Seren Cymru

U n ben nactli pa Dy ? Cwyna'r Ceidwadwyr yn wyneb y rhag- olwg ar basio Mesur Ymreolaeth i'r Iwer- ddon, Mesur Datgysylltiad a Dadwaddoliad yr Eglwys yug Nghymru, a Mesur y Pleid- leisiau Lluosog, ar weithaf Ty'r Arglwyddi. Gelwir hyn ganddynt yn Unbennaeth Tý'l' Cyffredin, a chogiant ofidio am ddiwedd llywodraeth rydd a chyfiawn ym Mhrydain. Y peth synfawr yw na. wielent mai drwy unbennaeth un Ty, sef Ty'r Arglwyddi, y gorchfygwyd ganddynt fesurau rhyddfrydig, ar hyd y blynyddoedd. Y mae'r torfynyglu a'r chwilfriwio a fu ar waith Radioaliaid, drwy gydol y ganrif ddiweddaf, yn Ifurfio un o'r penodau duaf yn hanes gwlad wr- iaeth yr ynysoedid hyn; ac nid a o got y neb a garo gynnydd teg, ddywediad Mr. Balfour, wedi bucldugoliaeth fwyaf ysgubol Rhyddfrydiaeth a Llafur. Datganai'n eofn mai gyda'r Ceidwadwyr yr oedd y gair diweddaf wedyn, er nad oedd ganddynt, am hedair blynnecld wedi 1906, oiid onin, o blaildl etholedig yn Nhy'r bobl. Cofir yn hir ffyddloned y bu i'w ddatganiad wyneb- galed, ar modd y dinistriwyd mesurau Addysg a Dirwest gan Dy'r Ormes, er cryfed mwyafrif Ty'r Cyffredin. Atalfa ar y gAvrthuni beiddgar hwn oedd y Dideddf Seneddol, er na rydd. hithau chwa,ith ond inesur prin o chwara,e teg i garwyr rhyddid. Oedir meisurau rhag pasio'n ddeddfa-u hyd y trydydd Senedd- dymor, a gwiastreffir aiiisei- "t ail-adrodd dadleuon a atebasid eisoes. Ac wedi'r cyf- an, cwynir am frys a thrais y Idywodr- aeth. Nid yw hyn oil ond mynegiant o gasineb a chwerwder ysbryd y blaid a dybiai'n hir mai er ei mwyn hi, a hi yn unig, y bodolai'r Senedd. Hwyrach y sylweddola Mr. Bonar Law ac eraill o'r arweinwyr Toriaidd, cyn hir, pa flwyddyn o oed Crist ydyw. Er dywedyd hyn, pell yjdym o feddwl fod y, trefniant presennol yn un perffaith iawn. Cred y mwyafrif ym Mhrydain mewn dau dy i'r Senedd, a gallu gwirioneddol i'r ddau Dy hynny. O'r braidd y mae Rhyddfrydwyr a ddeil, gydag Oliver Crom- wrell ac a,elodau Plaid Llafur, y dylid di- ddymu Ty'r Arglwyddi; ac os felly, nid da yw unbennaeth, na chysgod unbennaeth, y naill Dy na'r Hall. Bu gan y Llywodr- aleth hrloseunol ormod o waith ar ei llaw i afaelyd ym Mesur Diwygiad Trr Arglwy- ddi, ac efallai y gwneir llawer o hyn yn adeg yr etholiad nesaf. O bydd gwonau ffawd, am y pedwerydd tro, ar blaid rhydd- id, bryd hynny, dylai Mr. A.squith gyflawni ei addewid yn ddiymdroi, a chreu cyd- bwj'sedd effeithiol a theg rhwng dan Dfr Senedd.

