Yr Amserau

AT ETHOLWYR SIR FEIRIONYDD. I Dymunwyf, unwaith yn ychwaneg, alw sylw ethol- wyr » thriolion sir Feirionydd yn gyffredinol at bwno y gynrychiolaeth. Er fy mod yn credu fod y rhai hyny o drigolion y sir sydd yn meddu pleidlais, yn fwy cyfrifol am sefyllfa isel y gynrchiolaeth, eto, yr I wyf yn credu fod Iluaws eraill yn y sir, a chanddynt rywbeth j'w wneyd, tuag at ddwyn oddiamgylch ddi- wygiad, nad ydynt yn gwneyd dim, mewn ysgrifenu, areithio &c., er agor llygaid yr etholwyr, a'u dwyn hwy a phawb i wel'd a gweithredu fel y dylent gyda hyn o bwne. 0 Yn awr tra y mae ymdrech mawr yn cael ei wneyd er cael y right man" i'r "right place," a'i tybed nad oes gan drigolion sir Feirionydd ryw beth i'w wneyd yn y ffordd hon ? Diau genyf fod lluaws hyd yn nod o etholwyr y sir, yn teimlo mesur o anfoddlonrwydd i drefn bresenol pethau, a bod y mwyafrif o honynt yn wahanol yn eu barnau ar y pynciau sydd yn dwyn perthynas uniongyrchol a'u buddiant hwy fel trigol. ion rhan o Gymru fynyddig, i'r hyn ydyw barn a gweithrediadau Mr. Wynne fel y maent i'w deall wrth ei ymddygiad yn y senedd. Ai nid yw y rhan fwyaf o drigolion sir Feirionydd yn Ymneillduwyr, ac fel y cyfryw dymunent gael ymwared oddiwrth y gorth. rwm parhaus hwnw amynt fel ymneillduwyr, y 41 Droth Eglwys ?" pleidleisiodd Mr. Wynne dros y dreth. Ai nid ydyw boll ymneillduwyr sir Feirion- ydd yn barnu y dylent fel deiliaid yr un llywodraeth, feddu yr un hawl i freintiau, ac i gyfranogi o fanteis- ion gwahanol sefydliadau y Ilywodraeth fel y cyfryw a'u symydogion a'u cyd-drigolion yn y sir, y rhai sydd yn perthyn i'r eglwys wladol? Barna Mr. Wynne yn wahanol, pleidleisiodd efe yn erbyn i'r ymneilldu- wyr gael rlyddid i fyned i mewn i'r prif ysgolion, Rhydychain a Chaergrawnt ar yr un telerau a phro- ffeswyr y grefydd wladol. Yn awr etholwyr ymneill- duol sir Feirionydd a ydyw hyn yn deg tuag atoch chwi? a'i hyn oeddych chwi yn ei ddisgwyl oddiar law yr aelod anrhydeddus pan yn rhoddi iddo eich pleidlais ? Os nad i, dymunwyf arnoch er eich mwyn eicb hunain, ac er mwyn cyfiawnder, atal eich pleid- lais oddiwrtho rhagllaw, ao ymofyn am rywun mwy oymhwys, rhywun yn coleddu syniadau mwy unol a'r eiddoeh chwi, ac yn enwedig rhywun ag a fyddo yn ddigon gwrol.a gonest i amddiffyn ger gwvdd Ty y Cyffredin, iawnderau y dosbarth liuosochf o lawer yn y sir, a'r dosbarth y mae mwyaf o angen arnynt am amddiffynydq, sef, y dosbarth gweitbiol. Pa hyd ym. neillduwyr dylanwadol, y byddwch heb beri clywed eich llais ? gweinidogion yr efengyl ac eraill sydd mewn sefyllfaoedd manteisiol i ddylanwadu ar fedd- yliau lluaws mawr o ymneiUduwyr y sir, pa hyd y gadewch i bethau fod fel y maent, heb wneuthur un ymdrech tuag at eu diwygio ? Beth pe sefydlid pwyllgor yn un o brif drefydd em sir, i ystyried yr achos, a bod i rywrai gael eu penodi vn mhob tref a phentref i gydweithredu &'r pwyllgor hwnw, fel erbyn yr etnonatf byui BUJUOI bynag y cymer hyny le, y byddo genym rywun a fydd yn debyg o wneyd cynrychiolwr teilwng i w gynyg fel ymgeisydd; nid wyf yn ameu pe ceid y dyn cymh wys, na ddychwelid ef ilr senedd gyda mwyafrif mawr. Gan byderu ar ymneillduwyr dylaawadol, ac yn enwedig etholwyr ymneillduol y sir, na oddefant 1 drofn bresenol pethan barbau yn hir eto, y gorphwjsa Yr eiddoch yn gywir, VERITAS. I

BEIRNIADAETH, AR GYf ANSODDIADAU CERDDOROL EISTEDDFOD RHYMNJ, Nadolig 1856. I Cyn sylwi yn arbenig ar bob cyfiansoddiad, teimlaf awydd i nodi allan ryw ddau neu dri o ragoriaethau ag y dylai pob cerddor ymestyn atynt wrth gyfansoddi. Y rhagoriaeth cyntaf a gafnodi yw, aiven. Fe ddy- wedir mai y prif elfen sydd yn cytansoddi Bardd, yw teimlad; a byddai yn dda i'r cerddor ieuane ystyried fod yn rhaid i bob eyfansoddiad cerddorol, ag sydd yn deilwng o'r enw, fod yn cyfranogi o'r teimlad barddonol hwnw, sydd yn tarddu oddiar fyfyrdod ac adnabyddiaeth briodol o'r testyn y cyfansoddir arno so mai i'r graddau y llwyddir i gvraed4 yr amoan yna, gellir disgwyl i'r eyfassoddiad effeithio ar eraill. Ond nid yn unig mae'n rhaid i'r cyfansoddwr fod yn feddianol ar awen, ondraid, iddo hefyd wrth allu- »edd ymarferol i ddwyn ei awen allan i flurf briodol ac i wisgo ei gyfansoddiad a dullad esmwyth a phryd- ferth oynghanedd. Ni ddywedaf ddim ar y pen hwn ond yn unig y byddai yn dda i y rhan amlaf o'r ym- tteiawn- presenol ymestyn mwy at amrywiaeth a ehyfoeth cynghaneddol; a mynu deall egwyddorion cynghanedd yn fwy trwyadl. Rhagoriaeth arall ag y dylai pob carddor ymestyn ato wrth gyfansoddi, yw, gwMddioldeb ac nid boddloni byth a hefyd ar ryw gynyrchion cyffredin. ag mae clustiau pawb bron wedi cynefino a hwy yn barod. Yn unol a'r crybwyllion hyn bwriadwyf roddi barn ar y cynyrchion sydd o fy mlaen gyda dweyd gair wrth y rhai y perthyn iddynt. Na threuliwch eich oes uwch ben llyfrau cerddoriaeth gan hwmian canu o foreu hyd hwyr ac wrth hyny ymddifadn l'ieh huu- ain o wybodaeth gyffredinol. Darllenwch lyfrau da eraill a'ch dysgo mewn awen yn gystal a gwybodaeth ymarferol-Ilyfrau a ehango eich meddylisu-s gryfhao eich gaUuoedd-Ac a'ch gosoda ar ben y ffordd i gynyddu mewn gwreiddiol- deb, ac i weithio allan eich talentau. TON GYNULLEIDFAOL AR Y MESCTE 8. 7. M. S. 11-? I Derbyniais 17 o gyliLlIBOUUI Kumu Y "ru unu. ar ba rai y caf sylwi fel y ea?yn :— Alltud."—Llawn cymysgedd ac annhrefn; nid ? yw yr alaw yn cynwys yr un gyfres reolaidd 0 seiniau, oddieithr yehydig yn yr ail ran fel y gellir meddwl I nad yw yr awdwr ei hun yn alluog i ganu yr hyn a v?ri?dd. Osoesrhyw ragoriaeth yn perthyn i Alltud mae yn rhaid fod hyny yn gynwysedig mewn gwreiddioldib: ni waeth heb gystadlu ag ef ar y pen hwn. "Chwenychwr enill.Mae hwn yn gosod yr atrar alto i gychwyn a'r bass, a'r tenore yn canlyn ar eu hoi yn ddygn dygn (chwedl y northman) nes eu goddi. weddu. Dechreua yr ail ran gyda deuawd yn y piano style rhwng yr alto a'r air, yr hyn aefelychir drachefn TnY<T<'< K? y bass ar tenure; a hyny yn groes ir acen: I therfyna trwy uni?d yr holl leisiau yn y 1 double forte. Mae'n debyg mai chware ystranciau yw rhagoroldeb hwn; a dengys yn amlwg wrtb ei waith yn cynganeddu, ei fod yn gallu pethau gwelI. « Gomer Bacb."—Ton gryf a bywiog y gynghanedd yn ddrwg yn y tri ban cyntaf. Dylai Gomer chwilio am fwy o wreiddioldeb. "Ymdrechwr."—Yr Alaw yn llawer rhy gyfyng, nid yw yn cynwys ond o'r cyweirnod i'r pedwerydd gydag un eithriad i'r pumed o'r naill ben i'r llall. Mae y gynghanedd yn ddrwg hefyd mewn amryw fanau ae yn dangos fod eisiau deall y miner scale yn well. Pathros.Darfu i'r ymgeisydd hwn gamddeall y mesur, cyfansoddodd ar 8. 7. yn lie 8. 7. 4. Alaw dda, ond y gynghanedd yik ddrwg mewn amryw fanau a hyny fel y gellir meddwl oddiar ddiffyg gofal yn benaf. Hamilton."—Yr Alaw yn cynwys gormod o'r un peth. Nid yw yr ysgogiadau yna yn banau yr R a'r 18 i'w cymeradwyo mewn cerddoriaeth eglwysig, yn enwedig pan yn ffurfio rhan o'r diweddeb. Cynghan- eddwr da yw Hamilton." Rhys ap Dafy(ld.Diffyg unoliaeth yr Alaw, nid yw y rhan gyntaf a'r ail yn cydweddu a'u gilydd. Cy- nwysa hefyd amryw feiau ohynganeddol. Jadin."—Yr Alaw yn rhy gyffredin, ysgogiadau henedd iawn sydd yn y pum ban olaf. Mae Jadin yfi gyngharitiddwr glew. "Sheridan," loan Alaw" a loan Tegid yr ail."— Tebygaf mai yr un yw y tri yna. Er fod ymdrech wedi ei wneyd i wahaniaetbu yn y llaw ysgrif a'r pftpur mae delw y tri chyfansoddiad yn profi mai yr tin a'u cynyrchodd. Cynwysant gryn lawer o dlysni a thynerwch ac heb nemawr o wallau cynghaneddol; rmd hvddai yn dda i'r cyfansoddwr ymgais mwy am wreiddioldeb, ac amrywiaeth: er ei fod wedi cynyg dair gwaith, mae fel yn aros yn yr un man heb allu I rhagori ond ychydlg ac os yw yn metllU deall pa un yw yr oreu, dywedwn mai ¡¡ Nevein. 11 Dowi ap Gwilym.Rhy gyffredm, y gynghanedd yn dda, gall Dewi gymeryd yr un hynt a Shendan. "Dymuniadol.Alaw go gyffredin eto: a'r gyn- j ghaneddvnwaeldr?ben. Dylai hwn sylwi ar yi bymt a roddasom yn y dacbreu. ? Gwcntydd."—Cyfansoddiad go dlws, ond yn rhy t gyffredin i gael gwobr. Masnuchwr.Ton dda ragorol, ond ei bod dipyn t yn rhy gyffredin. Buasai hon yn sicr o wobr oni bai fod dwy arall o'i blaen hi. Paul.Alaw neillduol o dda; ac yn yr arddull eglwysig i'r dim ond mae Paul wedi ymfoddloni ar fod yn rhy gyffredin. Buasai yn well er mwyn y i beroriaeth a'r gynghanedd i'r nodyn olaf o'r bass yn ban y trydydd fod ar F, a'r alto ar D; mae dau gord afreolaidd hefyd un yn bp- y 12, a'r Hall yn y trydydd ),-n o'r diwedd Dafyd" idengys fod Dafydd yn f. anr edig, ac wedi arfer a che Mae yn myned ar ol dull iedd, a rbagora ar ei gydyii- i nghyfansoddiad ei Alaw, OL i-lioldeb a chyfoeth cynghane .c yn haeddu y wobr. E. • leman Gwettt). Y fcimiadaeth ar y don leddj y iro nesaf.

