Yr Amserau

YR EGLWYS YN NGHYMRU. AT OLYGWYB YR AMSERAU. FONEDDIGION,-Er fy mod yn gwybod mai Ym- neillduwyr trwyadl yw pob un o honoch, yr ydwvf ar yr un pryd yn hyderu bod cich cenedlgarwch yn gyfryw, ag a'ch tuedda i godi eich llais yn erbyn pob cam ae annhegwch a wneir a Chymry, hyd yn nod ag Eglwyswyr, sef bod Saeson yn cael eu penodi i'r bywiolaethau goreu yn Eglwys Sef- ydledig ein gwlad. Y mae cenedlgarwch a gwlad- garwch yn gryfach ymhob meddwl goleuedig a rhydd, na chariad at unrbyw blaid grefyddol; ac nid oes un Cymro diledryw nad yw ei waed yn borwi o'i fewn, pan welo ei gydwladwyr yn cael ei sarhau a'i ddirmygu: eithr dywed yn y fan, gyda'ch bardd clodwiw chwi, Pedr, Ni fynaf i anfwynion Guro FY MRAWD ger fy mron." Y mae yn hybys i chwi ddarfod i'r Arglwydd Ganghellwr yn ddiweddar gyflwyno bywoliaeth yn esgobaeth Llandaff i Sais, a bod yr esgob wedi gwrtbod awdurdodi y cyfryw un i gymeryd medd- gwrtbod awdiirdodi y i.in i on,mei,y d raedd- iant o'i fywoliaeth, am nad oedd yn deall yr iaith Gymraeg. Gallesid meddwl fod hyn yn rheswm digonol; ac edryebasid arno felly, pe buasai Cymro nen Wyddel, heb fedru Saesoneg, yn cael ei gyflwyno i un o blwyfydd Lloegr. Buasai byd yn nod y John Bull, y Church and State Gazette, ie, bron bob newyddiadur yn Mrydain, vn hwtio ac yn condemnio y cyfryw gyflwyniad yn unllais. Ond yr oedd yr Arglwydd Gangellwr yn amddiffyn ei waith, ac yn beio yr esgob yn llym, yn NIIY yr Arglwyddi, am feiddio peidio awdurdodi y Sais i gymeryd y fywoliaeth a gyflwynasai efe iddo ac y mae yn dra thebygol y gorfodir yr esgob cyd- wybodol i wneyd wedi'r ewbl. Meddyliwyf y cyd synia pob Cymro, pa un bynag ai Eglwyswr ai Ymneillduwr fyddo, fod gosod Saeson yn beriglor- ion ar blwyfydd Cymreig, yn sarbad ar y genedl Gymreig, ae yn anghyfiawnder a holl aelodau yr Eglwys Wladol yn y Dy wysogaeth a bvdclaf yn rhyfeddu pa fodd y maent yn dyoddef peh fel hyn mor dawel er ys oesoedd bellach. Pe buasai boll esgobion Cymru yn Gymry, nid fel hyn y buasai pethau. Y mae yn debygol mai y feddyginiaeth a adganmolech chwi i'r pethau hyn, Meistri Golr., fyddai ysgar yr eglwys oddiwrth y wladwriaeth. Addefaf y byddai hyny yn llwybr tra efFeithiol i gael ymwared o bob Sais a Gwyddel o blwyfydd Cymru. Ond gan na ellir dysgvvyl i'r cyfryw ys- gariad gymeryd lie yn fnan, oni 'ddylai y Cymry, fel renedl, arfer rhyw foddion er rhoddi terfyniad dioed ar yr anghyfiawnder a nodwyd? A oes rhyw reswm i'w roddi dros i guradiaid Cymreig ddyoddef bod fel caetbweision yn eu gwlad eu hunain, yn gorfod llafurio yn galed i wasanaethu dwy neu dair o eglwysydd, am braidd ddigon i gael ymborth iddynt eu hunain a'u teuluoodd ? Goddefwch i mi awgrymu, fy mod yn barnu y dylid cynnal cyfarfodycld cyhoeddus yn mhob tref ac ardal yn y Dywysogaeth, ac yn nhrefydd mawr- ion Lloegr hefyd, lie y preswylia miloedd o'n cvd- wladwyr, i osod yr achos yn llawn o flaen y Cymry; a diau genyf y byddai barn a tlieimlad pob un o honynt yn erbyn gosod Sais na Gwyddel mewn perigloriaeth nac esgobaeth yn