Herald of Wales and Monmouthshire Recorder

CWMAMMAN. Own fod cydymdeimiad go heb wyr 'a 1 darilenwyr a'r Golygydd hynaws, Eilir Slai, yn ed anhwylusdod. Deued yn fuan o'i gadair yn y gornei yn ol i'w stol yn y swyddfa. Ond y mae rluvgor nag un lle'n wag 1)an fctha Eilir Slai. :Mae'n cymjxlog Amanwy hefyd wedi colli ei fawd drwy d dam wain. Yegrifenna er hynny mor llithrig ag erioed. Gwell colli bawd na cholii pen; gallai pethau fod yn waeth. Dechreua melin arall yng ngwaifch Glan- aToman yr wythnos hon, er gwaetha'r rhvfel. Y Sadwrn diweddaf, yn dditaw fach, clywsom priodwyd Sir. George Shepherd i ddynes na chausom ei henw yn Llandilo. Nid da bod dyn ei hun," ddwed y Bxigail wrth wneyd tro fel hwn. >'k, Sibrydir fort un o gyfroithwyr y lie ar ymnno a'r Fyddin. Y mae dros 1,800 o gyfredf.hwyr eisioes yn y ifrvnt. J) i-ti an o Bili'r Bwtchwr pan ga ei fil ar v diwedd. Nid yw'n cefnder Jonruthan yn ddista»w ar gwestiwn y Rhyfel. Fel hyn y can un o feirdd yr Amerig i Germani:— Dyma wlad y damniol Lyv.%—o'i mewn }b.e'r gwr mawr bar ddistryw; Sodom beehadurus ydyw, TJffern boeth lie mae Pharo'n byw." Daeth i'n llaw hefyd bamfHedyn yn dwyn y pennawd Pwy gododd y clawr od<liar uffern ( a'r ateb yw, Wil y Kai«u-. -ft Nid yw pelhau'n hollol oer yng Nghwmamman, oherwydd llosgotld dau o'r gweithwyr yn o (lost yn un o'n gweith- teydd pa ddydd. Wrth wdd un o honynt yn mynd adref. gofynwn i iki fy hun, Pwv a bechodd, ai hwu ynte rhywun arall?" # Y dydd o'r blaen bu Sir. J. J. James am dro yng ngloi'a isa'r Cwm. A ydyw'r hen ddwylo yn 01 i gyd/yn awr yma? Os na, -,o ,am # Y mae gwei^hwj'r Glanamman ar fedr aurhegu un o'u cydweithwyr hynaf ym. mherson Sir. Tom Madge, shearer, a da y maeni; yn gwnevd. Ceir yr hanes eto. Liawer o rwgnach sydd am fod y frethi yn mynd i fyny. a dannodir mai effaili yr Urban, ne;i'l C--ngor Dinesig, yw hyn. Os edryohir i'r +t' tliiz-tii, gwelir mai treth y tlawd a throth y sir sy'n cyfrif, ac iod I treth y dwr a'r general district ra,te yn 1' hollol fal .o'r blaen. Û6 am eglurhad, y Gwarcheidwaid a'r Cynghorwyr Siral ddylent ei roddi. Sir. Thomas, Y.H., pTifathra-w Ysgol j Crojar, Glanartiman, gadc-iriai yn rtedd- flild y TahNIJil,cl nM Saåwfn..Bei.rnia.d y canu, Sir. A. J. Williams, A.T.S.C., Llwyn- yrkaf: beirniad yr amrywiaeUi. Gian- bera^h." Enillwyd y gwobrau fel y can- lyn:—Prif ddam: Rhanwyd rhwner Amnn- (s. Rojr^rson) a'l" '.T'Ih1'r.?.ë1 (1'. Wi1. h;:¡m'L Onrl P^NI vi? PIIW (>.1'1lJ' ar r cor hLaenafr' Unawd aiM6? .0? A?m cur blamii fi? -U.EWT-,d a"? .26? Price. Unawd i denor: SI. Daniel (Eos Berach). "Cnawd bass: Eha^iwyd rhwng .lohnny Storgari a W. Jomes, Garnant. Unawd ar y mouth organ: J. Phillips, Glanamman. Unawd, unryw lais: Rhan- wyd rhwng W. J. Bowen a W. Jones, Gar- nant. Deuawd dan 16 oed: SI. a J. Price. T'nawd dan 16: Daisy Thomas, Aber- grcnig. Unawd dan 10 oed: SI. a J. Price. Prif adroddiad, gwobr cadair h-ardd: Stiss Annie James, Glanamman. Adroddiad dan If) oed: 1, M. James; 2, J. Llewelyn; 3, J. Roberts; 4, T. Bowen. Araith ar y pryd: Johnny Parry. Cafwyd eisteddfod Iwyddifinnus iawn. ac y mae clod yn ddyledns i'r Mri. T. Williams (trysorydd) ac i'r ysgrifennydd diflin, ..J. Lewis, Tra- veller's Well. Dydd Gwener diweddaf, da ear wyd plentyn i Sir. a Sirs. John Thomas, Bryn- hyfryd, yng nghladdfa Hen Bethel. Canwr ag iddo dclyfodol, yn ddiamheu, yw Mr. Owen Sforgan. Yr oedd enw hen ewylhr iddo, sef Mr. Lewis Anthony, yn adnabyddus iawn yn y wlad hon. ac yn yr America. Owen Slorgan enillodd y v/abr am yr unawd i denor yn Eisteddfod y Blaina dvdd Sadwrn diweddaf. Nos Ian. rhoddcdd cwmi dramayddol y Garnant wledd i'r rhai ddaethant ynghyd i'r Palas. At-tll yr elw i'r -seindorf. Sta,e'r I parti hwn dan gyfarwyddyd (jarnantydd u o fewn ychydig i Sod" yn berifaith. # Bydd y parti yn y Palas yr wythnos nesaf eto, a bydd y ddau ganwr pen ni 11 ion adnabyddus, Dai a Twm Jones, Pontar- dawe, yn cvnorthwvo. Rhaglen ardderchog yw un cwrdd Gwyl Dewi <"Jwmamman eleni. Y cadeirvdd fydd Sir. P. Slorgan, gweinidog y Ta.ber- nacl, a'r ysfrifennydd diwyd yw Glan- bewich. Sir. Evan Thomas yw"r t'rysorydd, a Sliss S. A. Lewis gyfeilia gyda'r ber- doneg. fr. G. T. Thomas fydd yn i-v nii mel o'r tannau, a cheir araith gan Gwili. Am y tro cyntaf bydd Ceddrym a Mr. Beni Jones yn absenol, yng NgivNlnfe, a Sir. J. Bevan a'i ddau fab talentog yn Sir Fvnwy, yn Newbridge. Gwelir fod clod H Dai a Twm Bifan" wedi cerdderl ym mhell. Gwn am un o Gwmamman fydd yn y cwrdrl yn Newbridge, sef Dr.' Smith, o herwvdd mae'n bvw.vn yr vni.vl-.rn,Aber- fillery. Gwelsom ef yjio y dydd o'r blaen, a chofiai'n gynnes at ei lu hen ITryndiau yng- Nghwmamman. John Jones, I

