Y Darian

ARTIFICIAL LIMBS, Crutches, Eyes, Deformity Boots, Flat-Foot Supports, Steelless Easifit" Trusses, etc.; lady attendant; Belts, Belt- Corsets, Elastic Stockings, Trusses, -etc. Daily, 10-6; Wed. 10-1; Sat. 10-8. List free. Tel. 1282.-Allen Pearce, 23 Charles Street, Cardiff

0 Bontardawe i Gaerdydd. CAN DELYXOR TREBANNOS. I Yng Nghastell Caerffili. I Adroddwyd llawer hanesyn doniol am a ddigwyddasai gerllaw a thufewn i'r Castel] ynghof Brynfab a Thawel- fryn, a dyfalem ninnau eilwaith y math o orchestgampau a gyflawnwyd mewn canu, adrodd, ymladd, yfed a dawnsio y tu fewn i'r hen neuadd wedi i Brynfab adrodd y pennill canlynol oedd ar ei gof: Tri dawnsiwr gore'n Nghymru, Tynte o Gefen Mabli, A Chapten Lewis gwych o'r fan, A Sergeant Gan o'r Fenni." Os da fy nghof, danghosodd Brynfab i ni y "Cefen Mabli" sydd yn y pen- nill uchod. Yr oedd ar dwyn draw gyferbyn a'r Castell, ac yn gyrchfan ymlusgiaid dynol trwy lwybr tan- ddaearol o honi rywbryd. Mwynha- wyd ein hymweliad a'r Castell er nad fawr ar ein helw ond a gasglai'r medd- wl trwy'r llygad, ac wrth ddychwelyd heibio'r dollfa bendithiwyd hi pan ddeallwyd fod y doll a godid arnom yn cael ei throsglwyddo tuag at gynnal sefydliad teilwng ac nid i'w phentyrru at olud ar allor trachwant! Tua'r Pare yr ydym yn brysio yn awr, ond nid i orweddion na bwrw blino ychwaith, eithr i weled y gof-golofn i'r Parch. Dafydd William, Waunwaelod, sefydlydd y Royal Literary Fund, ac un mae'n dejbyg a roes gryn dipyn o help ymenydd o blaid y rhai a geisient gael Ffurf-lywodraeth Ffrainc" ar sail ddiogel. Danghosodd Tawelfryn y Waunwaelod i ni o Fynwent y Groes- wen. Saif ar y llethr de-orllewinol o fynydd Caerffili. Am y dyn galluog dan sylw, Dafydd William (Tad yr Athrylithgar mewn angenX ymddang- hosodd llith yn y "Darian" yn ddi- weddar, fel nad oes achos i ni fanylu dim ar ei hanes; ond, er hynny, carem alw sylw Cymrodorion Caerffili at y ffaith fod Meh. y 29ain, 1916! (priodol yw "rhyfeddnod" wrth ddyddiad felly yng ngwyneb y terfysg y mae'r byd gwareiddiedig! ynddo heddyw onide 1) yn disgyn ar ddydd Sadwrn, ac y bydd yn ben canmlwydd i ddydd marwolaeth Dafydd Williams. Felly, bydd yn gyfle braf iddynt (os Duw a'i myn) i ddwyn sylw'r byd at goffadwriaeth un o feibion disgleiriaf y mynydd-dir trwy wahodd Undeb y Cymdeithasau Cym- raeg yno i gadw'i phrif wyl am y flwyddyn honno. Yn sicr, y mae y llin- ) ell hon (a chasglwn mai efe oedd ei hawdur), May the blossoms of genius escape the frost of neglect," a ddetholir o'r rhai a gynhygid fel 'llwnc-destynau' yn Eisteddiadau y mudiad daionus a gychwynodd ac y lafuriodd efe gymaint o'i blegid, yn teilyngu lie i'r awgrym uchod. Wedi i ni lygadu ychydig ar y gof-golofn ynghyda chymeryd hamdden i gael arall olwg ar y Castell o fan mor fanteisiol, danghoswyd i ni un o gymer- iadau hynotaf Caerffili ym mherson Mr Barker, y cyn-ysgolfeistr, efe yn mwyn- hau'r tangnef gerllaw. Yntau hefyd yn delynor, ac yn fwy felly fel athraw telynoriaeth, ac wedi codi mab ac sydd yn un o delynorion gore yr oes hon. j Efallai fod hyn yn ymddangos yn ddi- eithr i rywrai, ond y mae gennyf rywle yn fy meddiant ychydig o'i hanes ag sy'n dangos ei fod wedi cael y fraint o ganu ei delyn fwy nag un waith o flaen y Teulu Brenhinol. Elai ei dad cry- bwylledig ati o ddifrif i dynnu llun y Castell ac adrodd ei