Welsh Newspapers
Search 15 million Welsh newspaper articles
9 articles on this Page
COLOFN Y PLANT.
COLOFN Y PLANT. DAN OLYGIAETH MOELONA. Y mae mis y gwyliau bron drosodd, ac amser gweithio ar ddechreu unwaith eto. Ni welwyd yn hanes y byd o'r blaen fis fel mis Awst, 1914, pan y mae bron pob gwlad yn Ewrob mewn rhyfel a'i gilydd. Peth enbyd iawn yw Rhyfel bob amser. Mae llawer mwy o drueni nag o ogoniant ynglyn ag ef ar y goreu. Y chydig feddyliem, pan yn vs- grifennu y dydd o'r blaen am y milwr ieuanc o Bias Gogerddan, y deuai yr al- wad i'r gad mor fuan ar fechgyn ieu- ainc ein gwlad ni. Fel y gwyddoch, peth cywilyddus a barbaraidd yw iblant setlo eu cwerylon drwy ymladd. Mae yr un mor gywil- yddus a barbaraidd i genhedloedd wneud hynny. Da gennym mai nid mynd i ryfel o awydd am allu a hunan- ogoniant wnaeth Prydain y tro hwn. Nid yw ymladd yn beth mor erchyll pan mai amddiffyn ereill wneir drwy hynny. Hyd yn hyn, ychydig yn gymharol o swn y rhyfel hwn glywir yn ein gwlad ni. Gwir fod llawer i dad a brawd o Gymru wedi gorfod gadael ei gartref a'i anwyliaid na wyr am ba hyd. Mae dagrau ffarwel y milwr wedi dod yn bethau cyffredin iawn yng Nghymru heddyw. Pellach fyth ydys o'r swn yn y siroedd gwledig. Eithr oddiyno hefyd, mae llawer i geffyl hardd, o fodd neu anfodd ei berchen, wedi gorfod gadael maes y cynhaeaf yd am faes y gwaed. Ond nid yw swn y frwydr eto yn ein clustiau. Mae ein cartrefi gen- nym. Mae ein gwenith yn cae l ei gas- glu yn dawel i'r ysgubor, ac nid yn cael ei sathru dan draed byddinoedd. Nid felly mae ar y Cyfandir. Mae llawer i gae a llawer i ardd ger Namur a Dinant, welsom y dydd o'r blaen yn cael eu trin mor ofalus gan y Belgiaid gweithgar, heddyw wedi eu sathru gan filwyr a'u cochi a'u gwaed. Mae'r afon Meuse, ar yr hon y buom yn hwylio mor hapus dair wythnos yn ol, erbyn oyn wedi bod yn dyst o'r erchyllderau mwy- af, ac wedi cludo llawer i gorff gwaed lyd heibio ei glennydd teg s/u pala^au cain. A beth am y wraig fwvn fu yn rhoi te i ni o flaen ei thy ger y b. mt yn Dinant 7 Achwynai br/d hwnnw'n brudd fod son am y rhyfel wcrti cadw ymwelwyr draw, ond sicr gennym na feddyliodd mai ger y fan honno yr ym- leddid un o'r brwydrau mwyaf gwaed- lyd cyn pen ychydig ddyddiau. A beth am y llu milwyr penderfynol ond tra thrist eu gwedd welem bob dydd ger yr orsaf yn Namur? A beth am eu plant bach adawyd ar ol ? Llawer o honynt, er hynny, sydd wedi gorfod troi allan o'u cartrefi a chrwydro'n flin i rywle, gan helpu eu mamau i gario yr hyn -agont, gyde, .hwy-ychydig ddillad, ilestr, darlun, neu gadair fach efallai, ac wedi edrych yn ol a gweld y cartref bach adawsent yn fflamau yn y pellter! Mae ugeiniau o blant bach yn gorfod byw drwy bethau felly heddyw yn Bel- gium, ac hefyd yn y gwledydd ereill, —Ffrainc, yr Almaen, Rwssia, Aws- tria, a Serfia. Diolchwn nad yw wedi dod i hyn hyd eto yng Nghymru. Gall brenhinoedd ac ymherawdwyr, efallai, ennill rhywfath o glod drwy ryfel; gall cadfridogion a milwyr ddod i safleoedd uchel a bri; gall rhai cyfrwys wneud iddynt gyfoeth mawr, ond i'r wlad yn gyffredin, nid all rhyfel ddwyn ond tru- eni ac alaeth. Ni waeth pwy fydd yn ennill, mae pobl a phI ant bychain yn dioddef ym mhob gwlad. Yn ystod yr amser pryderus hwn y peth goreu i ni sydd gartref yw gweith- io fel arfer. "Business as usual," fel y dywed y siopwyr. Felly dyma Gystad- leuaeth arall. 