Herald of Wales and Monmouthshire Recorder

I NEWYDDION LLEOL A CHYFFREDNOL. I' BRVNAlVd MAN. I Yr wythnoii hon eto buom yn hebrwng i'r bedd yr he.n chwaer Mrs. Rachel Thomas, anwyl weddw y diweddar Mr. Joseph Thoaias, ger y Black Alount Inn, Mountain-road, Brynamman, yr hon oedd yi fethiantus er ys llawer o ddyddiau. Gwnaeth jnidrech dda ar y daith i ym- ladd brwydrau celyd bywyd; yr oedd wedi colli ei chydmar er ys blynyddau, nes yr oedd wedi ei gadael megis wrth ei hun yn yr anialwch- Daetfi ei hawr o'r diwedd i ddiatic i fyd yr ysbrydoedd, yn yr oixiran o 75 oed. Rhoddwyd ei rhan farwol i hUQo ym medd ei phriod ym myn- went St. Catherine prydnawn dydd Mawrth, pryd y gwrasanaethwyd gan y Parch. J. iiavies, Ficer yr Eglwyt. Bydded nawdd y 2sef droa y gweddill o'r teulu a'r pcrthynasau sydd ar ol yn eu galar. Nid anmhriodol hefyd yw i mi son aLl farwolaeth a cnladdedigacth Mr. William Williams, Cwbryn, ger lihydyfro, neu William Gwmteg fel y hyddid yn ei alw gan hen frodorion Brynamman. Dydd yn chwit.h gan lawer o'r hen drigolion ynia-glyived am ei farwolaeth, gan iddo lenwi cylchoedd pwysig un amser gyda becligyv. v Bryn a'r Gwter lawr mewn ilenyddiaeth, barddoniaeth, a chaniad- aeth, ac hefyd gyda chyfeillachau crefyddol a gwahanol symudiadau lleol yn yr ardal. Yr oedd ef yn un o lenorion Pwli y Gwter," ac yn un hoif iawn o ddilyn cyirinach ijoifdd a llenorion yr hen amst.r. Ei gyfoedion a'i gyfeillio.i. boreuoi oeddynt y diweddar Watcyn Wyn, Gwalch Ebnll, Gwydderig, liliosfab, Tegynys, D. W. Lewis, F.T.S.C., ac ereill. Treuliodd lawer awr ddifyr yn nghymdeithas y rhai a nodais. Rboddwvd ei ran farwol i huno prydnawn dydd Mawrth yng nghladdfa eJl wyo; Saron, lihydyfro, yn yr oedran o 71 mlwydd oed. Cydj mdeimlwn yn tidwys a'r gweddill o'r teulu sydd yn eu trailed, yn arbenig ei anwyl weddw, yr hon sydd yn ddall yn ei chornel er ;vs cynifev o flynyddau. Gwasanaethwyd yn yr angladd gan y Parchn. Price, Rhydy- fro; Seiriol Williams, Pontardavve; Jenkins, Rhos; J. Idewelyn, Bethania, Rhosamman, Brynamman, a Richards, Trebanos. Mae cor mawr y lie, dan arweiniad Mr. Edward Evans, yn prysur barotoi o hvd ar gyf", eisteddfod fawr Maesteg. Gobeithio deil yr unoliaeth da hwn yn uihlith yr aelodau, gan fod y frwydr fawr huno yn ymyl. Cymhellwn aelodau cor y plant hefyd, dan arweiniad Mr. John Clun Williams, i fod yn ffyddluti i'w barweinydd da gyda pbarotoi eu hunain ar gyfer cystadleu- aeth yr eisteddfod uchod. Trwy ffydd- londeb a chydyiuarferiad mae enill y gamp. $>. Y Sabboth diweddaf, yn Gibea, Hermon, a Bethania, Rhosamman, cynhaliv/yd cymauia bregethu gan fyfyrwyr Hen Goleg Caerfyrddin. Cafwyd pregethau gwir dda ganddynt ar 1yd y dydd, a thyn.asant yn nghyd gynulliadau da o bobl i'w gwrando, fel yr ydym o'r farn iddynt allu elwa rhyw gyiiiaint rhwng y ta'T eglwys uchod i gadwr byv/yd yr Hen Goleg yn fyw am dynor eto beth bynag. Gwn bydd yn golled i dlodion Abertawe i goUi y gwr haelionus, y Parch Coiu,r Lewis, D.D. :s id bob dydd mac eivrii a dyn mor garedig ei ysbryd ag oedd ef. Gellir ilxveuci iddo yn ei fywyQ. actio y Samariad trugarog tuag at bawb welai mewn angen. Xi waeth pa enwad yn ;•••• byd: y peth mwyaf yn ei olwg oedd ead lle i wnoud gweithred dda. Gwca rlda, ni waeth i bwy," oedd ei arwyddair lx»t. amser, a chyfiawnfcdd In n wcithredo«3d.l diionus fyddani yn goffadwriaeth dda o hono. e4' Gwelais fod gwyr y Bryn sto wedi eriiU y gamp rai o honynt, yn y carnival gymerodd le yn Ammanford yr wythnos ddiweddaf. Daeth Mr. Edwin Davies. Quarry-road, a'r wobr flaenaf yn nosbarth y bechgyn yno. a Miss Evelyn Roberts, Llandi lo-road, Brynamman, yn nosbnrth y marched. Cyn bydd y nodion hyn allan, bydd ey.-tta(Ilei;aeth o'r fath eto ar y cae eh ware u yn Brynamman, lie y ca'r rhai hvn le i enill y gamp eto. Da oedd genyf wel'd mai Eilir Mai, hen olygydd Colofnau Cymraeg yr Herald." wnaeth enill y gadair yn Eisteddfod Clydach. Nid dyma'r bryddest na'r gadair gyntaf i'r bardd Eilir; mae ef yn hen iii* ar y gv/aith hwn. Cerddodd ef yn eon trwy > F^irdd y Tawe a'r holl blwy', Efo, gyda rhyw fawrhad. Mwy nag un o blant y wlad." Ammanydd. I —————? ————