I I EISTEDDFOD RHYMNI. MR. CIOL.-Nid wyf wedi sylwi ddarfod i neb anfon dim o hanes Eisteddfod Rhymni i'r Amserau, yr hon a gYDaliwyd dydd Nadolig diweddaf. Yr oeddym yn disgwyl am y gorchwyl hwn wrth yr Ysbryd," ond efallai fod Eisteddfod gan yr ysprydion eu hunain y pryd hwnw,8 fod yntau yn cyflawni rhyw swydd bwysig, mt gis barnwr y canu neu ddarllen beirniad- aeth ar gynyrchion barddonol ei gyd-ysbrydion. Pa fodd bynag fe fu yma Eisteddfod, ac yr oedd y dorf gynulledig o bob dosbarth uwcblaw mil a haner mewn rbitedig. Yr oedd dros X50 o arian i'w rhoddi allan am amrywiol destynau, ac &eth pob peth yn mlaen yn hynod lwyddianus, ond y cystadleuon cerdd- orol. Gohiiiwyd v rhai mwyaf pwysig o'r rhai hyny o herwydd nad oedd y beirniad yn alluog i gyflawni ei waith. Ar ol bya sicrhawyd gwasanaeth dau feirn- iad galluog, sef Mr. Groves, Professor of Music, New- port, a Mr. Charles D. Lewis, Aberdare; a phenod- wyd fod cyfarfod attodiadol i gymeryd lIe nos Fawrth, Ionawr 13, i fyned dros y gweddill o'r cystadleuon I eerddorol, yn Moriah, capel yr Anibynwyr. Yr oedd y cyfarfod i ddechreu am saith o'r gloch, ond yr oedd y capel yn fwy na haner llawn am chwech fel y gor- fuwyd cau y drysau er mwyn trefn, ac i gael y cantor- ion i mewn yn gyntaf. Erbyn hyn yr oedd canoedd lawer yn ymwthio ar draws eu gilydd hyd nes oedd y plant ar benywod yn gwaeddi allan, a llawer yn syrth- io mewn llewygon. Bu y Parch. Mr. Thomas, gwein- idog y Bedyddwvr (yr hwn oedd a'r Haw blaenaf yn nhrefn yr eisteddfod) ac eraill am fwy nag awr yn cynorthwyo y cantorion i ddyfod i mewn, ac ar ol llwyddo i gael y rhan fwyaf gorfu arnynt roddi y drw yn rhydd, pan y rhuthrai y dorf i mewn ar draws eu gilydd ac yr ymdyrent ar ben yr eisteddleoedd ac ym- hob dull, nes oedd yr olygfa i raddau yn arswydlawn. Yn yr amser hwn torodd rhyw beth yn nghoedwaith vr oriel nes y meddyliodd canoedd fod y ty yn rhoddi ffordd a neidiodd rhyw hyrtyn i lawr dros yr ymyl i'r I platform sef o'r oriel a rhedodd am ei fywyd dros ben pawb a phobpeth ac ymdaflodd ei hun allan drwy y ffenestr, ac ni orphwysodd nes oedd yn un o'r tafarn- au cyfagos yn adrodd yr hanes. Dilynwyd ef gan am- ryw eraill, a phan oeddwn yn sefyll o fiaen un o'r ffenestri daeth amryw allan yn olynol nes y cwymp. odd dan eu traed ar ei gefn a gwaeddai a'i holl egni fod y capel yn syrthio arno. Uechreuodd amryw feu ffordd drwy y ffenestri uchaf ond fel yr oedd rhai yn meddianu eu hunain yn well achubwyd rhag i neb fyned y ffordd hono. Clywid rhai yn gwaeddi, am ;J8WD aros yn llonydd —nad oedd yr un perygl-eraill yn ysgrechian ac yn dianc -rhai mewn llewygon-lhai wedi colli ei plant yn y cythrwfwl, a degau yn rholio ar draws en gilydd lawr dros y grisiau, ac amryw wedi colli eu dillad &e. Dvwedir fod un wedi colli shawl gwerth llawer o arian, ae arol chwilio, iddi gael gafael ynddi ai chipio dan ei chesel adref, ac ar ol ei hagor, er ei mawr syn. dod yr oedd Jam o bais rhywun arall wedi dyfod ynddi. Yr oedd erbyn hyn allan o bob dadl am gael amcan y cyfarfod i ben. Cynghorwyd pawb i fyned adref, ond o ran hyny yr oedd llawer wedi dianc am eu I heinioes yn barod, a da gweled y ffordd a chael ar ddeall eu bod yn fyw. Nid oes achos i ni ddweyd fod y tro hwn yn rhyw ail i amgylchiad Spurgeon,' ond yn unig na chafodd neb eu lladd nac o drugaredd ddim llawer o niwed. Mae llawer o golled wedi ei wneyd trwy dori y ffenestri yr byn mae pwyllgor yr eisteddfod wedi addaw ei dalu. Talwyd y Deirn- iad fel pe buasent wedi cyflawni eu gwaith, gan eu bod wedi dyfod o bellder ffordd i'r pwrpas. Nid yw yn debyg y cynygir y fath gyfarfod etto. I I S OEDD YNO. I

I NEWYDDION CYMREIG. I MANCHESTER.- Nos Fercher, yr 21ain cyfisol, traddodwyd darlith yn Nghapel Grosvenor Square, perthynol i'r Methodistiaid Calvinaidd, gan y Parch. I Owen Jones, ar Yr angenrheidrwydd anhebgorol o ddifodiant y Gyfeddach, a'r maglau oysylltiedig a hi, er hyrwyddo ac effeitbioli pob ymdrechion i ddwyn ymlaen Ddiwygiadau Gwladwriaethol, Moesol, a Chrefyddol, yn deyrnas. Cymer d dair a y llrc.. Wuurfy ?tAtoB, -.?. ?.??. —  ? 01 i'r Darlithvdd eistedJ i lawr, nerchwvd y cyfarfod yn fyr gan y Parchn. R. Ellis, (M. C.), Sir Gaernar- fon; 0. Owens, (B), R. Evans, (A), Manchester. Cafwyd cyfarfod cysurus iawn. Argoelion daionus ryddo yn ei ganlyn.Dysgybl Ieuane. I (400LISDD. I BALA. Dydd Mercher diweddaf, eynaliwyd yr eisteddiad gyfreithiol (session) a ohiriwyd o'r eistedd. iad cyntaf yn y flwyddyn. Yr oedd yn bresenol yr ynadon canlynolE. Lloyd, Ysw., cadeirydd; Arglwydd Mostyn, Arglwydd-Raglaw; W. W. E. Wynne, Ysw., A. S.; Syr W. W. Wynne, Barwn, A. p. R. W Price, Ysw., Rhiwlas; Parch. Mr. Hughes, Corwen; Parch. J. Wynne, Llandrillo; H. Richard- sonJYsw., Aberhirnant; G. P. Lloyd, Ysw,,Plasyndre; G. Casson, Ysw., Blaenyddol; T. HoUand, Ysw., Plasynpenrhyn G. W. Greaves, Ysw., Tanrallt; E. Ll. EdwardSj Ysw., Dolseran; R. M. Richards, Ysw., Caerynwch; L. Williams, Ysw., Fronwnion; Major Tottenham, Berwyn House; J. Jones, Ysw., Fron- heulog; W. Casson, Ysw., Blaenyddol; a W. P. Jones, Ysw., Bodwenni. Cymerwyd y llw gan O. Richards, Ysw., M. D., Bala, ac aed drwy y ffurfiau angenrheidiol mewn trefn i'w wneyd yn ynad yr heddweh; ac fe all eyfeillion rhyddid ymfalchio yn y dewisiad, am iddynt gael un yn y pen hwn i'r sir, i eistedd ar y fainc, a'i galon ar wasanaethu y Bobl, ac nid oes genym un amheuaeth na chair ef rhagllaw yn ffyddlon i'r un egwyddorion ag y mae hyd yn hyn wedi eu proffestu Wedi hyn hysbysodd y cadeirydd mai amcan y cynulliad hwn ydoedd penodi un i fod yn brifheddgeidwad yn y sir. Cyfodwyd dadl mewn perthynas i'r lie y dylai y dewisedig drigo, a phen- derfynwyd mai Dolgellau ydyw y man mwyaf canolbarthol. Cynygiwyd gan Syr W. W. Wynne ar fod i'r oil o'r ymgeiswyr gael eu holi mewn pertbynas i'w gwybodaeth o'r iaith Gymraeg, oblegid ystyriai hyny yn anhebgorol i gyflawni y swydd yn effeithiol yn y sir hon. Gwrthodwyd y cynygiad; a chododd Mr. Richardson i gynyg Mr. Clough, nai Mr. Price o'r Rhiwlas, a chefnogod^MrJ.P^oyd^ rhoddwyd eC ar b l111 'I- ?]AALwya rod  .11 ond A^liydd i"! W. W. Wynne, Major Totten. h? ?r. Ll. Edwards, o'i du. Yr ymgeiswyr aflwvddianus oeddynt Hodgson, Meifod Mr. Rattigan, Builth; Mr. Pugh, Dolgellau Mr. Kerr, Aberartro; Mr. Amos, Liverpool, Mr. Pugh a Mr. Amos oeddynt yr unig ddau a ddeallant Gymraeg; aehwynai Syr W. W. Wynne, fod d,vlanwad Mr. Price, heb ystyriaeth o gymwysder, wedidylanwadu yn fawr ar yr etholwyr. Gwadai Mr. Price hyn yn y modd mwyaf pendant. Ynaymddiddanwyd mewn perthyn- as i'r Difer o heddgeidwaid oeddynt yn angenrheidiol; gohiriwyd y mater hyd y sedd gyfreithiol nesaf. Mae yn debygol mai tua 15 fydd y nifer, am fod hyny wedi ei nodi fal yn angenrhoidiol.-Gohebydd. DOLGELLAU.—Gronfa at Athrofar Methedistiaid. -Sabbath, Ionawr 18fed, bu y Parch. Edward Mor- gan, Dyffryn, yn rhoddi yr achos clodfawr uchod o tiaen cynulleidfa luosog y Methodistiaid yn y dref hon. Yr oedd yn wybyddus er ys peth amser fod Mr. Morgan i ddyfod yma ar y Sabbath hwn, a mawr oedd y disgwyliad am dano; dyna oedd testun ymddiddan «vfeillion crefyddol y naill gyda y Ilall, pan gyfar. fvddent Alu gilydd; dyna oedd yr ymddiddan teulu- aidd, gan rieni a phlant, pa faint a gawn roi at yr Athrofa. Yr oedd y pwnc wedi cael ei drafod yn dda, ae yn wir yr oedd yma fraenaru y tir, fel erbyn i Mr. Morgan ddyfod fod pawb yn barod i'w dderbyn. Gosododd y gwr parchedig yr achos yn gyntaf gerbron yr Y sgol Sabbathol, yr hon a gynhelir am 2 o'r gloch; cafodd gyfleustra nodedig y pryd hwn i daenn yr achos yn oleu ac yn eglur, fel nad oedd modd i neb gamgymeryd am y swm angenrheidiol, nac yehwaith am y sicrwydd y gwneid ef. Dywedai fod yn rhaid gwneyd y gronfa, a'i fod ef wedi dweyd mewn eyfar- fod yn y Rhyl (pan oedd rhai pobl yn anghrediniol y gwneid y gronfa) y gwyddai am un dref yn air Fe? ?nydd a roddai X500, a Dolgellau oedd hono, ao ei fod ef yn gobeithio yn fawr na adawem iddo fod yn llai na'i air. Anerchodd y gynulleidfa yn yr hwyr drachefn ar ol y bregeth. Dydd Linn aeth Mr. Morgan, ae yn gwmni iddo W. Williams, Ysw., Ivy House a Mr. W. Jones, New Shop, oddeutu cyfeill- ion crefyddol y Methodistiaid, gan alw o dy i dy ae o shop i shop, i dreio gwneyd addewid Mr. Morgan yn y 11> 1 i fynu. Methasant a galw heibiu i bawb y diwrnod hwnw, ond derbyniasant addewidion o'r swm campus dros ben, o £ 013. Gwnaed y swm yma gan fasnachwyr, a chrefftwyr, oddigerth ychydig eithriad. au fel v gwelir