SKI T'OB COLDS AND CATABRH. No mat.terhow bad you raply be with Cold in Uie Bead stod Catarrh you will gret imme- diate benefit by 11stn.toa.ttoane." It clears yottr head instantly. It relieves the distress- ing irritation in the nostrils. It. stops the ronninu »iUK*iiarg'«. It gets rili of the thick giM-tB-ladeu niviciis in your noe and throat. It emiW-e# you to breathe freely. It quickly banishes catarrh and soothes your cold away! TOM know that RosuoJine" is doing yon good the minute you try it. Beerin to-day. ( "hibop 11 arri 2'9. most chemists, or prst free from rnakerp, Harold E. Matthews L and Co, Chemists, Clifton. Bristol. J

TAMEIDIAU AMRYWIOL.1 Diddorol oedd darllen yn "Y Darian nodIiadau plaen, grymus, a theg y Golygydd ar ysgrif y Parch. B. Hum- phreys, Felinfoel, yng Ngheninen Ionawr ar Uniad yr(Enwadau." Dyiynnir y paragraff olaf:—Yr awydd am le yn yr haul ac am fod ym mlacnaf, yw hanfod Ceisari-aeth. Nid yw ffrwydriad yr ysbryd milwrol yn yr Almaen ond agoriad genau-r llosg-fynydd sydd yn taenu di-trod a gaJana/s. Y mae'r un ysbryd yn llywod- raethu'n bur gyffrediinol, a thedmlir daeargrynfaau mewn mannau. Ni3. yw'r enwadau yn ihydd oddiwrtho. Y gwir yw, yr ydym yn colli golwg ar y ddeltryd. Hyderwn y bydd i'r cynhyrfiadau dinjis- triol sydd heddyw yn y^gwyd y byd droi cyfeiriad mchelgais dynoliaeth i'r cyfeir- iad. gMrrthgj-ferbyniol, a pheri iddi deimlo nad ax uchelderau cyfoeth, gwychter, a.c enwogrwydd y gwena'r haul, eit hr ar wa,ganaeth-yn nyffrynoedd gostYngeidd- rwydd. Ni iyddai undeb a lun- iwyd gan gvnhadledd o un gwerth, ond credwn y ca'r rhai a fyddont o'r un ysbryd hyd i'w gilydd yn y man, ac y gallant oddef ei gilydd mewn cariad, or iddyntt w-ahaniaethu yn eu barn ar lawer o betliau." Derbyniais oddiwrth lestyn" yr englyn buddugol i Gysgod yn Eistedd- fod Utica. Cyd'ratid est yn oreu o 26ain!! ac Ap Huan" oedd ifugenw y bardd gore. Ni ddadlenwyd ed enw priodol. Wele'r englyn;- H Di-ddal ffllg yn bud-ddelini ffaith-o'I' A'r gwyll rhitliiol effaith; [gwawl Oerfan hon, ac ar fy nhaith, Du, wamal, tud, gydymaith." G ofyn a Iestyn am fy marn am dano. Fy marn i vw-mai englyn niwlog ei nyn- iadau, a gwallus ei ramadeg yw. Ychydig, os dim, o oleuni'r Huan" gcir arno. Beth olyga yr awdur wrth Oerfan hon n Í"' ac os mai gwrywaidd yw (iydymaith," Du, gwama l, mud, gydyniaith," ddylasai'r linell ola' fod; ac os benyw- aidd—" Ddu, wamal, fud, gydymaith." Ond fel y gwyr y cyfarwydd a'r iaith Gym- raeg mai Y cydymaith hwn," ac nid Y gydymaith hon ddywedir. Nid iawn yw aberthu eynwyr a gramadeg ar allor cynghanedd; a llinellau ffvnbaglog y cyf- rifir y rhai sydd wedi eu gwneud i fyny bron yn gyfangwbl o ansoddeiriau. Dyma rliywbetli yn Ihwer mwy a true to nature," ys dywedir, mown gwiog garp- iog, cwbl-werir.ol, yn nhatodu;iih y Rhondda, o ystori Ulynfab-"i'n dou" Flarwel i Slock yr overman, Ffarwel i'r partan' dwppwl, Pan greiddwn ni y'n dou Berlin Fe gaiff y Ceisar drw]>pwl, Ffarwel i Winsor a'r glo man, 1'1' cogs, a'r sprags, am dicyn, Lie nesa gwelwch Shoni a fl Fydd yn Red Cow yn Berlin. H lhl Shoui unwpth yn i dro Yn 'fireman' Pwll Winsor, Yn myn'd a lamp i drio gas'—■ Caiff ddicon yn y C'aisar, Wa'th dyna wed pappyra^r wlad Am Bil Berlin bob amser- l[a' fe-"s dim ots o bothdir peL-h- Yw'r European Blower U !f a'r byd yn gwppod erbyn hyn Beth sydd i nelA(I a blower,' Heb wasto tinser-eiii-ior air— Rhoi brattish lan bob amser, A phan a,n ninnau—Shoni a fi- I giii-io,r air yn Berlin, Rown < lirattish made in Walt-,s i'r I ddiffodd tan y gelm.? [lan Y fel hyn:- Y Golenad ? a Ipfarodd fel hyn :— Cwvnir yn ami fod pregethwyr yn def- nyddio geiriau a brawddegau Saesneg di- angen wrth brcgethu Cymraeg. Ym- ddengys i mi fod llai o le lawer i'r gwyn yma nag a fu, ac y inae y l'han fwyaf o bregethwyr blaeniit y Cyinndeb yn feis- triaid a-r Gvmraeg cryf a choetii. Ond gwneud cyinwymis a liawer un mewn sedd a