Y Darian

Cymru Heddyw. I i (Oydfuddogel yn Eisteddfod Caerffili, I Mai 12, 1913.) GAN MR. THOMAS R. THOMAS, I Council Schools, Lower Cwmtwrch. Rhaid i ni gadw mewn golwg Gymru ddoe wrth ffurfio ein barn am Gymru heddyw. Y mae gwraidd cenedl yn y gorffennol, a gellir yng ngoleuni hanes wylio ei thwf i'r hyn ydyw'n bresennol. Y mae i'n cenedl nodweddion cynhen- nid a'i gwahaniaetha oddiwrth gen- hedloedd eraill; y mae y dylanwadau fu yn effeithio arni hefyd yn wahanol i raddau i'r dylnawadau fu yn effeithio ar genhedloedd eraill. Yn y Cymro cynefin a hanes ei wlad gweithia'r bywyd hwn mewn ystyr eangach nag ym mywyd y Cymro amddifad o'r wybodaeth honno. Yr ydym oil yn eti- feddion ein cyndadau; ond y mae y Cymro a wyr hanes ei wlad yn ymwy- bodol o'r hyn etifedda, ac yn teimlo yn unol a thraddodiad ei genedl. Onid yw'n hYBbys fod y Cymry mwyaf gwlad- garol a dylanwadol wedi drachtio eu hysbrydiaeth o hanes eu gwlad? Onid hyn a wnaeth Hiraethog, Dr. Lewis I Edwardes. leuan Gwynedd, Tt in Ellis. Islwyn, Ceiriog ac eraill o gyftVlyb ys- I bryd o'r tath ddylanwad ar t-ii cyd gened.'i f Y m; Cymru heddyw yn wladwr- iaethol yn rhan o'r Deyrnas Gyfunol—y j mae ei thrigolion yn ddeiliaid t( yrngar i Sior V., ar yn mwynhau yr un hreint- iau a deiliaid eraill y goron. Daifydd- | odd y cad-gyrchoedd rhyngorn a n cym- dogion nid oes i'r lLygad fawr yn aros o honynt ond adfeilion cestyil ein gel- ynion, ac nid hawdd iawn yw canfod olion Clawdd Offa. Diflannodd Anni- byniaeth Cymru gyda chwymp Llewelyn ein Llyw Olaf yn 1282; ac ofer fu ym- drech Owain Glyn Dwr i'w adfer yn nechreu y bymthegfed ganrif. Teim- lodd ein gwlad yn hir oddiwrth ormes y gorchfygwr ni chai gynrychiolaeth yn y Senedd, dioddefai oddiwrth gyf- reithiau dialeddol a rhaig Arglwyddi'r Cyffiniau. Gwellhaodd pethau pan ddaeth y Tuduriaid i Orsedd Lloegr ond triniwyd ein gwlad yn hir wedi hynny mewn llawer modd fel gwlad orchfygedig, a diystyrrid i gryn raddau ei thrigolion Fodd bynnag, ni lwyr lethwyd ysbryd y genedl y cyfeiriwyd ati gan Milton fel An old and haughty nation proud in arms." Ar ol cyfnod o waseidd-dra cymharol y mae Cymru heddyw yn hawlio ei lie priodol, ac yn cydymgais yn heddychol a llwyddian- nus a Lloegr. Un o'r pethau amlycaf yng Nghymru heddyw yw ei llwyddiant materol. Cof gan lawer sydd