Yr Amserau

I ADDYSG OW i ii4, I  .$ ¡ I ETA DELTA AC Teuan ,GwyNEDD.r j1 ANWYL Syr,—Ni weiais hyd heno y Dys 'edydd am Chwefror diweddaf, 0 herwydd fy ym-,Iawitid o Dredegar; ac ya oedd cael dau i-ityn o'i T)ysg- edydd a'r Chronicl i law yn ? amseroedd • ubyd" hya yn destun mwy 0 dd?ddor?eb ?ja? ?'c'rolj wrth ganfod fod rbifyn Chwe?ror c'? ?.?M? yn cynnwys ymosodiad ar (y v?.ifa? l', g Cymru gan fy hybarchgyfai lt. Delta. ???, yliais yn sicr y cawswn y d1'lyn h o wefg?!? resymiadau fy ysgrifau dros add ?g rydd wK&j eu chwilio yn deg, eu profi Y n Of,tlLis" resymu yn nerthol. Ond drua? 0 hono??? ddylwn byth ddisgwyl hyfryd? ar y dd?a.? Yr obaitli hwn a giliodd eadyl 'ctedd^ 0 ran dim gwrthresymiad i egwvdi or fy ?s gallaswn oedi cymeryd fy ysgrifell i'w 'hateWkfd foieu gwyl Mihangel; a hyny, urn a wJ, a wnaethwn, oni bai ymosodiad cn ( ?m fy ii ill ar foesau a diweirdeb Cymru. V m? hwtf yn '•wnc ac na eliirei Od.i'f'n .1Jt'eR enüi-) rnt. iImi I nod! y dyn a'i gwnelo fel y gaHo pob G?, m ro a Cbymrees ei adnaboS, bjd yn nod pe y n ?wi d i a?-i ei ^roen—ac yn bwno iiad ogs mwy 0 e:siau et ?oon--ac 3,ri bwnc, iiad oQs ii.)wy o ?i i i -(I f)r(,! i i:?,Lt o Tio-.)o r) a, svdd o e"siai-I gwne.3,d I yn Ngóglûdd Seren Sior. Awgryma Dellia in ai gwaethaf cenedl y Cymry ydyw y rhai'sydd yn canmol ei dysg, ei mqfjSsiu, a'i rhinweddau, ac mai y rhai sydd yn son am ei hanwybodaeth a'i barbareidd- am yw ei cbyfeillion goreu. Os fel hyn y mae fy nghyfarlftyn myned i drin dynion, y mae ganddo atbroniaeth, Bibl, a chydwybod ryfedd dros ben, I y rhai rhyfeddaf, i'm tyb J, y clywodd clust son am danynt. A ydyw ysbeilio cenedl o'i henw da, ei gosod yn ergyd saethu i bob hurtyn a allo siarad ine« ysgrifenu Saesonaeg, a'i thrybaeddu a. Ilaid I nes y byddo boll gred ac anghred yn codi ar flaeu. au eu traed i sylwi ar ei haflendid, yn brawf 0 wir gyfeillgarwcb ? Nid yw Cymru yn haeddu y fath driniaeth. Beth a ieddylia Mr. E. D. wrth son I act farbareidd-dra ein cenedl? Noded, os gall, uit arferiad yn Nghymru, y cyflawniad o'r hon, a'i cyftawnhn yn galw yr boll gcnedl yn farbaraidd? I A ydyw Hadrad Cymru yn ei gwneyd yn farbar- aidd? A ydyw ei hanwiredd, ei llofruddiaeth, neu ei hanniweirdeb ? Y peth mwyaf barbaraidd a I welaf fi o'i mewn yw fod dynion fel Mr. D. ac erein,y rhai sydd yn byw ar lafur, a chwys, a ?n?re?tbrigoiion tlodion er diwygio eu moesau, iyn ymdrechu aboil nerth cu beneidiau i dduo en nodweddiad. Dyma farbareidd-dra ae nad yw dyn- fwytawr,'pan y St'ydio y gwaed allan o'i enau, yn euog Wi waeth I A phe byddai ein cenedl yn far- baraidd, pa. atbroniaeth, Bibl, na chydwybod sydd ,/n dysgu Mr. D. mai y llwybr goreu i'w diwjf^io ydyw cyboeddi ei beiau o godiad hyd fachlduiad fiaul ? Am lanweitbdra y Cymry ni ddywedaf ragor na bod gweithwyr tlodion Cymru bob arnser yn cael eu cjmbaru, nid a gweithwryr, ond a dosbarth canol Lloegr. Os rhaid cymharu, cymharer yn deg. Nid peth teg na buddiol yw dyrcliafu 1111 genedi drwy osod y Hall yn sarn iddi. Darfu i Mr. D. a minau briodi gwragedd o genedl- ereill. Mewn pa gyflwr buasem ni, 1 y iiuasfli y rhai hyny yn navltaus gy