1. Fr rhai dan 16 oed: Llythyr at ffrynd, yn disgrifio'r modd y treuliasoch wyliau Awst. 2. I'r rhai dan 11: Disgrifiad Hawn o unrhyw dref neu ardal y buoch ynddi yn ystod mis Awst. Amodau: 1. Ysgrifennwch ar un tu i'r ddalen. 2. Rhoddwch eich enw, eich cyfeiriad. a'ch oed. 3. Gwnewch y gwaith eich hun. 4. Rhoddir i'r buddugwyr eu dewis o nifer o lyfrau. 5. Gyrrwch eich gwaith i fewn i Golofn y Plant," Swyddfa'r 'Darian,' Aberdar, ar neu cyn Medi 4ydO.
Gymanfa Ddirwestol. I
Gymanfa Ddirwestol. I Cyfarfodydd Blynyddol Cymanfa Ddir. westol Deheudir Cymru a'r Cyfundebau I Crefyddol. Gwahoddir yr Undebau, y CYmanfa- oedd, y Cyrddau Misol a Chwarterol, i benodi Cynrychiolwyr i'r Gymanfa gyn- helir yn Llanwrtyd, Mawrth a Mercher, ( Hydref 20fed a'r 2lain, 1914, ac anfon eu henwau a'u cyfeiriadau i mi, mor fuan ag y dewisir hwy. Yr eiddoch, I etc.. MORRIS MORGAN. Irvonia, Swansea, Awst 21ain, 1914.
[No title]
————— ————— m -— Y Parch. E. Afan Jenkins (Ifan Afan) yn awr o Moriah, Whitland, ond gynt o Bantycrwys. a lanwai bwlpud Seion, Glais, y Sul diweddaf. Yr oedd yn dda gan luaws o hen gyfeillion ei weled yn edrych mor dda. Y mae efe'n bre- gethwr eneiniedig, yn awdur o fri, ac yn englynwr nad oes mo'i well.
Llith Talnant o Abertawe.…
Llith Talnant o Abertawe. I i Treuliais wythnos o'm gwyliau yn nhref henafol Caerfyrddin, a diddorol oedd ceisio olrhain ei chysylltiadau yn y gorffennol a gwahanol symudiadau cenedlaethol, ac ymweled a mannau sydd a hanes arbennig iddynt, megis Iiglwys Sant Pedr, He mae cymaint o goflechi i bersonau y bu iddynt ran bwysig yn nrama bywyd yn eu dydd. Heddyw pan mae Armagedon fwyaf hanes yn cyffroi y cyfanfyd, gyda I theimladau cymysg y sefais wrth I gofadail Syr Rhys ap Tomos, rhyfel- I wr mawr ei gyfnod ac arwr brwydr fawr Bosworth. Yn nenfwd yr eglwys mae dwy faner, un o'r catrod- au Cymraeg, yn hongian, ac arnynt enwau brwydrau ffyrnig tua chan mlynedd yn ol, a rhai o honynt heddyw eto yn diaspedain gan swn magnelau a bloeddiadau milwyr yn sychedu am ¡ waed eu gilydd. Dyma hefyd goflech i un o filwyr y groes roddodd ei fywyd yn aberth i'r fflam a'r goel- certh dros Dywysog Tangnefedd yng Nghaerfyrddin ar y 3oain o Fawrth, 1555, sef yr Esgob Farrar, o Dy- ddewi. Mewn man arall ar y mur mae llech goffa i Syr Richard Steele, y traethodwr enwog a chychwynydd llenyddiaeth gyfnodol Saesneg. Un arall i filwr enwog gan mlynedd yn ol eto, Syr William Nott, "who served his country in the East Indies during 44 years. Born January 20, T782. Died January ist, 1845." Hefyd atgoffir y daionus yma hefyd fel y profa yr hyn a ganlyn o dan gerfddelw o ddynes, yn y mur, yn penlinio o flaen llyfr agored- "Llyfr y Llyfrau," debygwn:- "Kinde Reader Underneath this Tombe doth Lye Choice Elixar of Mortalitie By Careful prowdence Greate Wealth did store For her Relations and the Poore In Essex borne But spent her Gain- full Daves In Terra Coed to her Eternall praysc Where by her Loanes in spit of Ad- verse