yn fyw heddyw am gyfeiriadau parhauB at ein gwlad fel Cymru fach dlawd." Y mae y dis- grifiad hwn erfryn heddyw yn hollol amhriodol. Cynydda cyfoeth a phobl- ogaeth ein gwlad yn gyflym4—gwerth- fawrogir yn fwy o hyd ei hadnoddau mwnawl. Nid yw'r chwyldroad diwyd- iannol yn arolycach mewn un rhan o'r deyrnas nag mewn rhannau o Gymru, ac yn neillduol ym Morgannwg. Gellir dweyd fod poblogaeth Cymru heddyw tua phum gwaith cymaint ag ydoedd gan' mlynedd yn ol. Lie yr oedd ych- ydig yn byw ar y tir, y mae'n awr liaws yn byw ar y gweithfeydd a masnach. Y mae enillion a chysuron y gweithiwr wedi amlhau yn ddirfawr mewn ych- ydig flynyddoedd. Y mae y cyfnewid- iad hwn wedi dwyn i'n gwlad nifer mawr o Saeson, Ysgotiaid, Gwyddelod, ac yn wir lawer o dramodwyr. Nid bychan yw dylanwad dyfodiad y cen- hedloedd hyn i'n plith; ond er hyn y mae Cymru hyd yn bresennol wedi cadw ei hunaniaeth yn ddifwlch. Nid yw'r llwyddiant materol ond un o'r achosion sydd yn cyfrif am y Deffroad Cenedlaethol sydd yn ffurfio nodwedd amlycaf a mwyaf arwyddocaol Cymru heddyw-deffroad a ganfyddir mewn llawer cyfeiriad. Y mae sefyllfa addysg yn sicr yn beth i synnu ati, pan ystyriom y cynnydd dirfawr Bydd wedi ei wneyd yn ddiweddar. Y mae addysg rad elfennol nid yn unig o fewn cyr- raedd pob plentyn, ond yn orfodol ar bob plentyn fel rheol rhwng pump a thair-ar-ddeg oed. Y mae'r addysg yn anrhaethol uwch na'r hon a gyfrennid yn ein gwlad o fewn cof yr oedrannus yn ein mysg. Gofod a ballai i ni fan- ylu yn y cyfeiriad hwn ond er cystal ydyw ein haddysg, y mae eto lawer o le i wella. Y mae Ysgotland a Lloegr mewn addysg elfennol yn rhagori ar- nom mewn amryw bethau. Er eng- raifft, yng nghysondeb presenoldeb y plant yn yr ysgolion saif yr Alban ar ben y rhestr, Lloegr yn ail, a Chymru yn drydedd wael. Ond y mae Addysg Ganolraddol Cymru yn destun edmyg- edd cenhedloedd eraill y Deyrnas Gyf- unol, er y ceir ynddi rai gwendidau amlwg. Ac onid oes gennym erbyn hyn dri Choleg Cenedlaethol a Phrifysgol, sylweddoliad breuddwydion a gweith- garwch rhai o brif wladgarwyr Cymru? Y mae'r gwelliant braidd anhygoel mewn addysg eisoes wedi dylanwadu yn enfawr ar ein gwlad. Nid yw'r Cymry bellach yn genedl o Gibeoniaid i'r Saeson a'r Ysgotiaid, ond cydym- geiswyr llwyddiannus a hwy mewn gwahanol gylchoedd. (I barhau.)

