Welsh Newspapers
Search 15 million Welsh newspaper articles
10 articles on this Page
COLOFN Y BOBL IEUAINC.1
COLOFN Y BOBL IEUAINC.1 DAK OLYGIAETH DYFNALLT. CYMRU YN Y BUMED GANR1F. Yr oedd Cymru tua'r un cyfnod mewn tryblith crefyddol. Hen gre- fydd y llwythau brodorol oedd Der- wyddiaeth, a dyma hefyd oedd cre- fydd y Peithwyr a'r Brithwyr o'r Gogledd. Er i'r Rhuieiniaid lotruddio yr Archdderwydd a'i ganlynwyr yn Y nys Mon o dan Suetonius Paulinus, adgyweiriwyd llawer allor drachefn a thrachefn i'r hen dduwiau ym mher- fedd y fforestydd tywyll; ar lan llyn- oedd lie nad oedd llengoedd y Rhu- feiniwr yn tramwy, ac wrth hen ffynonau a dybid oedd wedi eu poblogi a duwiau caredig. Yr oedd Derwyddiaeth wedi gafael yn nych- ymyg y Brython, ac nid gwaith hawdd oedd ei ddiddyfnu oddiwrthi. Mawr iawn oedd gallu'r Derwydd Ganddo ef yr oedd cyfrinach dirgelwch ar- glwyddiaeth ar bwerau anweledig. Yr oedd tynged rhyfel a gwlad yn ei law yn ol syniadau ofergoelus yr oes; ganddo ef yr oedd geiriau doethineb a gwybodaeth ar ei gof. Yr oedd ei air yn ddeddf; porthodd ogwydd cre- fyddol yr Iberiad am oesau, ac er fod ei grefydd yn costio'n ddrud i'w genedl mewn aberth a phangfeydd, eto, daliodd y Brython i ymlynu wrthi yn hir wedi i'r goleu newydd dorri ar y wlad. Dechrcuodd yr Eglwys Brydeinig ddod yn allu yn y wlad hon tua 200. 0 hynny allan llwyddodd Cristionog- aeth yn rhyfeddol fel cyfundrefn ac fel crefydd. Y chydig wyddom am y cyfnod a'r modd y sefydhvyd yr Eglwys Brydeinig. Ond gwyddom ei bod yn sefydliad crefyddol o bwys, ac yn lied berffaith ei threfniant erbvn 400. Yr oedd hefyd yn ddigon cen- hadol ei hyspryd i anfon allan gen- hadon i bregethu ac esgobion i am- ddiffyn y ffydd mewn cynghorau lie yr oedd doniau goreu'r cyfandiroedd yn cydgwrdd. Cymerodd y sant le y Derwydd, a daeth bywyd duwiol yn fwy o allu na gwybodaeth gyfriniol. Yr vmdrech nesaf yn yr Eglwys oedd rhwng y ffydd Gatholig a'r heresi a elwid yn Belagiaeth. Un o'r mynachod mwyaf dysgedig a mwyaf duwiol ei fuchedd yn ei oes oedd Pelagius. Nid oes lie i ameu nad Brython oedd yntau o waedoliaeth. Yn wir, os yw'r traddodiad am dano yn werth ei goelio, yr oedd yn Gymro o waed coch cyfan. Addysgwyd ef fel y rhan fwyaf o wyr dysgedig yr oes hon ym Mangor Iscoed. Ni pher- thyn i ni wyntyllu na beirniadu ei syniadau yn y golofn hon. Digon yw I dweud fod ei ddysgeidiaeth yn rhoi ei phwyslais ar nerth yr