwled- ydd pellenig a breision hyny.

I ' . 'I I Y T U a E L.

Advertising

I FFRAINC. I

SWEDEN. !

AMERICA. -I

1TALI I

NAPLES. ]

[No title]

I FFEIRIAU A» MARCHNADOEDD…

I MARCHNAD YR YD LIVERPOOL,…

I MARCHNAD YR ÅrFE[.LI-\.[D-…

[No title]

IMPERIAL AVERAGES.

MARCHNAD YD LIVERPOOL.

MARCHNAD LLUNDAIN.

LONDON CATTLE MARKET.

! BRISTOL COMMERCIAL MAR.…

PRICES OF BUTTER, CHEESE,I…

PRODUCE MARKETS. -I