ARTIFICIAL LIMBS, Crutches, Eyes, Deformity Boots, Flat-Foot Supports, Steelless Easifit" Trusses, 3te. lady attendant; Belts, Belt- Corsets, Elastic Stockings, Trusses, tc. Daily, 10-6; Wed. 10-1; Sat. 10-2. List free. Tel 1282.-Allen Pearce. ] Charles Street, Cardiff. ]

I Undeb Ysgolion Sul Annibynwyr Gogledd Morgannwg. I DOSBARTH IA. I Arholiad Llafaredig y Plant dan 13 oed 1 yn y Safonau, Ebrill 7, 1914. Y gofyniadau gan Miss Emma Stub- I bins, Y sgol Hobertstown, Aberdar. (Parhad.) Salem, Merthyr. I Safon I., Gradd 1, 2, 3: Emlyn EToyd, I Erfyl Evans, Trefor Lloyd, Glyn Lloyd, David" Lloyd, James Thomas Davies, Teifryn Davies. Safon IV., Gradd 1, 2, 3: Dorothy Morgan, Illtyd Maliphant, Idwal Lloyd, Elwyn Gilleland. Safon V., Gradd 1, 2, 3: Thos. Wm. Thomas, Oscar Jones. Nifer, 13. Arholwyd gan y Parch. David Rees, Ynysgau, a Miss Morfydd I Evans, Soar, Merthyr. Soar, Merthyr. I Safon II., Gradd 1, 2, 3: Trefor I Jones, Trefor Jenkins, Brinley Hughes, Olwen Harris, Glyn Jones. Gradd 1, I i!: Bryneilen Griffiths, Ceinwen Jones. I Saton III., (Jradd 1, 2, 3: Elvira Junes, Doris Williams, Doris Hall, Blodwen Rafferty, Rosentyl Griffiths, Stanley Dixon, Willie Mathias, Glyn O. Jones. Gradd 1, 3: Dorothy Jen- kins. Emlyn Jones. Gradd 1, 2: Olwen LeN,is, Innie M. Davies, Maggie Har- ris. (Jradd 1: Katie Thomas. .Safon IV., Gradd 1, 2, 3: Ceinwen Hughes, Edith Itees, Haydn Parry. Gradd 1, 3: Annie Owen. Gradd 2, 3: Maud Harris. Niter, 26. Arholwyd gan Miss Tydfil Ceindrych Owen a Miss Sarah Mar- garet Thomas, Salem, Merthyr. I Soar, Merthyr-Twynyrodyn. I Safon I., Gradd 1, 2, 3: Frances Wil- liams, George Probyn, Dick Williams, Sidney England. Safon II., Gradd 1, 2, 3: Doris Davies. Safon III., Gradd 1, 2, 3: Elsie Roberts, Ruby Davies, Gwladys Eng- land, Lizzie Jenkins, Mary Hannah Jen- kins, Brinley Jones, Hadyn England, Wm. Ewart Jenkins. Gradd 1, 2: Annie May Daniels. Safon V., Gradd 1, 2, 3: Elvet Lewis, John Morris Jenkins. Nifer, 16. Arholwyd gan Miss Lucy Harris a Mrs. E. Lumley, Ynysgau, I Merthyr. j Gwernllwyn, Dowlais. I Safon Mebyd, Gradd 1, 2, 3 Gwennie j Powell, John Ed. Brown, Gwyneth Morris, Bronwen Powell, Mona Price, Olwen Powell. Safon I., Gradd 1, 2, 3: Eileen Thomas, Stanley Jenkins, Lottie Powell, Hubert Price, Evan Roderick Jones. Safon II., Gradd 1, 2, 3: Hetty Mor- gan, Heulwen Parry, Maggie May Davies, Georgie Evans, David Wm. Powell, Tirzah James. Safon III., Gradd 1, 2, 3: Bronwen Edwards, Willie Edwards, Tom Jen- kins, John David Jones. Safon IV., Gradd 1, 2, 3: Daniel Powell, Trefor Jenkins, Ebenezer Jones, Maggie Elvira Williams, Blod- wen Jones, Abigail Hughes. Safon V., Gradd 1, 2, 3: Mary Jane Williams, Rachel Williams, Beatrice May Davies, Marian Davies, David John Davies, Rachel A. Clayton. Nifer, 33. Arholwyd gan Mr William Jenkins, Penywern, a Mr Wm. J. Howells, Bethania, Dowlais. Bryn Seion, Dowlais. Safon I., Gradd 1, 2, 3: John Penar Jones, John Samuel Rees, Rd. Elfed Lewis, Daniel Davies, Wiiliam R. Davies, Abraham