phwlpiid pe llwyddid. gael geiriau Cym- raeg da am < real' a reaut y.' Am ryw reswm neu gilydd, daeth y ddau air yma yn fcoblogaidd iawn yn ddiweddar—deu- ant i bob pregeth bron, ac anurddant lawer brawddeg. Pa beth a roddir yn eu lie ?" # Feallai y dywed y gwir agos yn y fraw- ddeg fod y rhan fwyaf o bregethwyr blaenaf y C'yfundeb yn feistriaid ar y Gymraeg," ond nid felly nifer liosog o fviyrwyr yn ein colegau heddyw. Pleserus yw gwrando ar Gymraeg coeth a gafael- gar y Parch. J. Williams, Brynsdencyn, wrth draddodi'r li en, hen hanes," ond poenus yw gwrando ar fongreliaith ambell i fyfyriwr. Y maebrawddegau anghys- trawenol cymysgedig o Sa'asneg anymar- forol mewn pregeth Gymraeg yn brawf o ddiffyg chwietli, ic yn ymylu ar H syrth- iad oddiwrth Ond gwrandawer ar air o'r T.vst H:- Sylwaf fott y Prif Athro T. Hees, Bangor, tin o'r arholwyr (y Gymraeg yn yr Ypgol- ion Sirol), yn dweud ei bocl yn bryd bell- ach i addysgu yr Ysgrythyr yn Gymraeg. Fel atthraw profiadol yr wyf yn teimlo er'e blynyddau bellach mai dyina'r cam nesaf eydd yn rhaid i ni gymeryd os yw dysgu'r Gymraeg i fod yn effcitthiol yn ein hysgol- ion dyddiol—elfennol a chanolraddol. Nid yw dysgu'r iaith fel subject,' fel y gwneir yn bresennol, yn arwain i ddim." Dyna drucni i'r "athro profiadol," ac yn.tau yn Gymro pybyr, gofleidio y gair .subject" ar ei waith yn rhoi gw-thiad i'r hen Omeraeg i le an-L-lycach-i "loewach nen," ys dywed y .beirdd yn finycli. óó Cymraeg Cl'yg calch y gal wai y di- weddar Farnwr Ap Alaw Goch ar fraw- ddegau Cymraeg (?) yn cerdded ar flyn- baglau iiaesneig. Yr wvf yn proposo, Becondo, a supporto y resolution, Ky' gan yr Athro T. Rees, gan obitho na Ifydd neb yn offended a marw yn broken-heart.ed Gofynna Emrys—" Ai benywaidd ynte gwrywaidd yw Rhyfel'? Ai 'Y rhyfel hon' neu < Y rhyfel hwn' sy'n iawn?" Yn ol yr ysgolorion Cymreag diweddaraf, Y rhyfel hwn sy'n iawn. Darllenais yn ddiweddair eiriau fel hvn: Gwel,som mewn un geiriadur fod rhyfel' o'r ddau ryw. Slae yn wryw ao yn fenyw, yr hyn sydd yn anichonadwy. Gwell fyddai gcnym gredu rhywun ddywwlai nad yw yn naill na'r Hall, eithr plentyn y diafol yw." Sylwodd un arall yn gellweirus -,ci n mai dyn, ac nid nienyw, 6y'n rhyfela, gwrywaidd yw 'Rhyfel/ felly mwy priodol vagrifennu, neu cfiaaud, Y rhyfel hwn.' Llafar bid 1afar.' i-hyfel liwn.' L laf.ar bid lifai- Danfonodd Emrys hefyd i mi eogiyn i'r Cedsar," yr hwn gyhoeddwyd mown colofn Gyrnrae;; o newyddiadur wytlinosol, a gofyrLua: A oes ynddo gynghanedd, ac os nad oes ynddo hyn, pain, y darfu i'r Gol. ei gyhoeddi r Nid oes yn yr euglyn gysgod cyng- hanedd, ond pam y cvhoeddiryd ef ni pherthyn i mi ateb. Rhwng gwyr Pen- tvrch a'i gilydd," ys dywedir. Nid yw pob golygydd newyddiadar Cymraag wedi myn'd i'r drafferth o gedsio dysgu y coeth reolifti," 8c.f Pedwar mdsur ar hugain D. ap Edmwnd. Gwn am nifer o feirdd an-l-gadeiriol nad ydyn-t hyd yn hyn wedi meistroli'r cyiigharu-ddion. Beirdd y meisurau riiyddion H y gelwir hwv, a beirdd rliagorol ydynt. P-a nifer o gadedriau eistedd- forlol -sydd 'gennyaht*T r gofvnais i fardd yn ddiweddar. Dim ond )", in," meddai. Ai nid oes cfi waiit araoch gyc- tadia ar avdl, yn byt.rach nag ar bryddest ■o "da gwn., fwy am i b(,rlnqar imesar ar hlljn > Dasfvdd ab Eclmwnd na thwroli djitar am ddiwinyddiaeth," oedd ei atftb goriest a pharod. Y mae cynifer o ddulliau n ysgTifenrtu 'vmniec yn bodoli fel ag y nUIP- yn Bed V.hnwdd gwvbod D- ddull a pha reo 1 y dylid jnigeisio at ci ddilyn. Y mae yn w.ir nad oes dim s?'dd gas?t.h i olwg y llygaid na chwa?h i glyw y glust na Chymrag I bratiog. Nid yw ein pen-Cvmreigwyr yn gallu cyd-uno hob amser ar ffurf gwir brawddeg. Fe geir eraill na. honant fod yn gelfyddydwyr trwyadl yn y.^rifennu yn ol eu rheol eu hunain. Fe ysgjifenua y rhai hyn fel rheol iaith ystwyth, bersain. Y mae arogl grug y mynydd nrni yn wastad, a liyfryd iawn i mi ydyw arogl hwn."—O'r H Faner."