ewyllys ddvn- ar urddas dyn fel dyn. Dyma a'i dygodd i wrthdarawiad a diw- invddiaeth. Bu ei ddaliadau yn foddion i gynhvrfu y gwersyll Cristionogol trwyddo. Enillodd dyrfa fawr o ddi- lynwyr ym Mhrydain ac ar y Cyfandir, a hyd yn oed yn Asia. Gahvyd cyngor ar ol cyngor i ddadleu ac ymresymu'r mater condemniwyd Pelagius gan yr Eglwys yn y naill ar 01 y llall. Heresi Pelagius I ddeffrodd ddigofaint y mynach Jerome yn ei gell bell yn Bethlehem. Yr oedd Awstin Fawr, Esgob Hippo, yn ystyried Pelagius yn rhyfelwr medd- I yliol gwerth ymwregysu i'w gyfarfod, ac nid anghofio wrth ddadleu ag i ddwyn tystiolaeth uchel iawn i'w gymeriad. Meddai, "Nid yn unig yr wyf wedi ei garu, ond yr wyf yn ei garu o hyd." Arweiniodd Pelagiaeth yr Eglwys Brydeinig i dryblith mawr iawn; dyryswyd ei threfniadau; rhwvgwyd ei llywodraeth, ac arweiniodd i gryn lawer o benrhyddid mewn materion crefyddol. Y fath oedd sefyllfa ddi- rywlad crefydd ac eglwys yn y wlad, < fel y danfonwyd dau esgob yma o'r Cyfandir, sef Garmon a Bleiddiau, ac er iddynt ar y pryd ddistewi plaid y Pelagiaid, daliodd yr heresi i flino yr Eglwys sut bynnag hyd Gymanfa fawr Llanddewi-brefi pan y llwyddodd Dewi Sant i gladdu'r cyfeiliornad heb obaith adgyfodiad byth mwy o dan yr un enw. Dyma gipolwg' felly ar gyflwr Cymru yn ddaearol, yn gym- deithasol, yn wladol, ac yn eglwysig. Yn hyn oil, gwelir fod cenedl newvdd yn y "mould," ym meddu ymwvbydd- laeth lied annibynol mewn I vstyr gre- fyddol, ond o'r braidd wedi cael syn- iad am werth un deb cymdeithasol a gwladol. At genedl yn y sefyllfa yma Y daeth Arthur Rhamant a Dewi Sant. Yr oedd angen adeiladydd castell i ddiogelu Cymru'n wladol yr oedd aogen adeiladydd teml i ddiogelu Cymru'n ysprydol. Ac os gwir y traddodiad ymddangosodd y ddau rnegis dan yr un blaned.
Graig, Briton Ferry.I
Graig, Briton Ferry. I Nos Fawrth, Ebrill 7, cafwyd cwrdd cymdeithasol i yfed te, bwyta, adrodd a lanu ar ddiwedd tymor gaeafol Cwrdd •v. leuainc. Huliwyd y byrddau a ? '?ntpithion gan amryw chwiorydd. ?y?-yddwyd gan Mr W. Howells. is- ?wydd, a chymerwyd rhan gan y Parch. W. 8amlet Williams, Llywydd Gym- ( eithas. a Mri. DI. Jeffreys. John Mad- ocks. Ed. Lewis, Dl. Rees, a P. Davies. ls lywyddion. Cymerwyd rhan mewn ndrodd gan Mr Harries can gan Mrs. "• Rees. ac amrywiaeth cerddorol gan Samuel Thomas a'i gwmni o Bethel. Y sgrifenyddes y gymdeithas yw Miss Gladys Williams, Oak Villas.