Davies, Iorwerth Jones, Dd. James Lloyd, Stanley Jona- than, David Haydn Davies, David El- wyn Davies, Daniel Williams, Jenkin Aeron Williams, Phyllis Daniels, Sarah Jane Skane, Blodwen Davies, Maggie McMurray, Betty Williams, Annie Wil- liams, Annie May Davies, Gwladys Thomas, Bessie Farr, Lizzie Ann Dan- iels. Safon II., Gradd 1, 2, 3: Emlyn Davies, David Stanley Davies, John Morgan Williams, Stuart Williams, Dd. John Protheroe, Ellen Davies, Maggie Ann Lloyd, Louisa Skane, Doris Davies, Eunice Lloyd, Hannah May Davies. Safon IV., Gradd 1, 2, 3: Eddie Ros- ser Williams, Willie Jones, James Rd. Davies, Herbert Williams, Willie John Jones, James Daves, Walter Emrys Williams, Sarah Jane Davies, Sarah Ann Rees, Lizzie Jane Collins, Maggie Davies, Sarah Ann Lloyd. Safon V., Gradd 1, 2, 3: Thomas Stanley Farr, Thos. John Daniel, Mary Olwen Davies, Agnes Thomas, Maggie Evelyn Jones, May Jones, Lottie Jones, Elizabeth Jones, Jane Margretta Lloyd. Nifer, 55. Arholwyd gan Mr George Hicks a Mr John Jones, Bethania, Dow- Ij lais. Penywern, Dowlais. Safon I., Gradd 1, 2, 3: Llewelyn Pritchard, Arthur E. Rogers, W. J. Richards, Glyndwr Jenkins, Doris Smith, May James, May Francis. Margaret Matilda Dean, Maggie Jane Rosaer, Handel Morgan, Eli Farr. Safon II., Gradd 1, 2, 3: Richard James, David Jenkins, Wm. Richards, Oswald Thomas, Rees Jones, Francis, Thomas Vivian Dean, John Rees Phillips, Thomas Francis, Elwyn Thomas, Maggie Ann Williams, Mag- gie Thomas, Gwladys Jones, Jenny Jenkins, Jennie Williams, Joseph Evans, Frank Smith, Wm. Jas. Rosser, Cyrus Jones, Willie Smith, Bessie Hughes, Arthur Davies, Thomas Rich- ards, Joseph Evans. j Safon III., Gradd 1, 2, 3: May ) Thomas, Mary Ruth Hughes, Annie I Mary Lewis, Heiddwen Davies, Arthur Pritchard, Benj. Jenkins, Dd. William Jones, Morleisydd Morgan, Henry I Daviets, Oswald Llewelyn, Willie Ros- ser, D. John Rees, John Morgan Lewis. Safon IV., Gradd 1, 2, 3: Mary J. j Rees, Maggie Thomas, Maggie Hughes, J Sarah Eliz. Thomas, Morwen Hughes, j Katie Jenkins, Morfydd Morgan, Wm. j J. Roberts, Wm. Jones, Wm. Dean, Thomas Davies, Arianwen Jenkins. Safon V., Gradd 1, 2, 3: loan Jen- kins, Idwal Thomas, Cyrus Rosser, Bronwen Morgan, Tydfil Howells, Liz- zie Jones, Beatrice Jenkins. Lydia • Chappell, Sarah A. Roberts, Alice Tay- lor, Margaret A. Hughes, Gwladys Thomas, Jennie Richards, Lena Pritch- ard, May Edwards, Lydia Jones. Nifer, 75. Arholwyd gan Mr William Williams, Bethania, Dowlais, a Mr Thomas Williams, Caeharris, Dowlais. ) O.Y.—Gorffennir y rhestr gyda Bethan- ia, Dowlais, a'r canghennau y tro nesaf. I J. SULGWYN DAVIES, Y?. Siloh, Aberdar. I I

