Welsh Newspapers
Search 15 million Welsh newspaper articles
4 articles on this Page
Advertising
PUMP 0 GANEUON NEWYDD. HEN FWTHYN FY NHAD (My Father's Old Home). Can i Contralto neu Baritone. Pris 6c. MAE LLONa FY HARRI'N DOD YN OL (My Harpy's Ship is coming back). Cam Soprano. Pris 6c. BLODAU AC ADAR I MI (Birds and Blossoms). Pris Is. Y Tair uohod gan D. JHNKINS. DYFFRYN HIRAETH (The Valley of Rest). CAn i Contralto ueu Baritone gan Bryceson Treharne. Pris Is. (Wedi ei dethol ar gyfer Eisteddfod Genedlaethol 1915). GWENFRON. CAn i Baritone gan Mr. Lloyd Edwards, Llundain. Pris Is. Geiriau Saesneg a Chymraeg, Solffa a'r Hen Nodiant i'r pum' Can- Cyhoeddedig gan D. Jenkins, Mus. Bac. (Cantab)., Aberystwyth. ATTODIAD I 44 GENAU PIAWZt"s SEF CASGLIAD 0 DONAU, SALMAU AC YMDEITHGAN. Pris, H.N., 8c. Solff a, 6c. Nid oea braidd un Gymanfa Ganu gyda'r Methodistiaid nad oes rhai Tonau o'r uchod yn cael eu canu ynddynt. Gwneir gostyngiad mawr yn y pris am 100 ac uehod. WORKMEN'S HALL, FERN DALE OYNHELIR CY8TADLEUAETH MEWN PERFFORMIO Dramodau Gymreig yn y Neuadd uchod yn yatod yr wythnos a ddechreua NOS LUN, TACHWEDD 25ain, 1914 (Chwe Noswaith). Taer ddymuna Pwyllgor y Neuadd ar i'r Cymdeithasau dramayddol a fwriadant cystadlu anfon eu henwau i'r Ysgrifennydd, W. JAMES, 14 Pine Street, erbyn lleg o Orffennaf, ynghyd a theitl y Drama. BHODDIR GWOBBAU ANBHYDEDDUS I'B CYNTAF AB AIL. Eisteddfod y Ddrama. Cynhelir Cystadleuaeth mewn cbwarea DRAMODAU CYMRAEG TN Y NEUADD COFFA, ABERDAR Yn ystod yr Ail Wythnos yn Nhachwedd yn dechreu ar y 9fed. Rhoddir gwobrau o 12p; 6p, a 9b. i gwmniodd mewn oed, a 2b., OOs., a 20a. i'r plant. Am Deleran y gystadleuaeth anfoner at yr Ysgrifennydd, AFANYDD MORGANt 18 Glanant Street, Aberdar. Ceisiadau am le yn y gysfcadleuaeth i fod mewn naw erbyn Awat lOfed. FORGE FACH, CLYDACH, Ger ABERTAWE. CYNHELIR Y NAWFED Eisteddfod Flynyddol yn y lie uchod, Sadwrn, Gorphenaf 11, 1914. CORAU MEIBION, "Castella" (Dr. Protheroe) Gwobr JB20 CORAU CYMY8G, "My Love is like the red, red Rose" (D. Emlyn Evans) „ ieio AIL-GO RAU MEIBION, In the Sweet bye and bye (Dr. Protheroe) „ J>6 PBIF FKIKNIAD Dr. DAN PBOTHEBOE, Chicago. Rhestr gyflawn o'r Testynau i'w cael oddiwrth D. CLYDACH THOMAS, yr Ysgrifenydd am y pris arferol. DO YOU SUFFER FRONt EYESTRAIN ? CAN YOU READ, WITH-'E&BF. AND COMFOKT>NDTALBO SEE DISTANT OBJECTS CLEARLY AND DISTINCTLY? ARE YOU IN DOUBT ABOUT THE STATE OF YOUR EYESIGHT VISIT. VISIT. C. F. W L T E RS, F.S.M.C., OPHTHALMIC OPTICIAN, OXFORD STREET, (Nearly opposite National Schools) SWANSEA And 49a,c,Commeroial Street, Aberdare. PRICES MODERATE CONSISTENT WITH THE HIGHEST SKILL AND WORKMANSHIP. Prepaid Small Advertisements Inserted at the following specially Ion rates: One W4Lek 4 wka. 18 wk. s. d. a. d. d 10 words 0 e. 1 < I 1 18 0 9 i 3 < 88 1 0 8 0 7 « These charges apply only to the follow ing classes of advertisements :-Apa; t menta, Situations (Vacant or Wanted) To be Let or Sold, Lost or Found, and Miscellaneous