I Carmel, Pontyrhyl.I
I Carmel, Pontyrhyl. Ar nos Fercher. Ebrill 8fed, cynhal- iwyd cyfarfod ymadawol y Parch. Thos. Jones, gweinidog yr eglwys uchod (gynt o Saron, Aberaman). ar ei waith yn symud i gymeryd gofal yr Eglwys Seisnig yn Bethany. Tredegar. Daeth llond y capel o gyfeillion ynghyd. Llywyddwyd gan y Parch. David Hughes, Pontycyimner. Wedi canu emyn adroddodd Miss Morgan, Llest Farm, bennod, a gweddiwyd gan yr hybarch Mr Esaiah Jones, y diacon hyn- af, mewn modd gafaelgar a thyner iawn. Wedi gair gan y cadeirydd cafwyd adroddiadau gan May a Doris Rogers ,tdroddiad, The curfew must not ring to-night can gan Master Si Jones, cyfansoddedig i'r gweinidog ymadawol gan Mr T. C. Jones, D.C., ysgolfeistr. Adroddiad, "Merch y Meddwyn," Cissie Evans. Can gan Mr. Apel. Adrodd- iad, Tommy Evans. Deuawd, Mr T. C. Jones a Miss Jones. Yna caed anerch- iadau gan Mr William Thomas, Shop Llest, diacon parchus gyda'r Method- istiaid Calfinaidd. Adolygodd yn gar- edig a gwerthfawrogol iawn berthynas y gweinidog a'r ddwy eglwys-yr Anni- bynol a'r Fethodistaidd—y rhai oedd- ynt mewn undeb cydweithredol a'u gil- ydd er's amser cyn i Mr. Jones ddod atynt. Bu o wasanaeth mawr i'r yspryd undeb. ac i'r holl gyfarfodydd undebol, nes y teimlai y ddwy eglwys ei fod yn Fethodist ac Annibynwr. Wedyn caed anerchiad gan Mr D. Williams, A.C., Cwmogwy. Dygai yn- tau dystiolaeth uchel iawn i Mr Jones- fel dyn cyfoethog mewn adnoddau meddyliol, a'i fod yn llwyr deilyngu eangach maes, a'i fod i'w gyfiawnhau yr symud. Dymuna yn dda i Mr Jones ac i'r eglwys yng Xgharmel. Mr T. C. Jones, D.C., ysgolfeistr, Pontyrhyl, ddywedodd fod yn ddrwg iawn ganddo ef golli Mr Jones o'r gym- ydogaeth. Buont gyfeillion mynwesol; efe ei hun bob amser ar ei ennill mawr yn nghwmni Mr J ones-tynnai allan bethau newydd o storfeydd ei feddian- aii meddyliol. Dymunai yn dda iddo ef ac i Carmel hefyd. Dywedodd Mr Thos. Jones, Welling- ton House, Pontycymmer, mor dda oedd ganddo gael uno a'r brodyr yn y dystiol- aeth rymus, uchel, roddent i Mr Jones. Clywodd efe Athrawon y Coleg y bu Mr Jones yn fyfyriwr llwyddiannus ynddo yn dyweyd yn dda am dano. Codasai hyny ei feddwl yntau am dano, er yn ei adnabod cyn hynny. Carmel, Pontyrhyl, welodd yn dda i alw galluoedd Mr Jones i'w gwasanaeth. Nawr dyma eglwys arall wedi agor ei llygad. Llwydd mawr iddo. Duw yn rhwydd iddo ef draw—ac i Carmel yma. Ar ol yr anerchiadau tanllyd hyn rhoddwyd i Mr Jones anrhegion gan yr eglwys yn y drefn hon:-Darlun o'r gweinidog au diaconiaid mewn frame hardd, a chodaid o aur. Cyflwynedig gan Mr Esaiah Jones a William Evans. Beibl hardd gan Blant yr Ysgol Sul gan Miss Howell. Ffon gan Mr William