————————— I i Cwrdd Sefydlu y Parch. W. T. Francis, Aberaman, yng Nghalfaria, Llanelli. Cynhaliodd Calfaria gyfarfodydd ar- bennig i ddathlu dyfodiad eu gweinidog newydd i'w plith ac i'w sefydlu Mai 10, 11 a'r 12fed. Pregethwyd ar yr ach- lysur gan y Parchn. J. Griffiths, Cal- faria, Aberdar; W. A. Jones, Cwmdar Morgan Jones, B.A., Whitland, a D. Spencer Jones, B.A., Aberdar. ) Ddydd Mawrth cwrddwyd o gwmpas y bwrdd te i fwynhau y danteithion hyfryd oedd wedi eu paratoi gan chwi- orydd yr eglwys, a nos Fawrth cafwyd y cwrdd croesaw. Cymerwyd y gadair gan yr hen batriarch parchus P. Phillips, Dafen. Arweiniwyd mewn gweddi gan y Parch. B. Howells, A ber- eynon. Siaradwyd yn uchel am Mr Francis gan y Parch. J. Griffiths, Aberdar, fel un o gynweinidogion Calfaria, ac fel un a gawsai adnabyddiaeth dda yn Aber- dar. Dygai Mr W. Harris, un o ddia- coniaid hynaf Calfaria, dystiolaeth uchel o farn yr eglwys. Buont yn meddwl am dano wedi marwolaeth Machno. Nawr y trodd y meddwl yn vmdrech i'w sicrhau. Y Parch. Spen- cer Jones a ddywedai fel ei olynydd yn Aberduar iddo wneud gwaith sylweddol dros yr Arglwydd yno. Y Parch. W. R. Watkin, Moriah, ddywedai ei fod yn ad- nabod Mr Francis fel pregethwr oddiar ei ddyddiau colegol, ac fod argraff rhai o'r pregethau hynny yn aros o hyd. An- ogai y bobl i roi derbyniad cynnes i efengyl gyfan. Tystiai y Parch. Enos George fod gan yr Arglwydd law amlwg yn y dewisiad, ac anogai'r Eglwys i weddio llawer dros ei gweinidog. Dy- wedai y Parch. Trefor Jones iddo ef a Mr. Francis fynd i'r coleg gyda'u gil- ydd, ac mai Gwas Crist yn ystyr uchaf y gair ydoedd. Pwysleisiai y Parch. J. R Evans, Llwynhendy, wedd ysbrydol v dyfodiad, ac fod y gweinidog yn was yr Arglwydd yn arbennig. Yna siarad- odd Mr Francis ei hun. Yr oedd am ganmol Duw os oedd rhywbeth ganddo, ac am gysegru pob dawn iddo ef. Dy- wedai ymhellach am chwarae pob tant ar delyn efengyl. Yr efengyl i gyd fel y deallai ef hi. Gwnaeth argraff eithr- iadol ffafriol ar ei gynulleidfa. Siaradwyd ar ol hyn gan y Parch. J. A. Davies sydd newydd gyrraedd i'n plith, ac yn dechreu'n obeithiol iawn yn Emmanuel. Y Parch. Hugh Jones a ddiolchai am ddyfod allu o newydd i'r dref yn erbyn galluoedd drygioni. Pwysleisiai y Parch. John Lewis fod dyn Duw yn allu rhyfeddol. Dymunai y Parch. R. Owen. Pwll, bob llwyddiant i'r gweinidog ac i'r eglwys. Tystiai y Parch. E. T. Jones fod Mr Francis yn hynod am ei ddawn naturiol a'i serch- owgrwydd. Credai ei fod yn hyn yn debyg i John Evans, Eghvvsbach. Daethai y Parch. Gwylfa Roberts yno i ddymuno'n dda i Mr a Mrs. Francis, a'r Parch. J. J. Jones yr un modd o her- wydd ei adnabyddiaeth flaenorol o hono. Pan safai dros achos daliai fel callestr yn ei sefydlogrwydd. Gorffen- nodd y Parch. T. Orchwy Bowen y cwrdd diddorol hwn trwy weddi. Gwelsom yn bresenol y Parchn. John Evans, Bryn Rheidiol Roberts, Bryn- gwran, Mon. Mri. T. Job, E. Samuel, ac amryw eraill. Darllenodd yr ysgrif- ennydd, Mr J. G. Williams, lechres hir o enwau brodyr anfonasent eu dymun- iadau da i Mr a Mrs Francis ar eu sefydliad yn Llanelli. Yn eu plith yr oedd llythyrrau oddiwrth Gwrdd Gweinidogion Aberdar; Parch n. D. Hopkin, B.A., Trecynon: D. Jones, Llanbedr; R. W. Davies, Pontardulais W. R. Lewis, Hwlffordd; T. R. Wil- liams, Dafen J. Thomas, Godreaman John Lewis, Aberaman; John Wil- liams, Gwawr R. Hughes, Treforis, a Myfyr Ilefin.