Wante. Remittances may be made by Postai Orders or half-penny stamps. If not prepaid double rate will b* charged. Advertising and Publishing 0. Cardiff Street, Aberdar? Yn awpyn barod Telyn Awen (Isaac Eurfin Benjamin). Telynegion Serch, Gwladgarwch, a Chrefydd, Pryddestan Cadeiriol, Darnaa Adroddiadol, etc. Ar 91 o wabanol destynaa, 18 yn eu mysg yn ddarnau buddugol. Pris 1/ wedi eu rhwymo yn hardd 1/6 Cyhoeddedig gan yr Awdwr, ac ar werth gan ISAAC EURFIN BENJAMIN, Bronheulog, Woodfield, Penrhiwceiber. ARGRAFFWAITH. Am bob math o Argraffwaith ymofyner yn Swyddfa'r "Leader" a'r "Darian," 19 Cardiff Street; Aberdar. ENGLISH CONGREGATIONAL CHURCH, TREORCHY. AN EISTEDDFOD Will be held on SATURDAY, SEPT. 26th, 1914. CHIEF ITEMS: Mixed Choir, "Yr Haf," English or Welsh, 212 and a Chair.-Male Voice, Comrades in Arms," zClO and a Chair. Children's Choir, own selection, JE2 2s. and a Chair.—Champion Solo, own se- lection, 22 10s.—Tug-of-War, Teams of Five, zEl.-Also Vocal and Pianoforte Solos, Recitations, etc. Adjudicators: Thos. R. Mayne, Esq., B.A., Mus. Doc., L.T.S.C., London; Ben Jones, Esq., L.T.S.C., Treherbert, and Ben Nicholas, Esq., Terherbert. For further particulars apply to-Mr. Daniel Thomas, Park and Dare Insti- tute, Treorchy; Mr E. S. Morgan, Boot Stores, Treorchy; or to the Secretary, W. G. Cove, 116 Ynyswen Road, Tre- herbert. SYLWCH Dymunwn ddiolch i ddarllenwyr y "Darian" ac ereill, ac eu cefnogaeth yn y gorffennol, ac am ei gwneud yn angenrheidiol i ni helaethu ein ter- fynau. Er gwneud y cyfnewidiad mae'n rhaid gwerthu miloeda o'n llyfrau, ac yr ydym wedi penderfynu eu cynnyg yn rhad am dymor arbennig. Wele ychydig yn y golofn isod:— Pris gostyngol. Post Paid. £ s. c. Testament y Miloedd (pris gwreiddiol 10/-) 0 4 9 Y Cymry, gan T. Stephens, 2/6 0 1 11 Hanes Bywyd lesu Grist (Hughes), 3/- 0 2 3 Hanes Methodistiaeth Sir Gaerfyrddin, gan James Morris, 3/6 net 0 2 9 Cofiant Edward Morgan, Dyffryn (Griffith Ellis), 6/ 0 3 0 Dilyn Crist (Kempis), J. Owen Jones, 2/- 0 1 3 Pregethau W. Morris (Cilger- ran), 6/- 0 3 9 Athroniaeth Anfarwoldeb Dr. D. M. Phillips, 3/6 0 16 Gweithiau Barddonol Twyn- og, 1/- 0 0 7 Cyfrol Goffa Twynog, gan Dyfed, 2/6 0 1 11 Geiriadur Saesneg a Chym- raeg y Miloedd, 3/ 0 2 6 English-Welsh Pronouncing Dictionary Prys, 5/- 0 4 2 Hanes Bywyd H. M. Stanley, 2/6 0 1 11 Chwedlau Pabyddol gan yr Hybarch Llywarch Llwyd, 3/6 0 2 11 Homilian, Emrys ab Iwan, 3/6 0 2 9 Hanes y Merthyron, 2 gyfrol, pris gwreiddiol, 16/ 0 7 9 Colofn Alun (sef Pregethau Alun Roberts), 2/6. 0 1 11 Hanes Bywyd Roger Edwards, 5/- 0 4 0 Pulpud Noddfa, Dr. W. Mor- ris, Treorci, 3/6. 0 2 6 Evan Roberts a'i Waith, gan Dr. Phillips, 3/6. 0 2 6 Esboniad ar Efengyl Matthew, gan Dr. D. M. Phillips, 3/6. 