hanes fel y'i ol- rheiniasid ganddo ef, ond rhaid oedd diolch iddo a mynd, gan fod Caerdydd ymhell er agosed oedd. Er hynny nid oedd y cwmni i gefnu ar Gaerffili heb gael gweled y "Gadair Ddu," os oedd hynny'n bosibl. Er ym Mhontypridd I aethai rhyw ymddiddan rhyngom a, Brynfab am dani, ac efe a'n sicrhaodd ei bod yn awr yng Nghaerffili, a'r gwir a ddywedodd, yno y mae hi bellach yn niogel feddiant a chadwraeth barchus ac annwyl "Mair Taliesin," merch "Taliesin o Eifion." Efe'n fuddugol ar awdl ar y testun, Helen Lwyddawg," yn Eisteddfod Wrexham, 1876, a "Chadair Ddu" yw hi nid o herwydd ei lIiw, eithr am na chafodd ei henillydd na neb arall ei gadeirio ynddi y diwrnod bythgofiadwy hwnnw. Awd trwy ddefod y cadeirio, ond yn dra gwahanol i arfer, canys "Cadair Wag" ydoedd- y bardd yn ei fedd, ond ei ysbryd a'i awen "Mewn Cadair Wen, mewn coed rhiniol, —dyfant Ym mro gogoniant mor gu a gwenol," er y dydd canlynol i anfoniad ei awdl i'r gystadleuaeth gorchuddid y gadair a lien ddu," ac yn lie fod Madame Edith Wyn, "Eos Cymru," yn canu Can y Cadeirio," rhoed iddi ganu Dafydd y Garreg Wen," ac a hithau'n gystal cantores ac yn torri i lawr ar y trydydd pennill, pwy allai ddisgrifio'r amgylchiad ? Hawdd y gellir credu nad oedd wyneb sych ar y llwyfan hwnnw, os oedd un yn y gynulleidfa o gwbl; yr annwyl a'r talentog Taliesin wedi newydd farw ac yn anweledig, ond mor anarferol fyw yn llefaru eto. Pwy a ddarllenodd ei englyn i'r Lloer er nad yw yn ei gofio? Y glos loer-ftigeiles lAn,-O mae'n hardd I Yn min nos, o'i ehorlan, Yn dyfod a'i myrdd defaid man I geisio'i gwr mewn gwisg arian." Gall mai yr uchod yw yr englyn mwy- at barddonol yn yr iaith, ai e, Brynfab 1 Eto, wele un arall o'i eiddo i'r Rhosyn I Yr harddaf yn yr ardd ferth,—wyt, rosyn, Mewn trwsiad di-drafferth,- Briodfab y lili brydferth, Aroglydd balfch,—arglwydd y berth!" Da y cofiwn ein hunain yn Eisteddfod Wrexham, 1912, ac yn sylwi'r prynu oedd yno ar Gardiau Post o ryw ddar- lun o seremoni'r "Gadair Ddu" ac o Wrexham nid oedd wiw dychwelyd heb fynd i Langollen a thalu ymweliad a'r llecyn sydd ger y Llan yno,-Ilecyn sy'n t gysegredig gan uwch arwr y Gadair Ddu yn ogystal a gweled adfeilion Cas- tell Dinas Bran, i'r hon y mae "Ceir- iog" wedi sicrhau anfarwoldeb yn ei "Fyfanwy Fychan" hysbys, ond rhaid addef na welwyd mo'r Castell ond yn unig o odre'r bryn, gan i'r nos fwrw cys- god ei mantell drosom gan ein bygwth ag achos i edifarhau o'i gweled fel ag y dymunem. Dyna iti, ddarllenydd, rywfath o agoriad i'r gyfrinach paham y mae'r Gadair Ddu o'r fath ddiddor- deb ini. Gan hynny, attolwg! byddai gofyn o honom dy faddeuant am dy gadw cyhyd wrthi yn gam a hanes a* chysylltiadau Eisteddfod nad oes hanes y bu ei bath erioed' heb son am y cam a wnelem a chroesaw a pharodwydd "Mair Taliesin" a'i phriod hawddgar i'n gadael i eistedd ynddi yng Nghaer- ffili, a chyfrifem ni hynny yn gymaint braint a phe caem eistedd am yr un amser ar Orsedd Prydain Fawr, ynghyda boddio "duw'r mwg" ag un o Havana's gore'r Brenin! Diolch eto i'r fonesig garedig, a chaffed hir oes wedi ei phleseru ag arweiniad lluoedd i weled ac i eistedd yn nghadair anghy- ffredin ei thad, Taliesn o Eifion. Gadawn ef mewn tar.gnefedd— Y tirion sant ar wen sedd." "Yn ymyl Iesu, yn nheml ei weision Sydd yn fendigaid ddatgeiniaid gwynion." (I orffen yn y nesaf.)