Evans, a gwlawlen gan un na ddymunai ddyweyd ei enw. Llyfr gan y Parch. E. Davies (B.). Salem. Siaradwvd yn dyner a dymunol ryfeddol wrth roi y rhoddion hyn. Diolchodd Mr Jones yn effeithiol iawn am y cwbl. Cyrhaeddodd y teim- ladau o'r ddeutu yn uchel uchel yr adeg hon—pawb yn nofio mewn teimladau hyfryd tu hwnt. Wedi cael ein gwynt atom ennyd siar- adwyd ymhellach gan y Parch. Eleazer Davies (B.), Salem, fel cyfaill mynwesol i Mr. Jones lafuria ac oedd yn byw ar ei bwys, ac yn gweld eu gilydd yn ami. Nid oedd ball ar fynegiadau caredig Mr Davies am y pethau dymunol tuhwnt gawsai yn ei frawd anwyl er pan y daethont i gyfathrach a'u gilydd. Duw yn rhwydd eto iddo, a bendith y Duw svdd yn "aros" ar Carmel. Y Parch. T. B. Phillips, D.C. (B.), Tylagwyn. Wedi gwneyd ymdrech mawr—er yn ddiweddar-i ddod i'r ewrdd. Esgobaeth Mr Jones a'r eiddo yntau yn cydredeg, a'r ddau yn anwyl gan yr un bobl. Dygai Mr Phillips dystiolaeth ddymunol iawn i Mr Jones —yn ei bersonoliaeth, ei gynheddfau, a'i waith. Bwriadai fynd i Dredegar, a dywedai bethau gwell am dano yno nac yma. Pob bendith iddo ef yno, ac iddynt hwy yma. Y Parch. J. Hughes (A.), Blaengarw, a siaradodd yn gryf ar werth Mr Jones yn ei wahanol agweddau. a'r golled gai Carmel. Eiddunai bob llwvddiant eto iddo yn ei faes newydd, a dymunai i'r fendith ffrwythlonol i aros yn Ponty- rhyl. Wedi i Bessie Braund ganiv unawd o ffarwel, ac uno o'r gynulleidfa i ganu "Dan dy fendith wrth ymadael," ym- t adawyd yn yr ymwybyddiaeth dangnef- eddus i ni gael cyfarfod nad anghofir yn fuan. Wrth sychu ein hysgrifbin eto dymunwn i'n hanwyl frawd weniadau Duw ar ei holl fywyd ac i'r ddeadell fechan yn Xgharmel, Pontyrhyl, yr ar- weiniad Dwyfol yn yr argyfwng hwn. I D.H. I 0 '?"
Sciwen.I SCIWen. ,
Sciwen. I SCIWen. Operetta. I Cynaliwyd cyngerdd ragorol yn y Tabernacl Hall pan ddatganwyd yr operetta, "J u. Ju," nos Fawrth a nos lau, Ebrill 7 a 9, gan Gor Plant Eglwys Saesneg y Methodistiaid, yn cael ei ar- wain gan Mr R. T. Williams, brawd Mr W. Sydney Williams, A.C., Abertawe). Cyfeiliwyd gan Miss Beatrice Heine, gydag orchestra dan arweiniad Mr Heine. Yr elw at yr addoldy. Yr ydym yn ami yn cael gwleddoedd cerdd- orol yn yr ardal boblog hon.
Sylwadau Sylwedydd o i Gwm…
Sylwadau Sylwedydd o Gwm Rhondda. I Rhoddir sylw mawr i'r iaith Gymraeg yn y Cwm poblog a chyflym gynhyddol hwn. Mae pedair o Gymdeithasau y Cymrodorion yma: Caerffili, Ystrad- mynach, Bargoed, a Rhymni. Mae Cymry brwd yn aelodau ym mhob un, a rhoddir lie amlwg i'r Gymraeg a pheth- au Cymreig. Daw Cymrodorion Bargoed i sylw y dyddiau hyn gyda drama" Beddau'r Prophwydi." Canmolir hwy yn fawr. Credwn y gwna'r drama hon ac