Yr Etholiad Cyff- redinol. Wedi ysgrifenuu'r uchod, daw'r newydd o Ipswich am dreehu Mr. Masterman. Gor- foledda'r Ceidwadwyr oblegid bod ganddynt fuiddugoliaeth glir ar y Rhyddfrydwr a'r Sosialydd, a darogenir y bydd gennym Eth- oliad Cyffredinol yn ddiatreg. Y cyd- ymdeimlad llwyraf a Mr. Masterman. Ooll- odd sedd ddiogel yn West Ham drwy an- ffawd nad oedd' a. fynnai ef a hi, a gorch- fygwyd of ddwywaith niewn etJiolaeihau lie nad oedd gan y .Bhyddfrydwyr weddau nvbl ddiogel. Yn y rhagolwg ar ei dynged, gal- wyd ynghyd ddau ),Nvrd;(iI o'r Cyfrin-gyngor, ac un ohonynt, dydd Srudwrn diweddaf. Es- bonnir hyn fiel yn golygu bod y Phycldfryd- wyr am apelio a,t y wlad yn union wedi i Fesurau Ymreolaeth i'r Iwerddon a Datgys- ylltiad a Diadwaddoliad yr Eghvys yng ISTghymru dderbyn llofnod y brenin. Ym- ddengys na fynn Ty'r Arglwyddi drin M'esur Ymreolaeth heb olwg ar y Mesur sydd gan y Prifwoindog i'w wieJla yn Jfafr Ulster. Eis- oes tJerfysgwyd Ty'1' Cyffre,di-ri gan blaid ddeddf a thangnefedd, am na fynnai Mr. Asquith ddatguddiocynnwys y Mesu.r Invinv. Ni wydidis beth a ddigwydd yn Nhy'r Bobl, yn ystod yr wythiio, lion. Yn y Times," am ddydd Llun, eynghorir y Ceidwadwyr i gadw'r heddwch, ac i ymddiried viip,, iip-hryf- der eu dad], a chydymdeimlacl. amlwg yr etholwyr. A wnoir hyn ganddynt sydd gwestiwn. Bydd eu balelitei, a'ti haerllug- rwydd yn fawr, ar ol buddugoliaeth Ipswich, a hwyrach y gorfodir y Weinyddiaeth i drefnu'r Ty ynghynt nag y bwriad w} d. ac apelir at y wlad. O'n rhan ein hunain, gofidi IVÜ am y prysuro hyn, os dig-wydd. Garem weled y Rhyddfrydwyr yn dal yr awenau am flwydd- yn arall. Drwy hyn, sicrheid Mesur Un Dyn un Bleidlais, a rhoddid pen ar anghyf- iawnder nad oes achos am ei ddigwydd mwy. Sut bynnag y trefnir y cwrs i bethau, gall y Weinyddiaeth hon deimlo'n dawel iddi wneuthur mwy er buddiant gwerin a gwlad nag a wua-el li yr un a fu o'i blaen; a phe galluogid yr etholwyr i weled yn glir, heb 11 well yn eu llygaid, gallem deimlo'n gwbl liyderus yn wyne b y prawf.

Y Parch. Isaac Jones, Salem New- ycld, Ferndale. Blin ialvn gennym dderbyn y newydd am farwolaeth y gwranwyl uchod. Bu farw yn ei breswylfod, Mai 19, wedi nychdod hir. Cawsom y pleser o fwynhau cyjndeithas Mr. Jones ar ei aelwyd, fwy nag unwaith, yn ystod tymor maith ei nychtod, ac yr oedd yn bleser a mwyiiiant mawr i welcl a'). wrando. Yr oedd ganddo wyneb i'w gofio: wyneb o'r un dosbarth wynebau ag eicldo Gurnos a Dr. Parker, ac yr oedd mel ar ei fin yn adrodd conon am ei ewythr James Richards, Pontypridd, ac eraill o'r tadau. Ni chawisom y pleser erioed o'i wrando'n pre- gethu, ond hysbyswyd ni droion ei fod yn danbaid a hyawdjl, ac yn fwy o feistr ar gynulleidfa nag oedd arno'i hun. Bn'u af- raid ar ei nerth, a mwy nag a fedrai arno oedd pregethu'n dawel a di-gosb. Y mae atgofion melys am ei weinidogaeth ymMryii- troedgama Phontrhydyfml, ac yngNghwm- garw; a bu'n weinidog llwyddiannus iawn ar eglwys barchus Salem Newydd. Bll pobl ei ofalmewn gwirionedlcl yn bobl ei gysur, a bydd eu tiriondeb rhyfeddol tuag ato yn rhan o goron eu gorfoledd yn nydd Crist. Yr ydym yn hyjderu ar barodrwydd ei gym- ydog, y Parch. T. Humphreys, trefnwr ei aiiglai(li(i, i anfon i ni fanylion yr arwyl. Heddwch i. (wch y cyfaill diddan, ar efengylwr per.