Hwnt ac Yma. GAN LYWELYN. j Ca'r mater o uno'r enwadau sylw o hyd yn rhai o'r papurau. Prin allem feddwl fod eisiau dadleu ar y mater hwn bellach, oblegid y mae ysbryd rhyfel wedi eu huno yn effeith- iol iawn. Lie methasai yr Ysbryd Glan y mae'r ysbryd drwg wedi llwyddo. Wele mor ddaionus ac mor hyfryd yw trigo o frodyr ynghyd meddai'r Salmydd. Ychydig ddyddiau yn ol yr oedd pawb yn y wlad a'u dwylaw yn erbyn eu gilydd yn y Senedd, yn y Wlad, ac yn yr Eglwys. Heddyw y: mae Carson a Redmond, Lloyd George ac Austen Chamberlain, Llewelyn Williams ac Esgob Tyddewi, Dr. Clifford ac Esgob Llundain, Tori a Sosialydd, Rhyddfrydwr ac Undeb- wr, Radical, "Orangeman, Gwyddel a Sais, Ymneilltuwr ac Eglwyswr, Cristion a Phagan, Du a Gwyn-pawb yn un ac yn gytun yn yr un ysbryd, "ac ar y ddaear —— I Edmygwn yn fawr sylwadau o eiddo gohebydd yn yr "Aberdare Leader" wrth son am gyfarfod a fu yn Aberdar i drefnu moddion i leddfu dioddefaint. Dywed "Nid wyf yn meddwl lIawer I o'r arferiad o ganu caneuon gwlatgar yn y cyfarfodydd hyn. Llai fyth yr i hoffaf ganu emynau ynddynt. Ym- gedwn rhag llusgo Duw a chrefydd i fusnes y rhyfel. Y mae yn yr arfer- iad hwn ormod o sawr rhagrith Kais- eriaeth—'Fy hunan a Duw.' Dywed yr un gohebydd ymhellach "Y mae'n ormod o'r dydd i alw am gymorth Duw rhyfeloedd yn ymdrech tywysogaethau a galluoedd yn erbyn eu gilydd. Tybiaswn fod y Jah Hebreig, y Thor Llychlynaidd, a'r Mawrth Rhufeinig wedi eu disodli am byth gan Dywysog Tangnefedd y Cristion. Ai i amseroedd o 6 heddwch yn unig y mae Efe?" Eto: Ymae'r rhedegfa i'r buan ac i'r cryf. Yr athrylith at ryfel a enilla. Y galluog ac nid y Duwiol a orfydd mewn rhyfel. Clywsom am y milwr a gariai Feibl yn ei ysgrepan, ac am y gwyrthiau a gyflawnodd. Ond dywed awdurdodau t arbennig wrthym y dyddiau hyn fod tipyn o gig tarw yn well darpariaeth i'r milwr ar gyfer taith hir. Y mae caneuon gwlatgar yn iawn yn nhai cerdd ac yn amser heddwch. Y mae canu emynau hefyd o'r goreu yn ei le-mewn cyrddau diwygiadol, ond na roddwn yr hyn sydd gysegredig i gwn rhyfel. Dyma gynghorion iach beth bynnag gan un sydd yn credu mewn rhyfel. Yr ydym yn deail hwn, ond y mae rhai nad ydym yn gallu eu hamgyffred.