CWMAMMAN. I Dweder a fyner, y mae rhywbeth yn I nhywediadau'r tadau. Declireuodd wlawio ar ddjrdd St. Swithin eleni, mae'n "bwrw" bob dydd oddiar hynny, ac yn ol arwytid- ion y cyravl heno yn debyg o bara dros j detigain niwrnod. Yn awr tipyn o bwnc yw i Ragluniaetu foddloni pawb, oherwydd tra gwaeddai ftermwyr am hindda, erlyiiiai pawb yn y Garnai!t, am wlaw, gydag eithrio ychydig wragedd da oeddent am ysgoi diwrnod gold i. Yn y fete and gala" gynaliwvd ar dir Wernoltu dydd Sadwrn, Mr. Willie Lewis, Amman Stores, enillodd y drydedd wobr, set awrlais, yn y Marathon race. Nid ond fel doe oddiar pan enillo'id r.iiawr yn y Palas- ac wrth hyn àeailwll fod Willie yn en ill, os nad yn prynu yr iimser. Ac Ambulance Brigade Gelliceidry ti uahoddwyd i'f fete uohpd rhag y dig- wyddai anhapon. Beth wnai Aniwanford heb y Cwm? Dim. Mr. Wil Thomas, Maesteg. oedd y t,np s< orpr yn y cricket match rhwng Ammanford a'r Garqant ym mharc CWlIl- bare Cwva- am-man dydd Sadwrn. Scor: Ammanford, 67; Garnant, 119. Anffavd fach gas oedd yr un ddig- wyddodd dydd Mawrth i Mr. Owen Evans, contractor. Daeth ei fotor-cycle ef a chert Mr. Moses Williams i wrthdarawiad sydyn a'u gilydd, a thorwyd nn o goesau Mr. Eirans. Gallai pethau fod yn wafth o lawer, gallai y pen fod wedi ei dori. Gwna llawer hi yn o dda ar getyn coes, ond ychydig o werth sydd ar getyn pen os na fydd poced weddol drwm yn gwneyd fvny am y cliffyg. :II: Bu clwb tennis Cwmamman yn Amman- ford y dydd o'r blaen, a gwn-aet h chwareu- wyr ieuanc fel y Mri. M. Lewis a IVtJr Rubsrxi show dda. I.nfodd YQgd Sul Bcthasda wibdaith i Swansea Bay dydd lau. ac er bygwth o'r cyrnyluu yn y boreu aillwys eu cynwys ar btmuu plant loan, cawsant iyn'd adre' yr droe<lsycii a phensych. Tra oddicartref rhoddwyd iddynt wledd yn ysgoldy nn o'r capeli gan Mrs. Folland, nid o deisen rhad, and o 1 wyd da sylweddol, a mawr T'leser i'n calon oedd ewrdd Trumor, John James (y Prinee), a chyfeillion orcili, hen ar ieuanc, a phawb yn edryeh mor lion yn nghwnmi'r plant •X- Gwasanaethai Nlr. Thomas, Bethesda. j o Salem, Caerdydd, y Sui, Cychwynodd Mr. Llwchwr Jones, diweddar weinidog S ileta, ei yrfa fel alcanwr, a bu yn be- hindir, gyda'r ysgrifertydd yn Nghors- einon. Ond ni fegir pregethwyr mewn mclinau alcan heddyw. l'e eiai rhai o'n "furnacemen' neu'n "behinders" ieaanc ar eu giiniau yn nghwrdd y bobl ieuainc, ymatiai cramp ynddynt, ac ni ddeucnt oddiyno yn rhwydd. i; Ac y mae a pel yn cael ei wneyd ynte am blisman i Dircoeti? Pe tafarn yno "fe druaii g;ii'r biti, ond nid oes yn0 ddim o'r cyfryw, ac eto appelir am y got las le gall pawb bron wisgo rhuban glas. :if; ¥ Er's blynyddau lawer y mae Mrs. David I-lewelvii. Brynrhos, G lanamman, wedi 0i chaethiwo i'w bystafell ac i'w gwely gan y gwynegon, ond y mae mor galonog ac mar hoew ei hysbryd a'i thafod ag erioed. Bvddai'n werth i'r brwnt a'r grwgnachlyd gymeryd gwers mewn glendid ac amynedd oddiwrth Mrs. Llewelyn. Peth byrbarhaol iawn, ddarllanyddv. yw poblogrwydd hyn yn nod pobl fawr. Am beth amser Mr. Lloyd George fu eilun Cwmaraman. Yn mhob capel, ar ben pob heol, yn mhob cornel, ac ar bob a el wyd, Lloyd George oedd ar flaen pob tafod hir a byr. Ond ei haul a fachludodd, tawyd a son am dano ef, oherwydd cyfododd Cyraro arall, mwy o lawer, ac am dano y fieryd plant ag henafgwyr wrth fyn'd i'r jsgol ac wrth fyn'd a dod o'r gwaith. Er nas gwelsant, y maent i gyd yn ei garu. Fel y gwyr y darlienydd, bon yr wyi am Freddie Welsh. John Jones, — j