Y GWLADGARWR. Pryddest Gadeirifd Seion, Tirydsdl, Calan, 1915. H And how can man die better I Than facing fearful odds, For the a-sliTO of his fa-thers And the temples of his Gods." —Slacaulay. Hawddgaraf fugail old yn hedd y bannau Yn arail ei deli ad ell rhwDg y grug; Ac hewyd dwfn y tawel unigeddau Yn esmwyth donni da.n ei tfron ddiffug. Ni ddringotld twrf y frysiog dref a'i chyffro I dorri or freuddwydion mwyn ei hedd, Xi chlyou am oludoedd drud yr allfro, Lie cloddiodd ami Gymro gyrnin.r fedd. Ni wybu'i enaid ieuanc am benrhynau I chelgais afiach ar rodfeydd y glyn, Ond perfria'i ddewrder yn ed lygaid gwinau Fel Ilewvrch Ppr yr hafnos ar y llyn. Ymolchai ei ddelfrydau yng ngwyryfol Belydrau'r wawrddydd ar ei unig hynt, A chlywai islads arwyr y gorffenol Yn cymlieil eerch y gwlatlgar yn y gwynt. Er heffedd ydoedd dringo gyda"r bore S ng ngbwmni -praidd ei scroll i'r uchel- feydd, A dychwel fin (IiNvpdvdfl dros y foelfre I'w luest FYIDI yn hedd yr encilfeydd, Bu'n gwrando'i fam yn adrodd mabinogion Am Arthur a'i farehogion fin yr hwyr, Nas byddai lludd yr hirddydd a'i ofaion Yn cilio -,iiaiti-i fcl enfyaiu cwyr! Ymdreiddaodd hud fu i-liamtnt i ddyfn- derau Ei enaid ciTro yn ieuenctyd oes, A thyngodd lw y cara'i wlad a'i breiniau Yn hedd ei hawddfyd a than iDgoedd loes. Ymoedai niwl wylofus uwch y bannau, Ni chlywsid namyn bref y famog glatf; Pan ddri ngodd cri y wenwi-akl yn ei dagrau A'i gofwy blin i glyw y bugail braf; Ffarweliodd yn ddibryder a'i fwth wrth droed y bryn, A'i fam hiraetliii-Q; ar y drws yn chwifio'i chadath gwyn; 'Roerld hoywder ugain gwanwyn yn adlain i sione ei di-oed, Wrth ddisgyn dros y llethrau serth i'r drefian dan y coed; Wvnebodd faes y cadgyrch ofnThdwy yn I ddifraw, Achaillml gledd ei wladgar serch yn loyw I yn ei law, A theimlodd newydd angcrdd yn rhedlif pur ei w.,i C.(I, Pan gaiifu freuddwyd gwerin gwlad yn garnedd o dan draed. Ymdtienodd hwyrddydd llesg ei a dadn laes Dros erwau l'huddain y cynllj-riu. faefi; Ac ar obenvdd gwellt mewn esm wyth hun Breudawydiai'r bugail am ei henfro gun; Lie trigai perl ei scroll wrth cl-rood yr ant Ac adliw'r cyfnos ym inodrvryau'i gwallt. Pan yn mwynhau ei weledigaeth dios, Yn hud anghyfFwrdd hir wyLfeydd y nos, Ararnrant, tery trystiog eain yr udgyrn, A'u cenad dwys uwch gwersyl 1 11 wyd y cedyrn, Ymhvllt y nef gan oergni y gelynion Wrtli ruthro ar y dewr yn gadau creulon, Ymlaenaf rong y gad ymladdaa'r gwron A'i wladgar serch yn aiteb cur ei galon! Fel Ilain o wenith dan y bladur finiog Y syrth y gelyn ar y gwelltglas gwridog, A chyn i'r wyryf wawrddydd euro'r gorwel cerddi buddugoliaeth yn yr awel; Ond caed v bugail dewr gan ffrynd caredig Yn cwyno dan ei friw m-ewn mcil unig. Lluestai Gwanwyn llednaas or drumau'r bannau gwyn Pan ddringodd milwr dan ei friw i'r Dwtbyn ar y bryn; Enciliodd i'w gynhefin o ruthr y drin ddihedd, Ac imidsis yn blodeno'n dlws ar lafn ei loyw gledd; Ei rudd oedrl yn wywedig gan greithiau'r ornest lem, Ond goleu gweledigaeth well ddisglaerdaa yn ei drem, A thyngodd lw ffvddlondeb i'w wenwlad doed a dtlel, A gwaed ei galon dan ei chI wy' yn borffor ar y sel. Anwylodd wlad ei serch ax faes y brwvdrau, Ond car bi'n fwy ar lwybrau rliin a Ac yn nhangnefodd dwys yr uchelderau Ei thywys at y wawr fu gwaith ei oes. Fe deimlodd i ddyfnderoedd ei hang- henion, A phrofodd ddyfnach loes nag edddo'r cledd;— Er chwerwed oedd wynebu cadau'r estron, Mil chwerwach brwydro ar gadfeusydd hedd!! Er prinned ydocdd lleufer y polydrau, Dywyn-ai seren gobaith drwy y lien, Arweiniodd blant ei dnd i fro'r delfrydau Lie gwridai Rhyddid o dan loewach nen. Dan hudlath ci ddyllnwaid Fu yn difwyno'i wlad yn oed«fa'r nt)6, Deffrodd o'r newydd angreixld ei göbcithion Nes denu coinciau mel o'i thelyn dlos. Ei wenwlad o dan ingoedd ei gwasgfeuon A gani'u ei gwaredwr ynddo ef; 'B.oedd dyheuadau cenedl yn ei galon A'i fron yn gartref serch y werin gref. "Roedd gwawr y Deffro yn ariannu'r tlwy rain, A cherddi'r dydd yn adsain cwm a ban, Pan glywyd cenedl gyfan yn wylofain W rth hebrwn ei weddiliion ÜU1'r Llan. Ond nid yw ei ddyla.nwad t-irf yn huno Dan ganghau'r y wen ddu yn erw'r hedd, Fe erys ei wroniaeth i flodeuo Yn fyw ysbrycliaeth uwch ei fudan fetid. At gwrr ei hnnfan esmwyth yn y cysgod Daw plant y Deffro eirian mewn mawr- had I blanu blodeu tqerch eu tud ar ftxldrod Y gwr fu farw'n fywyd dros ei wlad. B(, b twFz, DAVID R. GRIFFITHS. Bebtwp, Ammanford.