c YWION! Cywion!! Chickens, fin- est Strains laying, 30s. dozen; two months old, 10s.; three months, 15s. dozen. List free live delivery.—Good- win, Stratford, Essex.

Y Rhyfel. Mae terfysg, argyfwng, a dyryswch anarferol wedi goddiweddyd ein Cyfan- dir, ac y mae Iwrop wedi llamu yn 61 ar garlam i farbareidd-dra, a miloedd o Gristionogion yn paratoi i lofruddio eu gilydd, ac i ddinystrio trefi a dinasoedd heddychlawn, ac i wasgaru haint, cletyd a newyn i aelwydydd diniwed. Maent I yn gweithredu fel cythreuliaid, nid oherwydd fod yna unrhyw ddigofaint personol yn bodoli, ond am fod llywodr- aethwyr y gwahanol wledydd yn gel- wyddwyr, yn byw iddynt eu hunain, gan anghofio bodolaeth pob dosjbarth arall. Mae Iwrob Gristnogol wedi gwisgo I liod y bwytfil. Mae popeth sydd yn I annwyl i ni wrth yr ystanc. Gorchmyn- nodd Iesu i Pedr osod ei gleddyf yn ei I wain yn agos i ddwy fil o flynyddoedd yn ol, eto canlynwyr i'r Gwr fu farw ar Galfaria sydd uchaf eu cloch heddyw, ac yn fwyaf taer eu hanogaeth i ymladd ac i dywallt gwaed. Mae Prydain Fawr wedi eu llusgo i fewn i'r rhyfel bresennol-rhyfel dry I wareiddiad yn ol am ganrifoedd, a rhyfel esyd derfyn ar ddatblygiad cym- deithasol yn y wlad hon am flwyddi maith. Er's blwyddi lawer mae amryw o newyddiaduron dieflig wedi bod ar ei goreu yn chwythu'r fegin er cynneu y tan uffernawl, ac er deffroi y wreichion- en enbyd sydd wedi bod yn cartrefu ynghalon llawer teyrn. Maent wedi llwyddo i fesur helaeth, a bydd rhaid talu yn ddrud mewn gwaed ac arian am eu pechod. Cymer yr ysgrifenwyr fu'n tanio'r fflachiad ofal eu bod hwy yn ddigon pell oddiwrth y pylor a'r perygl. Yn ol fy marn i, dylai Arglwydd North- cliffe, golygydd y "Daily Mail" a'r "Times," fod yn y rhengoedd blaenaf, a dylai Mr Edward Hulton, perchennog amryw newyddiadurion, fod ar faes y gwaed er i'r byd gael deall ei fod yn fyw i'w egwyddorion. Diau y dywed llawer o ddarllenwyr y Darian fy mod innau yn gweithredu yn ansynhwyr- lawn drwy ysgrifennu pethau o'r fath hyn, ac y dylaswn gael fy ngosod yn y rhengoedd blaenaf. Yr wyf yn ddigon boddlon ar un amod, sef fod pob cyfalafwr i fyned o'm blaen. Hwy sydd wedi achosi y rhyfel. Mae ganddynt hwy rywbeth i amddiffyn. 'Does gen- nyf fi ddim. Rhyfel o'i dechreu i'w diwedd oedd araith Syr Edward Grey yn y Senedd- araith ga Ie amiwg ar dudalennau hanes yn ddiameu. Ca ei chroniclo am byth gan haneswyr. Caniatawyd i Dy'r Cyffredin gredu fod yr Almaeniaid yn croesi drwy wlad Belgium, er nad oedd un milwr Almaenaidd ar y pryd wedi gosod ei droed ar dir Belgium. Ni chrybwyllwyd am Rwssia yn ei araith- a dyna lie gorwedd achos gwirioneddol y rhyfel. Pam na fuasai Syr Edward Grey yn dyweud hynny? A oedd arno ofn dyweud y gwir wrth y Senedd 1 sef ein bod yn cymeryd arnom ein hunain gyfrifoldeb enfawr, drwy ba un nas gall yr un buddiant amserol ddeilliaw, a hynny er mwyn cryfhau