ereill cyffelyb iddi fwy o gynawnder a'r bywyd Cymreig nag a wneir gan nofelau "Allen Raine." Nid darlun geir yn nofelau'r lenores hon, ond caricature. Darllenir ei gweithiau wrth y miloedd, a bernir y bywyd Cymreig gan y Saeson yng ngoleu gwaith fel Torn Sails." Dyma gyfle i'r ddrama i osod y Cymro Cym- reig ger bron y byd yn hollol fel y mae. Breintir y cwm gan amlder darlithiau yn y dyddiau hyn. Mawr yw ein braint I yn yr ystyr hwn. Haedda arweinwyr Tirphil ganmoliaeth am drefnu cyfres o ddarlithiau poblogaidd yn ystod y tri gaeaf diweddaf. Clywsom rhai o ddar- lithwyr enwocaf y deyrnas yn yr iaith fain. Wrth siarad am ddarlithiau adgofir ni am dri darlithiwr y cenir eu clod yn y dyddiau hyn, sef Hernias, o Gwmbwrla, fu'n diddori'r dorf yn Penuel (B.), Rhymni, ar Billy Bray. Y llall yw y Parch. W. F. Phillips, fu'n traethu'n gryf a difloesgni i Gymrodorion Rhymni ar Arwyddion dirywiad cenedlaethol." Dywedodd bethau y dylai pob Cymro eu clvwed. Oni ellir sicrhau'r anerch- iad hwn ar ddudalennau'r "Darian" ? Darlith odidog arall yw eiddo'r Parch. D. R. John, gweinidog y Bedyddwyr yn Gilfach, Bargoed, ar Ben Bowen." Darlithiwr yn ei eginyn ydyw. Ond y mae'r eginyn yn iach ac arwyddion tyf- iant cryf a buan. Rhwydd hynt. I-, no hoff destynau'r dyddiau hyn yw'r "LlyfrgeII Genedlaethol." Cafwyd cwrdd i ddadlu hawliau y sefydliad gwerinol hwn. Cynhaliwyd y cwrdd yn Rhymni, a gosodwyd hawliau'r Llyfrgell ar gydymdeimlad ymarferol y Gymro mewn modd deheuig ac effeithiol gan Mr Lleufer Thomas, Mr Henry Price, H.M.I., a'r Athro Joseph Jones, Aber- honddu. Llywyddwyd gan Mr J. W. Price. Mae gweithwyr y Cwm a phwyllgor- au'r gwahanol lyfrgelloedd yn cymeryd y mater i fynny'n aiddgar, a disgwylir cyfran deilwng at y sefydliad. Gwelir yn y papurau Ileol fod Eg- lwysi'r Bedyddwyr yn y cwm wedi uno a'u gilydd i wahodd Undeb Bedyddwyr Cymru. Y man cyfarfod fydd Carmel, New Tredegar, a'r adeg Medi 21ain dros 24ain, 1914. Mae'r gwahanol bwyllgor- au eisoes wedi eu ffurfio a dewiswyd y swyddogion canlynol: Llywydd y pwyll- gor cyffredinol, Mr John Evans, M.E., Abertyswg; trysorydd, Mr W. B. Davies, cashier. New Tredegar; ysgrif- ennydd cyffredinol, y Parch. John Roberts, Ainon, Abertyswg ysgrifen- nydd y pwyllgor llenyddol a golygydd y llawlyfr, y Parch. R. G. Hughes, Soar, Pontlottyn. Haeddol yw Canon Jesse Jones, M.A., Gelligaer, o'r anrhydedd a'r clod roddir iddo yn y dyddiau presennol. Hynaf- iaethydd heb ei ail. ymgodymwr cryf ar gwestiynnau cyhoeddus, ac amddi- ffynwr medrus a pheryglus dros gysyllt- iad ei eglwys a'r wladwriaeth. Er hynny i gyd, unodd pob plaid ac enwad i'w gydnabod am ei lafur a'i wasanaeth i blwyf Gelligaer.