THE REAL WELSH Ell I "LSAM COMSftCOLDSl ? Invalm?b!e!nihe 14urse" R| Bottles I' ar-d 2, 6 H OF ALL CHEMISTS AMD STORES. SM

THE ABER LEASE. EDUCATION COMMITTEE AND ANNULLED AGREEMENT. A meeting of the Swansea Education I Committee was held on Monday, Aid. J. Devonald presiding. I-liglicr E ducat i on On the report of the Higher Education Committee being submitted, Aid. G. Col- will asked if any information had been received regarding the Aber lease. He wanted to know if it had been signed, sealed and settled. 0 Mr. W. James (secretary) said Mr. Wales had told him he thought every- thing was cleared up, and the lease would be completed within the next few weeks, j Alderman Col-will: We were told it would be settled before Monday. lie complained that they were not haVlnN, the increased royalties. They were being. shifted about from pillar to post, .and there secmd to be no finality. Alderman W. H. Miles: Surely the lease has been signed? Mr. James: It has not bcea signed yet. Alderman Miles: W ill i ever be signed P The Town Clerk arrived at this stage, and said the principle of the lease had, been settled long ago, but when the plans attaching to the lease had been finally settled Messrs. Cory Bros., the adjoining owners, raised questions upon the boun- daries, which had involved a tremendous amount of rc-seareh, which was respon- sible for the delay. There was no reason. now why the lease should not be signed. Alderman Colwill remarked that the matter was being shelved- Sir. Ivor Gwynne indignantly denied I that the matter was being shelved, and alleged that Mr. Colwill, through stopping Messrs. Cory Bros. working by irstroke, was responsible for losing thou- sands of pounds to Swansea. The -man who was clamouring continually against every expenditure by this committee was the man who was causing extra expense, and it was high time the public should know. They were tHlay paying £ (j.000 more for two schools in Swansea than they would have cost them two years ago. Alderman Colwill: What schools arc those? Mr. Ivor Gwynne: I am speaking of Cwmbwrla and Brynmill. These schools, ho continued, could have been built two years ago. and the amount of money ho I had mentioned saved, if' the committee had been allowed to carry out the work, and there had Dot been this continual harping upon expense. If anyone was responsible for the committee not having the income from the Aber estate it was l Mr. Colwill. Alderman Colwill said lie could not sit down and listen to a tirade of abuse likø ¡Ii, that from Mr. Gwynne without a reply, jj If anyone had been respoM-iMe for I dilatoriness it was the Chairman of the Education Committee, because lie had been in tho negotiation from the begin- ning up to the present time. They were promised the increased revenue was to be obtainable when the right of instroke was conceded, and the increased revenue was to be somewhere between £8,000 and Z10,000 a year. Two years had gone by. and the revenue was only ono half of what it was when the negotiations started. With regard to the cost of the two schools Mr. Gwynne had mentioned, it was due to giving full play to faddism; corridors, central halls, and so on. Tho Staffing Committee recommended that the clerk be authorised to purchase 700 copies of the English edition and -100 copies of the Welsh edition of the book- let which the Welsh department of the Board of Education had compiled for the use of the schools of Wales in connection with the celebration of' St. David's day. — Tha Superintendent of Education, in reply to Alderman Colwill, said the cost would be E71. The Provision of Meals Committee re- ported that the clerk had submitted an application from the caretakers who sup- ply meals for an increased scale, on ac- count of the increased prices in food- I stuffs. Mr. P. Slolyneux said he should like the comniitteo to make enquiries of other authorities what they were paying for meals. If his information was correct, several authorities were getting their meals provided cheapor than tliit authority Alderman Sliles said he did not object to the matter being referred back, but before they agreed upon the previous scheme they found they were getting their meals provided cheapcr than other authorities. Mr. Powlosland hoped the matter would be referred back. He was of opinion that the caretaker should dis- tribute the meals, and that tho com- mittee should tender for the food in their own centres. lie did not think they ought to consider the advisability of in- creasing the scale of the caretaker. Mr. Molyneux's suggestion wan agreed to The Finance Committee reported that an application had been revived from twelve Swansea teachers now serving in the University Battalion of the Royal Welsh Fusiliers in reference to the amended scheme of payment to teachers who have enlisted, and it was resolved that the letter be referred to tho com- mittee acting as tho local education authority at its next meeting. Mr. Powlosland said there was an undertaking given that they would pay a certain rate to teacheiA duriug the time they were serving with tho colours. After the teachers had left there was a reconsideration of the whole position, and a curtailment of the amount which was paid to tho teachers. That, he con- sidered, was very unfair. The under- taking should have been carried out. The Chairman said the question had been decided by the Council, and they could do nothing as an authority. What- ever alteration was made would have to come before thx Council. Mr. Molyneux: Was an agreement made ? The Superintendent of Education: Yes. Mr. T. Ho wells: We are not acting honourably in this matter. Alderman Colwill: Is the cost under the new arrangement almost precisely the same as it was under the old? The Superintendent of Education said to the Education Committee there was a saving of nearly £500, but to the Council it was a matter of £ 1 or £ 2. Of the 2i teachors who had joined th ree were better off under the new arrangement and 21 were worse olT. Alderman Sliles thought there had been a breach of faith, and it was the duty of the committee to lay the matter before the Council. The, Council was re- sponsible, but the Education Committee was responsible before the teachers went away. Mr. Laugharne Morgan said that what- ever mistake*? the committee made they should he stuck to, because these men wont out under certain conditions, which were entered into verbally, but they should be just as binding as any docu- ¡I ment which was signed, sealed and de- 1 livered. It was decidcd to bring the matter ¡ before the Council.