IlywodraeVi waedlyd Rwssia yn Nwyrain Iwrop. Mae cywilydd arnaf feddwl fod Prydain Fawr yn aberthu bywydau ei phlant er cynorthwyo y fath allu—gallu sydd wedi bod yn llofruddio ac yn lladd eu gwer- inwyr drwy'r blynyddau am feiddio gofyn am ryddid i fyw. Nid oes gennym yr un esgusawd na chyfiawnhad dros fyned i'r gyflafan erchyll yma. Ein dyledswydd syml oedd aros yn amhartiol ac annibynnol. Mae y Prif Weinidog a Syr Edward Grey wedi cyhoeddi ragor nag unwaith nad oes unrhyw gytundeb rhyngom a Ffraingc sydd yn ein gorfodi i ymladd drosti. Ond pan gytunodd y Llywodr- aeth Brydeinig amddifyn glannau mor gogleddol a gorllewinol Ffraingc, ac i ryddhau y llynges Ffrengig er gweith- redu yn Mor y Canoldir, rhwymodd y cytundeb hwnnw y wlad hon i ymladd mewn unrhyw ryfel Iwropeaidd. Nid oedd y cytundeb yma ond dolen arall yn y gadwen, a pha un yr ydym wedi bod yn ceisio amgylchynu yr Almaen. Plethwyd hi heb ganiatad y Llywodr- aeth Brydeinig, ac heb ganiatad pobl y wlad. Er hynny, mae y werin bejbi, tadau, brodyr, a meibion y dosbarth gweithiol wedi eu haberthu yn ddiar- wybod. Hwy raid ymladd a dioddef. Yr oedd yna ddigofaint yn bodoli rhwng Belgium a'r Almaeiq, ac mewn rhyfel o natur y rhyfel bresennol yr oedd yn rhaid i ryw wlad neu gilydd gyffwrdd a'i chyffiniau. Mae ei safle ddaearyddol yn gwneuthur hynny yn rheidrwydd. Gallasai Prydain Fawr, er hynny, wneyd gwasanaeth gwell drwy sefyll o'r neilltu hyd nes y byddai Gallu- oedd Iwrop wedi malurio eu hunain drwy ymladd yn erbyn eu gilydd. Gall- ai y wlad yma chwarae rhan "angel heddweh" yn odidog yn y ddrama. Gallai aros hyd nes y byddai'r meusydd yn aeddfed i'r cynhaeaf a chynnyg ei gwasanaeth fel cyfryngwr. Mae ein Llywodraeth wedi gwadu i ni yr an- rhydedd yma. Mae wedi pardduo ei chymeriad yn llygaid holl genedlaeth- au y dyfodol. Caf gyfle i ymdrin a'r materion hyn eto o bryd i bryd, a therfynaf y tro hwn drwy ddweyd mai yr agwedd fwy- af bruddaidd ar yr helynt i gyd yw y rhan a gymer y Cyngrair Rhyfel (War Trust) ynddi. Mae ei ymddiriedolwyr wedi bod yn flaenllaw ac ar eu goreu yn apelio at wladgarwch y bojbl. Maent wedi gwneuthur eu heithaf i feithrin gelyniaeth tuagat yr Almaen a'r Cyngrair Triplyg (Triple Alliance). Eto bydd y Llynges Almaenaidd, Aws- traidd, etc., etc., yn defnyddio yr un math o bylor a'r Llynges Brydeinig, Ffrengig, etc. Mae tri o aelodau y Weinyddiaeth wedi cynorthwyo i arfogi yr Almaen ac Awstria Mr. Walter Runciman, Mr. Lewis Harcourt, Mr C. E. Hobhouse. Pwy feddyliai fod Syr J. Compton Rickett, Cadeirydd Cyngor yr Eglwysi Rhyddion, a rhan mewn gweithiau sy'n cynhyrchu arfau! Hyderaf y bydd y rhyfel bresennol yn foddion i lanhau eglwysi a chymdeithasau crefyddol y wlad o ragrith. Prysured y boreu pan fydd holl wledydd y byd dan wir tieyrn- asiad Iesu. Cael Iesu yn y galon, ac ni bydd rhyfel mwyach. E. ARONFA GRIFFITHS. Abercrave.