Y MODD I DDOD YN IACH.  IIIII I  I   I .l A Wellhant Gamdreuliad, Geri (Biliousness), Rhwymiad, Palliant Gwaed, Cyfog, Gwynt, Cur yn y Pen, &c. Gellir t?bygolf y ÂUmog, yr &hi, 8'r (bile), Hong oyU&, y ?dro. &0 Mioeoyglad coluddion i dri bwa pont fawr; 08 nad Z;ea). "Gwenieith&"PKLf?iCiNiAW c&dam bob bwa, anniogel fydd y bont. Ac L.A.? yr afu, a chymhellant ddylinad y os bydd y stumog, nen yr afu, neu y geri, gan siorhau gwaithrediad iachus y coluddion allan o drefn, yn ddiwad fe waela, peiriant pwysig hwn. Ond oa esgeuluilir yr o gydymdeimlad, holl organau ereill y anhwylder, fe arwain i'r cryd melyn (jaun- gyfundrofn fawr hon. Dylid, felly, ymar- dice) a cherrig yn y bledreii. fer Pkt.eni Ciniaw DOAN ar yr ai-wydd Os rhwymedly eieh coluddion (bowels) cyntaf o annhrefn yn yr afu, yn y stumog, eewch boen yn nghesail cich morddwyd; neu yn y coluddion, fel ag i rwystro mewn bydd yna dynerwch a phocn yn y stumog pryd i'r drwg ledaenu. collwch archvraeth at fwyd, a chnawd, a Os oes anhwyldep yn elch stumog thrallodir ohwi gan wynt, plorod croen, a drwgeffoitliir ar y tafod, bydd archwaeth chlwyf y marohogion (piles). C'rwenwynir anhyfrydynygcnau,achewchgamdrenliad y gwaed, a byddwch mewn pei-ygl o gael y yi,Iivda"r m'awr-ddrygau sydd bob amser clwyfau adnabyddir dan yr enwau tippen- yn ei ganlvii-btlliiant gwaed. llosg cylla, dicitis peritonitis. Effaith Pj-h-ehi anhunedd, yr hunllef (nightmare), cur Ceniaw Doas ydyw msddalhau talpiaa o pen, cyfyngdra anadlu, poenau rhwng yr fwyd difudd sydd yn adfeilio, a chyffrci y vsgwyddaii, ac yn y fynwes. Pklkni coluddion i weithrediad esmwyth a natur- Cisiaw DOAN ydyw physigwriaeth .fawr y iol. Os a ddiwrnod heibio hob wcithrediad stninog. Cynorthwyant dreuliad bwyd. ac y coluddion byddwch yn sicc o gymeryd adteraut y stumog. Uu o BELEI Ciniaw dogn o BBLMn Ciniaw DoAX cyn myned i Doan (Doan's Dinner Pills) ar ol pryd or wedd, ac yn y modd hyn rhoddi i'r coludd- trwm a rwystra bob effaith niweidiol. ion y cynorthwy angenrheidiol i weith- Os oes anhwyldep ar etch afu. a etch rediad naturiol. Dylid bob aniser gadw yn gwedd yn yt? nychiad o BBLEI CIU W Doan, & felyn a gwyn dylai pwy bynnag o'r taula sydd heb deimlo /'A????? '? ?? eich llyg&id yn dda gymeryd dogn o honynt ar unwaith. //?.???? "??L' ?? yn ddrwgliw; Prls Pkleni Ciniaw DoA?ydywI/l?y chwi deiiu- blwch, chwe' biwobl, 6/- I'w cae?i gan hoU ? ? ° ° 7 ? fferyuwyr, &0 yn y S?orM, neu yn syth oddi. 'j ddiawch ao wrth y Perchenogion, FOØ'1'ER :\lcCLELr.A.'N ,l yn bruddaidd, Co., 8, Wells Street, Oxford Street, London, bydd y n a W., yn rhad drwy y post ar dderbyam y ?   ? ? ?   ?y?? y??  gyfog, a'r geri prts. PELENI CINIAW DOAN (Do".s Dinner PUis).