0 .1 6 Pregethau Gwilym Hiraethog, 3/6 0 2 G Anerchiadau Moody gyda Hanesion am Sankey a Moody, 3/6 0 2 b Trysorfa'r Adroddwr, Y Deg- fed Llyfr, 2/6 net 0 2 Yr Apocrypha yn Gymraeg 2/6 0 -? Griffith John, gan Thompson, yn cynwys mwy na'r argraff- iad cyntaf, 7/6 net 0 2 3 The Statutes of Wales, by Ivor Bowen, 21/- net 0 7 6 South Wales, by Baring Gould, 6/- 0 2 4 North Wales, by Baring Gould, 6/- 0 2 4 The Tribal System in Wales (Frederick Seebohm), 12/6 0 4 6 Hanes Annibyniaeth o Ddydd- iau'r Apostolion hyd Farw- olaeth Cromwell, y Parch. John Davies, 1/- (llian), 0 0 9 Key and Guide to Wales (Pedr Hir), 4/ net 0 3 6 Esboniad y Philippiaid a'r Colossiaid, gan Dr. D. M. Phillips, 3/- net 0 1 6 Esboniad ar Epistolau loan, Dr. D. M. Phillips, 2/6 net 0 1 6 Egwyddor Foesol Cynghan- edd, sef Esboniad ar y Ddeddf a'r Deg Gorchymyn, Dr. D. M. Phillips, 3/6 0 1 6 Cofiant Darluniadol Williams o'r Wern, gan Parch. D. S. Jones, Chwilog, 7/6 0 6 0 Nid yw yr uchod ond ychydig o'n stoc enfawr. Cedwir yr oil o'r Llyfrau Cym- raeg sydd mewn argraff. Rhoaclir telerau arbenig yn ystod y tymor hwn. Tal gyda'r Arche4- Darperir Lluniaeth Uwchlaw'r Siop am Delerau Rhesymol. Morgan a Higgs, Llyfrwerthwyr, &c.. 18 Heathfield St., Swansea. GLAMORGAN. Tuberculosis Order of 1914. NOTICE IS HEREBY GIVEN that L the Board of Agriculture and Fisheries has made an Order which comes into operation on the 1st day of July, 1914. revoking the Tuberculosis Order of 1913 and making it obligatory on every person having in his posses- sion or under his care—(1) any cow which is or appears to be suffering from tuberculosis of the udder, indur- ated udder, or other chronic disease of the udder, or, (2) any bovine animal which is or appears to be suffering from tuberculous emaciation; or, (3) any bovine animal which is suffering from a chronic cough and shewing de- I finite clinical signs of tuberculosis, to give notice of the fact to the police. The said Order also contains provi- sions for Notification of Disease by j Veterinary Surgeons, the Inspection and Examination of Animals by ail Veterinary Inspector of the Local Authority, the Slaughter of Diseased Animals, the Valuation before Slaugh- ter, the Payment of Compensation for Slaughtered Animals, as to precautions to be adopted as regards Milk from Cows suffering from Tuberculosis, as to Detention and Isolation of suspected animals and removal of such animals from Markets, Fair Grounds or Sale Yards. Any person who, without lawful authority, does anything in contra- vention of the said Order, shall be guilty of an offence against the Dis- eases of Animals Act, 1894, and shall be liable, on conviction, to a fine of Twenty Pounds. Copies of the said Order can be seen and obtained at the Glamorgan County Hall, Cathays Park, Cardiff, and at the Chief County Police Stations in the County. T. MANSEL FRANKLEN. Clerk of the Glamorgan County Council. Glamorgan County Hall, Cathays Park, Cardiff, 26th June, 1914. Y DARIAN. Nid Amddiftyn. ond Tarian. Coreu Tarian, Cyfiawnder. Davf'r Darian allan dydd Mawrth, a gellir ei chael oddiwrth y dosbarthwyr nos Fawrth yn Aberdar a'r cylchoedd cymdogaethol. Diolchir am ohebiaethau a hysbys- iadau i law dydd Llun o bellaf. Gohebiaethau a hysbyaiadau pwysig yn unig ellir roddi i fewn bore dydd Mawrth, a rhaid i'r rhai hyn gyrraedd gyda'r post cyntaf. Cyfeirier pofo Gohebiaeth ynglyn a'r Darian i'r— GOLYGYDD, SWYDDFA'R DARIAN, ABERDAR. Anfoner Llyfrau, etc., i'w hadolygu i'r Golygydd. D.S.