hnp,1 oldeb y Gwyddelod i-- ?son ystrasaibob trefn d Fvdwvb)d ei wab noet jn Gyda ff "dd v gaIlaf f t,u ar hyn. Ni 1 bych- ain yn Ng a'n lied, ein bu.cbd Ond ar yr adep; bres n y mat., j, ywyr Addysg wedi. cyf tth dymhestl, ni 1 own rouyn pe y codai A id John Russel ar c: draed yw nos- waith y Cyffredin, gan fynegu fod y Par. van Davies, un o weinidogion mwyaf dyla :101 yr Annibynwyr yn swydd Fiiint, a wr. jdd yn adnabod holl Gymru a Lloegr a V .wst, yn cytuno a'r dirprwywyr i drwch Vyn cath am anniweirdeb Cymru! A gallai y nid yr hysbysiad hwn a "clywch, clywch, nes y.1j ictai muriau ot. btephan yn adsam am bum muuud. Yr wyf fi o'm calonyn dirmygu ysbryd ac amcan yr boll son am anniweirdeb ein cenedl Nid oes un Cymro, yr wyf yn sicr, yn gofidio mwy iWd y drwg hwn yn hanfodi yn ein mysg na fy "hunan, ond pan ddygir hyn yn mlaen er ein di- jcaddic mewn cynihanaetb a. chenedloedd ereill, nid oes un teimlad o ddigofaint yn fy mynwes na nap un dvnodiado ddirmvg un d -(? wir mai gai..r yn fy wyneb na hoffwn ei wisgo i?wir mai?gair Djiw^yclyw yr unig reol i bwyso a mesur pob mdl? ?.?yd, pan y mae Saeson yn myned i'n go- .ganu am anniweirdeb, nid ydyw gair Duw yn fwabardd i mi ddyW edyd wrthynt, y Rhaid I?nau glan i oganu:' Am y cyhuddiad fod mwy '« fasdarddiaid yn N ghympl nag yn IJoegr, yr ydwyf wedi gwneyd hwnw mor farw a hoelen (a ? er ys misoedd, fel nad oes digon o hyfder yn tr 'ul yn awr i geisio cbwythu anadl einioes i'w t u. Nid yw un neu un a haner o waban- ]a wn mil yn werth son am dano, pan y ayfe .r maes fil filoedd putteiniaid Lloegr. Bydaai dda i Mr. D. ac ereill gofio fod yr boll gyfrifon byn yn gyhoeddedig yn Gymra- a Saes. onaeg, ae na's gellir esgeuluso sylwi ainynt, heb fradychu cryn anwybodaeth. Yr ydwyf wedi dy- wedyd cymaint a hyn am gyhudcliadau cyffredinol Mr. D., ac ni's gallaf derfynu heb alw arno am wneyd esgusawd ostyngedig i holl ferched rhin- weddol ein gwlad, am yr anfri. a ym irecha daflu ar yr hyn a brisiant fel eu bywyd—set" eu diweir- deb. Ni ddwg ei lafur, er diraddio ei genedi ar yr adeg breser 1, na lies na chysur iddo. Yr wyf .-n irp idangos un genedl dan y nef sydd ,.y -t rliagori a, -lymry mewn diniweidrwydd, gon- estrwydd. cyniwJ lasgarwch, diweirdeb, a moesau da, yn gyffredino. Hyd nes y gwneio hyn, gor phwysed oddiwrth ei lafur 0 waradwyddc. ei genedi. Gair bellach am addysg. Yr egwyddor, ar yr Ion yr wyf yn dadlu droa addysg rydd, yw, nad 1 oes gan y llywodraetb hawl i ymyraeth ag addysg y deiliaid, ac o ganlyniad na Jdylcti ymyraeth. Ni ddylwn wneyd yr hyn nad oes genyf hawl. Yn awr, pa fodd y mae Mr. D, yn ymdrechu dym- chwelyd y gosodiad eglur hwn ? Nid yw yn ceisio ei syflud, ond y mae yn ei addef. Y mae "yn cydweled a Mr. leuan Gwynedd ;am yr egwyddor." Y i;iae Mr. D. yn addef bod y ddeddf yn dda, ond bona ..rd oes niwed yn ei throseddu. Rbyfedd iawn pa ran o'r Bibl sydd yn dysgu moesoldeb tfcl bya ? Os yw y pren yn waharddedig, ai di- berygl bwyta o'i ffrwytb ? Os oes gwenwyn yn y ffvnon, ai dyogel yfed o'i ffrydiI qii ? Os dyma ????,gitidau Mr. D. am egwyddorion moesoldeb, y ben bryd iddo eu newid, a phe newidiai