MIPJIOM AMAN. Mwtvn oedd gn cled llun Sergeant George Fowler yn uri o bapurau Llundain y dydd o'r. blaen. Efe yn gwylio cwmni o hedd- geidwaid yn y Brifddinas gerllaw Woolwich Arsenal, rhag ofn i gynhwrf godi yn inhlith y streicwyr yno. Er fod golwg dra swyddogol arno yn ei wisg las, gwn iod calon George yn euro mewn eyd- ymdeimlad trwvadl a'r bechgyn ymladd- ent dros eu hiawnderau. Ond nid gwiw iddo oedd dangos hyny tra mewn awdur- dod. Lwc dda i'r llanc o'r Bettws. # Digvyddodd tan dinystriol ym Mar- garet-street fare Llun diweddaf, pan y llosgwycl Stores Siiepherd i'r Hawr. Gweithiwyd yn ddygn i dreclrn'r fflamau, ond mynasant eu ffordd eu hun. Yr oedd y golled uched a £1,500. Dinistriwyd modur gwerthfawr, eiddo Mr. A. E. Weeks, a nwyddau o bob rhyw i Mr. Shepherd. :)1;. Mae'r Ysg6l Ganolradd yn dod yn ei blaen yn araf dan ofal Mr. Wra. Evans. Cafodd amrvw o wyr y Gwaith Uchaf le i enill eu tamaid ganddo, ac mae hyny yn gryn dipyn o galondid iddynt yn yr argyfwng presenol. X< Bu Mr. P. M. Crosthwaite, un o swydd- ogion y Local Government Boapd, yn gvrneud archwiliad ynglyn a Phont Pantyfrynon yn Vestri'r Tabernacl fore Mercher diweddaf. Bu cryn lawer o holi a ehroes-holi yno ynglyn a rhai materion. Gwrthwynebwyd y mudiad gan y Cynghorwr Wia. Evans, Rhydaman, yn bendant, am y gallesid cael pont llawer yn rhatach na'r un dan sylw, ebe ef. Gofaled na ddaw o hyd i grafangau glowyr Garnswllt, neu mi fydd yn lied dwym arno heb amheuaeth. Clywais un o honynt yn dweud pan yn son am helynt y bont: H Tut, tut, pe buasai William Evans yn cael myn'd i'r nefoedd mi fyddai yn siwr o ffeindio rliyw fai yno. Mi inaaiisieu sliiffto y galleries, neu gael telynau rhataeli YllO mi feiitraf." Rhai go ffraeth yw boys y Garn. Ymddanghosodd beirniadaeth Dr. Dan Protheroe yn rhai o'r wythnosolion ar y H parties" ganodd yn Ciydach. Dywed eiriau calonogol iawn am Barti Rhyd- aman, ac y maent yn adlewyrchu clod ar y H boys a'u harweinydd medrus. Lwc dda nad ydvnt yn dueddol i'r dolur y gelwir swelled head" arno. Gwynfydedd pur yw hi yr adeg yma ar feohgyn v White House." Rhwng v hlodau a'r ffrwytnau frithant yr ardd, a'r rhai ddaw o r ,yfeiriad Harlech, into yn haf hyfryd arnynt. Gresyn na. fnasai i ambell flodeuyn o feddwl ddod heibio iddynt ar ei rawd, nes esgor a'r ffrwyth fyddai yn melysu'r fro! ",j: Mae Mr. Oscar Mills wedi yi-ii- meryd a chario y Palas ymlaen ar ddechreu Awst, ac nid oes eisieu pntruso na cheir pcrfformiadau o clvwaetli dda. Bu yma a cliwmni ei hun yn ddiweddar, ac nid oedd eysgod aftt-rwel) yn agos ato. Cynhaliodd y Parch. B. B. Tones, Porth, gyfres o gyfarfoclrdd ym M-rthany yr wythnos ddiweddaf. Daeth cynulliadau wriiidc) y gwr ieuanc hvawdl. ac ni siomwyd itpdyn yn y pregethu. Nid oes anilieiiaetli na phery dylacwal y genhadaeth hon yn hir yn yr ardal. Gwvr R. B." sut i yru'r gwirionedd adref heb amheuaeth. Trist iawn oedd marwolaetli Mr. Tom Thomas. Lamb House, nawn y Sadwrn diweddaf. Dioddefodd gystudd hirfaith vn dawel ac amvneddgar, ac hunodd yn dan^nefeddus. Nid oedd onid ugain oed, ond yr oedd y darfodecligaetli wedi gafael arno er's cryn amser. Yr oedd 1n ysgolor gwych, ac yn dod yn ei flaen yn arcider- chog ym meusydd dysg a diwylliant. Mae cydymdeimlad llwvraf yr ardal gyda'r tad a'r faro a'r teulu oil yn eu galar. Cawsont \stormydd geirwon yn ddiweddar. Nawdd y nef fo drostynt yn v cwmwl chwerw hwn eto. Y Parch. Esgor Jones, Aberteifi, wasan- aethai yn y Christian Temple y Sul diweddaf, a rnwynhawytl ei bregethau srymus yn faw r gan bawb fu yn ei wrando. Mae ef yn ifafrddyn gan amryw yn y cylch, can's gwyr sut i drMthu'r hen, hen h?ne? gyda gryn mlY$ter. hen, hen huT-ie- gyda gryii melyster. Yn sicr bydd holl ddarllenwyr colofnau Cymreig yr Herald yn uno goy-da mi pan Yn llongyf»r<h y Golygydd amryddawn, Eilir Mal. ar ei fuodugol- iaetb fwyn yng Nghlydach y Sadwrn diweddaf. Cyfres o delynogion ar w^hanol agweddau Y Wlad oedd y testvn, a mwyn fyddai genym gael cipdrerp arnynt drwy gyfrwng yr Herald. yA u-??,r h iiave h Rhaid eu bod yn dda- Y"n uwc.h, uweh, uchach yr el, dringed i gadau angel. Amanwy. I 11