Fates She did preserve Mens persons and Estates A Greate Exemplar to our Nation Her to imitate in Life and action Would you then know who was this good woman I Twas virtuous Anne the Lady Vaughan. "She died August the 15 Anno, 1672. Being aged 84 years." • Treuliais y rhan fwyaf o fore Sad- wrn yn y Farchnadle yn gwylio arfer- ion a dull marchnata gwyr Sir Gaer. Mae yn werth ymweled a thre Caer- fyrddin ar y Sadwrn pe ond i weled y cannoedd ceirt o bob dull a bath sydd yn Ilenwi y strydoedd, a'r dor- aeth o wyau, ymenyn, a ffowls ddygir i'r farchnad i'w gwerthu, a dyma He 'roedd y gwragedd yn tyrru a swn eu marchnatu fel pe bae ugeiniau o heidiau gwenyn yn y lie. Mor wa- hanol yw eu gwisg a'u dull o ddyfod i'r farchnad b'r wlad heddyw i'r hyn oedd dros hanner can mlynedd yn ol. Dyfynnaf o lyfr diddorol sydd gennyf yn rhoi hanes taith Sais o Lun- dain trwy rannau o Gymru yn y flwyddyn 1856, sef J. W. King, yng nghwmni yr hyawdl Gavazzi, y Pab- ydd dychweledig o Italy, am yr hwn y dywed y diweddar W. T. Stead mewn ysgrif ar "The Art of Public Speak- ing The most effective orator I have ever heard was an Italian ex-friar, an old (iaribaldian, Signor Gavazzi, by name, who lectured in England in my teens. Gavazzi played on his hearers as if they were an old fiddle in the grasp of Paganini. He made them literally laugh and crv at will. He would one moment hush them in spellbound silence, and the next by a word or gesture he would explode the charged mine, of their enthusiasm into deafening cheer. f Teithiodd Gavazzi trwy Loegr a Chvmru i ddarlithio yn erbyn Pab- vddiaeth, -a'i gyfaill oedd y Mr. J. W. King uchod, yr hwn mewn cyfres o lythvrau at ei deulu roddai ddis- grifiadau o'r mannau yr ymwelent a hwv, a'r argraffiadau a adawyd arno. Ymwelasant a Chaerfyrddin, ac fel hyn vr vsgrifennodd :— Saturday is the market day, in which we have had our interest and inquisitiveness awakened. On this day great numbers of people come in from the surrounding country, bringing with them the same old customs and characteristics of dress, as in centuries past. Glad we were to find it so. We have seen an immense numbers of fresh- faced, healthy German-looking lasses. Many of them came to market on horseback. They were, seemingly, farmers' wives and daughters, having upon their arms, or holding before them, baskets containing merchandise from the dairy or poultry-yard, but not one without the original Welsh hat.. The dress of the females consist chiefly of checked flannels and heavy stuffs-terrible, surely, in ummer. Most of the old people, especially on Sunday, wear long blue or red cloaks, the hoods lined with silk, drawn with a silk string and tied with a pretty bow. And the grandmothers wear yellow India neckerchiefs on the top of all. Some of the dashing girls have bright red scarfs. And every soul of them, like the scholars at Christ's Hospital, wear low and ungainly shoes. Beside the dress there is a simplicity perfectly charming. We are now in the heart of Welsh primitivism, which must be enjoyed to be thoroughly appreciated. Every face looks so honest, so ear- nest, so healthy. They answer all your questions so