pan ddywedwn fod y symiau yn amrvwioo bunt, dwy, pump, deg, ugain, haner cant, a dau cant. Os gwna pob tref yn ol rhifedi ei Methodistiaid yn gyfartal i Dolgellau, credwn na fydd raid i Mr. Morgan fyned i Ysgotland ond y gwneir y gronfa i fynu yn bawdd yn ein gwlad boff ein hunain. Yr ydym. yn deall hefyd fod yr addewid- ion yn parhau i ddyfod i mewn, ac ni ryfeddem na ellir dweyd cyn pen mis fod y swm wedi dringo i saith gant. Anwyl Frodyr, bydded i ni weddio am i'r brawd parcbedig gael iechyd a bywyd i orphen ei waith canmoladwy. Rhodder pob chwareu teg rhvngddo ef a'r gynulleidfa, ac os na bydd y gynull- eidfa hono yn haiarn, bydd raid iddi deimlo dylanwad y siaradwr. Ond os bydd rhywun yn rhywle yn pen- derfynu rhoi dim at y gronfa, gofaled am aros gartref; ao os erys gartref geill benderfynu iddo gael colled anadferadwy o eisiau bod yno yn gwrando ar y Darlithiwr hwn. Digon priodol y dywedai hen chwaer yn y Bala am dano; ei bod hi yn meddwl mai "Fryf Jacob yn dyrnu mynyddoedd" ydoedd. Goddefer i ni ychwanegu ychydig eiriau eto cyn rhoi, heibio. Dymunai Mr. Morgan ar bobl Dolgellau bitchio y key yn ei le a'i swn priodol, fel y gallai trefydd eraill Gogledd Cymru gyd-ganu yn rhwydd. Wel dyna y cyweirnod priodol wedi ei daro; yn y cywair lion y mae y don. Mae y don yn esgyn yn bur naturiol gan gvmeryd y raddfa o'r pen isaf a dilyn i fynu hyd y 6ed mwyaf, ac y mae yma frawd anwyl a haelionus wedi myned yn feichiau trostom wrth Mr. Morgan, y byddwn wedi cyrhaedd y 7feld note cyn pen y mis. Yn awr eyd-uned GogleJd I Cymru yn y gan; a chaned y trefydd, sef Liverpool a Llundain, y cho-rits.-Gohebydd. I PENRHYNDEUORAETH.—Nos badvm, y lUred cyns- ol, cymerodd amgylchiad le yn yr ardal hon, ag oedd braidd yn fwy digrifol na brawvehus. Rhuthrodd nifer o ddynion ieuainc, cryfion ac esgyrnog allan o dafarn yn yr ardal hon a elwir Gwesty'r Griffin." Creadur rhyfedd yw y Griffin. Gwneid ef i fynu o lew ac eryr; gallesid meddwl fod y dynion ieuainc hyn wedi cyfranogi yn helaeth o'i yspryd griffonaidd. Yr adeg a ddewisasant i fyned trwy eu troell-ysgog. iadau oedd tua haner nos. Tua'r amser hwnw gwelid hwy wedi adfyddino mewn maes bychan, ae yno yn pwyo eu gilydd gyda diwydrwydd ac egni. Nid oedd- ynt yn gofalu cymaint am drefn ag am fywiogrwydd; oblegid nid oeid llawer o wahaniaeth pwy a bwyid, cyhyd ag y byddai i'r gwaith hwnw gael ei ddwyn y'mlaen yn egniol. Wrth weled y fath gampau an- turiaethus dvchrynodd ntoi, a rhedodd eraill mewn tfrwst i gyrchu yr hodd-4-eision, rbag ofn y byddai i'r olygfa gymeryd gwedd mwy brawvehus. Daetb yr hedd-weision yn faan i faes yr ymdrech, a cheisias- ant dawelu yr vstorm, ond er ein Syndod yr oeddynt fel y pylor i'r tin, yn ei wneyd yn ,fwy difaol. Wrth geisio atal y euro yr oedd y gwyt yn myned yn fwy dewr-wych. Gwelodd yr hedd-weision yn foan fod yn rhaid gollwng y dyrnau yn rhyddion, am fod ar y cynhenwyr fwy o ofn dyrnau ea gilydd nag M arnynt o ofn yr hedd-weision a da iawn yn w:, J arnynt ofn rhywbeth, fel y gallai pobl fyned i or- phwys, yn llo edrych ar y fath ffrwgwd waradwyddus. Gresyn na cheid gan ddynion ieuainc ein gwlad arfer mwy ar eu rheswm.-Neb. NAlIIT'Y-FFLINT.-Ofergoekdd. Traddodwyd Dar- lith ar y testyn uchod, yn ysgoldy 'Nant-y-Fflint, nos Fercher, Ionawr 14eg, gan Mr. Michael Jones, Bagillt. Cymerwyd y gadair am 7 o'r gloch, gan y Parch. Benjamin Jones. Yr oedd yr ysgoldy yn Ilawn o wrandawvr; ac wedi sylwitdau pwrpfksol gun y Cadeirydd, daetb y darlithydd yn mlaen, a chadwodd y gynulleidfa yn ddifyr iawn am ddwy awr. Olrhein- iodd ofergoeledd trwy ganrifoedd yr oesau tywyll, i lawr hyd y dyddiau presenol; gan sylwi ar y "goleuni yn y gogledd," y ser cynffonog," dweyd ffortun," witchia," ac ymddangosiad ysprydion; a chrynhodd ei sylwadau, trwy anog irhieni i roi heibio son am ynfydrwydd o'r fath wrth eu plant, ond eu haddysgu mewn gwybodaeth fuddiol, ac yn enwedig, eu magu a'u meithrin yn addysg, ac athrawiaeth yr Arglwydd. Yr oedd y mynediad i mewn trwy docynau chwecheiniog, a'r holl elw yn myned at ddygiad yn mlaen yr ysgol ddyddiola gynhelir yn y lle.-Gwran. dawr. BETHESBA.—Nos Fercher, yr 21ain cyfisol, cyfarfu cantorion Jerusalem yn yr ystafoll sydd tu ol i'r capel, i'r dyben o gyfranogi o ffrwyth dail yr India; cafwyd y byrddau wedi eu hulio yn ysblenydd, a chafwyd gwledd dda i'r corph; ond beth yw hyny i'w gydmaru A'r wledd oedd yno i'r meddwl; yr oedd yno areithio, adrodd barddoniaeth, canu, a phob peth arallla ddymunasai calon dyn i fod yn Ilawen. Llywyddwyd y cyfarfod yn fedrus gan Mr. David Pritchard, Braich Melyn. Areithiodd Mr. Richard Jones, a'r Parch. Morris Jones, Jerusalem, yn gampus. Canodd Mr. John Parry, Llidiartygwernydd, arweiniwr y cor, amryw ddarnau yn ardderchog. Canwyd solo y Marvellous Works," o waith Haydn, gan Miss Hannah Morris, Braich Melyn, a'r chorus gan y cor, ¡ yn nghyd ag amryw ddarnan eraill. Cyn ymadael, talwyd diolchgarwch i'r areithwyr tc i'r boneddigesau a oedd yno yn gweini. Ymadawodd pawb yn sobr oddiyno (canys nid oedd yno ddim cwrw da") wedi eu hollol foddhau. Priodol fyddai hyspysu nad yw yn wybyddus o ba le y daetb yr anrheg hon i'r cor- bydded bendith ar ben y rhoddwr, pwy bynag yw, a pha le bynag y bo. 0 gaion wiwlon eiliwn,—i'r- rhoddwr Ddiddarfod fendithion; Nefoedd fry fo'n nawdd i'w fron, Da gysur iddo'n gyson.-Yago. EEHEUDIR. I DIRWEST YN APEKYSWYTH.—Y Band of Hopt.- Cofus gan ddarllenwyr yr Amserau yr ysgogiad dir westol grymus a gymerodd le yn y dret hon y gauaf diweddaf. Trodd y cyffio hwnw allan am beth amser yn un o'r rhai mwyaf llwyddianus a welwyd yn y lie hwn er vr adeg y dadblygodd dir- west ei baner gyntaf yn ein mysg. Dygodd ffrwyth hyuod o gynyrchiol a gwerthfawr, ac mae ei effeith- iau daionus yn ganfyddadwy ar luaws o deuluoedd yn y dref, er eu cysur a'u gorfoledd, hyd v dydd heddyw. Bydd yn dda gan lawer o bleidwyr sobr- j wydd glywed, fod yma tywiogrivydd mawr gyda'r | un achos teilwng y gauaf eleni et., yn enwedig lei o'r blaen, yn mysg y morwyr. Y mae cyfarfodydd yn cael eu cynal ar gylch yn y gwahanol gapelau bob wythnos, a llawerodd i'w gweled yn dyfod i ardystio llwyr ysgariaeth a'r ajfferiad y ceisir ei gplFWyadlon presenol, uQ1, fod-mwyafrif mawr morwyr Aberystwyth yn llwyr argyhoeddedig erbyn hyn o un pwnc pwysig, pa fodd bynag, sefmai porthladdoedd hynod o dlawd a digysur i "mntro" ynddynt ydyw y dafarn a'r gin. shop. Y maent yn lied brofiadol o'r sqalls a'r hurricanes trymion a chwythodd arnynt o'r blaen pan yn llechu yn y quarters hyny, a'r. byd blin a ganlynodd iddynt wneyd eu cartref yn y fath le- oedd, fel nad yw yn gymaint rhyfeddod eu gweled yn codi eu hangorion mor gyffredinol, ac yn hwylio allan tua'r bay of sobriety, a safe anchorage, dinvest, &c, fel eu gwelir y dyddiau hyn. Dyma fel y mae i raddau helaeth yn mysg morwyr y dref hon; a rhyw ychydig o hen standards, pa rai sydd wedi myned bron yn anobeithiol byth. eu gwneyd o ne- wydd, yn unig a welir yn parhau i lynu yn yr hen bwll tro tymhestlog a nodwyd; ac maa eyflwr y rhai hyny yn cyhoeddi yn uchel y driniaeth sydd arnynt o eisiau newid hafan, a dyfod i le dyogel fel eraill o'u cydforwyr. Ond dwyn dan, sylw ddosran arall o'r maes dirwestol oedd yn ein golwg wrth ddechreu ysgrifenu y llinellau hyn, sef y Band of Hope. Afreidiol ydyw hysbysu neb o ddarllenwyr cyson yr Amserau, feddyliem, mai cymdeithasau dirwestol i'r ieuenctyd ydyw yr hyn sydd yn myned o dan yr enw mynych-grybwylledig Band8 of Hope -eymdeithasau sydd a'u golwg yn uniongyrchol ar yr oes ieuainc, i'w dwyn i fynju yn egwyddorion llwyr-ymataliaeth. Y mae buddioldeb sefydliadau o'r fath yma yn presenoli ei hun i bob meddwl ys- tyriol ar unwaith; y maent yn canmol eu hunain wrth gydwybod pob dyn, ie, hyd yn nod y rhai mwyaf hwyrfrydig i gydnabod gwerth dirwest iddynt eu hunain, gorfydd i'r rhai hyn dystio o blaid dwyn i fynu yr oes ienanc, yn y cyfryw eg- wyddorion. Canfyddir gwerth y cymdeithasau hyn yn amlwg pan ystyrir eu bod yn rhoddi gobaith cryf y gallant, nid yn unig fod yn offerynol i ddyo- gelu miloedd rhag yr arferion a fu yn rhyw sugn. draethoedd angeuol i'w teidiau, ond hefyd, or font y gefnogaeth ddyUJWv,m-«u yehydigflynyddoedd y is., ant gyfnewid yn drwyadl ein 'oymeriad cen- edlaethol, ac alltudio on mysg yr. hyn y4 awr ydyw prif felldith a gwarthrudd ein g wlad. Diamheuol ydyw, a gwel pob meddwl diragfarn hyny, mai un o arwyddion mwyaf gobeithiol yr amserau, yn nglyn a chynydd ein teyrnas mewn moesaa a rhin