Welsh Newspapers

Search 15 million Welsh newspaper articles

Hide Articles List

22 articles on this Page

-i NODlON AR BYNGIAU YR ii…

News
Cite
Share

NODlON AR BYNGIAU YR ii WYTHNOS. I I (Gan "AWSTIN.") Pan ar wynebu y gorchwyl o chwilio am dant coll" glowyr y Glo Carreg, clywsom, yr wythnos hon, lais o iaee y gsbd yn erfyn am wres -tan." pele" Sir Gaerfyrddin i doddi'r rhew o fer ac esgyrn ein milwyr. Diddorol iawn i mi oedd cael olrhain tipyn o hanes raa.sTiii.ch y glo hwn drwy gyf rwng vmd<liddan a gefais gyda Mr. C. E. Cieeves, cadeirydd Perchenogion Glo Dosbarth Gorllewdnol Deheudir Cymru. Ac yn ystod yr ymgom darllenodd y boneddwr amryw geisiadau am dan a glo a gwres fel cymhorth i'r bechgyn sydd yn ymladd ein brwydrau ni y dyddiau hyn. Os cymer y Llywod- raeth at y glo man, ac os rhoddant gyfte i'r bechgyn ddefnyddio clai Ffrainc a Bel- gium i wneud pele "—a dyna'r enw a ddefnrddia Saeson yn ogystal a Chymry am y tanwydd—bydd yn fantais o bob ochr, h.v., i werthwyr a gweithw-yr yn y wlad hon ac i filwyr ein gwlad yn eu pm, wylfewld tariddaearol yn y rhyfel. Tad Mr. Cieeves ydoedd v boneddwr a wnaeth farchnad i lo carreg porthladd Abertawe, medd Mr. D. Morgan, Tycroes, ysgrifen- nydd dosbarth y glowyr, wrthyf, a chefais gadarnhad o hynny wrth holi a chasglu tipyn o hanes y fasnach a'i throion a'i thrafferthion yn ystod y deng-mlynedd-ar- hugain diweddnf. Gan fod Arglwydd Kitchener wedi dycn- welwl i'r wlad hon ar ol ei daith ddwyr- einiol a'i ymweliad ag arweuiwyr cadarn ein cymdeithion yn y rhyfel, gellir disgwyl parafcoadau ychwanegol ar gyfer ilirwyn i ben anrheithiau gwaedlyd yr Ellmyn uchelgrasiol. Ni wyr neb ond yr arwein- wyr pa beth sydd mero Haw neu mewn golwg, ond ni fu y wlad bon erioed mor unfrydol, ar y cyfan, ynghylch cario ymlaen yr ymgyrch nag y mae yn awr. A dichon fod etholiad Merthyr yn ar- ddangogiad gwell na'r eyffredin o farn pobl v gweithfevdd. Ansacr, ond gobei thiol, ydyw sefyllfa y Groegwyr hyd yn hyn, ond y mae y ffaith fod y Germaniaid yn dwevd eu bod wedi gorffen eu gorchwyl yn Serbia yn rhoi lie i ni gredu nad ydynt yn teimlo mor sicr ag y proffesant eu bod am y sefyllfa. yn y Balkans. Nid yw Llywodraetli Rumania eto wedi dyfod allan o'n tu ni, ond y mae yr ar- goelion yn fwy ffafriol yn awr nag y maent wedi bod oddiar pan berswadiwyd cynnifer o wyr mawr y Dwyrain mai y Germaniaid a'r Awstriaid fyddent y buddugoliaethwyr yn y diwedd. Y mae breuddwydion wedi dechreu cymeryd eyfeiriad arall. Wrth gyfeirio at y Rumaniaid, a'r posi- bilrwydd iddynt ddyfod allan o du iawn- der a thegwch, adgofiwyd fi fod cyfaill, wedi darllen fy nghyfeirdad diweddar at farddoniaeth Brenhines Rumania, yn gofyn i mi paham na fuaswn yn cyhoeddi I y penuill i gyd, oblegid y byddai llawer iawn o bobl yn eu darllen gyda bias neill- tuol, yn enwedig ar adeg fel hon. Felly, cydsyniaf a'i gais. Yn fyr, gwyr y rhan fwyaf o'n darllen- wyr fod y Frenhines Elizabeth o Rumania yn awdures enwog, yn teimlo diddordeb angerddol mewn cerdtloriaeth a barddon- iaeth, a'i bod yn aelod o Orsedd Bedrdd Ynys Prydain. Pan yn aros yn Llan- dudno, yn y flwyddyn 1890, daeth i Eis- teddfod Genedlaethol Bangor, a phan oedd coroner bardd yn cymeryd lie, cymerodd hithau ei lie ymhlith y beirdd oeddynt yn llongyfarch y buddugwr. Adroddodd yn yr iaith Saesneg y llinellau cajilynol:—• Lont live the bards and long live the song And the harp with the soul's own sing- ing; May ever the thanksgiving choirs throng Where the echoes from old are ringing; Where Song has a Throne and the Bard a Crown And the Sword of Peace