.,Adolygiad.I
Adolygiad. I Calendar Coleg Prifathrofaol Deheudir I Cymru a Mynwy, 1913-14. Cyfrol fuddiol yw hon i'r sawl sydd yn cymeryd diddordeb mewn addysg. Nid oes dylanwad yng Nghymru heddyw cyffelyb i eiddo'n prifathrofeydd. Yma y cyfarfyddir a phlant athrylithgar y genedl yn feibion a merched yn hogi eu crymanau. Oherwydd hynny dylid eu gwylio yn ofalus fel y byddo ein pethau gore yn cael y lie dyladwy o'u mewn. I'r Deheudir haedda Coleg Caerdydd y lie blaenaf. Gwelir oddiwrth enwau hen fyfyrwyr fod llawer sydd heddyw mewn safleoedd amlwg ac yn arweinwyr wedi derbyn addysg yno. Gydag ym- daith y blynyddoedd daw ol y sefydliad hwn yn amlycach fyth ym mywyd ein gwlad. Dolur inni yw gweled fod dyled fawr yn aros ar y coleg. Y mae'r adeiladau gwychion yn y Cathays yn werth talu am danynt. Yn anorffen y gwelir hwynt heddyw oherwydd diffyg arian. Ymha le y mae'r cyfoethogion 1 Gallai tri neu bedwar o'r Cwmniau mawrion ym Morgannwg wneud yr holl arian i fyny yn esmwyth. Nid yw'r Almanac sydd yn y gyfrol yn deilwng. Y mae enw Arglwydd Aber- tawe i fewn, ond nid yw Joseph Harris (Gomer) yno-cyehwynydd y newydd- iadur yng Nghymru, ac un o gymwynas- wyr llenyddol mwyaf y genedl. Y mae enw John Elias i fewn ond ni welir enw Williams o'r Wern, Caleb Morris, Christmas Evans. Syndod fod Christ- mas allan, ac yntau unwaith yn wein- idog yn ninas y Brifysgol. Byddai'n dda i'r awdurdodau dalu sylw'n fuan i'w Halmanac.
I.Ar Lannau Tawe.
I. Ar Lannau Tawe. Darllenodd v fonesig Mrs. David Evans, Brynforgan, bapur diddorol ar David Livingstone," mewn cyfarfod lluosog a gynhaliwyd o dan nawdd Cymdeithas y Bobl leuainc yn Y sgoldy Moriah, Ynystawe, nos Fercher cyn y diweddaf. Llywvddodd y Parch. T. Thumas, gweinidog, a siaradodd y bon- esau Miss Jones, ysgolfeistres; Mrs. Mary Richards. Mrs. W. Lewis, Mrs. W. Aaron, a'r bonwyr W. Aaron a D. H. Lew s. C'aiio d ( I I Lewis. Canodd y fonesig ieuanc Win- nie Evans, a chyfeiliwyd gan y fonesig Mary Aaron. Cynhaliodd y (iobeithlu gyfarfod olaf y tymor yn Ysgoldy Hebron, Clydach, nos Fawrth cyn y diweddaf. Yn a.b- senoldeh y gweinidog. llywvddodd y chwaer Mrs. Eiddig Jones, Sunny Bank, y cyfarfod, a chymerwyd rhan gan y bonesau Gwladys Davies, Irene Hill, Maggie R. Grove, Mavis Thomas, Mary E. Davies, May Richards, a'r bonwyr W. D. Davies, Emrys Thomas, Henry Deer. Haydn Thomas, Arthur Davies, ac Elias Thomas. Cyfeiliwyd gan Arthur Davies, Caemawr. Cyflwynwyd anrhegion i'r plant yn ystod y cyfarfod am eu ffyddlondeb. Cynhaliodd Cymdeithas Ddiwylliadol Carmel ei chyfarfod olaf am y tymor hwn nos Fawrth cyn y diweddaf. Llywvddodd y brawd David John, Bryn- aerw, n daeth torf ynghyd i wrando y Parch. J. M. Williams (gweinidog) yn traddodi darlith ddiddorol ar Francis o Assisi." Diolchwyd iddo'n gynnea am ei araith. Bydd Mr. Williams yn dech- reu ei weinidogaeth yn ei faes newydd yn fuan. Daeth lliaws ynghyd i gyfarfod blyn- yddol y Clydach C.C. a gynhaliwyd yn Neuadd Gyhoeddus Clydach nos Fawrth cyn y diweddaf. Llywyddodd y bonwr W. J. Percy Player. Y Cwar. Rhodd- wyd yr adroddiad ariannol gan yr ys- grifennydd. Cyfranwyd y swm o 916 8s. Ie. y flwyddyn ddiweddaf, a thalwyd £18 4s. 9c., yn gwneud £1 16s. 8c. o ddiffyg. Ail-etholwyd y bonwr W. J. Percy Player yn llywydd; Percy Leo- pold yn ysgrifennydd a thrysorydd W. A. Leopold yn Gadben, a Tom Williams yn rhag-gadben. Myfyriwr ieuanc a'i fryd ar y weinid- ogaeth yw y cyfaill Ivor Jones, trydydd mab Samuel Cornelius Jones, Heoly- graig, Clydach. Bore'r Sul cyn y di- weddaf, traddododd ei bregeth gyntaf ym mhulpud Calfaria. Proffwydwn iddo ddyfodol disglair yn y weinidog- aeth, a dymunwn fendith arno i wneud gwaith mawr dros ei Feistr. LLEW.