kindly, and seem so pleased, with their broken English, to give you all the informa- tion in their power. Dya ddarlun o drigolion tre Caer- fyrddin a'i chyffiniau wedi ei dynnu gan estron o Sais yn 1856. Darlun y gall gwyr Sir Gaer ymfalchio ynddo, ond beth yw safle moesgarwch y tri- golion heddyw, a ydyw wedi cyfnewid er gwell ynte er gwaeth. Mae y dull o wisgo wedi cyfnewid yn fawr mewn defnydd a gwnaethuriad i fyny, ac am yr hetiau, wel, y mae pob un fel yn ymgystadlu i fod mor wahanol i'r llall ag y mae modd, a dim un het uchel "fefar" ar gael na'i hyspryd debygwn, ond yn siopiau y tynwyr lluniau. Am fuchedd a moesgarwch y trigolion nid wyf yn ddigon cynefin a hwy i farnu. Ymwelodd awdur y llyfr y dyfynnaf o honno fel finnau a hen Eglwys a Chladdfa Llangunnor. Aeth ef yno i chwilio am fedd Syr Richard Steele a minnau i ymweled a bedd Syr Lewis Morris. Edmygodd ef fel finnau yr hen goed Yw sydd yn fynwent. Gorchuddir un hanner o honni yn gyfangwbl gan ganghennau pump ywen lydanfrig, a gorwedd Syr Lewis Morris dan ganghennau un wrth dal- cen uchaf yr eglwys, a cherrig plaen, syml ar ei fedd, ac arnynt yr ys- grifen a ganlyn :— Sacred to the memory of ) Sir Lewis Morris, Knight Pen- bryn, in this Parish I Born Janu- ary 23, 1833. Died November 12, 1907 I wait for the Lord, my soul doth wait, and in His Word do I hope. Yma hefyd y gorwedd wyres i'r enwog Thomas Charles o'r Bala, gwraig oedd i'r Parch. David Charles, Caerfyrddin. Dyma feddargraff un Henry Fran- cis: "Died July 25th, 1820, aged 35 years. "A sudden change, in a short time I fell, I had no time to bid my friends fare- well, I think it not strange, death happens to all, My lot is to-day, to-morrow thine may fall." Dyma fel yr ysgrifenna Mr. King api Langunnor — Half an hour's ramble and I stood in a country churchyard worthy of Grey's "Elegy." I found it smiling on the warm and sunny side of a verdant mountain. Within the churchyard are an un- usual number of the finest vew-trees I have ever sefcn. Methodd a chael lie bedd Syr Richard Steele, ond cododd yr ysgrif sydd ar y goflech y tufewn i'r eglwys. Mae yr ysgrif yn rhy hir i'w dodi yma, ond dyfynnaf a ganlyn o'r hyn ddigwyddodd pan oedd yn yr eglwys A little scene in this church I must record. I found on entering an old man, apparently eighty years of age, almost double with labour, and with him a little chubby-faced grand-daughter. The old man was sitting by the stove in a very large old-fashioned pew, or what had once been such. I turned up the crown of my hat, in which state the pastor, a very pleasant and gentlemanly-looking man, found me scribbling away. I bowed and apologised, but he begged of me to proceed. Shortly after, I heard a conversation, as I thought at the other end of the church. YVhen I had done writing, I looked round. There was the old man, bent double beside the stove. The little child was at his knees, on which he held a large Welsh Bible. Before him within the pew was the pastor, with his gown on. Before the pastor, on the top of the pew, was another Bible, and there for some minutes I listened with a beating heart to that good pastor teaching the poor old man how to