wedd, ydyw sefydliadv cymdeithasau hyn o'i mewn mor gyffredinol; waeth, os oes meddyginiaeth i glefyd meddwol ein gwlad mewn bod, pwy na wel mai hwn ydyw; os oes llwybr i'w dyrchafu o'r cyf- lwr truenua y mae ynddo i'w gael, oni chenfydd pawb mai dyna fe; a diau y dylai pob un sydd yn proffesu fod cynydd y wladwriaeth, lledaeniad cref ydd, ae iachawdwriaeth ei gyd-ddtnioa yn rbywbetb yn ei olwg, beidio arbed help braich ae yagwydd yn egniol i'r hyn, nad all lai na gweled, sydd yn tueddu mor uniongyrchol i ddwyn y fath amcanion gogon- eddus i ben. Gyda'r nifer mawr-o leoedd ereill drwy y deyrnas sydd wedi enwogi euounain yn yr ystyr hyn (da genym weled cyniffcr o drefydd Cym. ru yn deffroi at y gorchwyl teilwng hwn), y mae yn hyfryd genym allu rhestru Aberystwyth fel lie y mae Band of Hope hynod o flodeuog 1rl perthyn iddo. Y mae wedi ei sefydlu ers peaair blynedd, ac yn rhifo yn awr yn agos i nl o aelodau, yn eu plith rai perthynol i bob dnwad crefyddol yn y dref, a lluaws mawr o blant tafarnwyr. Y mae hefyd, fel canlvniad naturiol ei sefydliad yn y dref, amryw o gyffelyb gymdeithasau yn britho y gymydogaeth a hyny i'r fath raddau, fel mai ychydig iawn sydd o'r capelau ewmpasog nad oes Sand of Hope lie- wyrchus, fel ysgol Sabbathol, wedi ei gysylltu wrtho. Y mae y capelau a ganlyn oil, os nid rha. gor, wedi eu breintio yn yr ystyr hyn—Penllwyn, Garn, Borth, Abe: ffrwd, Trisant, Capel Sion, Tali. esin, a Mynydd Bach. Y mae y rhai lleiaf o'r cym- deithasau hyn a rhyw 150. ac uchod yn perthyn iddynt, a'r rhai mwyaf o 3 i 4 cant o aelodau. Sonia amryw leoedd ereill hefyd lam ddilyn esiampl y rhai uchod yn fuau yn y mater pwysig hwn. nvilcl Calan vdoedd dyddo uchel wyl i'r gymdeith. as perthynol i'r dref. Y diwrnod hwnw cafwyd gorymdaith o'r aelodau, a chwrdd te ar scale y tu hwnt i gyffredin. Cynaliwyd yr olaf yn nghapel mawr y Tabernacl, y cwrdd te cyntaf a fu erioed o'i fewn. Lied afr svydd ydyw dorau yr addoldy eang hwn i agoryd i lawer o'r cyfarfodydd a gynelir y dyddiau yma, a thra thebyg ydoedd mai felly y byddai y tro hwn, oni bai fod sefydliad sydd yn canmol ei hun wrth gydwybodau dynion i'r gradd- au y mae, yn erfyn ei wasanaeth. Ond pan feddyl- iwyd mai y Band of Hope oedd yn curo am ddy- fodiad i mewn, yr oedd yr hinges yn rhoi ffordd yn hynod rwydd ac ufudd, ymagorodd 'gyda'r ewyllys- garwch mwyaf. Ymgynullodd yr holl aelodau yn nffhyd, a lluaws o rai perthynol i'r wlad, oddeutu un o'r gloch o flaen y capel, i vmfFurfio yn orym- daith, o ba. Ie y cychwynwyd, yn bedwar eyfochrog, gyda banerau a pheroriaeth, drwy rai o brif heolydd y dref. Ynfront yr orvmdaith yr oedd oddeiitu 50 o forwyr dirwesto4 gyda nifer mawr o fllags o'r am- rywiol longau oedd yn y porthladd, ae ar eu hol mintai, yr hon a gynwysai o 1,200 i 1,500 o blant. Tystiolaeth unfrydol edrychwyr ydoedd, na welwyd cynifer o'r t,6 ieuainc gyda'u gilydd erioed o'r blaen ar unrhyw achlysur yn y fangrehon, ac yr oedd y meddylddrych mai milwyr bydchn y dwr oer oedd yr oil o honynt, a'u bod, fel y 4atgenid ar un o'r banerau, yn rhai penderlynot na welid y brenin Alcohol bytb yn teyrnasu arnynt hwy, yn peri fod yr olygfa y fath nad allai y rhai caletaf oeddynt yr ond yn awr yr oedd yn rhaid gwneyd. Os nad ym. aflai Dirwestwyr yn y cynyg hwn o eiddo yr ymddir- t iedolwyr i weithio allan y Neuadd i "Gvmdeitbas Ddirwestol Aberdar," drwy ateb yn wrol i'r apelia.d yma atynt am gefnogaeth a chydweithrediad, dywed- ai ei fod yn sicr yr ymgymerai y Trustees a'r gorchwyl yn ddibetrus fel speculation iddynt eu hunain." Ond ataliwyd hyny drwy i'r nifer oedd yn nghyd, (er nad oeddent yn orluosog), gyda theimlad hefyd gymerad- wyo yn unfrydol weithrediadau y Pwyllgor, ae ym. rwymo un ac oil i'w cefnogi, gan ddiolch iddynt yn wresog am eu llafurhyd yma. Ac nid yn unig gweyd yr oeddent ond gwneyd hefyd. Cyn y diwedd ym- rwymwyd fel y canlyn mewn rhoddi enwau at y tan- ysgrifiadau. I irnsiee* pob o bum punt 4a 0 0 I 1 Un Brawd Dirwestol 2 0 0 Deg „ punt yr un 10 0 0 1 Pedwar-ar-ddeg chweugain 7 0 0 Saith coranau 1 15 0 Un 0 2 6 I I Cyfanswm £i3.] 17 6 Neillduwvd rhai i gyfarch y Dirwestwyr yn gyffredinol drwy y lie, ac i ddwyn hysbysrwydd i'r Gymdeithas nesaf, nos Lun, lonawr 26ain. Gobeithio yr ydym y gwna ein cyfeillion Dirwestol ddod allan fel un gwr gyda y mudiad hwn. Mae Dirwest yn haeddu byn ar eu llaw. Terfynywd y Gymdeithas gyda theiml- adau hapus, a gobeithiol am y dyfodol,-Un oedd yno. GWAREDIGAETH HYNOD.—Yn Forge Cwm Celyn a'r Blaenau, boreu dydd Llun, 19eg cyfisol, cymerodd damwain le, trwy i un o'r berwedyddion ffrwydro; i cafodd pump eu hanafu yn ddrwg iawn-rhai o hon- ynt wedi tori eu hesgyrn mewn amryw fanau, eio nid ynt yn anobeithiol am eu gwellhad. Cymerodd y ddamwain le yn bur foreu, rhwng 3 a 4 o'r gloch, onite buasai y canlyniadau yn llawer gwaeth. LLANELLI.—Yr ystorm ddiweddar.—Ofnir, ac yn wir credir yn benderfynol fod dwy long perthynol i'r Ue hwn wedi myned i'r gwaelod yn yr ystorm ¡ a gymerodd Ie dydd Sadwrn y 4ydd cyfiso1. HWYl-! iodd y Leonora Devas a'r Henry o Fa?i,o?lh7 ,-I diwrnod cyn yr ystorm yn llwythog o fwn copr a mwn arian, ac nid oes y son lleiaf am danynt byth oddiar hyny. Yr oedd y Leonora Devas yn un o'r llongau goreu a hwyliodd erioed. Mae amryw deu- luoedd yn y lie hwn wedi eu gwneyd yn amddifad drwy yr amgylchiad sobr. Yr oedd saith o ddwylaw yn y naill, a phump yn y llall, ac felly collwyd deu- ddeg o'fywydau. Gobeithio y gofala rhsgluniaeth am y gweddwon a'r amddifaid. Tag wyd bad y Leonora Devas i fynu ar y traeth ger Newquay, Cornwall, yr wythnos ddiweddaf, ond ni chafwyd dim perthynol i'r Henry.—D. B. ABERA.FON.- Urddiod. Dydd Sul a dydd Llun lonawr 18 a 19, cynhaliwyd cyfarfodydd urddiad Mr. Cornelius Griffiths, diweddar o Goleg Pontvpwl, fel cyflawn weinidog yn y lie uchod. Am 10 boreu y Sabbath, dechreuwyd gan Mr. J. G. Phillips, diweddar o Bontypwl, a phregethodd y Parchn. J. Rowlands, Cwmafon, a T. Price, Aderdar. Am 2, dechreuwyd gan y Parch. D. Thomas, Cwmafon, a phregethodd Mr. J. G. Phillips, (yn Saesonaeg), a'r Parch. R. Hughes, Maestcg. Am 6, dechreuodd Mr. C. Griffiths, a phregethodd y Parchn. T. Davies, Llansawel, a T. Price, Aberdar. Dydd Llun am 10, dechreuodd y Parch. T. Davies, Llansawel, a thraddododd y Parch. J. R. Morgan, (Lleurwg). I bregeth ragorol ar natur eglwys, ac yna urddwyd 3 diacon drwy arddodiad dwylaw holwvd v gweinidog ieuanc gan y Parch. T. Price, ac atebodd yn fodd. haol iawn. Yna traddododd y Parch. T. Thomas, D. D., Pontypwl, siars i'r gweinidog, a'r Parch. J. Jones, Merthyr, i'r eglwys. Am 2, dechreuodd Mr. Jeremiah Griffiths, Hermon, Llanon, a phre- gethodd y Parch. N. Thomas, Caerdydd, i'r diacon iaid, a Dr. Thomas, yn Saesoneg, Am 6, dechreuodd y Parch. J. Rowlands, Cwmafon, a phregethodd y Parchn. J. R. Morgan, Llanelli, N. Thomas, Caer- dydd, a J. Jones, Merthyr. Yr oedd y eynulliadao yn lluosog iawn, a'r pregethau yn effeithiol. Bydded i'r lor fod vn blaid i Mr. Griffiths.-D. B. TABEE\ACL. PEMBRE, GER LLANELLI.—Urddiad.— Dyddiau Mawrth a Mercher diweddaf cynaliwyd cy- farfodydd urddiad Mr. Thomas Nicholas, diweddar fyfyriwr yn Mbontypool, yn gyflawn weinidog ar vr eglwys bertbynol i'r Bedyddwyr sydd yn CTfarfod yn j y Ile uchod. Am 7 nos Fawrth dechreuwyd gan y Parch. Cornelius Griffiths, Aberafon, a phregethodd y Parch. J. Reynolds, Cydweli, ar ddyledswydd v dia- I coniaid ac urddwyd tri o ddiaconiaid trwy arddod iad dwylaw gan y Parch. J. D. Thomas, Felinfoel, a I thraddododd bregeth ragorol. Dydd Mercher, am 10, dechreuwyd gan y Parch. J. D. Thomas, Felin foel, a thraddododd y Parch. J. R. Morgan (LieurwgV Llanellj, bregeth gampus ar natur eglwvs. Holwvd y gofyniadau i'r Gweinidog gan y Parcb. M. Evans, Llwynheftdy, y rhai a atebwyd yn foddhaol, ac yna ordeiniwyd y gweinidog ieuanc drwy arddodiad dwv. law gan Mr. Evans, a dyrchafodd yr urdd weddi traddododd y Parch. Thomas Thomas, D.D., Athrav. Duwinyddol Coleg Pontypool, y siars i'r gweinidog, a'r Parch. Wm. Hughes, Bethel, Llanelli, y siars i'r eglwys. Am 2, dechreuwyd gan y Parch. J. G. Phil- lips, diweddar o Bontypool, a pbregethodd y Parch. T. Thomas, D.D., (yn Saesoneg) a'r Parch. J. Jones, Merthyr. Am G j, dechreuwyd gan y Parch. Thomas Jones, Llwynhendy, a phregethodd v P-I,- 1\; y pregettfau ot aeonreu i'r ckwedd yn effaithiol a'r cynulleidfaoedd yn fawr iawn. Mae Mr. Nicholas yn dechreu ei weinidogaeth dan amgylchiadau gobeith- iol iawn. Yr Arglwydd a'i bendithio.—D. B.