COY SUMMONS SHOPKEEPER. I At the Swansea Police Court on Monday John Steel, a boy of 13, summoned Gennaro Pelosi, an Italian refreshment house keeper in Wassail-square, for assault by striking ij? Ht tho eye with a I bottle stopper on January 31st. Defendant alleged that tho boy was 1 making a noose in the shop, and ijirew refuse in. He refused to go away. The Bench imposed a fine of 10s.

The Dado Round the Dining-room is Tommy's description of a 1),,d,.r lv-lt. j writes a lieutenant 41 the Rifle Brigade.

KI I11 LUCKY'9 j P ^AMOSOMS Gold Latest W ?T. (-,urt 22-et. ??olid IP^T- Lifetiine a wekr. | & d V oil Mi io,O.IS/-up. ^ar-I !S B&v' itiins special I RA!L N????????'? ooLcexMRtM?. a ? m—'1J^i\ mondsftiid i Sne H The BenbuY 'fA luetr?us 0/0 | ■ I, « ^\Startlinf H 1 jjjl ????era ?? W^ Gem* B ? no? still  ?g ? ???M 1,,crers,-d > j .?So???nMU?C? '?" O??tt BA?s '?M s ju&s yds Gt'P-f'S Beautifully em- ? j J SM d varioti? 0rt oOO boused, various I I j ;„c 1 de<i^ns. H al!-n:k d j |i ??S III ches, p C etc. TilerP_ IS 110 tiroe to m >ose; 'ke t e N ?????f?* &LL ??? ?J?<??  ?  ??,ttM<<? ?"" PLATEB.3:KN:X <?\???? 4 3Fr a rue. 4 JB?fl CALL Wa'STVVATOH. j   j  t   ')) en did timekeeper, ?'??l&-t *S==? NMsW I I reliable keyles3 |j I movement. Strap in Ii i(3 a See what you say,3 I |a"Y!>ha(te. Ufflaiivi^Tii ?? B?! a al g m m HN ulgiL  ? Watchmaker id f/w ??mt'ra?y. ? M 265, OXFORD-ST., SWANSEA  m (Under t)!0 Big Clock).  Jg Also at Cardiff, Newport, Merthyr,etc. ?- | M you cannot c? write for Free Catal. J ?  e??-?m?faNaNM??

SPORTS & PASTIMES. I I The billiard tournament which hfid been brought to a close at the Pontardawe lub-, lie Institute has again proved of an in- teresting character. The :fifth round was as follows:— hor U. Harries (rec. 20) 200 I Ted Shone (rec. 20) 178 \'1 Harold Jones (owe 60) 200 ( G?lym Lem5 (ow? 40) 136 Fin.&I. 2qo Ivor G. Harries 2QO Harold Jones 1M Gwilym Lewis and Ted Shone will ais" receive prizes. 11 m

FOOTBALL. F. A. CUP-2nd ROUND-REPLAYED TIES. I Swansea Town G, Newcastle united !>• Birmingham 3, Brighton xnd Hove 0. ? Mill wall Athletic 2, Bolton Waudorors » > FIRST LEAGUE. Bradford City 1. Sheffield United 1. | Burnley 4, Middlesbrough 0. j Liverpool 3. Everton. 1. Blackburn Kovers 3, Manchester City 1* Sheffield Wednesday 2, Oldham Ati" j\ letic 2. Sunderland 1, Manchester United C. {• West Bromwich Albion 1, Bradford t). Chelsea 3, Aston Villa 1. SECOND LEAGUE. j The Arsenal 2, Leeds City 0. ) Blackpool 5, Clapton Orient i. "j Bristol City 3, Barn "dry 1. Bur., 3, Leicester 1. j Derbv County 4, Hull City 1. < Wolverhampton W. 4. Grishy T.,?,n :L i Glossop 1. Huddeflrsfield Town 0. Lincoln City 2, Stockport County 2. Preston North Hnd 2, Notts Forest 2. SOUTHERN LEAGUE. i Cardiff City 1 ,Exeter City 0. I Norwich City 1, Swindon Town 1. 4 West Ham U. 3. Sonthend United I. Plymouth Ar?e 1, Queen's Park B- 1. '0rthampton Town 2. Bristol Rovero O. Crystal Palace 4. Reading 1. Gillingham 3, Portsmouth 1. Southampton 4, Croydon Common 0. MIDLAND LEAGUE. Rafcherhom County 2 Grimsby Town 1- Halifax T. 3 Castieford T. 1. Mexborough T. 2 Sheffield Wed. 1. Leeds City 2 Worksop T. 2. Chesrterfield T. 2 Doncaster Rvw. 0. Sheffield United 3 Scunthorpe United 0- Hull City2 Rotherham T.4. Heckruiondwike 2 Gainsborough T. 3. York City 2, Goole Town 1. NORTHERN UNION LEAGUE. Broughton Rangers 13pts, Swinto 7ptfo < Oldham 11 pte., Wakdield Trinity 3. j Rochdale Hornets 9 pts., Widnes S. Wigan 8 pts., leigh 0. St. Helen's 23 pts., Salford 2. Warrington 5 pts., Dewsbury 50 Barrow 11 pts., Runcorn 0. Leeds 18 pts., Kingston Rovers 5. Keighley 10 pts., jBatley 0. Halifax 11 pts., York 7 pts. Bradford J2 pts., Hunslet 2 ptw. Huddcr?ncid 11 pts., Hull 8 pta. Lrull s pts.