PONTARDAWE- I Hytrach vn [lraf y mae olwynion y gweithfevdd a lcan yma yn troi y dyddiau hvn. Ceir nifer o felinau yn segur yn y ti gwaith, megis Glanrhyd, Ynysmeudwy, a Aontardawe. Mae cjlchdro masnach, fel ym mhob peth arall, yn debyg i drai a lianw'r mo-. yn gwbl anesboniadwy. Ceisia rhai roddi rhesymau dros hyn, ond ofnwn ei fod allan o gyrraedd y cryfaf ei ddcaUdwviaetli # Y mac canghen o'r symudiad daionus, y Y.M.C.A., wedi ei ffurtio yn y lie yn ddi- weddar, a nos FerchiM- diwedduf ynhul- iwyd eytarfod' i ddewis gwyddogion yn b-lyi,if. Cymerwyd v gadair gan y bonedd- v/r ieuanc Mr. C. U. Gilbertsoi), yr hwn rodclodd anercbiacl taravviadol II chynwys- fawr, ynhvd a'r Mri. John Edwards a lienrv Kees Ysgol v Sir, Ystalyfera. A ganlyn yw v rhai a ethohvyd i'r gwa- hanol swvddiLlywydd, Mr. F. W. Gil- bertson; ysgrifenydd cvffredinol, Mr. Edgar Jenkins; ysgrifenvdd y wasg, Mr. Maddock; trvsorydd, Mr. J. Daniel, Yn hwyUor tholwyd y Parch, Rowland pjt-ans. Mri. ,). -t. Mmanupt. Henry Rees, 1). J. Lewis, E. Thomas, T. E. lones, Rees Thomas, A. Daniel, D. Morgan, G. Jenkins, W. Williams, a J. W. Thomas. Oddiwrth y rhai hyn gallwn ddistiVr'ji ll.vydd i'r ganehen. Nos Fercher, yn Festri Danygraig, cyn- haliwyd cyfarfod cadeirio y Parch. LI. Bowyer, ar ei lwydd vn Prestatyn a Ffore'-tfach y Llungwyn yn enill dwy gadair am bryddestau, allan o lu o gys- tadleuwyr. Mac'n debyg fod Mr. Bowyer wtdi enill pedair cadair i gyd, ac -heb ddigwydd fod yn bresenol yn yr un eis- teddfod i gael ei gadeirio. Fell gwelwvd yn briodol ei gadeirio a'i longyfarch yn ogystal ar ei lwyddiant gan ei lu edmyg- wyr yn yr eglwys a'r cylch. Awd drwy y seremoni yn rheolaidd yn 10J dull a defod yr Orsedd. Y ffraith Hir- fryn oedd y cofiadur, a'r T'arch. Ben Davies, Pantteg, yr archdderwydd, a chadeiriv.-yd y hardd g cia. rhwysg neiil- duol. Arlhvysodd y beirdd gawodydd o a,-Crchiadau teilwn^ ar ben y bardd, y rhai oedJynt: Ben Davies, Baran Fab, Meudwy, Charles Williams. Toriad Dydd, Tom Jones, Dolen Fab, Banos, Gerain, Dan ap Mathew o'r Bryn, Gwilym ap Dafydd Oliver, Urban us, Hirfryn, ynghyd ag anerchiadau oddiwrth liaws oedd yn metlm bod, n bresenol. # ;¥' DalioJd yr eglwys ar yr achlysur hefyd i gyfhvyno i Mr. Bowyer gyfres o lyirau buddiol, fel dangoseg bychan o'i bed- mygedd o hono, ac am ei lafur a'i wasan- aeth fi'yddlawn yn ei weinidogaetii o ddwy flynedd a haner yn panygraig. Cvflwyn- wyeI y llyfrau iddo gan Mr. Owen Mathias, ¡,n o ddiaconiaid parchusaf yr eglwys. Diolchodd Mr. Bowyer yn gamlig am y llyfrau ac am y teimladau da oedd y tu ol i'r cyfryw. Siaradodd y parchn. Gower Richards. Trebanos, a v H. Sei-riol Wil- liams. T tbernaci, vchydig eiriau pwrpasol. Llvwyddwyd y cyfarfod gan y Parch. D. Jenkins, Rhos, a chawd cyfarfod buddiul a dyddorol iawn. I Yr oedd dydd iau diweddaf yn ddiwrnod neillduol masnachwyr y lie a'r cylch, sef diwrnod pu outing." Yr oedd yr hoil siopau yu gauedig drwy"r dydd. Bryste oedd y lie y buont yn mwynhau eu hun- ain, ond cawn mai A-chydig oedd nifer y rhai aetliant yno wedi'r cyfan. Aeth llawer i Abertawe, Mumbles, a Chaer- fyrddin. Felly tipyn yn wasgaredig oeddynt ddydd Ian, onide, Dyma'r modd y cvanodd bardd o awen barod pan glywodd am anuiidebiaeth. neu yn hytrach annibyniaeth, y masnachwyr g3-da 11 outing Fasnaeliwyr calonog, Eich i. outing- fu I n slip." Fe J'uoch yn gatiog Wrth fyned am f< drip," Nid yw bod yn rhanol Yn fawr iawn o werth, On.1 mewn bod yn nnol Mae llwvddiant a no rth. 3fa(-- llw.Icldianf-, a i;?,t-t h Yr wythnos ddi weddaf gorphenodd un o hen fasnachwyr yr ardal ei yrfa ddaearol, sef y npryllydd pchlogaidd, Mr. Etiiali Jordan, yr hwn sydd wedi bod am flynyddoedd lawer yn bostfeistr hefyd. Bu yn nychu em flynyddoedd. Ychydig wythnosau sydd oddiar pan gladdwyd ti briod. Cydymdeimlir a'r plant yn eu hiraeth. Nos Sadwrn, cynltaliwvd cyfarfod cadeirio y bardd llwyddianus Mr. Tom E. Jones, ar ei waith yn enill ei gadair gyn: taf yn eisteddfod Breclifa dro yn ol. Clyw- stm i'r C'wrdd droi allan yn gampus, ac fod y heirdd yno yn diferu gwlith eu hathrylith mewn can a chyngan uwch ei ben. Pob llvydd i Tom i enill nifer dda o gadeiriau eto x: Prydnawn Sadwrn, cynhaliwyd te gan y Boy Scouts." Yr oedd yno dipyn o gys- tadlcuaetb mewn llawer cyfeiriad gah- ddynt, a chawsant swn per y seindorf pros i'w hadloni v prydnawn. Gwyliwr. I

BiRCHGROVE. I Yn iore, dydd Sadwrn diweddaf, clywid I swn ergydion northol, fel pc o gyfiegrau mawrion, yn diaspedain drwy yr ardal uchod, ac ofnai rhai fod y Germaniaid wedi cyrraedd yma, ac mai gyda'r ex- press" o Fishguard y daethant a disgyn ar blaiform yr "Halt" yn Felinfran! Ond yn fuan cafwyd allan mai y ddeu- d/lyn hawddgar, Mr. Johnnie Howeils a Miss Katie Roberts, L.L.C.M., y berdon- yddes swynol, oedd yn myn'd mewn^cer- byd esmwytk tuag Eglwys y Llan i'w gwneud yn un" gan y Ficer hawddgar. Y r oedd hen esgidiau, reis, a phylor yu bethau amlwg iawn yn yr Heol Las y bore hyfryd hwn, a bernid fod y tri hy-n--a'r cryfaf, pylor- yu cynrychioli dymliji- iadau da" y bobl i'r par ifanc. Rhaid dweud mai dymuniad da. n stwrllyd iawn oedd y pylor yn lluchio pelau, a gobeithiwn na fydd dim o SWIl pethau tebyg yn hanes bywyd priodasol y ddeu- ddyn ilon a thangnefeddus. 'f.. J).rma'r modd y canodd y bardd Eilir Mai iddynt:— Hawdd canu can i Johnnie A'i gerddgar Katie Ion, Ni fu hawddgarach dau orioed Yn troedio'r ddaear hon; Ac ni fu dau ffyddlonach Yn cant fiwyddi hir, Mae swyn ym mhopeth sydd yn byw Dan wenau cariad pur. Priodi wnaeth y ddeuddyn,- Gwaith cariad ydyw hyn, Gwneud (lau yn un priced wna ef lIlewn cwlwm eithaf tynn; Priodad dda," medd pobun Adwaeiia'r ddedwydd ddau, Ac wrth gydweithio yn y byd Eti cariad >wna gryiluuu Lie byddo cariad cywir Yn frenin ar ei sedd Yn lly wodraetjiu cart re f dyn— Bydd yno swyn a hedd; l^e'roiddi jl nodau haw<J.dfyd Gyiiyrcha yn y fron. Pob can ddatgenir ganddi hi Fydd ya y cywair lion. Hawdd iawn i mi yw credu Bydd nodau cariad cry' Yn cael fju ftanu gan fy ffrynd A'i briddasferch gu; Fe chvreiy hi'r cyteiUant Ar ei ptrdoneg gain. Ac gsll dim ond Uouder fod Lis byddo swyuol sain- Mae swyfl a thlysni'n aml-wg 0 fewn eu hanedd lawn, Cychwynant ar eu newydd fyd Yn anrhydeddus iawn; Maa'r ddau yn meddu talent A chypieriadau glan A/u cynorrhwya'i tynJd yn xjalaen Dan byticio newydd gan. A'galon 'rwy'n dymuno 1 (-hwi--gariadus ddau, Bob llw vdd, a hedd, ac einioes hir, Ac iechyd i'w mwynhau; Er gwneud eich cartref prydferth Yn orlawn o fwynhad, Doùd cyn b'o hir yr angel bach A'cli gwna yn fam a thad. :If Dymuna Eilir Mai ddiolch yn wresog i'r beirdd ddanfonasant eu llongyfarch- iadau iddo ar ei fuddugoliaeth yn Eistedd- fod Clydach. Dyma'r model y canodd M,dyr Artlien, o Ygol yr .Hen Goleg, C^ej fyrddiu — Clodydd a chadair Ciydach—a hawliaist Eiiit1, yn ddirwgnach, Yn wir, bydd rhai rhagorach Yn y bwth 'ruhen tipyn baoh." ———- .—————