1 I Y LLOFRCDDIAETH DWBL YN IVAL- WORTH. MAE y llofruddiaeth yma, yr hwn nad oedd I wedi tynu nemawr o sylw ar y dechreu yn gy- maint ag y tybid yn gyffredinol mai y fam oedd yn euog o ladd ei dau blentyn, a'i bod yn or- phwyllog ar y pryd. Ond yn awr y mae amgylch- iadau newyddion wedi dyfod i'r golwg, yr hyn sydd yn gwneyd yr achos yn un tra phwysig a hynod, ac yn deilwng o gael ei restru yn mysg llofruddiaethau hynotaf y dyddiau diweddaf byn. Y mae ein darllen wyr yn coflo i ni roddi hanes y digwyddiad yn nechreu y mis hwn, yn yr Am- serau. Fe gofir fod gwraig o'r enw Mrs. Bacon wedi myned o Walworth wedi danfon P dy ei mhodryb i ofyn a gai ei geneth ddyfod yno yr wythnos hono gan fod Mr. Bacon am fyned i weithio am yr wythnos yn Reigate. Aeth geneth Mrs. Payne at dy Mr. Bacon nos Lun, ond meth- odd a chael myned i mewn, ac am hyny aeth adref yn ei hoi. Dranoeth aeth Mrs. Payne ei hunan yno, a chyfarfu a Mrs. Bacon ychydig o ddrysau oddiwrth ei thy ei hun, yr hon a'i hys- bYSOld lod dyn wedi tori i mewn i'w thy ac wedi Uadd ei dau blentyn, ac wedi ceisio ei Uadd hithau hef d. Cafwyd y plant, erbyn myned i'r ty, wedi eu lladd, un yn eistedd ar y gadair a'i wddf wedi ei dori (plentyn rhwng 2 a 3 blwydd oed) a'r Hall (11 oed) yn y llofft wedi tori ei wddf yn yr un modd. Yr oedd rhai archollion ar wddf y wraig hefyd. Cymerwyd y wraig i fynu ar ddrwgdyb- iaeth, ond gan ei bod wedi bod mewn gwallgofdy unwaith o'r blaen, 4'i bod yn amlygu pob arwydd o wallgofrwydd ar y ]?ryd, oedwyd ei hachos a danfonwyd hi i gael ei gosod o dan ofal meddyg- on, ac oedwyd ei hachos byd yr wythnog ddiwedd- af. Yn y cyfamser danfonwyd am y gwr, yr hwn pan glywodd y newydd galarus, ym-ddangosai fel yn teimlo yn ddwys iawn, ac aeth i fath o lewyg. Ond yma y mae amgylchiad arall yn dyfod i'r gol- wg. Yn mhen pedwar diwrnod y mae Mr. Bacon yn hysbysu i'r heddgeidwaid ei fod wedi colli bil pum' punt o'i dy rhwng dydd Llun a dydd Mer- cher, yn nghyd a dwy sovereign, oriawr, a phar o ddlllad. Pa faint o wir sydd yn y pethau hyn caiff y darllenydd farnu. j Dydd Mercher diweddaf dygwyd Mrs. Bacon ger bron yr ynad Mr. Elliott. Yr oedd y gwr yno ar y pryd ac ymddangosai fel yn teimlo yn ddwys. Rhoddai Inspector Young ei dystiolaeth a dywed- ai fod ganddo hysbysrwydd nas gallai yn awr ei wneyd heb gael chwilio yn mhellach, ond yr oedd ganddo brawf fod Bacon mor gynar a'r laf o Rag- fvr wedi newid y bil pum' punt yr hwn a ddweiai oedd wedi cael ei ladrata o'i dy ar y 9fed. Dyg- wyd yr oriawr hefyd i'r llys, yr hwn, meddai Bacon, oedd wedi ei golli o'i dy yr un amser. Caf- wyd yr oriawr ar nsiau ty yn Elizabeth Street, wedi ei lapio mewn papnr. Dangoswyd yr oriawr i Bacon a dywedai mai hono oedd yr un a gollasai. Rhoddodd Inspector Young ei dystiolaeth yn mhellach fel y canlyn. Dywedai ei fod er yr ym- chwiliad diweddaf wedi bod yn Stamford. Yr oedd Bacon wedi dweyd mai un Mr. Dixon yn Stamford oedd yr unig un fu yn gwneyd dillad iddo ers 20 mlynedd. Ond yr oedd Mr. Dixon yn dweyd nad oedd erioed wedi gwneyd y cyfryw gob uchaf ag y dywedai Bacon oedd wedi ei golli- Nodai Young liawe o bethau eraill yr oedd Bacon wedi eu dweyd y rhai a gafwyd allan ar ol hyny oeddont anwireddus ac annghyson; ac yn neill- duol gyda golwg ar vr amser olaf y gwelsai Bacon yr arian yn ddyogel. Y tro cyntaf dywedai ei fod wedi gweied y bil pum' punt a'r ddau benadur boreu dydd Llun v 29ain o IR,agfyr-el fod wedi cael achlysur i fyned i foes bychan i gyrchu ychy. dig o lint i roddi ar ei fys ag oedd wedi ei dori, a'i fod wedi gweled yr arian y pryd hwnw. Dy wedai ei fod wedi tori ei fys wrtb naddu ffon. Pan ofynwvd idSo ddangos yr archoll. estynodd Bacon ei law allan, a rhwng y cyntaf a'r ail gymal ai- fyF, blaenaf y llaw chwith yr oedd toriad dwfn iawn, yn cyrhaedd hyd at yr asgwm. Dywedodd yr heddgeidwad Young "wrtho mai peth annhebyg iawn ydocdd y torid ef mor ddwfn wrth naddii ffon; ac ar ol hyny rhoes hanes arall. Dywedai mai wrth dori cig ar giniaw y Sabbath blaenorol v t.orodd ei fvs. trwv i'r Lyvll ell litliro. edihyny i gofynai Young iddo os oedd byn yn wir, pa fodd na fuasai yn chwilio am rywbeth i atal y gwaed ar y 8n1 yn lle aros hyd foreu Llun, pryd, meddai yr helpodd ei wraig ef ar ei heistedd ar y gwely i wisgo yr archoll, ac y gwelodd efe yr arian yn y bocs. Nid oedd Bacon yn hoffi y dull hwn o groes gwestiwna, a throes y siarad am rywbeth arall. Wedi i Inspector Young roddi ei dysÜolaeth fel hvn gofytjai yr vnad i Mr. Bacon, yr hwn oedd I dystion o honi lai na theimlo yn ddwys oddiwrth:. Ar ol amgylchynu y dref yn y dull a nodwyd, dych- welodd yr orymdaith vn ol i'r capel, i gyfranogi or danteithion lluosog oeddid wedi barotoi ar eu cyfer, yr hwn orchwyl hefyd, rhaid dweyd, a gyfiawniry d gyda'r fath sel a dyfalwch na welwyd yn fynych ei ail. Am 6 yn yr hwyr ymgynuiloid torf hynod o luosog i'r un lie i glywed cystadleuaeth mewn arelthio ar amcan y Gymdeithas, sef Dirwest yn ei gysylltiad A phobl ieuainc," ac am y tair araith oreu—a ?7'; '?d!f/, nid a ddariienid-ar y mater hwn. Yr oedd hir gwobr i gael eu cy&wyno, 8?f Bu- ?e's Teetotaller's Companion," gwerth 7s. 6c.: Gough's Autobiography Orations," gwerth 5s. a I Dr. Lees' Prize Essay, Library Edition," gwerth 2s. 6c. Llywyddwyd yn y cyfarfod hwn gan y Parch. T. Edwards, Penllwyn, yr hwn, ar ol agor y cyfar- fod yn ei ddull dymunol ei hun, a alwodd ar y rhai oeddynt wedi parotoi i ddyfod gerbron. Yr oedd bod yr yrngystadieuwyr yn cael eu cyfyngu i aelod- au y gymdeithas, yn peri eu bod oil yn rhai ieuainc, er hyny cafwyd areithiau rhagorol, teilwng o rai Ilawer iawn yn henach, a mwy cyfarwydd, pa rai a draddodid gyda grym ac eglurder rhyfeddol, ac a dderbynid gydag uchel gymeradwyaeth. Cyn ter- fynu y cyfarfod, cyhoeddodd y beirniaid, sefy Parch. J. Saunders, Mr. J. Evans, Ysgolfeistr, a Mr. D. Lloyd, Draper, fod y brif wobr yn deilwng i John I Morgans, mab Mr. John Morgans, Cabinet-maker; yr ail i David Davies, mab Mr. David Davies, Joiner a'r trydydd i Lewis Jones, mab Cad. David Jones, Agenoria. Yr oedd llawr y cal bron i gyd yn cael ei orlenwi gan aelodau y gymdeithas, a chenid tonau pwrpasol ganddynt gyda gwres a brwdfryd- edd rhwng yr areithiau, yr hyn, yh nghyd a pheth- au eraill, a barai fod y cvf&rfcd yn un o'r rhai mwyaf difyrus ac addysgiadol y cawsom y fraint o fod ynddo erioed. Y mae gweithrediadau y dydd ) hwn drwyddo wedi gadael argraffiadau annileadwy ar y dref o blaid egwyddorion dirwest, yn enwedig yn eu perthynas a'r ieuenctyd, ac i wynebu yr awydd cyffredinol sydd am rywbetb cyffelyb eto, v I mae yn dda genym hysbysu fod yma fwriad cryfyn I bresenol i gael Band of Hope demonstration o faint- iolimwy o lawer yn yr haf, pan y disgwvlir gweled j yr holl gymdeithasau eyichynol yn presenoli eu hunain yn eu llawn rym, i gymeryd rhan ynddo, ac j i lunio y fath arddangosiad 0 blaid Uwyr-ymatal. I iaeth na welwyd yn Nghymru o'r blaen gyffelvb iddo. Am i'r cyfryw gymeryd lie ydyw dymuniad I amryw o ewyllyswyr da yr oes ieuanc yn y lie hwn, r gyda eich-Gohebydd. LLAN-DEILO.-L)arlith ar Datareg yn ei chytylhiad I a'r Bibl.-Oddeutu pum mlynedd yn ol fe ad- adeiladwyd capel y Methodistiaid yn y lie uchod, ar ¡ T draulo £ 600. A200 o ba swm a adawvd i arns t) i I' ddyJed arno hyd yn awr, drwy annheimladrwydd a difaterwch rhai o'r rhai a fuont yn flaenoriaid y symudiad. Ac i siarad Cymraeg eglur, y personau hyny a fuont dwymafyn yr ysgogiad cyntaf o ddwyn yr achos i ddylea, a ddylasent hefyd fod yr offer. ynau blaenaf i dynu y ddyled ymaith. Ond nid felly fu. Hwynthwy oeddynt y rhai cyntaf a gil. iasant draw rhag rhoddi na nawdd na chefnogaeth, nac unrhyw gynorthwy i'r ysgogiad canmoladwy o glirio'r ddyled." A pha fodd y gallasent edrych am gynifer o flynyddau ar yr hwdwch afler, y L200, yr hwn sydd wedi parhau oddiar hyny hyd yr awr- hou fel rhyw gancer, yr hwn a wanychai ac a ddifai galon yr achos, sydd wybodaeth rhy ddofn i mi. Amser a esbonia bob peth. Yn unol ag addewid oddiwrth y boneddwr parchns a dysgedig sydd yn llywyddu Athrofa Trefecca, o draddodi ei ddarlith odidog ar Ddaeareg," &c., gyda golwg ar leihau y ddyled, ymgyfarfu ychydig o gyfeillion mwyaf gwresog yr aebos, gyda'r bwriad o gymeryd y peth dan sylw-ffurfiwyd pwyllgor i ddwyn yr ykeoll, iad yn mlaen,a dewiswyd Mr. Evan Williams, Heol. y bont, yn gadeirydd; Mr. Thomas Lewis, Bank. yn Drysorvdd, a Mr. John Roberts, Cambrian House, yn ysgrifenvdd: ac er gwaethaf y plentyneiddiweb a'r gwrth-olygiadau a ddygwyd i'r bwrdd yn y cyfar- fod hwnw, cariwyd y pwnc, a phenderfvnwyd noson v 29ain o'r mis diweddaf fel yr adeg fwyaf gylieus i'w i chael. A'r noson hono a ddaeth, acnid bvehaD oedd J ein llawenydd am fod gwerth zt65 12s.. sef oddentn 1,312 o docynau, drwy ftyddlondeb ychydig o gyf eillion, wedi eu gwerthu. y trydydd ran o ba nifer a werthwyd gan yr ysgrifenydd ei hun. Da iawn onide? Wel, at y ddarlith yn awr, yr hon a dra- ddodwyd yn Neuadd eang j dref, y noson grvbwvll- edig, gan y Parch. D. Charles, B.A., Trefecca, i gynulleidfa luosog. Rhifasom 24ain o weinidogion o wahanol enwadau yn bresenol. Cafwyd cadeirydd medrusgall yn mberson Robert Smith. Ysw.. Glan- brydaD House. Wedi cymeryd meddiant o'r gadair, dechreuwyd drwy weddi gan y Parch. D. Jones. Bethlem, a galwoid ar Gor Salem (Methodistiaid), dan lywyddiad Mr. R. Richards, i ganu Molwch vr Arglwydd," U. A. Lloyd) yr hyn a wnaethant vn bur dda. Yna cafw?d anerchiad fer a phwrpas'ol gan y cadeirydd. Yn ganlynol cyfododd y darlith- ydd talentog yn nghanol cymeradwyaetb y dyrfa, gan ddechreu trin ei destyn ardderchog yn y njodd mwyaf meistrolgar, a pharhaodd felly hyd ei diwedd. Xid I anturiwn roddi un dyfyniad o'r ddarlith, er ei bod II genym mor gyflym ag y gallasai ein bysedd ymhedeg dros rhyw 11 izyfandir" o bapnr! Gan fod darnau ehelaeth o honi wedi ytdoia?