1 "Difyrrwch y Beirdd."
1 "Difyrrwch y Beirdd." J Englyn gan "Twm Pedrog iddo ei hun." Mae Twm hyll a llwm yn llwyd-fel llediach. Fel lludw ar aelwyd; I Neu ryw druan llawn anwyd, Neu was bach mewn eisiau bwyd. Englyn y Bardd i'w Hot." i Hoywaidd fflwch, gwelwch y gwlen,— tymp hydr Twm Pedrog ei pherchen; Gwasgap yw yn gwisgo pen Bardd o ball berwaidd bellen. I Tylwyth Caw 0 Frydain. Peirio, Engraid, gwyr o'n bro i Ae'Allgo, Capho, a Malog Oedd feibion Caw o Fryda?n gain, A chwaer i'r rhain oedd Cwyllog. PWY1 PWY 2i Cyngor Sion Lleyn i Twm Pedrog. Paid a haid o ferched Fardd, Gwnaethant ffolion feibion fyrdd; O'u rhwydau ffug rhed i ffwrdd, Goreu camp gyweirio cerdd. I A tebiad gan Twm Pedrog. I Atebiad gan Twm Pedrog. Ffarwel, lloer dawel lliw'r don,-Ow bellach, Drwy bwyllog amcanion; I Gwedi colli'r lili Ion Mael yw byw mal v buon. 0 Gronfa Myrddin Fardd. I ill Y Misoedd Mawrth ac Ebrill." Wrth siarad a hen bobi, yn neillduol y rhai mwyaf craffus o honvnt, cawn fod gan ein hynafiaid eu lien chwedleuol yn cyffwrdd agos a phob peth, megis, myn- yddoedd, dyffrynoedd, afonydd. ffyn- honnau, y misoedd. diwrnodau yr wyth- nos, a pliethati nas gallwn eu dirnad ar hyn o bryd. Hen ddiareb dra adna- byddus ydyw Mawrth a ladd, Ebrill a. fling." Nid oes fawr angen am egluro y ddi- hareb hon, gan fod y rhan fwyaf yn y I wlad wedi gweled, a llawer hefyd wedi profi ei gwirionedd er eu colled, a Mawrth oer a blwng wedi lladd rhai o'u hanifeiliaid, ie, efallai yr unig anifail a feddai llawer gwladwr tlawd; ac yn nechreu Ebrill wedi eu blingo. Gwyr pawb fod Mawrth yn gyffredin yn ffyrn- icach nag Ebrill, a bod y cyntaf yn meddu un diwrnod yn rhagor na'r olaf. Gofynai henafgwr craffus oedd yn torri cerrig ar y brif-ffordd imi yn ddiweddar "Beth oedd yr achos fod diwrnod yn rhagor gan Fawrth na chan Ebrill." Nid oedd gennyf fi mo'r ateb. "0!" ebe yr henafgwr, Gydag Ebrill yr oedd un ar ddeg ar hugain gyntaf; ond yr oedd Mawrth wedi lladd buwch. ac er mwyn iddo ei chael iddo ei hun i gyd. ceisiodd fenthyg diwrnod gydag Ebrill, er mwyn ei blingo; a chan eu obod yn ddau gymydog ag08 o'r un natur, a bod Mawrth yn addaw gadael digon i Ebrill ar ol, cafodd Mawrth fenthyg y dydd yn rhwydd, a blingodd y fuwch; ond yn dal am y caredigrwydd, cadwodd y dydd am byth iddo ei hun. Buont yn ami yn cyfreithia a'u gilydd am y dydd ar ol hyny. Y maent hyd heddyw yn ymryson drwy chwythu ystormydd a chesair; ond waeth i Ebrill beidio. Mawrth sydd gryfaf a ffyrnicaf o lawer. a chafodd hyfforddiant gan y cyfreithiwr i wneyd ysgrif fawr y nos cyn y prawf, a thyngu wed'yn ei bod wedi ei gwneyd pan gafodd fenthyg y dydd." Chwedlau am Twm o'r Nant." Byddai Twm yn arfer cyrchu glo o Fostyn, ac yr oedd yno ryw greadur budr gwyneb-ddu yn llosgi coke, ac un annuwiol i'r eithaf oedd ef. Pan ddeallodd hwn fod Twm yno, nid oedd byw na bod os na wnai Twm englyn iddo rhegai a bygythiai ef yn enbydus os meiddiai nacau. Edrychodd y bardd arno, a dywedodd :— Tan uffern wyt yn hoffi,—yn sicr. Mae'r sharcoal yn poethi; Oni newidi, Nedi. Eiddo y d-l fyddi di. JOSIAH JENKINS. (I barhau.)