—Ni chyhoeddir adolygiadau oni ddaw copi o'r hyn adolygir gyda'r adolygiad. 0 BWYS I BOB CYMRO EI WYBOD. Y Darian yw'r unig bapur Cymraeg anenwadol a gyhoeddir yn Neheudir Cymru, a'i hamcan yw meithrin y diwylliant gwerinol Cymreig ac am- ddiffyn hawliau'r werin. Gwasan- aetha'r Cymdeithsau Cymraeg, yr Eis- teddfod, a'r Ddrama. Gwneir ynddi ymdrech arbennig gan lenorion coeth a gwlatgar i arwain plant a phobl ieuainc i garu iaith, llenyddiaeth a delfrydau eu cenedl. Gofelir hefyd ei bod yn BAPUR I'R AELWYD GYMREIG, Yn Lan, Dilwgr a Dyrchafol. Oni ellir cael y Darian trwy ddos- barthwr, anfoner i'r Swyddfa a cheir hi oddiyno am lie. yr wythnos, Is. 7c. y chwarter, 3s. 3c. yr hanner blwyddyn, a 6s. 6c. y flwyddyn. Am flaen dal yn I unig yr anfonir hi trwy'r post.
DYDD IAU, GORFFENNAF 2, 1914.I
DYDD IAU, GORFFENNAF 2, 1914. SYLWER: Anfoner Llyfrau, &c., i'w hadolygu i'r Golygydd, Swyddfa'r "Darian," a gofelir am wyr cymwys i roddi barn arnynt. Ni chyhoeddir adolygiadau o hyn allan, oni ddaw copi o'r hyn adolygir gyda'r adolyg- I iad.
BWRDD Y COL. I
BWRDD Y COL. Y Telynor.-Paham nad anfonasech yn gynt? Mr. J. Wynne Parry, 18 Tithebarn St., Caernarfon, hysbysebodd y llyfrau yn y 'Darian' ddiweddaf, ond gadwyd y He allan o'i gyfeiriad. Colofn y Bobl leuainc.-Da gennym fod y bobl ieuainc yn dechreu teimlo diddordeb yn hon, ac y bydd yn debyg o ddod yn allu. Y mae defnydd colofn odidog mewn Haw oddiwrth Dyfnallt. Y mae toraeth o ysgrifau gwerthfawr mewn Haw oddiwrth Lewis Davies. Josiah Jenkins, J. D. Jones, Defynnog a Ilti eraill.
Llythyr Agored at y Parch.…
Llythyr Agored at y Parch. W. Morris, D.D., Treorchy, ynghylch y Ddrama. Syr,—Lie bynnag yr at clywaf am eich pregeth yng Nghymanfa Aberfan yn erbyn y Ddrama. Yr wyf dan yr anfantais hon wrth ysgrifennu, sef, nas gwn beth a ddywedasoch yno; y cwbl a ddywedir yw eich bod yn ys- gubol wrth son am y perigl i'r ddrama dynnu pobl ieuainc o'r eglwysi, a llygru eu moesau, ac felly yn y blaen. Ond nid yw o bwys yn awr am yr hyn a ddywedasoch, y mae eich gwrthwyneb- iad i'r ddrama ynghyda dylanwad eich pregeth ar y rhai a'ch gwandawent yn ddigon i mi y tro hwn. Gyda phob ddyledus barch y carwn ofyn i chwi, ai ni wyddech fod brodyr i chwi yn y weinidogaeth ynglyn a chwninioedd dramodol? Ai ni wydd- ech fod llu mawr o gwmniodd dram- odol ynglyn ag eglywsi, a diaconiaid a gweinidogion yn ami yn chwarae eu rhan ar y llwyfan? A ddarfu i chwi ymgynghori a rhywrai a gawsent brof- iad ynglyn a'r ddrama? Neu a oedd- ech yn tybied y gallech heb brofiad, nac ymgynghoriad esgyn i bulpud cymanfa a dweyd pethau ysgubol i godi rhag- farn yn erbyn y lluoedd ddramodwyr sydd braidd ymhob pentref o bwys trwy Forgannwg, ac i beri i lawer edrych yn amheus ac yn gilwgus arnom ? Nid oes