Nghymru. Ai tybed fod un Cymro a wrthodai roddi ei gymliorth mewn ymdrech mor resymol ? Y mae genyf well 0, meddwl am fy rnrodyr Ymneillduol, nag y gwnaent hwy ymddwyn fel Meroz yn yr achos hwn. Yn awr, onid oes rhyw loygwyr parchus a gymer y mater hwn i fynu, os yw y clerigwyr yn teimlo yn rhy anmharod i gymeryd y blaen? Gwnaed rhywun gycbwyn y cynhyrfiad, a diam- meu y cerid ef ymlaen yn gyflym. Oni wnewch chwithau eich rhan yn hyn, Mr. Amserau, yn gystal a'r Protestant a'r Cymro ? Yr wyf yn ym- ddiried i'ch gwladgarwcli. Anfoner deisebion o bob man, am gael deddf bendant yn gwahardd gosodiad un Sais i unrhyw le yn yr eglwys yn Nghymru, os na ellir cael ymwared heb hyny. Pe byddai y wlad yn benderfynol, dïau y llwyddid. Yr eiddoch, &c, EGLWYSWR CYMREIG. CJ" Diolchwn i'n gohebydd parchns am ei feddyliau car- edig am danom a sicrhawn iddo ein bod yn barod i wneuthur a allom er gwrthwynebu pob camwri a wneir a'n cenedl. Rhaid i ni, ar yr un pryd, ddy- weyd v byddai lawn mor ddymnnol genym i'r ys- gariad a sonia gymeryd lie ond ni wnai hyny ein lluddias i godi ein ]lais, ac i law-nodi hefyd, yn erbyn yr hyn a ystyriwn yn anghyfiawnder hollol a'n cyd- wladwyr—Got.

YMFUDIAD. SYR,—Mae llawer o aebwyn ar galedi yr amser- oedd yn Nghymru y dyddiau yma ac amryw yma a thraw yn ymfudo o'u gwlad, i chwilio am fanteis- ion gwell i fyw. Mae'n debyg fod mwy o ysbryd ymfudo yn y byd yn awr nag a fu er ys llawer o amser. Ystyria enwogion, fel Dr. Campbell, Dr. Lang, &c., fod y pwne hwn, yn y dyddiau yma, yn teilyngu sylw a chefnogaeth pob Cristion a dyn- garwr. Tybiant fod yn ddyledswydd arnynt gefn- ogi a hwylysu vmfudiad miloedd o'u cydwladwyr, o balfau tlodi a dinystr tymhorol, i wledydd lie gallant gael manteision i fyw yn gysurus. Mae ein brodyr y Saeson yn enwogfel sefydlwyr gwledychfeydd newyddion. Nid oes achos iddynt hwy betruso o eisiau lie i fyned. Gallant fyned mewn mis at eu cydwladwyr i Canada, Brunswic Newydd, &c., neu i diroedd goreang yr Unol Dal- eitbiau, at bobl o'r uri iaith a hwythau. Neu, os gwell ganddynt America Ddeheuol, gallant forio i Guiana, neu i hinsawdd tebyg yn ynysoedd yr India Orllewinol. Os byddant yn dewis Affriea, mae Penrhyn Gobaith Da, Mauritius, &c., yn agored iddynt. Os Asia fydd eu lie dewisol, gall- ant wneyd y goreu o'u ffordd i Hindostan, Ceylon, Hongkong, &c. Os gwell ganddynt gyfeirio i Oceania, mae y rhan fwyaf o'r parth hwnw o'r byd yn cael ei hawlio gan Victoria. Geill gwahanol wledychfeydd Australia, Tir Van Diemen, a Zea- land Newydd, gymeryd llawer o filoedd o ymfud- wyr bob blwyddyn. Nid ameanir wadu nad yw y llefydd uchod yn agored i'r Cymry; ond nid sef- ydliadau Cymreig ydynt. Pan fo Cymro yn ym- fudo, rhaid iddo ganu yn iacli i'w iaith a'i frwd. frydedd Cymreig, a chyfnewid o fod yn Gymro i fod yn Sais. Hwyrach fod rhai o'n darllenwyr, ar hyn, yn barod i ddywedyd, mai dyledswydd pob Cymro yw aros yn ei wlad, ac nid ymfudo. Ond dymunwn i'r cyfryw ystyried y ffeithiau can- lynol. Mae poblogrwydd Cymru yn ychwanegu dros ddeg mil bob