LLANSAMLET. I Cynhaliwyd eisteddfod wir lwyddianus yn Seion, ppniel Oreen, y Sadwrn di- weddaf. Llvwyddwyd gan Mr. G. Kirk- house Jenkins, nai yr Henadur John Jordan, o Barryaeri, ac arweiniwyd gan Mr. A. 11. TliJinas (Crymlun), Y.H. Beirniadwyd y gerddoriaetli gan y Mri. Samuel Morgan. Scjwen. ac Evan Maddock, Brynamman. lr amrywiaeth a feirniadwyd flau y Parch. T. Cyfelatih ■   Lewis, Lonlas; a'r "fancy work" gan Mis Cecil Llewelyn, Wigfa, L lansamiet. Y cyfeilv,yr oeddynt Miss Lil Tbomas, R.A.M. (A.G.), a Miss 1C H. Phillips. T.C.L. (Sen.), Llausauilet; ysgritoaydd, Mr. Eleuaer Thomas; trvsorydd, Mr. Ben Fowler. Yr oedd anerchiad y lly wydd yn liawn o'r ten Cymreig a gwladgarol. Enillwyd y prif ddurn gan Gor Meibion Sciwen, o dan arweiniad Mr. Ben Davies. Y bardd cadeiriol oedd Treforfab, I'reforijj; yr unawd i soprano a eniliv/yd gan Miss Hannah Williams, Ynystawe; yr adroddiad agored, Mr. Harry Grey, Llan- gyfelaeh yr adroddiad i blant, Miss Ethel Maud Francis, Llansamlet; yr unawd i enethod. Miss Irene Owen, Llansamlet; unawd baritone, Mr. James Jones, Tre- foris; y traetha.wd, Mr. John Thomas, Lonlas; yr englyn, Treforfab.

Y PULPUD PRES. Defnydd cyffredin pulpudau Cymru heddyw yw coed-at: nid pres; ond yr wyf yn deall fod pulpudau o gareg, ac weithiau o iarnjor Uatlirwyn, caboledig, yn rhai o aemlau drudfawr yr Eglwys Wladol. Boddlonai yr offeiriad duwiol Ezra, fel' ninau yr Ymneillduwyr, ar bulpud pren. Ac Ezra yr ysgrifenydd a afodd ar bulpud o goed, yr hwn a wnelsid i'r peth hyn." Und darllenwn am Solomon, pan yn ojirymu wedi y cyssegriad, ar ol gorphen o hono y deml orwech ar Fynydd Moriah, ci fod raewn pulpud pres, a hwnw yn lied eang a rhostlls-" Canvs Solomon a wnaetiiai bulpud pres, ac a'i gosodasai yng nghanol y cyntedd, yn bum cufydd ci llyd, a pham cufydd ei led, a thri chufydil ei uchder; ac a safodd arno, ac a ostyngodd ar ei liniau ger bron hell gynulleidfa Israel, ac a estynodd ei ddwy- law tua'r netoedd." Mae pregethwyr Cymru', mewn un peth o leiaf, yn debyg i Selyf Ddoetli—" cstyn- ant eu dwylaw yn ddeheuig ddigon, a I gobeithiaf yr estynant hwy tu a'r nefoedd ond anfynych, os erioed, y sylwais arnvnt yn gostwng ar eu gliniau" pan yn y pulpud. Paharn, tyhed Y rh-eswin yn dra thebyg yw, eu bod yn byw dan bcrlfaith gyfraith rhyddid, a'u bod yn ystyried eu hunain yn ddynion rhy annibynol a goleuedig i ymostwng i blygu gUn, mewn modd Pabyddol an ofergoelus, o flaen rhai o'u haddolwyr gwasaidd ym mlilith y werinos anwybodus! Dichon hefyd eu bod yn anfoddhrwn i lychwino a threulio brethyn dysglaer eu coeswisgoedd! Hyd yr wyf yn cofio. ar ei draed y bydd y pregcthwr yng Nghymru bob amser yn gweddio ac; nid, fel Solomon, ar ei liniau; ond am y gwrandawyr druain, ni thralferthant hwy gymaint ag i godi ar cu traed nac ychwaith i ostwng ar eu giiniau, ond addolant, neu, yn fwy cywir, gwrandaw- ant, fel tyrfa o wningod, ar cu heistedd, yn vsgafala a chysurus ddigon. Pa ragor- iacth, gan hyny. sydd i'r pulpud pres? Neu pa fudd sydd o'r defnydd? Jjlawei ym mhoh rhyw fodd, yn ddian, os hydd prophwyd duwiol, dihunan, a diariangar yn sefyll ynddo. Ond nid am ddefnydd y gwahanol bul- pudau y hwriadwn draethu yn hyn o ysgrif, ond yn hytrath am ddefnydd a chymeriad llawer o'r gwyr parchedig sydd mor chwauog i esgyn iddynt yn y dyddiau hyn. Afreidiol dweyd fod yr areitbfa wedi cael cryn lawer o sylw, ac yn para i gael, yn ein gwlad, yn enwedig gan y dosparth goleuedig hwnw sydd heb erioed fod mor hyf a chrwydro tu hwnt i ffiniau Clawdd Off a. Dywed rhai o'r dopthion hyn fod y pulpud Cymreig vedi dirywio vn enbyd yn ddiweddar, uci fod dydd ei drancedigaeth yn cyuym nesau, o leiaf yn ei agwedd bresenol. Maentumiant ^e^f ryw o'r pregethau dieneiniad a draddodir beddvw, vr un fath a'r awdlau amleinog a difarddoniaeth a wobrwvir yn ein heis- teddfodau aneirif. yn arcgli yn gryfc o rian¡arwch a budr-elw: ac, o ganlyniad, fod rhai o bulpudau lluosog ein gwlad yn cael eu evflvin dioi yn bulpudau pres, ac fod v pregethwvr, fel y mssnachwr, yn rrwerthu ei br^eth i'r uchaf ei gfrniog. ycl hyn y dywedai Ymneilduwr cyfnfol yn ddiweddar— Y mae j,;cnym ein hachopi_on tlodion y rhaid i rywrai ymaberthu er mwyn cadw lamp Duw i losgi yn eu temlau: ono acn- wvnir fod liraidd jm anmhosibl cael ein wweinifjogion [-oblogaidd i'w gwasanaethu, hyd yu nod jn achlysurol. Cant fyw neu I'arw —fel y mvpont. o'u rhan hwy; tra y gwelir eu henwau yn barhaus fel rhai yn gwasanaethu achosion cryfion. Gwyddom y rhaid fod yr alwad am eu gwa.sanaeth yn fawr, ac. nas gallant ateb pob galwad: ond lie y bydd aehosion gweiniaid mewn ymclreeh bywyd ac angeu am barhau eir bodolaeiii, a'u holl hanes i bawb a fu .1, hwy yn cyftawnhau yr vmdrech, tybtr y dvleni ga.el mwy o nnwdd gan ein gweinidogion JjfllJuOg, ac y dylent wneyd eu dewisiadau o'r lluaws gnlwadau ydrl arnvnt ychydig'yn wahanol, fel ag i gefnogi yn fwy effeithiol egnion y gwein- iaid, gan ei theimlo yn fwy o anrhydedd cael hJd vn foddion i wneyd y fechan yn fil, nag hycl yn oed gael pal wad au mynych oddi wrth yr hon, hvyrach, sydd yn dibvnu vn fwy ar nerth ei liarian i demtio hvawdledd i wasanoethu trachwant moethus am ddoniau -emydd, nag ar rin- wedd yr un am can uchel i gael lies ysbrydl.O'r H Geninen."