a fynnwyf fi ag amddiffyn symudiad yr Arglwydd Howard de Walden ynglyn a'r dtrama. Yr wyf eisioes wedi beirniadu'n llym rai pethau ynglyn a hwnnw yn y "Darian." Beth bynnag, wedi clywed am eich pregeth chwi, y mae'n edifar gennyf fy mod wedi gwneud hynny. Gyda golwg ar raglen y Cwmni Cenedlaethol, nid oes ynddi ond un ddramocfig fer y teimlwn wrthwynebiad iddi pan welais hi ar y llwyfan. Condemniais hi yn llym, a bum yn siarad a rheolwyr y Cwmni yn ei chylch, ac yn dymuno arnynt ei gad- ael o'r neilldu. Nid yw fy ngwrth- wynebiad mor gryf iddi heddyw. Yn awr, Syr, a wyddech chwi beth yr ydych yn ei wrthwynebu? Wele i chwi ychydig o'm profiad i ynglyn a'r ddrama. Yr wyf bob amser wedi teimlo dyddordeb mawr ym mhlant a phobl ieuainc yr eglwysi yr wyf wedi bod yn gweinidogaethu ynddynt, a'm calon wedi gwaedu filwaith o herwydd y dylanwadau llygredig sydd yn eu hanrheithio. Gwyr pawb am yr an- hawster sydd mewn llawer cylch i gael gan bobl ieuainc i deimlo diddordeb mewn pethau dyrchafol. Y mae yr an- hawster hwnnw yn chwerwach heddyw o herwydd ei fod yn ffrwyth esgeulus- dod arweinwyr eglwysi yn y gorffennol. Un noson clywais fod Drama Gym- t raeg i'w chwareu mewn pentref cyf- agos, ac aethum i'w gweled. Dych- welwn ymhlith nifer o bobl ieuainc fy Eglwys, hwythau hefyd wedi bod yn yr un lie. Yr oeddem oil wedi mwyn- hau'r chwarae. A chan fy mod wedi arfer bod yn rhydd ac yn agored gyda'm pobl ienainc, wel, fel un o honynt hwytha* yn union. Nid oeddent yn petruso dweyd eu meddyliau yn ddigel wrthyf. Ni cheisiasant gadw oddi- wrthyf yr hyn a wyddwn yn barod, sef eu bod ar adegau yn mynychu'r "thea- tre." Ni chuddiais oddiwrthynt hwythau fy mod innau pan yn fachgen yn eu mynychu hefyd, ac o hyd yn achlysurol os clywn fod rhywbeth a theilyngdod neilltuol ynddo ar y llwy- fan. Y pethau diweddaf a welais oedd "Arwydd y Groes" (Wilson Barrett), "Androcles a'r Llew" tbernard Shaw), a "Little Miss Llewelyn." Nid oedd fy mhobl ieuainc i mwy na mi fy hun pan yn ieuanc yn gwahan- iaethu rhwng y gwych a'r gwael ar y llwyfan. Gwyddent hwy fod y rhan fwyaf o fynychwyr y chwareudy yn mynd i weled pob math o chwarae, nid er mwyn derbyn argraffiadau da, ond, a sylweh ar hyn, Syr, i wledda ar yr awgrymiadau o anfoesoldeb a welid ar y llwyfan. Tystient fod llawer yn ym- bleseru pan welent, neu pan glywent rywbeth a a awgrymai afiendid. Nid oedd y rhai hynny yn blino ar siarad am bethau felly ar eol eu gweled. Ac yn awr, yr wyf gyda phob difrifwch, ac mewn llawn ystyriaeth o'm cyfrifol- deb yn gwneud y gosodiad hwn Mai yr eglwysi sydd yn gyfrifol am feithrin mewn nobl ieuainc chwaeth at yr aflan a'r amhur. Cofier nid wyf yn awgrymu fod pob eglwys yn llygredig, nac fod unrhyw eglwys yn swyddogol yn dysgu aflendid. Ond cawn ddych- welyd at hyn eto. Digon yw dweyd yn awr fod crefyddwyr Cymru wedi parotoi eu plant i ymbleseru ym mhethau gwaelaf, aflanaf, y llwyfan Seisnig, a gallaf brofi hynny i'r earn. 0 ran hynny nid oes eisiau i unrhyw un ystyriol ond agor ei