read in the Word of God. Every second word had to be spelt and explained; and to that worn-out, nearly blind and hoary peasant, the spiritual teacher had come private- ly, to open his heart to the simple teaching of the best of all books. Not a soul was there but myself, I and I a stranger to witness that proof of true Christianity. But God saw it, and that was more than the applause of all men. It was a scene to be witnessed only once, and when witnessed never to be forgotten. Dyna ddarlun gwerth ei osod ar j dudalennau y "Darian," er fod dros hanner can mlynedd wedi myned heibio er pan y'i tynnwyd gan ysgrif ell Sais o Lundain, a diolchwn iddo o galon am dano. Esgynnais i ben y bryn uwchlaw yr eglwys, a chefais olygfa ardderchog o Ddyffryn Tywi, a chyfagos a mi islaw Pentref a Phalas Abergwili, a daeth i'm cof ymweliad yr "Hen lolo a'r lie yn amser Esgob Burgess, a'i bresennoldeb yn Eisteddfod Caerfyrddin, 1819. Dyma fel y dywed yr hynaws Elijah War- ing am dano yn ei "Atgofion am Iolo Ar un o'r troion diweddaf yr ym- welodd a ni yr oedd ar ei ffordd tua Chaerfyrddin a Phalas Esgobol Abergwili, lle'r oedd ei adhabydd- iaeth a llenyddiaeth a hynafiaethau Cymru wedi ennill sylw Esgob Burgess. Ar yr achlysur hwn, yr oedd ei wisg mewn eithaf trefn; yr oedd yr hen got las wedi rhoddi lie i un newydd, yn disgleirio gan fotymau teilwng o lyngesydd, a rhwng y got a'r wasgawd, ym- ddangosai yn ysplenydd anarferol. Sylwais ar ei ymwisgiad, ac yntau a atebodd mewn arab-hwyl ei fod yn myned i dalu ymweliad i Balas, ac ei fod am ymddangos mewn gwisg briodol. "Y mae'r peth yn newydd i mi," ebe ef, "a barnaf y teilynga wisg newydd, yr olaf y mae'n debygol a brynaf byth." Cafodd dderbyniad croesawus gan yr Esgob dysgedig, yr hwn a roddodd iddo rydd fynediad i'w lyfrgell ddydd a nos, ac yr wyf wedi clywed iddo yrru ofn ar rai o'r gweision, y rhai a glywsant ryw un yn rhodio yn y neuadd ganol nos, ac erbyn edrych wele'r hen fardd yn cerdded yn ol a blaen, a chap nos ar ei ben, a channwyll mewn un llaw, a llyfr yn y llall, heb feddwl nemawr am y cynhwrf oedd yn cymeryd lie uwch ben. Gyrrodd yr olygfa hyn yr ofn yn fwyfwy, nes i'r trulliad ddod yno, a'u danfon i'w gwelyau eilwaith, gan adael y bardd i rodio fel y mynnai, pan adnabu mai yr hen wr gwirion oedd achos y cynnwrf. Blinid ef yn fyn- ych gan yr wrwst (cramp) yn ei goesau, fel yr oedd yn gorfod gad- aed ei gadair ganol nos, a rhodio oddiamgylch nes ail ddychwelai cwsg, ac mae yn debyg y tro hwn iddo gael allan fod y neuadd yn oer- nach na'r ystafell a roddasid iddo ef, ac, yn ganlynol, cymerodd fedd- iant o honi, heb wybod dim am yr ofn a achosai trwy hynny. Daeth i'm cof hefyd yr hanes am dano yn cerdded trwy Gaerfyrddin i chwilio am ei ysgrifau colledig, yn cerdded yr holl ffordd er ei fod wedi cael ei anrhegu a cheffyl gan ei fab, ond ni fynnai ei farchogaeth o dosturi. Ni chaniata gofod i fanylu ar y daith nac adrodd am dano yn yr Eisteddfod grybwylledig. Hefyd gellid gwneud crybwylliadau diben- draw am hynafiaethau ac hanesiaeth tref Caerfyrddin a'r cylch, ond rhodd- wyd digon i brofi y gellir treulio amser difyr a buddiol yma ar wythnos neu ragor o wyliau.