"JOHN JONES" A "CEIDRYM." I Goddcfwch i rii, Mr. Gol., i ddiolch drwy gyfrwng yr "Herald" i'r ddeuddvn caredig uchod am eu geiriau cjsurlawn am daii'-in yn cich colofnau diddorol yr wythnos cyn y diweddaf. Buasftm wedi danton gair yng nghynt onibai i ni fyned i'r drafferth o geisio gwneud rhywbeth ar shap pen ill. Buoin wythnos gyi an wrth y gwaith o gyfansoddi dau benill. ac ofnasom y buasai yn rhaid i ni fyned cilwaith i fyny hm chymydogaeth Cwmamman a r Mynydd Du wedi'r caledwaith hwn i stigrto meddvginiaoth at ein nerve; Os gAve lwch, Mr. (iol., fod yn y ddau benill ambell (Idl grwca, ac ambell i gynwl stiff, cvmhwv sweh ac ystwythwch hwynt. os gwelwch fod yn dda. Wele ffrwyth wyth- nos o lafur calad Diolchwn o galon i Ceidrym Am ganu mor swynol i ni. Ni gawsom fwynhad anghyffredin Yng- nghysgod yr h- t'ynydd Du; A chaw-som groesawiad caredig Gan In nOu hen$ryndiau'n y Cwm, Ac ar hyd v dyddiau sychedis Yffsoni, bwytasom yn drwm. Liq hiechyd sy'n llawer rhagorach, A'I1 c'lonau'n ysgawnach yn awr, Ar ol bod i fyny'n Nghw-mamiaan A chard caredigrwydd mor fawr; Derbynied John Jones," y gohebydd, Ein diolch am roi i ni fun," Mae e'n jolly boy benbwygilydd Bl'n drwmpyn i Rosser a. Dunn. -,y r eiddoch, yn wresog yn yr ysbryd, John Dunn, a Dafydd Rosser. 7

YR E-I DDEW. I Hardd iawn ac arddunol—yw'r eiddew Rhwydd afaelydd oesol; Heria hwn hin erwinol, Y yueden gwyd yn ei g.

10 t'R FERFA. Fen addien wir ddefnyddiol—un-olwyn lill"ll us a manteisiol Odiaeth•—mae celfyddydol Fywyd drwy y k'erfit dt-ol.

Mae yn I)c-,th na ddylai rlii^ni ar un cyfrit adaol i'w plant, ei  jiyftawni. Yn ami '.vn fe gair fod plant yn dra. ihueddol i wneud hynny, ond tra v bycldoni yn it-uainc gofaicr am wm11'd pob mls i'w j'liwyHt.ro. Weithiau fe lwydcla paentio 'olaenau bv&edd y plant ag aiw-s chwerw. ond nid yw hynny yn ddigon, gan fod cnoi yr evrimidd yti wall cyfansoddiado!, ac yu gaiw am ei drafotd mown modd ai bening- J

aini*wu una——«—i■*— p—em. ir TE, LEPHONE: DOCKS 3o. W. WILLIAMS & CO., JEWELLERS, &>c., 29, CASTLE ST., SWANSEA. Specialities; j ENCACEMENT RINGS 22 CARAT COLD WEODINC RINGS 18 CARAT COLD KEEPERS ENGLISH LEVER WATCHES COOD FOREIGN WATCHES ENCLISH AND FOREIGN CLOCKS ENGLISH AND CONTINENTAL NOVELTIES IN COLD, SILVER AND ELECTROPLATE SUITABLE F £ R CHRISTENING BIRTHDAY AND WEDDING PRESENTS | SPECTACLES AND EYEGLASSES FOR ALL SIGHTS It will pay you to come to us to buy for Three Reasont- LARGEST VARIETY, BEST QUALITY and LOWEST PRICE. I FOREIGN MONEY EXCHANGE.