_' dro^j^r. dwevd 'ei-n bystynaetb gydwyoI ni yn un o'r darlithian penaf a glywsom erioed, ac yn debvgol o wneyd mwy o las i ?enedl y Cymry nag un I ddarlith a glywsom eto, na dim ar y testyn, oddigerth gan rai o brif ddaeareiwyr yr oes; a'n dymuniad mwyaf difrifol ydyw iddi gael ei thraddodi yn mbob cymydogaeth o Gaerdydd i Gaergybi-o Land's End i John O'Groat—o Holyhead i'r congl pellaf olr Ynys Werdd, wedi dibenu a Chymru. Digon yw dywedyd mai hwn oedd y cyfarfod goreu a gafwyd yn y lie hwn erioed. Yn ystod y cyfarfod canwyd yr Halelujah Chorus (Handel) y Cherubim Chorus" (Handel) yn nghyd a'r Gerdd Genedlaethol mewn modd camp- us.—GOHEBYDD. i CAPEI. SEIOX, LLANELU.— — Slampl deilwng 0 1 efelychiad. -Treuliwyd dydd Nadolig diweddaf mewn modd difyrus ac adeiladol i'w ryfeddu gan gynulleidfa Capel Seion, Llanelli. Gan fod y dydd yn cael ei gadw yn wyl, dylid parotoi eyfarfodydd dyddorawl ac adeiladol i'r ieuenctyd, er mwyn eu cadw rhag yfed a diota ar hyd y tafarndai. Gwnaed hyny yn eff- eithiol gan yr Eglwys nehod, a chafwyd gwledd i'r meddwl, yn gvstal a gwledd i'r corph. Yn y boreu am 10, traddododd v Parch. J. R. Morgan (Lleurwg), y gweinidog bregeth ragorol i'r Ysgol Sabbathol wedi ei syltaenu ar Salm 34, 11,—" Deuwch, blant, gwran. dewch arnef, dysgaf i chwi ofn yr Arglwydd." Dang- osai werth addysg grefyddol i'r ieuenctyd, a dywedai nad oedd dim a dueddai i'w dyrchafu yn fwy na chael addysg grefyddol dda. Yr oedd y bregeth hon yn llawn o'r athrylith a bywiogrwydd sydd yn enwogi holl bregethau Mr. Morgan. Yr ydym yn sicr y bydd I vn foddion i wneud lies mawr i'r ysgol, drwy yeh, wanegu at ei rhifedi. Yn y prydnawn, anrbegwyd ysgolbeigion yr Ysgol Sabbathol a. the a theisec ragorol, yn ddidraul, gan foneddigesau y gynulleidfa; ac nid rhywfath o ce oedd ganddynt. Yr oeddynt oIl ar eu goreu; a phan ddywedwn hyny am y boneddig. esau, mae yn ddigon i brofl ei fod yn dda. Cyfran- wvd te i 750 o ysgolheigion, ac yr oedd 3 no ddigon o drugareddau yn weddill i roddi te i gynifer drachefn. Yn yr hwvr, cynhaliwyd cyngherdd godidog gan Gor y Capel. Etholwyd y Parch. J. R. Morgan i'r gadair. Gwedi agor y cyfarfod gydag araeth ddifyrus, galwodd ar v Cor i ganu Lead on," yr hyn a wnaethant yn rhagorol. Wedi byny, canasant Christian War. fare," Awn yn lion, Deffro, a'r Hailstone Chorall, yr hyn a ffurfiodd y ddosran gyntaf. Yna darllenodd Mr. David Davies (Dewi Mai), ddarn rhagorol o farddoniaeth a gyfansoddwyd ganddo erbyn yr ach- lysur. Yr oedd yo ddarn da iawn, ac yr ydym yn gobeithio y caniata ein hen gyfaill iddo gael ei gyhoeddi. Yna canodd y Cor Wesley, Anthem fudd ujuol Manchester, Cwymp Babilon Feddwol, ac Awake, yr hyn a ffurfiodd yr ail ddosran. Yr oedd y canu yn dda iawn. Traddodwyd areithiau difyrus iawn rbwng y gwabanol ddarnan gan y Parchedigion J. D. Thomas, Felinfoel, a M. Evans, Llwynhendy, ar Cadeirydd. Mewn gwirionedd, yr oedd yn gyfar- fod adeiladol a difyrus iawn o'r dechieu i'r diwedd, ac ymadawodd pawb wedi eu llwyr foddhau, ac yn dvmuno am ei gyffelyb yn fuan drachefn. Da iawn genym weled y fath deimlad canmoladwy yn Eglwys Capel Seion tuag at ei gweinidog parchus. Darfu iddynt, yn ddiweddar, adeiladu ty rbagorol iddo, yr hwn a gostiodd £ 300; ac ar ei fynediad iddo, ych- wanegasant £15 o lyfran defnyddiol at ei lyfrgell Nid Mfttiasgnt eu dwylaw ar hyn; ond ary laf o Ionawr, 1857, anrhegwyd ef ag Insurance Policy, yn arwyddo eu bod wedi yswirio ei fywyd am £203. Dyna New Year's Gift gwerth ei dderbyn. Wele siamul deilwng o efelychiad i holl eglwysi Cymru. Beth fyddai ychydig bunoedd bob biwyddyn i eglwys o bedwar neu bum cant o aelodau i dalu am yswirio ) bywyd ei gweinidog. Edrycher y fath fendith fyddai iddo ef a'i deulu. Byddai yn foddion i ddiddyfnu ei llygredig, a'i sefydlu yn fwy trvlwyr ar bethau ysbrydol. Gwneir gwely ang&u llawer gweinidog duwiol yn boenus iddo, s'r glyn yn dywyll wrth feddwl am sefyllfa ddiamddiffvn a diym- geledd ei wraig a'i deuku Iluosog, heb ddim ganddynt i wneud ar ol ei farwolaeth, ond ymdatiu ar drugar- edd y byd annhrugarog. Nid yw cyfloggweinidog-on rmneillduedig Cvmru y fath ag y gallant osod ond vchvdvi iavn heibio erbyn amser caledi. ac y mae yn dd'yledswydd arbenig ar em heglwysi 1 wneud ychydig yn y ffordd o ddarparu ar gyfer eu teuluoedd. Nid MO rljm A duedda i gyfodi meddwl gweinidog yr efengyl i fynu- yn nghanol pryder a llafur caled y I weinidogaeth, yn l'wy nrlr N-t'riaeth fod pobl ei ofal yn pofaiu am dano mewn dull tymorol ac ysbrydol. Gobeithio y gwdir rhagor o'n heglwysi, o bob enwad, yn efelyehu siampl deilwnz a. chanmoladwy Eglwys Copel Seion, Llanelli.-I)afydd ab Owen. I, ABERBAK, MORGANWG.— Y Neuadd Ddirwestol.— Nos Fawrth y 13eg cyfisol, cafwyd Cymdeithas Gyffredinol o bdirwe-twyr yr ardal yn BetLania i I fwrw golwg ar ansawdd y Neuadd, ac i wrando ad- I roddiad Ysgrifenydd v Pwyllgor Gweithiol. Cynwys I ei siori ef yn iyr oedd fel hvn. -.Fod y Pwyllora I neillduwyd gan y Gymdeithas Gyffredinol i ddwyn I vrnlaen v ffwaith o eynllunio a threfnu tuag at gael y Neuadd'i ben. wedi sicrhau tir yn Maesydref, ar un j o'r man&umwvaf cyaeus a alle?d ddym^mo &c wcdi tymi u?TM v ?eu&dd, er boddh?d Swyddog y Bwrdd 'i I lechyd-a. bod naw o'r Pwyllgor wedi ymrwymo i fod yn* ymddiriedolwyr dros Gymdeithas Ddirwestol A.1HrrBr •" a'n bod bellach yn barod i gychwyn, ond -CŸdyiad y Dirwestwyr ihyny? Dyweda ein Hywydd parchus, Mr. Thoa. Hopkins-Mai 11 yn awr oedd y pryd i ni ddaDgos em zel o blaid Dir__we,?i hawdd iawn oedd cael pobl i ddweyd hyn ac arall, 1 yn y llvs. a oedd ganddo rhywbeth iV ddweyd. Dywedai yntau fod ei feddwi mor gyffrons ober- wydd colli ei blant fel y gallai eilod wedi amrywio ychydig yn yr byn a ddywedasai, ond ei iq4 bob amser wedi ceisio dweyd y gwir. Yr oedd efe yn bur siwr fod yr arian yn ddyogel boreu dydd LIun. am chwech o'r gloch pryd y gadawodd efe ei cf. Ni ddarfu iddo, meddai. weled ei blant y boreu hwnw, gRn ei fod yn evsgu mewn ystafell arall; ond yr oedd wedi gweled ei wraig, wedi siarad a hi, ac wedi ei chusanu, a cbyn ymadael yr oedd wedi rhoddi clwt a.m ei fys Wedi i Mr. Bacon wneyd ychydig o hysbysiad- au dibwys eraill. troes yr ynad, Mr. Elliott, at y carcharor (Mrs. Bacon' a gofynai iddi R oedd ganddi rywbeth i ddywedyd. Atebai y ceidwad drosti nad oedd yn ddigon cryf i ddywedyd dim, ond y dymunai i'r ynad ddarllen papur. Estyn- wyd y papur i'r ynad, yr hwn a'i darllenai wabe ei hun ynghanol y distawrwydd mwya £ Yn mhen enyd fecban codai Mr. Elliott ar ei draed a darllenai gyda llais crynedig fei y canlyn Syr,—Y mae yn rbaid i mi gyffesu fy mod yD berson diniwed, a'r hwn a gyflewnodd y weifcred ofnadwy yw fy ngwr: ac nid oedd dim arian yn y ty Aeth a'r bacb gen bach i lawr rhoes ef mewn cadair, ac wedi wddf. Yna aeth i fyny y grisiau y baban bach, MAR Y mae yn annicbonadwy desgrifi. gafodd darlleniad y papur hwn ar y wyd pawb a svndod, ac yr oedd ystoi. .rgo.. aint fel yn codi yn mynwes pawb tuag &t t. adyn. Nid ynganodd air, ond ymaflodd yn nghefn un or meinciau i gynal ei hun. Ar ol adfera tawel- wch dywedai yr ynad wrth Mr. Bacon fel T can. lyn :— Y m ae. e; r-h hadroddiadau o'r lladrad tybiedíg wedi bod mor anghyscc, mor anmhenodol ac an- foddbaol ffl nas gall neb eydd wedi en clywed gredu am foment eu bod yn cynwys un gair o winonedd. ac o'm rhan i buasem wedi teimlo yu ddyledswydd arnaf j'eh gosod yn y cucbar ar amheuaeth o'ch bod yn cuog o ladd eich dau blentyn eich hunan hyd yn nod pe na buaaai yr hysbysiM sydd newydd ei wn"d. Ond pa fodd bvnag fe'cb cymenr i'r caxchar yn y duH M?M? nr y cvhuddiad hwn. Ar byn cymerodd Mr. Young ef allan o'r llyt i'r carchar. Ar y ffordd dywedai wrth Mr. Young, "Oh. Mr. Yonng, onid yw yn ofnadwy ei bod yn dweyd mai fi a wnaelh y weithred? Fy maeJattD anwyl i, yr oeddwn yn ei garu mor fawr fel nag galiaswti ei ddrygj. Nid oes arnaf ofn y gwir- ionedd. Yn mhen ychydig bach o amser