William Higgs. I
William Higgs. I Boreu Llun, Awst lOfed, bu farw y brawd William Higgs, Stationers' Hall, Amanford, ar ol cystudd byr ond caled yn 66 oed. Breintiwyd ef a chorff cryf, a chymerodd yntau y gofal priodol o hono. Ni ddioddefodd ond ychydig gan afiechyd trwy ei fywyd, ond dioddefodd ei gystudd trwm ac angeuol fel gwr Duw. Dechreuodd deimlo oddiwrth ddolur y galon tua mis cyn ei farw, ond am y pythefnos olaf bu y teulu yn ei wylio, ac yn gweini arno yn ffyddlon nos a dydd. Claddwyd ef yn Mynwent Christian Temple prynhawn dydd Ian, Awst 13eg, pan ddaeth torf luosog ynghyd dalu iddo y gymwynas olaf. Gwelwyd yno ymhlith ereill o bell ac agos dri o ddia- coniaid Tabernacl, Whitland. Gwein- yddwyd yn yr angladd gan y Parchn. J. Morgan, Amanford; J. Griffiths, B.A., B.D., gweinidog y Bedyddwyr; W. D. Roderick, Rhiwfawr; D. Jones, Cymer, a'r Parch. M. Harries, gweinidog yr Eglwys Annibynnol Saesneg yn Aman- ford. Siaradodd Mr Morgan yn bwrpasol iawn ar wasanaeth yr ymadawedig yn yr ardal, yn y cwrdd gweddi, yn y gyf- eillach, a'r Ysgol Sul. Yr oedd yn ffyddlon i holl wasanaeth y cysegr. Yr oedd yn bur hyddysg yn yr Ysgrythyr- au yn amddiffynwr cadarn o'r ffydd, a phob amser yn sefyll o blaid rhinwedd a daioni. Meddai ar farn aeddfed ar gwestiyn- au'r dydd. Yr oedd y rhyfel bresennol yn dolur calon iddo. Yr oedd yn garwr heddwch am fod ei serch a'i edmygedd o frenin tangnefedd mor fawr. Gadawyd i alaru ar ei ol ei weddw oedranus, ei ferch hynaf Mary—gwraig Sergeant Richards, Ferndale; Daniel John Higgs (o Firm Morgan a Higgs, Llyfrwerthwyr, Abertawe); y Parch. Gwilym Higgs, B.A., Whitland; M. Zephaniah Higgs, Fort Plain, New Jer- sey, U.S.A., a Miss Beatrice Higgs, yn awr yr unig, un sydd gartref gan ei mam. Nodded Duw yr ymadawedig fo dros y teulu.
Advertising
Am bob math o Argraffwaith j ymofyner yn Swyddfa'r "Leader" a'r "Darian," 18 Cardiff Street, Aberdar.
I COLOFN LLAFUR. )
I COLOFN LLAFUR. ) GAN PEREDUR. I Y RHYFEL. I r O'r braidd y mae y wlad wedi sobri eto ar ol y loddest o waeddi ac ym- falchio yn y ffaith fod Lloegr wedi cyhoeddi rhyfel yn erbyn Germani. Rhyw wladgarwch rhyfedd yw hwnnw bar i ddynion amharchu eu cyd- ddynion sydd yn beiddio anghyd- weled a hwy ar resymoldeb y rhyfel bresennol. GOLYGFA RYFEDD. I Yn y cyfarfod mawr gynhaliwyd yn Aberdar, y rhoddwyd ei hanes yn y "Darian" ddiweddaf-er protestio yn erbyn rhyfel, yr oedd yn ofidus gweled dynion cyfrifol o safle a dylanwad, vn actio fel ffyliaid er rhwystro Mr. { Keir Hardie, A. S., yn siarad. I BETH OEDD EI NEGES? BETH OEDD EI NEGES. Ei neges oedd dangos i'r etholwyr gwrs gweithrediadau y Llywodraeth Brydeinig yn ei chysylPliad a'r gwledydd cyfandirol Iwropeaidd ereill, ac yn neilltuol Germani, a'r amgylch- iadau oeddynt wedi arwain i'r rhyfel ofnadwy bresennol. Ar wahan i deilyngdod achosion y rhyfel, yn sicr, dylid caniatau