COLLI IPSWICH Ergyd drom i'r Llywodraeth a fn colli Ipswich ddydd Sadwrn diweddaf. Gwnaed ymgais egniol i gadw'r sedd i'r Rhyddfryd- wyr. Dewiswyd Mr. Masterman yn ymgeis- ydd am y sedd fel olynydd i'r diweddar Mr. Silvester Home. Collasai ef ei sedd ar ei ddyrchafiad i'r Cyfrin-gyngor ychydig fis- oedd yn 01, ac ystyrrid ei fod y eryfaf a allesid gael i ymladd y i'rwydr yn Ipswich. Aeth Mr. Lloyd George v dydd cyn yr eth- oliad i draddodi araith hyawdl ar ran ei gyfaill, a'i gydweithiwr ftyddlon, Dywedai nad oes dyn galluocach ymysg gwleidydd- wyr beddyw na Mr. Masterman. Ond. pan y cyhoeddwyd canlyniad yr etholiad, nos Sad- wrn, caed fod dros bum cant o fwyafrif gan y Ceidwadwr. Ni chadd yr ymgeisydd Sos- ialaidd lawn pedwar cant o bleidleisiau. Cynhyddodd y bleidlais Doriaidd agos ifil. er yr etholiad diweddaf. Oredir y caria hyn ddylanwiad mawr ar gynlluniau'r Weinydd- iaeth at y dyfodol, ae y pair iddi apelio at y wiad yn gynharrach. Diau y diogelir dau o'r Mesurau mawr, sef Ymreolaeth a Dat- gysylltiad, cyn y oeir etholiad, ac os dych- welir y Ceidwadwyr y tro nesaf, bydd o'u blaen brobleni ddyrys, sef hoddloni Ulster heb i'r gweddill o'r Iwerddon godi mewn gwrthryfel. Wrth gwrs, ni ddylid cymeryd llais un etholaeth fel yn fyiiegiad1 o lais y Deyrnas, a gwehvycl lawer gwaith etliolaeth- au'n pleidleisio'n wahanol adeg Etholiad Cyffredinol. i fel y gwnaiethent adeg etholiad damweinioi fel a gaed yn Ipswich. Pe dangosasai'r Llywodraeth fwy o gryfcler a phenderfyniad yn ei hymddygiad at Ulster a'i gwrthryfelwyr, a, llai o duecld i wadu argoeddiadau er niAvyn heddwch, buasai ei safle'n gryfach nag ydyw heddyw.

CHWE DIWRNOD Y GWEITHI. Cyfiwynwyd mesur diddorol. i sylw Ty'r Cylfredin ddydd Gwener ddiweddaf gan Mr. Goulding. Ei amean oedd trefnu i wneud gweithio saith niwrnod yr wythnos yn an- nghyfreithlon ac yn gosbadw;y. Gyda rhai eithriadau trefnid i bob gweithiwr gael un niwrnod yr wythnos o orffwys, a'r dydd hwnnw, fel rheol i fod y Sabath. Hysbys- wyd ar ran y Llywodraeth y cymeradwyai egwyddor y Mesur, er y gwrthwynebai lawer o'i fanylion, ond taflwyd ef allan trwy fwy- afrif cymharol fyclian. Arwydd cysurus yw i rywrai ystyried yn briodol cyflwyno mesur o'r fath i sylw Ty'r Cyffredin o gwbl. Nid mesur i ddiogelu'r Sabath fel y cyfrywi yd- oedd, ond er nad dyrL,,i.'i aiiicaii uniongyrchol buasai'n wrthglawdd cadarn yn erbyn y duedd i sarnit Dydd yr Arglwydd a ffymm mewn llawer cwr o'r Deyrnas. Un o'r cwestiynau mwyaf difrifol a wyneba'r eg- lwys heddyw yw pa fodid i ddiogelu'r Sab- ath i anicanion ysbrydol. Yng nghymoedd De Cyinru rhuthrodd dylanwadau i mewn yn ystod y blynyddoedd diweddaf a ysbeil- iant y dyfdd sanctaidd o'i gysegredigrwydd. Agorir masnachdai wrth y cannoedd, cyn- helir cyrddau i drafod cwestiynau llafur, rhedir y trams a'r crebydau modur, apheicl- ioidd y Sabath a bod yn ddydd addoli, i filoedid. Dylai'r eglwysi gymryd eu safiac-lyn gadarn ar y cwestiynau hyn, a deall ei gil-