dygwyd Mr. Bacon -o flaen y bar, a darllenwyd y tystiolaethau iddo yn y drefn arferol, a gohiiiwyd ei achos ef a'i wraig hyd ddiwrnad arall. Y mae pethau newydd wedi bod yn dyfod fr golvrg y-a harhaus er yr amoer-echod Yr ydrs wedi cael hyd i lodrau yu Dhy Mr. Payne. lie yr oedd Mr. Bacon wedi bod yn aros yn ddi- weddar, a gwaed arnynt, a dywed ei wraig mjai dym& y liodrau oedd am dano ar y pryd. Dywed hefyd fod ganddo ffedcg am dano pan gvflawnodd y weithred, ac mai dvmayr achos nad oedd mwy > o waed arnynt. Y 1118.8 yn deilwng o sylw nad oedd Cook, ceidwad y carchar, yn crecL yn y dechreu fod y wraig yn orphwyJJog-mynai ei bod yn ei biswh bwy 13, rth Cook dywedai Mrs. Bacon fod ei gwr wedi codi tua chwech o'r gloch boreu dydd Llun. ac wedi goleu y tan, gan ei gadael hi yst y gwely. Cymerodd y bachgen i lawr gydag ef, a paan glywodd hi y bachgen yn crio, neidiodd allan o'r gwely. ac aeth i lawr, a chanfu ei gwr a cbyllell waedlyd yn ei law. Rbuthrodd ati hi yn ddioed. arohnllodd ei gwddf, ac a>ehollodd ei law ei hun yr un pryd. Dywedai yn mheliach ei fod wedi tori gwddi y pisBtra arall, ac ar 01 hyny wedi sychu y gyllell ar y cadach llestrl Pan ofynwyd iddi pah am na fuasai wedi codi cyfifro ar y pryd, dywedai ei bod wedi gwaeddi, a bod ei gwr wedi myned allan ac na welodd ef ar ol hyny. Pan adawyd hi ei hunan vn v fit yr oedd wedi dychryn cymaint fel na wvddai pa beth i'w wneyd, lie na ddywedodd dim wrth neb byd nes y daetb modryb ei gwr yno boreu dy&d Mawrth, 'I' Y peth sydd yn ddyrys yn y mater yw pabam I y darfu i Mrs. Bacon wneyd yr hysbysiad a wnaeth wrth fodryb ei gwr gyntaf. Dywedir mai amcan Bacon yn cyflawni y weithred echrydus bon oedd cael gwared o'i wraig I a'i blant er mwyn priodi dynes yr oedd wedi ¡ bod yn byw gyda. hi pan oedd ei wraig yn 1 gwallgofdy. Cymerodd ei dy dan, a phrofwrd le ar N, c'aaarn ihyddhAwyd: ef. ar mad oedd un amheuaeth ar feddyliau neb y pryd hwn nad oedd Bacon yn euog o'r weithred ysgelar hono. Prin y diangodd ei blant rhag cael en llosgi yn y tan hwnw. Bu mam Bacon farw yn bur sydyn hefrcl, me" v mae Mr. Elliott yr ynad wedi datgan dymun- iad ar fod i'w chorff gael ei godi er mwyn gwneyd vmchwiliad meddygol arno. « Z

■ T CANGHELLYDD Y DRYSORFA A'R DRETH AR INCOME. Y mae Canghellydd y Dijaorfa o'r diwedd wadi siarad allan ar y cwastiwn hwn. Dydd Gwener diweddaf, gwnaeth Major Reed ei ymddangosia? o ben Canghellydd y Dfyeorfa, gyda dirprwyaeth fewr, yn gofyn iddo a oedd yn bwriadn cadw y "naw ceixdeif xhyfel," ac mewn etebjad gwnaeth CangbeDyd y Drysorfa, un o'r areithiau anin4anedel hyny, ned wea Ond lleuo1 ion a all eu traddodi. Pe raoddem yr araeth mewn ychydig o eiriau pendent, darllenai fai- y canlrn Foneddwvr,—Y mae y wlad yn ddiamh" yn teimlo llawer iawn o ddvddordeb yn y mater hwa y mae y pwnc wedi ei ddwyn ger fy mron mewn intk gymhedrol a phnodoL Y mae arnoch eitJisu gwrhad a allwn wneyd heb y naw eeiniog ond y mae nyay yn fwy o gwestiwn o dreiliad nag o gyllid y W amcangyfrifon y fyddin a'r llynges yn fawr iawn bydd yr amcangyfrifon eraill yr on fath nid ydyefe yn cynyg dim lleihad y treiliad: nid ydych yn cywyg dim treth newydd yn lie yr un yr ydych. am M symnd: > coaliwch fi, Bid yw y llywodmeth yn feoff o ILLUUIMM er eo mwvn eu hnnain, a choeliwch fi, ai V" y llywodraeth gymeryd mantais o ffnrf o eiriau, ar mwyn cadw y dreth yn ei huchder presenol: 464 na osodir treth newydd, ac osyw yr un treuliadau igMrl • e« dwyn yn mlaen,byddai yn dda iawn genyf pe byddai i thwi ddweyd wrtbyf, pa fodd y gailitf gar»-aH— eich hawgrymiad chwi eich h

PKYDAIN .1 FELANT. f. Mae y genedl Brydeinaidd, trwy yr hyn Y medd)'hr Prydam a'i phlant, yn awr yn drimp i „ fynu hyd at uwcbafdod. yr hwn a ddefnyddia „ braidd yn gyffredinol trwy y byd ond nid yw yn un y dylai pobl dda a gonest un wlad ofidio o'i .blegid. Credwn fod y wlad hon wedi ei bwriad* i lanw y gyfryw sefyllfa vn hanes y byd, ac nag gall un wlad arall ymgyrhaedd tuag ati. Mewn. ffaith. vr oedd boE hauesyddiaeth. fel yr oedd, yn barotoad fit ddawediad pobl y rhai sydd yn une holl genhedloedd y ddaear i un teulu. Mae ein hiaith eisioes yn cael ei llefaru gan y ddwy wlad- wriaeth fwyaf nerthol a galluog yn y byd, ac y mae vn yr arddrvch ( hemisphere) ddebeuol gang- hen arall o'n hiliogaetb yn tyfu i fynu yn gyflym byd at faintioli cenedl. M ewn pertbynas i'r byd ■ barbaraidd, v mae yntau yn syrthio braidd yn hollol dan ein an wad. Parthau eang Asia lla v preswylia v ddwy ran o dair o ddynolryw,* dreiddir trwy fywiogrwydd diorphwvs y õoM Brydeinaidd. Cvfrifa crefyddau Mahomet. Brahma y rhan fwyaf o'i heiddurrwyx yn mhlith deiliaid y frenhines Brydeinaidd. Onid ym > ddengys rhywbeth hynod yn y ffaith, fod i ni yn 1 lwyddianus ddargynyg cyfarwyddid yn Coiwtanfe- inople, pan yr ystyriom mai Prydain yw yr ymherodraeth Fussulmanaidd gyntaf yn y byd? i Yn v DwvraiD anffhvsbell. dvgir China i gymim* deb a'r gweddill o ddynolryw, trwy yni y PryoaSa- iaid. Cynhvrfir yr holl ymberodraeth gan atbr "f rawiaethau afenthyewyd oddiwrth ein oenhadwyr; ac y mae yn ein trefedigaetbau Awstrab«o^ Chineaid wrth y miloedd. y rhai a gludaat yn ein iaith a gwareiddiad, ar hyd lanau aionydd anadnabyddus i berfeddion gwledydd, oeddynt hyd vn "byn yn gauedig i oleuni gwybodaeth. Bvdd ein reilffvrdd r. n pellebyr yn fuan vn tVU- edior o for v Canoldir a mor yr India byd berfedd- ion0 Asia. Y mae vr Aipht wedi ei gwareiddio mr, norland Mail. Mae ein Lymdeuhwyr J -p hefvd vn croe? A?ca o for i for. ac y mae y dvfodoi dvs?f'?r yn gwawrio ar h:Ko??a arned- ? wvdd Cam oddiwrth y sefydliadau svdd wedi eu planu mor ?m] genym ar ei g??u. DYRir vnysoedd anfertbol mor yr Ii?a yn faaa. i ddpfn' vddiold? fel gorsato?dd ar y ffordd i AW8t- rf? a'u tr, .g(,Iic)n o ailu?? &'r c' ?<-widia.d? wa?idd? agw?ireu'hadnodd? ynw&?M?.- gar i ddyn.—O'r Timu. Cyf. M. JlroBES, leu. r ■ jea

OJ r"f ?id oes cenvm vn awr un Gweinidog yn cy^h- ??wS hon yn Hys Naples, ? y m? hyd yn nod y consu? newydd farw. 7 'cynaliwy^cvfarfod cThoeddu. yn NoTthaI?^n noeSu diweddaf a phasiwyd penderfyn?dynMe.d. iol -'r tugel i0l rUeg igiwvdd Clarendon wedi bod yn bur wael,' T Y »a genym aaeail ei fod yu awr  cl gwella.D;wedir fod 1 gorchwylion trymion a phv7s-. !r. ?d 2* w yn cael eu canc,? rn m'.?aer. ray i g?ddfa Dramor v&dt M dynu i ?vr.

Vl.^11.. .galluog wedi camsyniad ei destyn, a'i holl waith wedi mynea TO ofer; oni rhaid dweud hyn am Clement,' gan ei yfcgrif yn oynwys ond un o wahanol eifp ebgorol ffughaaes. Mae wedi helaethu d afradlon mewn ysgrif pur he aeth nanes mewn un ystyr; a buasai -#wi yr ysgrif yn B tb, neu ? ei g.' u o Ty I.!e.n fwy o fyi^rcu.. rhag- aeth o'r teimladnu nol. ad manwl, a gwinr tcpl, J ngloddiwr, neu fwy nwr, nid. 38 dim sydd yn g" ifrous yn ayloh yn rhy gyfyn diad gylchiadau oil yn g" a- » ..{Jloddiwr destun fwy ni <?? "ft. idalchymerasai y Merthyr iot t.stnn o'r fath yma ddigon o mhlethu ei ddesgrifiadau hftsol, tra buasai pwysigrwydd yn dalJõylw y darllenydd, ac v jretsi-ftddysgiadol yr awdwr. f .QWivrl- &I-y mae, rhaid dweyd ei bod "4 eiddo -4 'Clement, ond heb feddu achel o deilyngdod llenyddol. Pe na buasai uri ytngeisydd arall, bussai yn ofynol f mi ystyried y priodolrwydd o atal y wobr ond gan i'r Bwfd Civgg ddyfod i'r maes, mae hyny an afreid- fol. Cymerodd efe fel testun, sefyllfa Y Cyfoethog Tlawd," ac y mae wedi seilio ei ffughanes ar strike, neu ymrafael rhwng meistri a gweithwyr yn Nhogledd Cymru. Mae wedi troseddu un o'r rheolau, trwy lefara yn ei berson ei bun, ac wedi rhoddi rhai sylw- adau yn nghorph ei waith, a buasent yn fwy priodol toewn rbagyma 1 rodd; mae rhai canghenau o'r gwaith, megys banes Mr. Herbert a James Jones, heb un cysylltiad anghearheidiol a phrif amcan y ffug. hanes; ac nid yw y casgliad oddiwrtb hanesy strike, yn cael ei wneyd yn ddigon amlwg. Ond gyda'r eithriadau byn, mae r r-~ai+h yn orchestol; dengys adnabyddiaeth helaeth ac s.mi-y .viol o'r natur ddynol; Jaae y portreadau oil yn rymus ac yn naturiol; arferir taedrusrwydd anghyffredin yn nhrefniad yr ymddi. ddanion; mae rhai o'r pennodau, n'egis hanes y ,Itrike, a desgrifiad y gwragedd yn eu caledi, yn darllen hanes Hagar &c., yn hynod effeithiol, ao yn wir Gymreig; ac y -mae doethineb, aa yspryd crefydd & moesoldeb. yn rhedeg trwy y cwbl. Mae y gwaith ??n anrhydedd i'w awdwr, yn addum i'r Gymdeithas, ?kZ: yu wir haeddianol o'r wobr. THOMAS STBPHTKS. MaMyr Tydfil,"Rhagfyr 22ain, 1856. BEIBNIADAETH T PARCH. J. LEWIS, AIR SEFYLLFA WAEEIDDEEDIG Y CntRY, AC. Henllan. Rhagfyr 23ain, 1856. Syr,-Daeth un traethawd i'm Haw ar Sefyllfa Wareiddiel y Cymry," &0. Dosrana yr awdwr ei fyfyrdodau yn bum dosparth. Yn y benod gyntaf cymer olwg eang a threiddlol ar y eyfnod Derwyddol. Cyfeiria at y prif drysorfeydd o ba rai y cymer haneswyr eu tystiolaethau yn ei gylch. Rhydd ei resymau dros wrthod awdurdod y "Trioedd hanejyddol," a "Chyfteithiau Dyfnwal moel mud;" chiao ei fod (yo dilyn yr haneswyr Rhufeinig, ar- "einirefi amheu y ddoethineb, y ddysgeidiaeth, a'r gwareiddiad uchel a briodolir gan lawer i'r cyfnod tYWJll hwn. Yn y benod ar y eyfnod Cristionogol, cymer yr awdwr drem ar y gwahanol olygiadau yn nghylch dyfcdiad yr efengyl i Brydain. Gwedi cydmaru a Phwyso y gwahanol dystiolaethau, tueddir ef i osod yr amgylchiad bendigedig hwnw, yn mhlith dirgelion rbseuniaoth. Nid yw henesyddiaeth yn penderfynu Patted na chan bwy yr enynwyd y ganwyliyn yr ynjs hon. Rhoddir darluniad byr a chynwysfawr o wfyllfawladyddol, trofyddol, teuluaidd a Uenorol y CBsmry hyd uniad Cymru a -TAoegryn y 34 o deyrnasiad Barri yr VIII. Nid yw yr awdwr yn galln canfod, gyda'r hybarch Ar&ddiscon WiHiamfi, lelfu athroniaeth "Syr WiHiam Hamilton, yn nghyfansoddiad y Gymraeg,  1U noethineb y Cymry," ond os nad yw athreniaeth SYf WilUtr? yQ^ynt' cenfydd yr awdwr athroniaeth :au yn eglur iawn yn noethwersi Cadwg,"—oenfydd j **the$tiaeth ynddynt. Nid yw o fewn fy nghylch i anlIM fy marn ar y golygiadau a roddir yn y traeth- IW4# canys nid oes un safen i'w panderfynu heb dadl; ond byddai yn briodol i ddweyd fed y benod holi Yn un ddyddorol iawn. Dichon ei fod gwedi "wyddoi falurio golygiadau awdwr Gromer," yn well «^ gadamhau ei olygiadau ei hun. Dengys yr awdwr fod y Cymry wedi bod o wasan. •ta mawr yn ngwareiddiad y byd. Yn ol ei dystiol- Mtt ef, Cymry pur, neu o waedoliaeth Gymreig, yw y biMnoriaid yn mbob athrylith dysg, a cbelfyddyd. V o brif ansoddwyr Brydain-os nad y prif-yw Cyttro pur, Arglwydd Herbert o Cherbay-y priffardd Milton o waedoliaeth Cymreig—y prif lywodraethwr r C-well-yr un modd, Tywysog Llenyddwyr— Newton o deulu Cymreig yn Newtown. Dengys hetyd fodawyrgylch y byd megys yn fanteisiol i ddadblygiad yr athrylith Gymreig—Rhyw leohres yspltnydd o Islivogion America, gwedi eu cymeryd o Gymru pur Dell gymysg. Yny benod ar 11 Sefyllfa wareiddiol y Cymry," cyraerir golwg gynwysfawr, ar Lenyddiaeth, masnach, moeaau Cymru—a'i hadnoddau. Ymddengys oddiwrth y traethawd fod yr awdwr yn gyfarwydd a'r awdurdodau gwreiddiol perthynol i'r testyn-yn adnabyddus a gmygiadau y prif hanwyr Ptydeinig a Thramor. Nid yw y golygiadau hen a diweddar mewn athroniaeth yn ddyeithriddo. Medd ar y gallu i ddal y gwahanol brofion a thystiolaethau ar festyn ei fyfyrdod yn sefydlog o flaan ei feddwl, fel y gallo eu cydmaru; a chraffder i ganfod perthynasau ouddiedig, a gwallau anamlwg. Rhodia yn ddiogel ar hyd llwybrau dyrus a thywyll, heb arweiniad tystiol- aethau pendant, trwy iymaflyd yn edefyn sidanaidd cyfeiriad (analogy). Ymgeidw gyda ychydig eithriad- 811 rhag yr eithafion niweidiol o hygoeledd ac amheu- aeth. Amlyga gariad gwresog at ei wlad, ond cariad ttwy at y gwirionedd. Mewn geiriau byrion, dyna'r a dderbyniais trwy ddarljen y traethawd. Geøyd allan ei feddyliau mewn ieithwedd fywiog, eglur a grymus. Anherddir y traethawd ag amryw wallau ieitbydd. ol. Cydnebydd yr awdwr hyny, a phriodola hwynt i'r fFaith. ei fod gwedi ei ysgrifenu gyda'r fath frys, fel na ???odd amaer i'w adolygu. Yn wir, emfyddir "ddion brya amo.; ae os penderfyna y pwyllgor i IYboeddi y ti,&wcl? by yn briodol i'r awdwr, i ?ysu rhai brawddegau a rc"lddyliau, cwtogieKdII, «chala«thu amnf. ?retdiol i Z;chwanegu, fy mod yn golygn t „ Tydain Tadf A wen yn deilwng o'r wobr. 41 TYdaiya T06(t Awen yn deilwng o'r wobr. nl}ír hYS8U v Cmldorio", y ?ydd i'r feirn. j)th Gcrd?oroj??ei ei chyhoeddi yn y" Gwron." ?'?ehreatr eu d?n alian yr wythnos nesaf. JOSEPH WILLIAMS. SWJddfa'J.' Cymtodorion. Ysgrifenvdd. ^A^TgQPAU CMTADMOOr, AB ATALIAB Y FASNACH OWLYBYROEDD MEDDWOL TRWY GTFKAIYH." 5xnddiweddar ymddangosod yr hysbysiad a ganlyn ftaen y eyhoodd: Mae Pwyllgor Gweithiol 0GAAliL T DEYRNAS GYFUNOL' yn barod i roddi Pobrwy, o XJQAIN PHNT am y traethawd Cymreig 8"ret1 ar ataliad cyfreithiol y iasnach mewn pob glflybyron meddwol, fel diodydd, o fewn yr Ymerodr. aetlf Brydeinaidd: a DEo- PUNT am yr ail." ewn canlyniad derbyniwyd Pump o draethodau i'r Jjystadleuaeth, dan y ffugenwau a ganlyn:—" Jethro J'lad Maine," Solon," Cyrus," Persis," a utber ab N entune." I. Xethro Gwlad Maine. Traethawd byr, wedi ei r ysgrifenu mewn dullwedd rhwydd peblogaidd, yn exlwng iawn, mor belled ag y mae ei gyfansoddiad Yu rayned; ao yn arwyddo yn amlwg gellid meddwl, J* bua ai yr awdwr yn ymgeisio, y gallasai gynyrchu %i rrgora,,h o lawer; ond fel y mae, gan nad yw yn 7meryd rhai o'r anhebgorion i fod yn y traethawd yn .JT hysbysiad, nid yw yn dal ei gyfartalu ag eiddo IIIIhrai o'i gydymgeiswyr. Cynwysiad dosbarthiadol y thawd hwn sydd fely canlyn :-Pa beth a feddyl- 1rrth Gyfraith Maine; a pha beth yw ei chynwysiad. ^fcgenrheidrwydd am Gyfraith Maine yn Lloegr. yfreithlondeb Cyfraith Maine. Effeithiau a dylan- CYfraith Maine yn y lleoedd ei sefydlwyd. n. Soln. Traethawd o feithder cymedrol, yn j- yiwi ? y f"snach feddwol: ach1ysur-aobosion-a t-?ethrwydd y fasnach effeithiau a chanlyniadau y tafinach i wahanol ddosbarthiadau poblogaidd ein lad: perthynas y fasnach a gwahanol swyddogion l "lad: ? diddymiad y fasnach trwy gyfraith wladol. *wdwr y traethawd hwn wedi dwyn defnyddiau ohryn gyfoetho honynt at ei waaanaeth, ae yn 1pref, ei osodiadau hefyd yn dra boddhaol ar y cyfan, c? ) y?nae gwiag allanol y cyfansoddiad (sef trefniad a ^iad y brawddegau) y fath yn y cyffredi, fel nas t?an? mewn un modd ei ystyried yn dyfod i fyny ag ?"??bendant y pwyllgor wrth gynyg y wobr, sef  61 ysf@nu mewn arddull EGLUR a phob1og- Md? ? ysgrifenu mewn ardduU E&LPR a phoblog- f?* C?M<. Traethawd cryno, byw g a thra by adl ydyw hwn; er nad yw wedi ei dd^barthu ym 'r,odaii ? fel y cyfansoddiadau cram, eto, y mae wrth Y"'alw-IYj b?rio yn mIaeD, yn cymeryd sylw ar briidd yr },?.* ?iffaterioB, y rb&) a osodir i lawrganBwyUgor ?* ?-,?????' ?1 pethau angenrheidiol yn y traethawd 06 Of Y'nR'at ()nd er fod llawer 0 ragorion yn y cyfan- sod< a d ???' fel un poblogaidd, ac o apeHad difrifol VH ,arUenydd: eto buasai yn fwy i bwrpas, pe Cy?yi?.y ysgrifenydd yn fwy gocheigar mewn rhai oM yUtIadau, yn eg?uro ychydig yn rhagor ar egwydd. oil f *aeth y deyrnas hon—fel ag i ddangos CYa iad ag egwyddorion y Cyngrair-ac felly i ~a a ill ? mheUtch, fod rhoddi ataliad cyfreithiol  ar v a8tlac^ feddwol, yn hollol unol a rbyddid gwladol ch °f Mae y beirniaid yn unfrydol o'r farn, Y bydlai hi yn gamwedd a cholled i achos y Maine LRIW .? Y Dywysogaeth i adael y traethawd talentog, *thrvilta^ar a tM??o! hwn, heb ei gyhoeddi, ond cael Yelly4i 9 0 we^antau arno gan ei awdwr; ac mewn ta7aly,iiad y maent yn dymuao awgrymu i'r pwyllgor y D?r'Od-)oldeb o roddi £5 o wobr iddo am dano. jy T" ddau draethawd arall, ydynt eiddo "Persis" Ltither ab Neptune," a rhwng y ddau byn yn ddiau n?ae ? dorch." Mae teilyngdod uchel yn '? n' ddau gyfansoddiad hyn—mae gradd 0 debygolrwydd rhwng y naill a'r llall, yn trafod y testyn-a gellir dweyd hefyd i raddau mawr, fod pot J un o honynt wedi cymeryd i fyny yr holl destyn. Ond er fod gradd fel yma o gyd-darawiad rhyngddynt, eto y mae i'r naill a'r llall eu rhagoriaethau gwahan- I ol. Mae traethawd Persi." yn Hawer meitnaca nag eiddo "Luther ab Neptune "-yn traethu yn Uawn- ach ar y fasnach feddwol, ac yn cymeryd liawer o vstadegau i mewnmewn gwirionedd, y mae y traethawdhwnyn?? o a -mydd'? &'r   o'r tn 1 V?aktalu sy 1* ue c wedi bod yn ?. 44iå1f11S,.n Ydrhb' 0." n.esd"liadOI n'T:I''WDc: t.nr 0 d< y 6D TWo r.h wladol 4?. ?adol, chrefyddl- hawl a .d?raeth i aigd y fasna<.? feddwol, ??y gwrthddadleuen y rhai a ddygir J ?n?<6 Lm-a chysondeb ataliad CYfreith-1 ioi y lasn eddwol a rhyddid gwladol a chrefyddol, &c. Mae PiTBa'' bid siwr, wedi trafod y pyncinu uchod, ond .da'r un eglurder a gtym _pyneiin Ac y m?e "Luther yrtau wedi trafod cryn lawer ar y fasni h feddwol—ond nid i'r un graddau a Persis." Heblaw t I y tybir fod rhai ymadi oddion tywyll- j hydig o gymysgedd o egwyddorion llywodraeth to .sol a Ik vodraeth wladol a'u gilydd-yn nghyd ag ychydig ail adroddiadau o'r un pethan yn y benod gyntaf yn nhraethawd Persis "—yr hyn sydd yn cymyhi seiliau y cynhyrfiad gellid meddwl er mor weithfiii. r a chynwysfawr yw ei sylwadau ar y ddiod feddwo], ei natur, ei hafieidiolrrydd ar wahanol amseral1 &re., nad yw natmr y gystadleuaeth hon yn galw yn uniongyrchol am danynt-o leiafnid yw hyny yn cael ei awgrymu yn amodat4 y cyngrair wrth rndrw y testyn allan. A chan mai traethawd er egluro oreu —natur, ac amcan y ivaine Law, neu egwyddorion Cyngrair v Devrnas Gvfunol "-dangos eu cyson- deb a rl-yddid gwladol a chrefyddol, yn yr ymdrech er cael ataliad cyfreithiol ar y fasnach feddwol, a'r amcan o hyny oedd yn ngolwg y pwyllgor wrth gynyg y webr y mae y mwyafrif o'r beirniaid yn gostyngedig farnu, wedi darllen a chydmaru y traethodau a'u gilydd, mai eiddo Luther ab Neptune yw y goreu ac eiddo Persis yr ail oreu. —.