Llanbradach. Breintiwyd eglwys y Tabernacl yn ddiweddar a chyfres o gyfarfodydd. Bit Dyfnallt yma'n darlithio ar "Daith i Itali." Treuliasom ddwy awr hapus gyda rhyfeddodau y wlad honno. Y llywydd oedd y boneddwr J. Williams, Ysw., Mile End Stores. Ni anghofir mo ffraethineb y llywydd na hyawdledd y darlithydd yn tuan. Y Sul canlynol bu'r Parch. H. Jones, Fochriw, yma'n pregethu, ac yr oedd arddeliad ar ei weinidogaeth. Mae'r capel ar ol y driniaeth y bu o dani yn un o'r rhai harddaf yn y dyffryn.

Pontycymmer. Cynhaliwyd Cymanfa Ganu Bedydd- wyr Cylch y Garw yn y Noddfa Llun i8fed. Yr arweinydd eleni oedd Mr. David Thomas, F.T.S.C., Penybont- ar-Ogwy. Nid aethom yn mhell eleni i gael arweinydd-dim ond i'r drws nesaf. Ac ni siomwyd neb ynddo. Ar- weiniodd yn hollol naturiol, ac os na ddeuai hwyl ni cheisiai ei gwthio. Jfeimlem ei fod yn creu awyrgylch grefyddol. Cafwyd cwrdd i'r plant yn boreu a chanent yn swynol. Gwnaeth un emyn a genid ar y don, Beth- ania" argraff annileadwy ar galonnau llu. Awdur y don yw Mr. J. H. Ro- berts, Mus.Bac. Mae hon yn don sy'n gofyn llafur ond coronir hwnnw a mwynhad nad yw o'r byd hwn. Yn y cyfarfod prynhawn y Sul gwelais ddau yn absennol, sef Mr. Henry Lee, Tyla Gwyn, un o ffydd- loniaid boreuol y Garw, sydd wedi rhoddi ei wasanaeth yn y cyngherdd- au ac i'r achos da. Clywais ei fod ar ei wyliau. Boreu y Llun yr oedd Mr. Lee yn ei le wedi dyfod am ddiwrnod i'r wyl, ac yn dychwelyd tranoeth er gorffen ei wyliau. Y llall oedd Mrs. Griffiths, o'r un eglwys, un o blant Llwydcoed; tebyg ei bod yn glaf. Mae lie yr hen arweinydd, y diweddar John Phillips (Ffrwdwyllt) i'w deimlo yn hynod wag. Mae ei ddau fab yn gwneyd eu rhan gyda chanu'r cysegr. Nid arweinydd cyffredin oedd Mr. John Phillips. Bu yn llwyddiannus mewn Eisteddfodau o nod gydag ora- torios. Yr oedd yn lienor gwych, ac ynghanol prysurdeb y cor John Phillips oedd y mwyaf ffyddlon i gyf- arfodydd wythnosol yr eglwys. Dau le oedd ganddo, sef y Noddfa a Ffrwd- wyllt House. Er huno er's rhai blyn- yddau, mae ei waith i'w ganfod yn eglur yma heddyw. Llywyddwyd gan y Parchedigion canlynol :—E. Davies, Salem, Pantygog; W. Saunders, C.S., Noddfa; T. B. Phillips, Tylagwyn, a W. Thomas, Blaengarw. Pa bryd daw y dydd gwelir yr holl enwadau y cwm yn uno mewn Cymanfa ar ael y Bryn i ganu mawl i Dduw, nes clywo holl drigolion o Blaengarw hyd Pont- yrhyl. Credaf y byddai yn fendith gyffredinol i bawb. Byddai y mawl yn lan heb y ni. I 'BERDAR BACH.