lygaid, ac y mae'r trychineb ofnadwy yn hyll- dremio i'w wyneb. Y peth aeth at fy nghalon yn fwv na dim arall y noson hon, ac a agorodd fyd o obeithion o flaen fy llygaid, oedd myn- egiad fy mhobl ieuainc o'u syndod fod pob drama Gymraeg a welsent yn hollol rydd oddiwrth awgrymiadau o anfoesoldeb ac aflendid, eto, eu llod mor ddiddorol a difvr a im a wels^^t Yr oeddent yn awr yn awyddns i ddysgu drama eu hunain, a gofynnent i mi os ymgymerwn a dysga "1{h)" Lewis" iddynt. Gwyddwn mai gor- mod camp iddynt yr adeg honno fyddai dvsgu drama o'r fath, a dywedais wrthvnt y gwnawn rywbeth gwell na hynny, sef ysgrifennu drama fach a atebai yn well i rai yn dechreu. Dyna ddechreu drama sydd wedi ei chwarae erbyn hyn gan ugeiniau o gwmnioedd vn Ne a Gogledd. Cefais, ag eithrio un neu ddau o honynt, o eglwys o lai na chant o nifer, gwmni o ryw dr, dwsin o bobl ieuainc a phlant i ddod at eu gilydd noson neu ddwy bob wyth- nos am dros chwe mis o amser i ddysgu drama, heblaw fod nifer dda bob nos o allanolion yn dod i'n gweled yn ymar- fer. Ni lygrwyd neb, ni wnaed niwed i neb yno. A wyddoch chwi, Syr, ymha le y byddai rhai o honynt, o leiaf,, y nosweithiau hyn pe na fuasai am y ddrama Wel, mi wn i yn dda. A ddaeth rhyw ddaioni o'n llafur? Bernwch chwi; dyma'r ffeithiau i chwi. Nid oedd nemor un o'r bobl ieuainc fedrai ddarllen na phennod nac adnod gyda graen. Prin y medrai rhai o honynt ddarllen o gwbl. Yr oedd yn rhaid ynglyn a'r ddrama idd- ynt ddyfalbarhau, arfer eu deall, ac ymostwng i ddisgyblaeth. Bu raid dysgu rhai o honynt air am air. Y mae amryvv o honynt erbyn hyn y darllen- wyr mwyaf graenus a gJywsoch, a rhai o honynt wedi dod i deimlo cryn ddi- ddordeb mewn llyfrau da. Posibl- rwydd diderfyn welaf fi yn y ddrama o'r cychwyn, fel cyfrwng i ddeffro deall a meddwl, a diogelu iaith, moes- oldeb a chrefydd ein cenedl. Onibai fy mod oddiar brofiad yn credu y byddair ddrama Gymraeg o fantais i grefydd y wlad, ac wrth gwrs i eg- lwysi'r wlad, ni chymeraswn lawer am ddweyd na gwneud dim o'i phlaid. Bydd cymeriad y ddrama yn dibynnv ar osgo'r arweinwyr yr eglwysi tuag ati. Os ydynt hwy yn credu mai'r di- afol ddylasai gael y bendithion i gyd, we! dyna ben am dani. Hwvrach, er hynny, y teimla rhai o honom awydd i achub rhywbeth rhagddo. Ond safwch chwi, eto, Syr, eglwys o lai na chant oeddem ni, a'r rhai hynny i gyd yn weithwyr, a diolch am hynny hefyd, ond daeth y streic. Y deugain punt elw gawsid oddiwrth y ddrama a gadwodd ein pennau uwch- law'r dwr yr adeg hon, oblegid nid oedd neb i estyn llaw o gymorth. Yn ein golwg ni, Rhagluniaeth fawr y nef a'n harweiniasai at y ddrama. Cad- wodd ni rhag gorfod ymostwng i grafu ac i gardota. Ar ol hynny, atal- iwyd y gwaith, a chollwyd llawcr. 