Colofn y Gohebiaethau. I YR EISTEDDFOD A'I HAWLIAU. I Mr. Gol.Efallai mai adeg ddigon priodol i ddadlennu hawliau yr Eistedd- fod ydyw y cyfnod presennol. Mae Eisteddfodau "Gwyliau'r" flwyddyn wedi myned heibio, ac wedi gadael ar eu hoi lawer digwyddiad y byddai eu hanes yn llawer glanach hebddynt. Er dyrchafu ein sefydliad cenedlaethol, a chario allan yr amcanion oedd i'w sefydliad, rhaid cofio fod darpariaeth gyfaddas yn hanfodol. Nid yn unig mewn dethol testynau a beirniaid pri- odol, ond hefyd mewn Iluaws rheolau arbennig i bob Eisteddfod. Heddyw y pregethwr pia hi mewn cysylltiadau barddonol a llenyddol, ac y mae fod cynifer o'r cyfryw yn awchu am werth ceiniog o anrhydedd yn digaloni dynion o lai breintiau, a pheri i'r cyhoedd beidio cymeryd y diddordeb dyladwy yng ngweithrediadau y sefydliad. Nid ffol o beth fyddai i bwyllgorau Eistedd- fodau gymeryd at reoli dynion, na chwenychant reoli eu hunain a pheri i amodau yr Eisteddfod gau y drws yn eu herbyn, ac awgrymu iddynt fod gwaith pwysicach yn hawlio eu gwasan- aeth. Arferiad arall sydd yn galw'n uchel am welliant ydyw rhoddi gormod o waith i un Jbeirniad, a thrwy hynny ei rwystro i wneyd chwaraeteg a'r cystad- leuwyr. Gwyddom drwy brofiad nad yw pob un sydd yn cystadlu mewn Eis- teddfod yn haeddu gwobr, ond credwn ein bod yn deilwng o feirniadaeth deg am ein hymgais. Mae cyfarwyddiadau beirniadol wedi bod yn gyfryngau cynorthwyol i oresgyn anhawsderau cyn hyn, ond pan mae gan feirniad hanner cant o gyfansoddiadau i'w darllen a'u pwyso mewn pythefnos o amser. Mae ysgrifennu beirniadaeth deg a gwneyd nodiadau ar ddiffygion a rhagoriaethau pob un yn ormod gorchwyl iddo. Gall- em roi enghreifftiau i brofi ein gosodiad a dangos fod olion prinder amser yn nodweddu nodiadau'r beirniaid hyd yn oed ar y cyfansoddiadau goreu. Nid drwgdybio'r beirniad, nac ameu ei on estrwydd a'i allu yw ein hamcan, ond adrodd ffeithiau anwadadwy, ac aw grymu y dylid darpar cynhorth.vy i feirniaid llenyddol a barddonol, vn union ar yr un llinellau" a'r beirniaid cerddorol. Mae llawer o'n beirniaid yn dilyn galwedigaethau cyson, ac y mae eu trethu a chymaint o waith mor bwysig yn eu horiau hamddenol yn annheg a'r dosbarth, ac yn berygl i drawstiau eu cloriannau dwymo gan gyflymed yr a'r cyfansoddiadau trwodd. Er dyfned dyfroedd Teifi, yn Eisteddfod Minny St., Caerdydd, ac er glaned ffrydiau Gwili, yn Fforestfach, mae'n amlwg fod amledd y cystadleuwyr wedi pwyso'n drwm ar eu hysgwyddau. Er gwneud cyfiawnder a'r cystadleuwyr, ac er rhoddi pojb cefnogaeth i hyrwyddiant yr Eisteddfod, rhodder ychydig sylw ac ys- tyriaeth i'r gwelliantau angenrheidiol yn y cyfeiriad hwn. HEN EISTEDDFODWR. DYN A'l FFORDD. Mr. Gol.,—Ymogoneddodd Nebuch- odonosor yn ei ffordd falch ei hun gan ddweyd, Onid hon yw Babilon fawr a adeiledais i yn frenhindy yng nghryfder fy nerth, ac er gogoniant fy