is uplifted And sweet welcome sounds from the shore to the town To the stranger with singing gifted. Long live the smile and the sorig and the iaith That naught from the soul can sever. May sunshine brighten each emerald vale- Hail Cymru, old Cymru, for ever! # Nid rhyfedd fod y fronhines daleatog yn cyfeirio at y croesaw a roddid i'r ym- welydd a cherdd yn ei enaid, oherwydd ni chadd neb erioe d well derbvniad gan wyr lien a chan a cherdd nag a gafodd U Carmen Sylva," brenhines y Rumaniaid. Cof gennyf i mi gael ganddi ei chopi o'r farddoniaeth uchod, a chefais, ar yr un pryd, linellau a ddarllenwyd gan y Dvwysoges Helen Vacaresoo, oedd gyda ei Mawrhydi. Gofynwyd i'r Prif-Athraw Rowlands (Dewi Mon) esbonio i'r frenhines vstyr yr englynion Cymraeg a pha rai y cvfarch- wyd y bardd a hithau, a chawsom ddeffin- iad tarawiadol iawn—digon disgrifisidol o'r rhan fwyaf o honynt, feallai, hl-fyd- yn y geiriau hyn: An englyn, your Majesty, is a form of poetry peculiar to the Welsh bards. Itsprincipal character- istic is the jingling of the consonants." Derbyniwvd yr esboniad gyda chvmer- ad wyaeth wresog ac arwyddion fod bd yn nod feirdd Cymreig, yng nghanol 4norysg y ooroni, yn gallu mwynhau gwirionedd mewn gwedd ddigrif. Tebyg iawn y bydd ambell u* dar- jjenwvr yn cofio yr amgylchiad. Own fod Jlawer o bobl Abertawe a'r cylch yn Eis- leddfotl Bangor y flwyddyn honno, ae os wyf yn cofio yn iacn, yr oedd cor meibion  seindorf efydd" (gwyr pawb pa beth ? yr olaf, heb ei6iu. i mi ddweyd brass band ") yn cystadlu ?n yr wyl fawr. Bu a Penar yn dw-Iiidtio, yr wythnos hon, yn Rhydaman, a daeth cj-nulleadfa dda o'r Cymrodorion ynghyd i wrando arno. Daniel Owen oedd y testyn, a medr Penar roi gwedd newydd ar unrhyw destyn, felly boddlonwyd y Cymrodorion gyda dull y darlithiwr o ddethol cymer- iadau a'u gosod gerbron i bron amryw- I iaeth galluoedd Daniel Owen a'i ddarlun- iadau o Gymru a Chymry. True to nature oedd. v nofelydd a'r darlithydd. Y mae yr arlunydd enwog, Mr. H. A. « h ipman, ynihlith y meirwon, ac er mai bt:odor o Swydd Lincoln, yr wyf yn rneddwl, ydoedd, yr oedd wedi cysylltu ei \lun gydag Abertawe a'r cylch, a chyda Illwer iawn o ddelfrydau Cymreig, ac wedi bod vn gystadleuydd yn yr Eisteddfod Genedlaethol, fel mai anhawdd dad- gysylltu ei enw a'i gymeriad oddiwrth ein ywlad a'n cemedl. Yn ystod ei ewyodd fel Tmver tref Abertawe, yn 1890-1. fipfynwyd iddo baratoi Ue i filwyr y UtwedroAh yn y dref, rhag i'r glowyr owdynt HT iKtreic wneud niwed i neb na dim. Gwrtb- ododd Mr. Chapman, am na welai fod angeu milwyr. Ond, ar amod na diai y dref dalu y draul, cytuniA-d i wnead lie i'r milwyr, ar draul y gir. Heb t'anylu, protodfl ei farn yn iawn, & thrwv ei ddylaaiwad ef bu heddwch pan ar un adeg y bu tebygolrwydd o dwrw. Anwylodd ei hun VTI y dr?f mewn' llavrer dull a modd 'TP ii bynm-. a bydd galar ar ol cymwyn- aswr a chyfain Ran lavpr hfblaw y AA,wl a gollant olwg ar y cap du a'r corff cadarc |  dyfod yn sefydliad, bron, yn oodd wedi dyfod yn sefydliad, bron, yn Abertawe. Ervs ei ddarlun o Orsedd y Beirdd yn goi'-golofn iddo, pe na byddai dim arall i'w anfarwoli.

Advertising

LLANYMDDYFRI.,I

1 IDESERTER UP THE CHIMNEY.

CLYDACH BENEFIT CONCERT

Advertising

- ......' c-..".... ,...-.…

-.- - .....-;-..,..,...-.......,..-…

A CONTINENTAL MARKET

SEIZED AT SWANSEA

[No title]

Advertising

I - ON MUNITION WORK

IA SEAT IN THE GODS.

- I WALES IN KHAKI I

ITHE STEEL AND TINPLATE MARKET.

Advertising

, AMMANFORD MILK CASES

[ PORT TENNANT CHILD'S DEATH,

SATURDAY'S FOOTBALL

[No title]

I MINERS AND THE WAR.