blwyddyn; ond nid yw tir Cymru yn ychwanegu dim. Gwir nadyw Cymru mor boblog yn ol ei maint a Lloegr; ond y mae ynddi, ac ystyried ei maint, lawer mwy o dir nad ellir byth ei lafurio, a llawer llai o dir gorest a ellir ei lafurio. Mae manau lied wastad, megis Swydd Fflint, a'r dyffrynoedd yn mhob man, yn boblog iawn. Addefa pawb fod y Dywysogaeth yn ddigon llawn o drigolion yn awr; gan hyny, beth ddaw o'r cant neu cbwe' ugain mil a ychwan- egir atynt mewn deg mlynedd eto. Rhaid i filoedd ymfudo o'r wlad yn fuan, neu fe ddarostyngir y Cymry i dlodi a tlirueni dirfawr. Mae yn man drefydd y Dywysogaeth yn bre senol orddigonedd o fasnachwyr a chrefftwyr, o bob math, yn defnyddio pob cynllun eill cywrein- deb ddyfeisio, i ymdrechu dal eu penau uwchlaw y dwfr, a llawer o honynt yn mothu. Pan fyddo rhyw fFermwr farw, mae yn beryglus y dyddiau hyny i deithio y flyrdd cyfagos, gan fel mae y cymydogion yn gyru yn drachwyllt at y stiwarcl a'r meistr, i gynyg am ei dyddyn. Gorfodir llu- aws o blant ffermwyr Cymru i ddisgyn bob blwyddyn i sefyllfa gweithwyr bur cytfredin. Ond anaml iawn y gwelir gweitbiwr lulr yn codi i fod yn ffermwr. Cyd-dystia y ffeithiau hyn fod yn ofynol i filoedd o Gymry ymfudo. Ond i ba le yr ant ? Pa le y gallant ymsefydlu yn wladychfa Gymreig? Hyd oni cheir He felly, ni's gellir dysgwyl i'r Cymry ddyfod byth yn chwannog i ymfudo. Dysgwyl i Gymro ymfudo i wlad He na cliaift'gwrdd gweddi, pi-egetb, nae ysgol Sabbottio) yn ei iaith ei hun, sydd afresymol, ac yn sarhad ar grefycld a gwladgarwch y Cymry. Onid oes sefydliadau Cymreig yn Unol Daleithiau America? Pa'm nad aent yno ? Oes y mae yno ychydig o sefydliadau gweinion gwasgaredig yma a thraw; ond nid oes yno un sefydliad cryf o Gymry, gwertli yr enw. Pe buasai y Cymry sydd wedi ymfudo i America wedi ymddwyn yn gall, ac wedi ymgasglu at eu gilydd, a ffurfio un wladychfa gref, gallasent gadw eu hiaith, eu crefydd, a'u cymeriad cenedl- aethol yn ddilwgr am oesau; a buasai ganddynt ddrws agored i roesawu pererinion ymfudol o hen Gymru i'w plith. Ond am y sefydliadau Cymreig bychain a ddecbreuwyd yno o bryd i bryd, maent yn cael eu llwyr orchuddio yn fuan gan y llifogydd Sacsonaidd, ac yn diftanu. Gobeitliiwyf y gwel blaenoriaid y gwahanol enwadau crefyddol yn Nghymru, mai eu dyledswydd yw cyduno i osod rhyw sefydliad Cymreig cryf ar droed yn fuan. Mae yn Australia a Zealand Newydd diriogaethau eang a dymunol, ond maent yn mhell iawn, a'r draul yn fawr i fyned yno, os na cheir cymhorth y llywodraeth. Mae yn Canada ddigonedd o dir, ond fod yr hinsawdd yn oer iawn. Mae yn ngor- Uewin yr Unol Daleithiau, yn Nyffr3 n Mississippi a Texas, wmredd o dir lFrwythlawn a hinsawdd iachus. Hwyrach mai yno yn rhywle y byddai oreu i'r Cymry gydnno i wledychu. Ni's gwn am un lie tymherus a cbyfleus dan lywodraeth Lloegr iddynt, ond gwledychfeydd Oceania bell, ac Ynys oedd Falkland. Pe llenwai y Cymry yr ynysoedd byny, byddent yn debycach o aros yn genedl ar wahan mewn lie felly, nag ar gvfmdir America, dan ddirfawr bwys y dylif