Frederick 13erger Searor, an Amerka"; managing diredor of <h? Nations Hadiator Company, of Belsizs f??'\ ardens, Hampstc?.d. who wao char?? with the manslaughter of a boy I1IDed George Butt, agefl fourteen, by knockiPS him. down with a motor-car in Chalk Farm-road on January 21th, was dis* charged on Tuesdav at Marylbonl. ø:

M! !.M!! !) __Jtj L_. !< ?????'?'?'?-????sr-??? ;lP¡I' ÛJÊ1ŒiRis i :????Rec<STERENE??? ? ???g?ssx????S??EBS?? lac-siailo of Qae-Qancs Packet. Archer's Golden ReturnS The Perf^ctian of Tipp Toha^ro. COPI.,SWKET AST> F*A!-BAjrr. ^r, j ■ ■■ mill II l| W | t

WEWYDDSOM LLEOL A CHYFFJFSEDiNOL, BRYN AMMAN. Yn sydyn, bu farw y chwaer ieuanc, ,Jj" Hannah Ha vies, anvryl ferch i Mr. a Sirs. Benjamin Havics, Awelfa House, Llandilo-road, yn yr oedran cynar o 19eg mlwydd oed. Yr oedd yn tl-alc-ntog itNvii fel adroddreg—wedi enili nifer o wobrau yng nghyfarlodydd eystadleuol y cylch, nc yn un o ffyddloniaid v Golxnthlu yn Gibea. Yr o(Ad hefyd yn aelod o'r cor mawr yn y lie. C'ydymdeimlwn yn fawr a'r rhieui a'r plant sydd yn eu galar ar ei hoi. iihoddwyd ei rltan farwol i huno yn nghladdfa newydd Gibea prydnawn dydd Iau, pry<i y gwasanaetl) wyd gan y Parchn. W. 1). Thyn;as, Gibea; J. Llewelyn, Beth- ania; a J. Daviesj St. Catherine.. 1." Bcreu Sadwrn, ym Mft^hania, Rhos- omman, unwyd mewn prkxhus y par ieu- anc, .\1: Johnny Hicks, Cwmgarw-road, a Miss JtJ. Morris, iihosamman, gan y Parch. J. Llewelyn, gweinidog yr eglwys. i 'ydeled icldynt hir ddyddiau yn ou byd newydd. « Yr wylhnos o'r blaen, un wyd mewn pr dri phur yn olynol, sef Mass Nellie Jones, Stafioii-rond, Bryn«iuman, a Mr. Price, (i waun-cae-Gurwen, ym Mhontardawe. Yn A'bertawe unwyd :Miss May Davie.s, Brynamman, a Mr. David John, o Glajidwr, ¡;0f Ab^rtawe; ynghyd a Sir. Edwin. Isaac, Giyu-road, a Sliss C; riiiiths, Hermon House, Brynamman. Dymunwn i'r oil hir 0e3 a by wyd o lawenvdd. X 3iiie merched y Groes Goch sydd yn y lie yn gwneud eu vhan yn dda o hyd gyda gwseud rhywbeth i helpu'r truein- iaid clwyiedig sydd yn clod o faes y rhyfel i'awr. Car.m fod ym mwriad y gwragedd sydd yn perthyn i'r gynideithas yn y He i wneud budd-gyngherdd yn rhywle tua. chanol y luis nesaf. (obithio y llwydd- ant i wneud c,. -ii,herdd fydd yn tlwyn e lw da i'r gymdeithas fuddiol hon. Gwaitii go galed yw gAvneud dim yn llwyddiant u r adeg fel hon, pan mae'r gweitlifeydd mor a rat' a nwyddau cynhaliol by wyd mor uchel. ''K- N'id yw taHen adroddiadol v Neuadd a'r Ddar'.le.iifu yn uchei iawn y flwyddyn ddi- weddai, ac -nid ryfedd pan ystyriwn fod y flwyddyn ar ei hyd wedi bod mor araf a tlip.ri \>-giyd mown gwaith, ina^naxih, ac erailion. Gobeithiwn y bydd yn well y fp.vyddyn hon. Cawn fod y pwyllgor wedi gwneud eu man yn dda hefyd ar hyd y flwyddyn, a phrawf hyn yn y ffaith eu bod, lawor o honynt, wedi cael eu hail othol am y tvmhos nesaf eto, sef Mr. T. Hopkin Thoma.") yn drysorv-dd a goruch- v. yhwr. Mr. W. J. Walters yn ysgrilenydd, I a'r jjwyllgor gweithiol—Mxi. Enoch Isaac, Evan Evans (annealer), Griffith AVilliaD-ls, Danny Kee.% E. J. Morgan, Gomer Lloyd, J. Martin Thomas, Wm. Connick, Charles Isaac, Goronw.v Thomas, David Jones (Pantycelyn), LlewElYil Vf atkins, a W. T. Davies. Dyna'r gwaed coch cvfan pydd d retleg trwy bwvllgor gweiifciol y Neuadd a'r Ddarllenfa am y tymor nesaf. Ammanydd. I