0 ble y roedd y bunt nesaf i ddod oedd y cwestiwn lawer pryd, ac nid oedd neb yn malio. Gallaswn yn y fan hon gy- feirio at amgylchiadau a godent wrid i wyneb llawer, ond ni chodaf y lien. Nid elw arianuol y ddrama, cofier, oedd yr elw goreu; ac eto, pe na fyddai ond hwnnw yn unig mewn golwg, byddai yn lanach o lawer na'r elw ddaw i eg- lwysi oddiwrth lawer o bethau. Condemnio'r ddrama Yr ydym yn mynd i'r llwyfan i bortreadu-i actio. Mi ddysgais dipyn o Roeg unwaith, ac ac os wyf yn cofio yn iawn, y gair ani "actor" yn yr iaith honno yw'r gair a ddefnyddir yn y Testament Newvdd i ddynodi cymeriad arall, ac v .h; i'r Gymraeg yn rhagrithiwr. Yr :)dd yr "actor" yn adnabyddus, a rhagrithio ar y llwyfan yn gelf-v geinaf o'r celf- au cain, meddir. Nid oes neb yn hon- ni gwneud dim arall ar y llwyfan. Ond gwelai'r Gwaredwr rai mewi cyioh- oedd eraill, cy-segredicach yn at;o "-n rhagrithio, yn ymddangos yn ihywbeth nad oeddent, yn honni eu bod yn rhyw- beth nad oeddent, ac am i bobl gredu eu bod yn rhywbeth nad oeddent, ac o bosibl wedi twyllo eu hunain eu bod yn rhywbeth gwahanol i'r hyn oeddent,— uwchben y bobl hyn y cyhoeddodd Un, "Gwae chwi ragrithwyr, ac wrth y bobl hyn y dywedodd yr Un hwnnw, "Yn wir, yn wir meddaf i chwi, yr a'r publicanod a'r puteiniaid i mewn i deyrnas Dduw o'ch blaen chwi." Onid yw'r actio mwyaf gwarad- wyddus yn mynd ymlaen ynglyn a llawer bethau, lie y gellid disgwyl pethau gwell, a'r rhagrith yn ami yn arwain i drychinebau ofnadwy, i Geth- seinane ac i Galfaria i rywrai o hyd. Digwyddodd i mi gael cipdrem o'r tu ol i'r llcnni rai gweithiau, a gwelais bethau anhygoel. Dylasai condemn- wyr y ddrama fod yn ddistaw nes bo llwch atgof wedi llwyr guddio rhai pethau. Yn hytrach na chondemnio tipyn o chwarae a'r lwyfan y ddrama, paham na edrychir i lwyfan mawr bywyd, He ceir y "tragedies" a'r "comedies" a'r "farces" gwirioneddol a hynny yn enw pethau gwell. Pa nifer o weinidogion bydenwog sydd wedi marw yn ystod y blynyddoedd diweddaf gan adael o ddeg i ddeng mil ar hugain o bunnoedd ar ei hol? Yr oeddent wedi byw yn eu palasau, wedi gwisgo fel tywysogion, wedi gyrru yn eu cerbydau, wedi bwy- ta'r brasder, ac ar yr un pryd wedi pre- gethu Efengyl Iesu o Nazareth wel, o ran hynny arni hi y roeddent wedi ym- gyfoethogi. Buont yn esbonio'r Groes yn hyawdl, ac yn pregethu ar "Na ofel- wch dros drannoeth, &c." i foliau gweigion—" farce A brotestiwyd mewn unrhyw eg- lwys neu gynhadledd Cymanfa yn er- byn i un sydd yn derbyn elw o weithfa- oedd peiriannau rhyfel eistedd yng Nghadair Cyngor Eglwysi Rhyddion Prydain Fawr? Neu a brotestiwyd yn erbyn ei gam ddehongliad o Efengyl Iesu o Nazareth i gyfiawnhau ei hun? Druan o Iesu o Nazareth, y mae rhai rhyfedd yn eistedd ar ei ddehau ac ar ei aswy yn ei Deyrnas heddyw, neu o leiaf yn ei Eglwys. Ac y mae y rhag- rith yn mynd i arwain i drychineb eto. I ddyfod yn nes atom, gwn mai y rheswm am gychwyniad y ddrama mewn llawer lie ydoedd awydd rhai am wneud rhywbeth dros hen iaith anwyl ein g\\lad. Yn y frwydr am fywyd yr iaith, disgynnodd llygaid rhywrai ar y ddrama. Yr oedd eg- lwysi, gweinidogion, offeiriaid, ysgol- feistri, athrawon, masnachwyr, ysgol- ion, colegau, pob dyn a phob sefydliad a dvbid eu bod uwchlaw'r cyffredin, yn teimlo eu bod yn ddyledswydd ar-