Rdongwaitli, ni chyferfydd a'u gwaeth. "ftheswm cyntaf Mr. D. am dderbyn arian y j Uywodraeth ydyw, fod gwir angen am addysg gyffr.fcdinoi yn rnysg holl ddeiliaid ein brenines." Itrwir iawn. Ond dyledswydd pwy ydyw rhoddi addysg ? Ai dyledswydd rbyvvun heblaw y rhieni ? Sonia Mr. D. fod eisiau addysg "gyda cbyflymdra, .'M ''w neillduol. Attolwg, pa i'aint 0 philcsophydd iaeth naturiol" sydd yn y frawddeg hon ? Gwaith araf yw addysgu. Nid rhyw orchwyl tebyg i lyncu peleni, neu dywaUt corniaid o ddwfra halen I ?w corn gwddf eidion ydyw. Rhaid i Mr. D. ^yptefyd pwyll gydag addysg a dilyn trefn mtur. Pe y liwyddai i gael gan y Uywodraeth godi ysgol- dai () f'eA,h-kiilltir i'vvgiln,dd trwy yr holl deyrn- as, ni bydd £ ^y%!y^i dyogelwch y ceid addysg gyda chyftynfdht neilldaol. Ni welir addysg byth yn gyffredinolfies yirýldo rhieni, yn enwedig y 'I mamau wedi dyfod^i^aeimlo ei werth. A gall "Mr. D. fod yn eithaf SlCad oes un peth oddiwrth yr Arglwyd," oddi^Jrth mewn barn, sydd yn croesi deddfau natur ae wyddorioii moesoldeb, fel y gwna ymyraeth y liyW&aLt'aeth ag addysg y bobl. Os deil ei reswm gyda goiwg ar addysg, deil befyd gYd a golwg ar gn>i\dd» oes eisiau addysg gyda chyflymdra ma, f -;isiau crefydd gyda chyflymdra mwy. ???M!?o ?ati y Ilywodr aeth ledaenu addysg a8)????a.a?'!yUd ceisio hefyd ganddi ledaenu y d &m ?)d mwy o'i heisiau. Ac os felly, dy tii yn adde?l??b yr eglwys a'r wladwnaoth ar unwaith, rh 3??? nid oes neb a ymgreesa fwy na Mr. E. D. ,?'??:\ T-"? Ail reswm fy nghyfaill yw, "&d y tIc?MK-y? rhy ddiarian i allu cyrbaedd addysg heb gyrnhorth*> y llywodreth." Eisiau, gan hyny, ydyw sylfaen dyledswydd. Ai dyben sefydliad Uywodraeth cyflawni eisiau pob un o'i deiliaid? Os hyny y mae Mr. D. yn llygad eile v os' nade, y mae y bell arswydus o hono. Ond sieiiyd Mr. D. am sef- yUfa Cymru, ac awgryma y dylid derbyn arian y llywodraetb am fod yr Yinneillduwyr yn dlodion. Mae yn wir fod yr Eglwys Wladol yn gyfoetboi&ch' na ni; ond ai newydd a gafwyd alitin ddoe yw, hyn ? Gwyr Mr. D.—neu 0 leiaf y mae yn ddigon hen i wybod bellach—nad yw gweinidog Ymneill- dnol i ddyyl ond cyfiog bach. Os oes rhai 0, honynt ar ymdori am gyflog mawr, bydded iddynt droi eu hwynefyau ar ol y Uebanod sydd wedi blacnu. Wrth ddywedyd hyn, nf- ddyinuuwn na all, ac na ddylai eglwys Gymreig.roddi llawer mwy o gyflog nac y maent; etto credaf na bydd cyfiog un gweinidog yn l]ai er i'w eglwys ymdrechu o blaid addysg. Y ffordd anffaeledig i ddwyn eg- lwysi i wneyd dim ydyw pregethu eu hanaitu. Pa ''1int a dybia Eta Delta sydd 0 eglwysi yn Ngbymru i y rhai y byddai newid aVian y weinidogaeth am .nan y myglys yn ennill rftavyi-'i'i^gwemidog ? Byddai cael holl aelodau eglwysi yr??jibynwyr yn Nghymru i gysegru hanner yr li y tAa d,,Ini-itam ?yglys mewn blwyddyn i drysorfa addy?.y?ddigo?. i roddi addysg rydd i bob plentyn tlawd ae firii?di- fad yn eiQcynatHIeidfa.oe?d am bum m?nfdd. Nid wyf am wneyd? Gwyddelod ?)'m cy?wla?wyr, a'u dysgu yn I?dfanod diymadfert i a OU sic. au am eltisen yn lkla"t y I rdjor?. au am elusen yn oes o?soedd ?? yf I?rduon. wedi b/'w ar elusenau, ?'mae wedi ta^u a? 