I Calfaria, Llanelli. NOli Fawrth, Mai 5ed, daeth cynhull- iad rhagorol i'r capel uchod i wrando Plant y Gobeithlu, dan arweinyddiad Mr. T. J. Williams, A.C., arweinydd ac organnydd yr eglwys. Edrychid ymlaen yn awchus at y perfformiad dis- gwyliedig, nid yn unig gan y plant eu hunain a'u rhieni, ond hefyd gan lawer o garedigon yn yr eglwys a thuallan iddi. A da gennym hysbysu iddo droi allan yn llwyddiant ymhob ystyr. Wedi araith bwrpasol gan y cadeirydd, J. Lewis Phillips, Ysw., cyfreithiwr, gal- wyd yr arweinydd a pherfformiwyd y gwaith tlws a diddorol hwnnw, The Giant's Caetle" (W. G. Hancock, B.A.) Rhifai y cor ymhell dros gant, a'r rhai hynny, o 5 mlwydd oed i 16; a'r oil yn eu gwisgoedd gwynion. Cynrych- iolid Spirit of Pleasure" gan Miss Orum, Burry Port; "Spirit of Duty" gan Miss Tilly Thomas, Llanelli "Giant Habit," Mr Gwilym Hum- phreys (brawd y Parch. Llewelyn Hum- phreys, Gelli Penfro), a gwnaethant eu rhan yn ardderchog. Buwyd yn ffodus iawn yn eu dewisiad. Yr ydym fel eg- lwys yn falch o'r brawd Mr Gwilym Humphreys yr oedd yr oil o'i ddatgan- iadau yn hynod o dderbyniol. Gallem fel Cymry wneyd a rhagor o ganwyr fel efe mae ei holl enaid yn y gan. Mae dros 16 o gorawdau yn y gwaith hwn, ac I yn sicr nid gwaith bychan yw dysgu I plant ieuainc i ddatganu cynifer o gor- awdau heb lyfr nos y gyngerdd, a hynny mor feistrolgar. Datganwyd yr oil gyda hwyl a'r actio mor naturiol fel naB gallai neb lai na gweld stori'r "Giant" yn cael ei dadleni o'i flaen. Er i'r per- fformiad barhau dros awr a hanner, edrychai pawb wrth eu bodd. Yr oedd y gwaith yn glod i'r arweinydd, ac yn siarad yn uchel am ffyddlondeb y plant. Cyfeiliwyd gan Misses Eithwen Thomas ac Edith Jones. Cynhygiodd y Parch. W. T. Francis (gweinidog) ddiolch i'r cadeirydd, y cor a'r arwein- ydd, ac hefyd i'r artistes ac eraill am eu gwaith rhagorol; eiliwyd gan Mr David Davies (arolygydd y Band of Hope). Diolchwyd i'r chwiorydd, Misses Lizzie Thomas (ysgrifenyddes), M. p. Beynon (trysoryddes), ac i Mr David Davies (arolygydd) am eu gwas- anaeth cyson gyda'r Band of Hope. Cydnabyddwyd hefyd Mrs. Williams a Mrs. Hugh, Mri. John Thomas, Tom Rees, Tom Thomas, Tom Weeks Phil- lips, Ben Rees, John Charles, Tom Moraans a Rowe. RHIANNON.