Sacsonaidd. Beth bynag, penoder ar ryw fan yn fuan. Dir fod mil- oedd yn Nghymru a unent yn ewvllysgar mewn anturiaeth ymfudol, ond iddi gael ei chychwyn yn deg, a hyny gan bersonau cyfrifol. Enwogion Cymru! tybiaf na's gellwch fod yn fFyddlon j'ch Duw, eich gwlad, a'ch cenedl, heb gynnoithwyo gyda'r achos yma. Dylai hwn gael ei wneyd yn bwnc cenhedlaethol genym fel llwyth o bobl. Nid rhesymol na chyfiawn i ni aros yma i fathru traed ein gilydd, pan mae gwledydd eang a bras yn angbyfanedd a didriniaeth o eisiau pre- swylwyr. Dylem ddangos i'r byd fod eto ddigon o ysbryd anturiaethol yn mysg y Cymry, i fFurfio gwledychfa gref mewn rhyw gwr neu gilydd o'r byd. Gallwn gael eangder o dir fFrwythlon yn Texas, yr lion sydd yn dalaeth gyfleus iawn at lasnach ar agendor Mecsico, rhwng y wlad hono a'r Unol Daleitbiau. Mae yno ychydig o sefydl- wyr yn awr mewn rhai manau, ond gellir cael yno eangder dirfawr o dir heb ei feddiannu, a gailai gwaith y Cymry yn sefydlu yno fod yn offerynol yn llaw Duw I roddi ergyd marwol i gaethwasan- aeth yn America. Ynysoedd Falkland ydynt yn gorwedd yn N ghefnfor y Werydd, yn agosi ben tir America. Ddeheuol. Maent o ran hinsawdd yn debyg i r doyrnas hon. Mae yno ychydig o Saeson yn cyfaneddu yn ?" Meddant amryw borth- ria?ddo-? ed?d ? cyfleus. Arfera Ilongau sy'n tramwv o'r WeryU ? Cfnfor Tawel alw Jn fynych. Mae yr ynysoedd hyny, o ran maint, tua haner cymamt a chymru, a gallent gynwys pobl- ogaeth fawr, oblegid eu bod ar fan cyfleus i fas- nachu a thaleithiau La Plata, Chili, Brazil, &c A gallai gwaith y Cymry yn ymsefydlu ynddynt, fod yn foddion yn ilaw Duw i efencryleiddio tir- oedd Del Fuego, Patagonia, &e. Arosaf yn awr nes gweled tynged y Ilythyrhwn. I -> DAFYDD O'R DE.

I DIRWESTWR. Dirwestwr yw'r gwr rhagorol-nad yf Un dafn o'r sudd meddwol: Mae am laeth yn faetli i'w fol A cheisia ddwfr iachusol. Dim gwario da am givriv,-oreaddyn, Yw arwyddair hwnw: Unwaith i'w les 'e wnaeth h, O'i fodd, nad ai yn feddw. I IOAN IPOR.

I FFEIRIAU CYMRU YN GORPHENHAF. SIROEDD GWYNEDD. Afo?.—Hanerchymedd, ]9 2S Caernarfon—Llanllyfni, 6. ??c& —Dinbych, ] 8 Hanrhaiadr-yn-mochnant  LIanarmon-yn-Ial, 30; Llansilin, 10, Pentrefoelas  Ifan, 3. eu FA,,t.-C-rw?s, ? ?4;LIane?y,I5; LU„- eurgain, 7. Meirionydd.—Bala, 10; Corwen, 1. Trefaldwyn.- Llanfaircaereinion, 26; Llanfy lJin, Wair gwlan, 18; Llanidloes, 17; Machynlleth, 9; TrallwrnS SIROEDD Y DEHEUBARTH. Abe,rte?fl.-Aberarth, 5; LIanbedr Pont S tephen, 10 T^BRE^' Trefhedyn, 1; Y strad MEUHIG T?'??' 5; f°'r?d-fMhm, 1; Talgarth, 10. Fmwf^n^rClerfyr?di?' 10; Castellnewydd yn Einl?, 20; i I Llandebie, Hi; Llanfynydd, 5 ?lanon, 6; LIansadoo- ?. TJan)???-  ? arthne, 1; Llansawel, 15; Llanymddyfri, 31;  In D, 12; Pontargothi, 6. ?/<te?6f.—CasteiJ-y.maen, 18. Morganwç.-Abertawe, 2; Caerffili, 19; CasteIlnedd, forris, Z29tf 7e:r^eitvl\2; C«erffili,19; Castellnedd, forris, 29; Wig, 17. Tre F SfoT^^Tm,di Castell-byehan, 25;  .5n o.-CaFt?pli?,e%v ydd-yn-Nghei-iies, ?; HwI- fFo^d^T8' '???; Dinbych-y-py?d,31; Tre- demel, 20.