'Qoneg elusenau, ac y mae yn marw yh b?sur brysur o glefyd elusenau. Mae eisiau addvggu? C ??lnvy i fod yn ddibynol arnynt eu hu?ni3;a'ij?)thnn teimladau 0 hunan barch. Nid yw t.?jto? Cvn?ra ond un 0 bob .marddeg o'i thr jotioH & "mwdd fyddai darparu addysg i blant y cyfryw drwy gyfraniadau. Sonia Mr, E. B. am i'r-lly ,r-rtdraeth • gyfoethog gynnorthwyo y tlawk. <>"ba let aitol.Wg; i a?to In y tardda cyibeth y llywodraetb? Beid,diat utieru wrth Mr. D., fod yn fwy cywir dywedy'd.Qiai o ellau y tlodion y tynir y trethi, na dywtfyd mai 0 logellau y cyfoethog y tynir hwy. Pe' na byddui neb yn talu trethi ond y cyfoethog, ni )- J dai cyllid Prydain ond bychan. Na thwyllor fy ngbydwla'5- wyr gan awgryrniadau fel hyn. Na arwe'nier hwy ar gyfetliorn gan un cynnyg i drethu y cyfoetbog dan yr esgus 0 arbed y tlawd. Nid yw y cyfan ofrd dichell. Eisiau cael llwybr i gadw y tlodion mewn cadwynau ydyw amcan y llywodraeth. Gwylied y Cymry rhag cilio oddiwrth yr egwyddor nad oes gan y llywodraeth hawl i ymyraeth a chrefydd; a cban y dylai addysg fod y^refyddol, nad oes ganddi hawl i ymyraeth a'ddvsg ychwaith. Trydydd rheswm Mr. D. ydyw, f u'ddysg ddynol yn hollol ysgaredig oddiwrth g /dd, ac v byddai yn well ganddo ddysgu ei blant 9-dfyddol ei hunan. Gweled Mr. D. yn dda.fod r hynaws a dangos i mi linell-yr ysganad ailbdiy;. -ilia ley i, dywed y Bibl na ddylid cysylltu addysg a cb'-fydd. r Pedwerydd rheswm Mr. D. ydyw, i fedr- ef ganfod drwg tragwyddol neu etfeit^jir r oescvl o dderbyn cymhorth Seheddol." Galt^u. >h foB y rheswm mwyaf anwrthbrofadwy y ■ boll fsgdf. oblegyd nid yw golwg rhai dynic^ raff. a'r eiddo ereill. Ac os yw Mr. D.Jyn crogi o. olrf.ith- ion ar ei hyder atii welii n d 'y Senedd, f y byddant yn lur cyn oddfedu a- ffrwytho. Ü". in- wir hi ryw dl^-jgan Jfoneddigionduwiol, dirsgwyb!if mai un o'i gofT^lfsvylion cyntfifYydd dadgj-ialu hollgysylltiadau y llywodraethac addysgachreiydd. Rheswm olaf Mr. D. ydyw y dylid o ddau ddrwg ddewis y lleiaf." Pwy Fibl a chydwybod a tr ddysgodd hyn iddo ? Pa le yr awdurdodti yr yrr/. grythyr ef i wneyd un drwg moesol er gcebel un arali mwy ? Nid oes un amgylcliiad ag y gal I,dyn fyned iddo lie y rhaid iddo ddewis wn^dflau ddrwg moesol. Gall hyn fod yn wir gy^afgolwg ar ddrygal1 natnriol, ond v Trill' yn resynip; ac ar- swydus fod dyn yn sefyllfa Mr. D. yn eiyhoeddi gyda golwg ar ddrygau moesol. Y mae athraw- iaeth yn bere-si ddinystriol, yr hon a»^enwyna eneidiau os bydd iddynt eu llyncu. f. < Ymddirieded ymneillduwyr Cymru yn en Duw ac nid, yn y Senedd Bydded iddynt 'bNNrv, ar y bobl ac nid ar y llywodraetb. Bydded iddyntjym- uno a'u gilydd jn y gwaith mawr, ac ni byddreu Daturynofer yn yr Arglwydd. Mae y llywodr- aeth am ein bradychu: cadwn draw oddiwrthf,'tc • yn ngeiriau Morgan Llwyd ovVynedd; byddi ni oil gredu mai "goreu 1 ddyn fod gyda ei Dduw." Nid diffyg parch i Mr. D. yw yr achos fy mod wedi dynoethi gwendid ei osodiadau mor "^Idiym- arbed, ond yr wyf yn earn Cymru ac addg. ryijd yn fwy. Yr wyf yn caru Cresar yn fawr, 'ond, yn r caru Rhufain yn fwy. Ik can Gwynedd, ?. ? ???18,1848. v Iri'degar. ?r?deq(zr.