i bob dyn ryddid llafar. Yr oedd yn warth i'r personau hynny yn Aberdar a fuont yn gyfryngau i atal y cyfarfod, ac i waeddi i lawr un sydd wedi rhoddi ei hunan mor llwvr i wasanaeth v werin. HANES YN AIL ADRODD EI I HUN. Lawer gwaith yn hanes yr hen genedl Iddewig y bu proffw^di Duw o herwydd eu beiddgarwch yn pro- testio yn erbyn cwrs gweithrediad poblogaidd, ond anghyfiawn y genedl yn gorfod dioddef sarhad, amarch, ac erledigaeth, ac yn gorfod dianc am dymor i ddiogelwch meudwyaidd. Ond y genedl ar ol iddi sobri a dyfod i'w lie, yn gahv eilwaith am y pro- ffwydi i'w harwain i ffyrdd rhinwedd a llwyddiant cenedlaethol. NID TRAIS AR GYFATEB- I IAETH yn fy meddwl i yw cyffelybu safiad Hardie a Macdonald yn awr i safiad a phrotest yr hen broffwydi gynt, pan yr oedd yr hen genedl yn mynd ar gyfeil- iorn. Yn y "LABOUR LEADER" I am yr wythnos ddiweddaf y mae ysgrif gref ac argyhoeddiad iawn gan Mr. Ramsay Macdonald yn cyfiawnhau ei safle yn erbyn y rhyfel, ac yn dinoethi gweithrediadau Syr Edward Grey yn y Swyddfa Dramor, a'i ddal yn gyfrifol am yr amgylchiad- au sydd wedi arwain i'r trybini pres- ennol. Y mae y cyhuddiad yn un di- frifol iawn, a chan y daw oddiwrth ddyn o safle a chyraeddiadau Mac- donald, y mae yn fwy difrifol byth. Y GWAED YN OERI. I Cawn fod gweithwyr Blaengarw, Aberaman, Aberdar, a'r Bwllfa wedi gwrthod parhau i weithio yr awr ychwanegol y dydd, ac hefyd i beidio gweithio ar y Sabath, fel y trefnwyd gan y Pwyllgor Gweithiol yng Nghaerdydd. Oddiwrth yr hyn a glywir, y mae safle rhai o'r arwein- wyr yn y cylchoedd hyn yn ansicr iawn, ac ni fyddai yn syndod clywed fod gwahaniad i fod. Sicr vw fod "dydd o brysur bwyso i ddod ar law- er o'r dynion sydd yn gwaeddi yn uchel am ryfel yn awr.. BETHAMYGLO? I Yn ol adroddiad llyfr glas y Llyw- odraeth sydd newydd ei gyhoeddi, ceir fod mwnfeydd y wlad hon wedi codi yn y flwyddyn ddiweddaf 287,430,473 o dunelli glo. Y mae hyn yn ychwanegiad o 27,000,000 ar y cyfanswm a godwyd o'r mwnfeydd y flwyddyn cyn hynny, sef 1912. A chaniatau fod y glo yn cael ei werthu am 10s. y dynell, rhoddai hyn i'r meistri ^143,500,000. Y mae tua 1,000,000 o weithwyr yn ddynion, bechgyn, a merched yn gweithio yn y glofeydd ac o'u amgylch. A chaniatau fod cyfartaledd yr hur a roddir i bob un yn 25s. yr wythnos, a bod cyfar- taledd yr amser gweithio yn 46 o wythnosau yn y flwyddyn, talwyd i'r gweithwyr y swm o 57,000,poop, yn y flwyddyn ddiweddaf. Tyner y swm hwn allan o'r cyfanswm dderbvniwvd am y gwerthiad, gadawyd' dros ^86,000,000 i'r perchenogion. Dyw- edir gan y cyfrifwyr fod y gost wrth | weithio'r glo yn golygu llai na 2S. y dynell. Wrth ei roddi vn 2s. y dynell, y mae yn rhaid tynnu 29,000,000 allan o'r, 86,000,000. Rhydd hyn 57,000,000 yn glir o broffit i'r perchnogion. Golyga hyn gymaint o dal i 100,000 o berchnogion ag a roddir i dros 1,000,000 o weithwyr.