YMOiXHDAS AR BEN I PYLLAU GLO. Mae cryn vsgrifennu wedi. bod i'r Wasg Seising yn ddiweddar ar y priodoldeb o yael ymolchdai wodi eu hadeiladu ar ben y pyllau i lowyr. Y mae'I' mwyairif o arweinwyr Llafur yn gefnogol i'r symud- iad hwn, am y tybianL y bydd o iantais werthfawr i'r glowyr mown rhagor nag un ystyr. Bydd s-icrhau y cyfryw yn foddion i wneud ymaith a. liwch a bryntni y lofa o gartrefi. ac i leiliau nfrifoldeb a llafur y gv. ragedd- Bernir hefyd y ceidw ymaiih allechydon o gaitrefi, yn enwedig lie y byddo nifer o'r tetilii a lletywyr ar yr un aeiwyd. Yn ddiamhsu byddai gwoled y yr yn dyfod o'r lofa i'w cartreti mewn dillad a chvrff glan yn rhywbeth taraw- iudol a dymunol iawn. A; Digwyddem iod am dro yng nghylch- oedd glofaol Aberdar yn ddiweddar, a lletywTi gj dag overman" i waith glo. Buom yn ymddiddan ar y mater o fadd- onau ar ben y pyllau, a.c yr oedd ef o'r farn mai gwelliant gwerthfawr iawn fuasai eitel y cyfryw, os gallesid sicrhau cydweithrediad y glowyr a'r perchenogion. Yn y lofa JLJyr oedd ef yn swyddog, yr oedd nifer fawr o'r glowyr o'r farn y buasai y gost o gadw y cyfryw yn feichus iddynt, ac y byddai y grwgnachrwydd yn iwy yn cm gohvg lla'r budd a'r Ilea ddeill- iai o'r newvdd-bcth hWD. v # Dwedai hefyd y gwyddai am nifer o iwragedd i lowyr brotestient yn erbyn y baddonau hyn, er inai mantais arbennig iddynt hwy fvddent. Eu rheswm am y brotest, mae'n debyg, yw—y gwnai rhoi cyrff a dillad glan i'w gwyr a.r ben y pwll, y rhai l-vnnv sydd yn hoff o'r cwrw nielyn bich," achosi iddynt droi i'r tafarndai ar eu ffordd gartref, a threulio yr criaii vno hyd "stoil tap." Gwell fuasai gan am bell tshoni bein t iau o" home brewed" a chwlfBn o fara chaws gyùa'" cyftyw drwy wddf cajsgen y Llew Coch," ncu'r (iwyn," na tbaten a ohig a H diod fain ei Efa IQn: Ehoddwvd i mi gan lowr yn ddiweddar bamffledyn Seisnig ar Baths at, the Pit- hend and the Works," gan Robert Smillic, Katharine Bruce Glasier, a G. R. Carter, SI. A., gyda'r ciiis am i gyfteithu rhannau o hono vr budd nifer o lowyr Cymreig na chyraerant lawer o ddiddordeb mewn llenvddiaeth Saesneg., Ceir yn y llyfr bychan hwn ddarluniau 0 ymolchdai ar ben gweithiau gan y Meistri Brunner, Moad and Co. vn Win- ninton-, Lloegr, ac ar ben pyllau glo yn Ffrainc, Belgium, a'r Almaen, ac ajera ambell lofa yn Lloegr. Swynol ac atyniadol iawn yy:Jr olwg lan, tyber, a chyflens sydd ar y darluniau o'r ymolehdai byn; a sicr wyf, pe cawsai y glowyr gipdrem arnynt, y deuent i'r ponderfyuiad mai gwell fyddai iddynt eu mabwysiadu ar ben pob glofa, er gorfod cyfranu ychydig geiniogau yn wythnosol tuag atynt. ;t Y mae Ildra n o Ddoddf Rheoleiddiad Mwngloddiau yn rym tu eefn i'r symud- iad hwn i gael ei ddwyn i derfyniad llwyddianus, gan y dywed: Os ceir mwyafnf trwy'r tilgel o ddwy ran o dair o'r gweithwyr perthvnol i lofa yn ei ffa.fr,' y bydd yn rhaid i'r pf-rchenogion roddi cefnogacth i iiinnv. Nid yw'r amcan- gyfrif o'r gost i'w cynnal yn goiygu dim mwy o log na phurqp y cant ar gyfalaf, ac heb fod dros dair ceiniog yr wythnos < i bob gweit hiwr." Y u ae'r adran hon o r ddeddt yn goiygu cadw allan o honi lo- fevdd gyflogan't lai na chant o weithwyr, hefyd y rhai y terfyna cu prydlesari o fewn cicng mlynedd, ynghyd a rhai glo- feydd fvdd yn dehy? o gwblhau eu gweithio vn yst od yr amser hwn. .,voithio ysiod yr ?imser hwn. Bvdrl y (-yfrifoldi)b o gario hanner y gost 0"1 cad w yn gorffwys ar y perchenog- ion, a'r hanner arall ar y gweithwyr; ac ymddiriedir rheoleiddiad y ba/ldonau i bvyvilgor o cjuvcrh tri'n rynrychioli'r gweithwyr. a thri'r perchenogion. Gwelir drwy'r adran hon o'r ddeddf ei bod yn dra theg, ac nid yw tair ceiniog yr wythnos i'w cadw o gyflog y gweithiwr i ond bychon o'i gydmaru a'r fendith bris- fawr ddeilliii o'r ymolchdai. Ys dywedai gwra.ig i lowr, o'i gyfisithn o'r pamffledyn hwn: "Cyst i mi f-sry na chwe chemiog yr wythnos am sebon. tywelon a glo i gynb^su y dwfr, heb son am dreuliau eraill, a fy holl lafur inau a thebyg fod ei phrofiad hi yn cynrychioli teimladau miloedd o wragedd tebyg iddi. Rhvdd awdwyr y pamffledyn hwn hr'tfiad ThaI j u ar yinwreliad a'r ymolehdai hyn yng nglofa'r Arley, mewn ardal o'r enw Atherton. ger Manceinion. Hyn ddywad un Cynghorwr Hawson: Arhcisasom yn yr ymolchdy, a gwelsom y gweithwyr yn myn'd i fewn ac allan o'u celloedd. Ni chymerai yr un o honynt fwy na deng munud, a deuai nifer o honynt wedi ymclchi mewn saith munud, ac O !Jr gwa- haniaeth oedd ynddynt:. Braidd y gallas- wn gredti ei fod yn b<-sibl," onibai i mi wpM a'm llygaid fy hun. Dywedais wrt hvni cu bod oil yn edryeh fel bunedd- wvr ar ol iddynt wisgo eu dillad glan yn barod i ivned gartrpf." Dwedai un glowr ei fod yn teirnlo ri hunan mor if res ac ysgawn wedi'r cyf- r.ewidtad sydyn hwn. fel v teimiai y gall- asai weithio 'shift' arall 'right of., ond. iddo gael pryd o fwyd"; a dywedai un arall fel yr oedd wedi arfer cael pi boerii pan y gwynegon oherwydd gweithio mewn lleoedd Daith, and nad yw hyth wedi dioddei' dial oddiwrth y cyfryw ddolur oddiar y (ieclireliodd gael yr yon hot r-or-ty i ddisgyn yn gawodydd rhwllõ ei ysgwyddau :);: -V SV Gofynais iddo: "A -dy ch wt--rli clywed ihai yn itch wyn eu bod wedi cael an wyd neu rywbetli? Dim un," oedd ei ateb- iad parod. Nid oes affihcuacth na fyddai da rpa riad cyffredinol o ymolchdai ar ben pyllau yn fendith gymeradwy gan y mwyafrif o'r glower, 8C yn neillduol eu gwragedd, yn enwedig mewn tai bychain, a'r teuiuoedd yn fawr, a chynifer a thri neu bed war o lowyr ar yr un aeiwyd yi un pryd. Cadtvai ymaith fryntni, ac o bosibl afiecliydon, ac o ganlyniad cadwai londer a glendid i deyrnasu yn lie bryntni a thrymder. Yr byn sydd braidd yn anhygoel i mi sydrl a phrofiad bywyd glowr gennyf yw tystiolaeth y Cynghorwr Hawson-na chvirerai i lowr i (iyarii ocldiini dano ei ddillad gwaith, ymolch drosto'i gyd, sychu ei holl gorli. a gwisgo ei ctdillad glan, ddim mwy na deng munud, a llai na hynny— saith munud. Carwn weled y glowr fedr wneud hyn mewn ymolchdy ar ben pwlL I'pth arall gymer le yn fynych yn hanes y glowr yw rhwygiad mawr yn ei lodrau (troususl. A gvflogir rhywun yn yr ym- olchdai hvn sydd yn feistr ar y nodwydd i adgywt-irio y rhwygiadan hyn, nen a olygir i'r glow.i-i- garil) y llodraa rhwyg- iedig i'w gwragedd neu eu mamau i wneud v gown i; h Y n rlchamhen y mae nifer o bethau fel hyn yn gofyn am eglurhad. Ond fel y sylwyd, bendith brisfawr yn ddiau i'r glowyr a'u gwragedd fydd wysiadau yr ymolchdai hyn.