mawrhydi." a chyn gorffen ei hunan-foliant, wele lef o'r nefoedd yn torri ar ei hyawdledd balch, ac yn dweyd wrtho, Ti a yrrir oddiwrth ddynion, a'th drigfa fydd gyda bwystfilod y maes, a gwellt y'th borthant fel eidionau, ac fel bustach y bu am saith mlynedd." Dyna ddiwedd dyn yn mynnu mynd i'w ffordd falch ei hun, heb gydnabod llywodraeth Duw ym mrenhiniaeth dyn- ion. Gorchymynwyd i Jonah fynd i Ninefeh i bregethu er ceisio eu hargy- hoeddi o'u pechod, a rhagflaenu dialedd barn Duw, ond mynnai fynd i'w ffordd ei hun. Aeth i'r porthladd, a chododd pass i Tarsis o wydd yr Arglwydd. Cyd- nabu hawl y porthor i gael tal ei glud- iad i Tarsis, ond ni chydnabu hawl Duw arno i fynd i Ninefeh. Aeth ar fwrdd y llong yn daclus, a'i fryd ar landio yn y porthladd a ddymwnai. Mae IIawer bore'n heulio'n deg, cyn nos yn bwrw glaw." Wele yr elfennau yn fuan yn ymgynghreirio, y tonnau yn torri dros y bwrdd, y gwynt yn rhuo, a'r llong yn ochain, a'r dwylo yn gweddio ar eu duwiau i'w gwaredu, ond yn ofer. Ceisiant gan Jonah alw ar ei Dduw ef am ymwared. Ond gwyddai Jonah mai efe oedd achos yr helbul i gyd. Bwr- iwyd coelbren i gael gweld pwy oedd i'w aberthu. Jonah oedd y dyn, ac ff:' I Jbwriwyd i'r mor, lle'r oedd morfil yn ui dderbyn. Cafodd reserve department, a penitent form yno i ddatgan ei edifeir- wch am gymryd ei ffordd ei hun, WI lie gwrando ar ei Feistr. Cafodd hamaden i flaenllymu saethau'r bregeth er irgy hoeddi y Ninefeaid o'u pechod. frodd yr hen forfil i gyfeiriad Ninefeh ) lwyth. Wedi ei gludo at dir y wlad estynnodd ei dafod allan i'r proffwyd gerdded i'r lan heb wlychu ei draed. Yr achos o'r holl helbul i Jonah oedd mynnu ei ffordd ei hun. Mynnodd y gwr ieuanc yn nameg y Mab Afradlon ei ffordd ei hun i ajael ei dad ac hawlio ei ran o'r estate. Ffwrdd ag ef i wlad hud a lledrith, a gwario cynnwys ei cheque book bob dalen yn fuan iawn. Daeth newyn i hylldremnu arno, a'i gylla i gwyno fod y felin falu wedi sefyll. Dyma eto ddiwedd gwr yn mynnu ei ffordd ei hun. Pan yr oedd Paul ar y fordaith i Rufain cododd ystorm nes oedd morio yn enbyd iawn. Cynghorai Paul y cap- ten i droi i Creta am gysgod nes elai'r storm heibio. Y fath insult, carcharor yn dysgu capten! Cynhydda'r storm, teflir y taclau allan er ysgafnhau y llwyth, gwregysir y bad er cryfhau ei asennau, ond y cwbl yn ofer. Er na chollwyd bywydau; collwyd y bad a'r bow. a chollodd y capten ei barch o achos mynnu ei ffordd ei hun. Merthyr Vale. E.W. CELF ADDURN YSGOL SULIEN. Mr Golygydd,— Diolchaf i Mr Mathews am ei eglur- had maith a galluog yn ateb iif sylw a wneuthum ar lediaith y llyfryn uchod, ac i chwithau am geisio ymddiheurio oherwydd y tramgwydd a achosodd er nad wyf yn ystyried eich esboniad fy mod yn "anghynefin a priod ddulliau iaith lafar Ystrad Tywi" nac yma nac acw. Perthyn i'r Gymraeg ei theithi priod. Cytunaf a Mr Mathews ar ymron pob pwynt yn ei