Cwmdar.I
Cwmdar. I Llofruddiaeth a Hunanladdiad. I Taflwyd y pentref uchod i gryn fraw nos Wener diweddaf. Saethodd dyn 35 oed, o'r enw Henry Pidcock, ferch y ty lle'r arosai, sef Sarah Gertrude, merch Mr Frederick Mear, peirian- nydd, o King Street. Wedi ei saethu hi, saethodd ei hn. Bu efe farw yn y fan, a bu'r ferch arw y Sadwrn dilyn- I ol. Crydd oedd e le, a gyflogid gan dad y ferch. Erys yr chos o'r weithred yn ddirgelwch. Rheithfarn y trengholiad oedd llofruddiaett wirfoddol a hunan- laddiad.
Advertising
CYMERWCH HYN YN DDIFRIFOL Ystyriwch drosoch eich hunain pa un a ddylai Parotc.d, gan ba un y mae Enw da yn ei wlad ei hun ac yn mhlith ei bobl ei hun y. mhob man, bwyso gyda chwi fel prawf o'i Werth Gwirioneddol a'i Adnoddau Iachaol ar ol ugain mlynedd o Boblogrwydd cynydd- ol, neu feddyginiaeth ddieithr wedi ei pharotoi gan dramorwyr anadnabyddus, gan beidio rhoddi enw i'r cyfansoddiad, a dim ond dirgelwch i'ch harwain? Y pWNC 0 IECHYD Y inae hyn yn fater sydd yn sict o fod a fynoch chwi ag ef ryw am- ser neu gilydd, yn neillduol pan y mae yr Anwydwst mor gyffre- din, fel y mae ar hyn o bryd. Y mae yn dda i wybod beth sydd ilw gvnjeryd er cadw ymosodiad o'r anbwylder mwyaf gwanhaol hwn yinaith, ac i frwydro ag ef o dan ei ddylanwad belbulus, ac yn neillduol ar ol ymosodiad, oblegid » pryd hwnw y mae y cyfansodd. iad wedi rhedeg i lawr gymaint fel ag i'w wneyd yn agored i'r mwyaf peryglus o anhwylderau. Mae QUININE BITTERS Q.W1LYM EVANS yo cael ei chydnabod gan banb, ,ydd wedi rhoddi prawf teg iddi fel y feddyginiaeth hysbysol oreu er delio a'r Anwydwst yn ei wa- banol ff urfiau, gan ei bod y. Barotoad sydd wedi ei barotoi yo fedrus a Quinine yn nghyd a pbethau cyfoethogol a Gwaed- burol ereill, addas i'r Afu, Treol- imd a'r holl anhwylderau sydd yn galw am Adgyfnerthydd cryt- baol ac adnoddau giaugynyddol. y mae yn anfflhrisiadwv pan y. dioddef gan Anwyd, Pneumonia, neu unrhyw afiechyd difrifol neu lesgedd wedi ei achosi gan ddiffyg cwsg neu bryder o unrhyw fath paD y mae teimlad cyffredin o wendid a Uudded ar y corff. pElDWCH OEDI. YSTYRIWCH YN A WR Gyrwcb am gopi o bamphled y tystiolaetbau, a darllenwcb y cyfryw yn ofalus ac ystyriwcb yo dda, yna prynwch botelaid gydar Fferyllydd .eu yn yr YstordyaS^" ai, oDd pan y P?' mynwch weled fod enw "Gwilym Evans" ar y label,    heb byny nid oes dim y Wirion- eddol. GWERTHIR YN MHOBMAN GWERTHIR yN MHOBMAN ;fewn POtWau, 2s. go. a 4s. 6ch. yr us Unig Berchen ogi 00 QUINIflE BITTERS 14ANUFACTURIN COMPANY, LIMITED, LLAMELLYs Soutb W#An.