CYNGHORGERDD I Bregethwyr Ieuainc Cymri Gyfeiliion inainc sydd t'ch bryd T di-oi (,'n i)"ith i droi y byd, Dynmnwn grybwyll gair neu ddais A fyddo'n foddion i'ch cr.yfhau,— Eich cynal hefyd ar eich taith., A'ch calonogi at y gwaith— Y gwaith pwysicaf fedd yr oes, Yw sefyll dros y Nef a'r Groes. Bydd temtasiynau yn ddiri', Fel llewod ar eich llwj bniu chwi- Yn cynyg at y manau gwan, I fyn'd i'r Ian: Gofalwch gadw' fewn y ffin, a: ,yrnddl!'led weh yn eich hun. Ond sugnwch gymhorth. oddi fry, Fel hyny daw y gwan yn gry'. ))q,w'r 'byd yn 11 awn hudoliaeth gan. I wneyd ei oreu i'ch Üesghau: Drwy gynyg hyn, a dal y llall, Ond ciliweh rhag teganau'r faU: Ples'rau'r gelyn nid yn't ddim. Ond twyllwyr i ladrata'ch grym,- Wrth gymdeithasn gyda'r gwir, Yw'r unig ffordd am fywyd pur. Mae buehedd yo pregethu'n uwch Yn nghlust y byd na dim a glywekk Mae erbvn hedd^ w'n ormod dydd I ollwng tafod neb yn rhydd, Os na fydd calon onest gref Yn ttsiolacthit gydag ef; Ac wrthych frodyr heff, 'rwy'n dwend. Cydgordio fycklo'ch dweud a'ch gwneut I deml addysg pan yr ewch 1 ddriugo'r grisiau, trafferth gewch.} Ond penderfyniad a pharhad I A dry y rhwvstrau yn fwynhad; A gwelir chwi mewn dull Cymraef Hyw ddydd ar gopa bryn Hebraeg, Yn gwrol sangu'r uchaf ris, A dirwyn Lladin am ben bys. ieithoedd meirwon yn lied syekf Ond gwnewch a hwy, fel gwna yr ych. A'r dyfroedd gloew sy'n y nant, 'Nol tori'ch sichpd troiwch bant; 11 Fel brefa'r hydd," pregethu'n hyf, A'(-h pivyi ar ffyn yr ieithoedd cryf:- Pob parch i'r Groeg a phob rhyw a eg, Ond traethi; wneloch chwi'n Gymraeg. Os aID wneud enw yn y byd, Bed yn. naturiol yw hi 'gyd: yn ddifrifol ofyn pa'm A lleisiau'ch hunain y gwnewch gaat Afreidiol yw dynwared un, Tra fyddi. genych lais eich hun; Gofalwch d'iyfrd fel yr ;('h, Boed breget.h wlyb neu bregeth syth. Svinylder hefyd yn eirii dull, A phwvllog, fel pa. choller sill; M3.c hwyl o'r goreu yn ei lie, Cewrh arfer bono- nis gwn b'1e; Gwnewch dyfu'r blodau yn eich dol, Ni raid rho'i'rhe.iny byth yn oI; Cyll blodau benthyg ell holl wrid Wrth gei&io'u dal o fiaen y byd. Ymlwrbrwch faes Ilenyddiaeth goetQ. Dim oud y 8yhvedd«gar y cloeth; Ygtyriwch mai'r uchel a'i bris gwenith pur—ac nid yr us; H ilofir weithiau, bwlpud Duw, Gan bethau $'-dd yn trethu'n clyw; Os am roi prepeth a'n mwynha, Bendithivch hi a synwyr da. 'R''D'n pj dwj bodol ddweyd ar g'oedd JlÆai prawf o wagder ydyw bloedd: Y llestri 11 awn sy'n ctdystaw iawn, Er hyny hwy sy'n dal y grawn; Wrth drin y iiwnc ar ben y bwrdd Na fyddert genyeh fawr I) dwrddj Gail trwd ein cadw ar ddihnn, Ond bwyd (t'n nertha bob yr un. Ffyddlondeb yw dirgelwch 11 wydd, Fel gweision Duw mawrhewch ow swydd; Na wasanaethweh fyrddau-r wlad,t", Ma- ffordd o'r cyfryw i sarhad- (hvastraffu nerth yw peth fel hyn, Tra macs cynhauaf byd yn wyn; LI wyr ynigy^c-grwch drv,y cicii oes, » t droi di-gred diwv waed yr CSroes. Cwujliyntall. Gwilvm Wyft

Y FENYW. Honer a fyner, y fenyw.—yw pen (lavi-b trwy y byd heddyw Hi fyn fod tra 1'I)n t':rv:-pt.'n ochr angA Yn oru'Ach fcdel,- mctch Efa; j-dy, 'M! J

Y GWADDOTTWR. lihyw addien ddienyddwr-a alWJld At elyn amaetlnrr; A phfitai amddiffynwr Gwer-d puw yw'r gwaddod-WT*