ysgrif yn y "Darian," ac haedda glod am ei ym- drech i "goethi a chyfoethogi'r iaith." Gwerthfawrogaf ei "Gelf Addurn" oblegid y mae iddo amcan buddiol; ond wedi ei ail-ddarllen, nid yw'n edifar gennyf imi ddweyd fod llediaith arno. Gwnaf hynny yma eto he5 betruso dim. Wele ychydig enghreifftiau:- Mwy a mwy blin ydwyf nad oes neb wedi ceisio gwneud cyfiawnder." Gwneud cyfiawnder a gwir a chywir safle addysg." Amryw wedi ac yn gwneud gwaith clodfawr." Y mae dadblygiad addurniaeth yr ysgol hon yn Gymreig er y bu dylan- wadau tramor." Yna cyfododd yn rhyw un neu mewn rhyw rai ddymuniad i'w haddurno. Meddylia rhai mai yn y gorchesEion hyn mae cychwyniad y gwaith-a thrwy hynny gwnaent y camsynied o ddweyd mai benthyg yw." Defnyddir y Iliwiau elfennol syml gyda chwaeth berffaith." Ai anheg disgwyl oddiwrtho fod yn ei waith rywbeth arhennig 1" A'r hyn fedr efe gael, gall pob un arall hefyd gael." Nid Cymraeg yw brawddegau fel yr uchod ac ereill cyffelyb iddynt sydd yn britho'r llyfr hwn. Amlwg yw i'r awdur ysgrifennu ar frys, oblegid ceir anghysonderau ynddo fel nid oes cyfle" "gwir nad oes le." Heblaw, cyfarfyddir a'r ffurfiau can- lynol: "Math o bysgodyn" "mor dlysed "gwnawd," etc. ond pe ceid yr eglurhad sydd yn y "Darian" yn y rhagair i'r llyfr, ni chwerylem yn eu cylch hwy. Tra'n siarad am Gymraeg y llyfr can- iateir imi alw sylw at y modd dibris yr esgeulusir ynddo y Rhagenw Perthyn- ol." Esgeulusir ef yn ddiarbed. Ceir "enw berthynai" am "a berthynai" "Tywydd blin oddefodd" am "a oddef- odd" "o'i waith yn yr hwn y dyry i ni hanes ei dad" am "o'i waith a ddyry hanes," etc.; "Brython neu Wyddel fedrai greu" am "a fedrai greu." "Yr ysgol geisia" am "a geisia" "Llaw- ysgrif ladratawyd" am "a ladrata- wyd" Arwydd arall berthynai" am "a berthynai," etc. Trosodd anfaddeu- ol yw peth fel hyn mewn Cymraeg lien. The frequent dropping of the rel. 'a' is a characteristic of much of the slip- shod writing of the present day "—"A Welsh Grammar," tud. 285, J Morris Jones. Ni ddylid gadael yn ddisylw y defn- ydd mynych a wneir o'r ymadrodd "yr oil." Ysgrifennir 'Nodaf yr oil' am ey cwbl' 'dyna'r oil a geir yn y Brut' am 'dyna'r cwbl'; 'gwelwn fod yr oil' am 'y cwbl' 'mae'r oil' am 'mae'r cwbl,' etc. Peth newydd yw "yr oil" am "y cwbI," ac mewn iaith lafar yn gyffredin "y cwbl" a ddywedir. Nis gellir defn- yddio "oil" yn yr achos enwol na'r gwrthrychol. Credaf fy mod wedi ysgrifennu llawn digon i'm cyfiawnhau yn gwneud y sylw a wrthwynebir; nid myfi sydd i'w feio am ddychwelyd at lyfr y dymunaf bob llwydd iddo er mwyn ei neges. YR ADOLYGYDD.

IMy Mon's Sauce I I Larce BoWe aieL I m Delightful Sauce and Iota of It fw • B the money. <y<?C?M?t«?A?wt N ? ?? ??t??—Btjmo* aL Pww S< c?. | The Welshman's Favoinite. tlHABON Sauce ] I As good Ø8 its Name. I DON'T FAIL TO GET IT. I S Manufacturers—BLANCH'S, St. Petw St., Cardiff, a t