Y ?i°G YN CANU WY?AU NADOLIG.- Yr oedd dau ddyn yn teithio trwy Sir Feirionydd ar w?au Nadohg,a dywedodd un wrth y JJa!] ?Pan n?r? yn teithio y ffordd yma er ys blwyddyn yn ?cly? y gogyncanu. t, y gog yn canu wyliau Nadolig?" meddai y M. ife, ar wyliau Nadolig." A synai y Ilall yi-i fawr wrtli feddwIllm yr hên ddÏarheb Gym- rag, Mis cyn Calanmai can y cogau a gofynodd iddo, os darfu iddo ei chewed, beth oedd yn ei feddwl am yr hen ddiareb uchod ? Nid wyf yn ei chrSu? eKe < "o fWydd clywais hi yj c?u d?dd:. ?th." Wrthhynydymay Hall yn dal ar ygS deuddeg r feddwl yn sicr ei fod wedi ei chlywed Jan iddo ei chlywed gynifer o weithiau. Ond o'r diwedd dywedodd ei gyfaHl mai cog mewn cM oedd, ac iddi ganu pan yn ddeuddeg o'r gloch.-D. R. Delta. AEAETH DDIRWESTOL.—Capten un o'r Fono-au a hwyliant rhwng y dref hon a New York, a c'dvwedai yn ddiweddar, « Ni chlywais ond un araeth ddirwestol ag oedd yn werth dim ond yr oedd hono yn iin o'r fath aren. Aethum unwaith i gyfarfod dirwestoI yn Liverpool, i blesio cyfaill, a galwyd ar ddyn golygus, mewn dillad da, i gyfarch y cyfarfod. Safodd i fynu o flaen y dorf, a dywedodd, 'Ni wnaethum araeth erioed, ac nid wyfyn credu y gwnafbyth, canys nid yw hyny ynof: pa fodd bynag, rni a ddywedafi chwi pa beth a wnaeth dirwest i mi. Pan oeddwn yn arfer yfed, ni fyduvvn, rywtodd un a.?ser yn iach nis gallwn t'y? dalu fy ardreth chwarterol, na'm dyledion wythnosol; na dilladu fy nheulu, na mi fy hun, yn weddaidd ond yn awr, wedi rhoddi heibio yfed, telir fy ardreth yn brydlon i r diwrnod; nid oes arnaf dd'L d?edion wy hnosol, oblegid y mae genyf arian parod at Sbp Chwi a welwch oIl pa olwg sydd arnaf, a pha fath ddi- lad sydd genyf.' Yna cymerai ddynes brydferth a thrwsiadus gerfydd ei llaw, a chan ymaflyd yn nwylaw pedwar o blant golygus, dywedai drachefn, "Chwi a welwch yr olwg sydd ar fy ngwraig a'm plant mewu iechyd ac ymddangosiad wel, y mae eu hymborth a'u dillad wedi talu am danynt; ac os dymunech weled pa fodd y mae fy nhy wedi ei ddodrefnu, deuweh, a gwel- weh fi gattref utirhyw noson, ond nos Fawrth, pryd v byddaf ynyr eglwys, a noson y cyfarfod hwn, sef nos Iau; a chewch fi mewn ty wedi ei ddodrefnu cystal ag y dymunech i un ty fod. Heblaw hyny, y mae genyf gan punt yn yr ariandy cynnilo. Dyna'r cwbl a ddy- wedaffiheno.' Ac eisteddodd i lawr; ? oedd wedi dyweyd digon.