MINiON AMAN. I Digwyddodd arnryw fan ddamweiniau yng iNglota isaf y Jieftws yr wythnos ddi- nidaf. Brifodd Slri. William Slarsh a John Griffiths ell bysodd yn erwi n foreu dydd Slawrth, a nos lau cafodd Sir. Dick lid wards, yr ileolddu, yr anffawd o golli ei fys bawd wrth ddilyn ei alwecligaeth iol halier. Dymunwn wellhad buan iddynt oil. ? Damwain flin ddigwyddodd i Mr. Ree? Lloyd, Tycroes, yng Nglofa'r 1>.lrc nos lau heiyd. Rhywfodd neu gilydd daliwyd ef gan fan gerrig hyrddiwyd gan bylor twll top am bellder ffordd. Brifwyd nn ochr o'i wyneb yn arw iawn, ond yr oedd hen w' arwr Tycroes mor ydn a hen dderwr fro dan driniaeth y meddvg. Damwain drist oedd ymhob ystyr, a dymunwn well- had bua.n i bob clwyf achoswyd ganddi. ? # Yn sicr, bydd yn flin gan yr ardalwyr WVIXKI am afiechvd parl-iiiis Sir. Daniel Jones, Heol Penybanc. Gorwedd ar ei wely cystudd er's hir amser, ac erys yn isel ei gyflwr yn barhaus. Gofidus genym '?ronic[o hefyd am gvstudd chwofrw Sliss Mary Thomas, Unioii-strect, merch Dafydd Thomas, Glanyrafon. Gwael iawn yw ei c-hyflwr hithau wedthion. Dymunwn ad- feriad iddynt i'w cvnefin iechyd, a phob l1erth i'w ceraint wrth wylio drostynt. Daw milwvr y fro adref o un i un yn barhaus, w fel arfer maent yn edrych yn iawn. Blin genym. er hyny, ydyw eu clywed vn adrodd fod ambell un o'u cyf- oedion yu angl-toflo f-i hun am iddo enill stripe." Pasio heribio i'w ffolineb yw'r moddion goreu. Mac ambell un wedi ei eni yn orlawn o awdurdod, ac mae arghvyddiaeth yn reddf gynhenid ynddo. Diolchw-n mai prin yw eu nifer hyd finion yr A man. Verb, sap." Llawen genym groniclo fod parti medb- ion y lie yn dechreu medi o ffrwyth ed lafur. Deallwn ei fod wedi cael "engign i-v-mts mewn dau le poblog yn y cylch. Teilwng i'r gweithwyr eu gwobr. Dy- munwn Iwyddiant iddynt ym mhob ystyr. De-allwn hefyd fod parti dra.modol Eben- ezer wed i cael cyfte i ohwareu Bob Slorgan" i Gymry y cylch unwaith yn ychwaneg. Perfformant y ddrama enwog yn neuadd Poole's ar fyrder, a bydd yr elw yn mynd i seindorf arian y lie. Dymunol iawn yw gwylio teuluoedd y Belgians lecliint yn cin bro yn c irrehii'r deml ar fore'r Sul. Gwerinwyr difalch ydynt, ac y maent yn ddefosiynol iawn. Wrth gwi-s, perthyn i'r Eglwys Gatholig y maeiiit. Rhaid oyfaddef f<xl offeiriaid Pabyddol v Cyfandir wedi enill anfarwoldeb am eu gwroldeb anhafal ar faes y gad. Moe y gredo all gynhyjehu arwyr tel rhain yn teilyngn edmygedd o leiaf. Aberthodd canoedd o honynt eu bywyd wrth weini ar y clwyiedigion. Beth allent wneuthur yn fwy? Cawn weld faint o nifer o bregeth- wyr Ymneillduol Cymru, arwyr gwlad y brcintiau mawr, fyddant yn foddlon cerdded llwybniu Hunan-aberth eyffelyb. Gresyn na fai y pregethau glywn o Sul i Sul yn meddia.nu traed a dwylaw, ac yn cerdded ilwybrau'r Aberth Slawr. Tlws yw englyn y prif-fardd Elfed ar hyn:— Ni ddaw i Gariad ei ddydd gorau—heb Wybod am ddoluriau; Ei wyrt-h yw ei a berth au,(Iaw i'r Ian Wrth roi ("I hunan, i'r eiir-aidd thronau." Nos Fawrth diweddaf, bu "social gan aelodau Cvmdeithas Ddiwylliadol Eben- ezer. Daeth toii ynghyd, a mwynbawyd gwledd oedd.yn amheuthyn. Ar ol clirio'r byrddau cafwyd gwasanaeth goreugwyr y fro ym myd cerdd ac adrodd. Slae y gym- deithas all hawlio goreu pobl fel SIri. John Roberts, D. Jones, a W. T. Rees, a'r Sirs. Fowler a Nicholas, yn sicr o foci yn werth ei'dilyn. Slae llwyddiant eithriadol yn dilyn ymdrec-hion pobl ieuainc Ebenezer. Pricxlwyd Sir. Edward Rees, Ty'nycwm, Boitws, a Sliss Lizzie Slorgan, Bwlchy- mynydd; foreu dvdtt Gwener, yn .Swvddfa'r Cofrestrydd, Llandilo. Mae y ddeuddyn yn adnabyddus iawn yn yr ardal, ac eidduna eu (Jeraint oil biiedai dda iddynt, a, phan ddychwel Ned o faes y gad go- beithiwn y bydd i lwyddiant wenu arno ef a'i fun yn heddwch en bwthyn. Llawenydd i ardalwyr glannau'r Ainan fvdd clywed am lwyddiant liT. W. T. Davies, Llangennech," yn Athrofa Aber- honddn. Deallwn fod rhajgor nag un eg! wyf* a'u llygaid a.rno, ac yn gweld deunydd bugail cymwys ynddo. Gwyn fo'i fyd. Amanwy, -m I