Gohebiaeth.
Gohebiaeth. YR EISTEDDFOD GENED- LAETHOL A'R DDRAMA— AWGRYM. Mr. Gol.,—Amlwg yw fod cwmniau dramayddol o deilyngdod uchel yn cyflym godi yng Nghymru. Gwelir cynulliadau mawrion yn cael boddhad a phleser pur yn gweled ac yn gwrando ar chwareuwyr (actors) Cymreig yn darlunio bywyd Cymru yn ei wahanol weddau. Ond ei gadw o fewn terfynau trwy ofalu na fydd 1 ddim yn ymylu ar yr amhur gael un- rhyw gefnogaeth, credaf y gellir gwneud y symudiad newydd hwn yn foddion effeithiol iawn i gadw yn fyw ein hiaith a'n nodweddion cened- laethol. I'r amcan hwn carwn aw- grymu i bwyllgor yr Eisteddfod Gen- edlaethol y priodoldeb o neillduo nos- waith neu ddwy wythnos yr Eistedd- fod i berfformiad o ddrama Gymreig. Byddai yn iechyd i galon pob Cymro gwladgar i weled ynglyn a'r wyl gen- edlaethol gyfarfod neu ddau He y gwneir unwaith eto bob peth yn Gym- raeg. 'Rwyf yn mawr obeithio y cym- erir i fyny yr awgrym.—Ydwyf, etc., CENEDLGARWR.
Advertising
Soiled Gold Pince Nez Frames Fitted to your own Lenses, and guaranteed not to change color Price 8/6 Complete With Metal Case & Cord Visitors to London should Call anrt huve their EYESIGHT TESTED FREE Of CHARGE. Spectacles and O It* •^P'cte Eyeglasses from ?/ 0 complete IllustrFtted Price rists Post Free. DpJai Ymtoeltopr a Llttndain alb) a chael profi eu Golwg 9" Ddidal. Spectol neu Wydrau Llygaid o 2/6 i fyny, yn gyflawn. Anfonir rhestr o'r Prisoedd. yn egluredig yn ddidal drwy'r llythyrdy, Send your Old Spectacles and have them fitted into a Best Quality ROLLED GOLD FRAME Price 8/6 Complete. Guaranteed not to change Color. ELEGANT IN APPEARANCE BLACK MOROCCO OPERA GLASS, with Case, 7/6. Best Quality Aluminium OPERA GLASS, 12/6. Real Pearl & Aluminium OPERA GLASS, 15/6. Useful Presents SPECIAL VALUE. ANEROID BAROMETERS, 12/6. 15/6. 1 7/6. As Illustrated. Guaranteed Accurate ANEROID BAROMETERS, Circular Pattern. 8/6. 10/6. 12/6. High Power Long Range ACHROMATIC FIELD GLASS with Sling Case, 15/6 Cheaper Quality, 12/6 The Ideal Glass for Territorials, Scouts, etc. High Power READING GLASS FOUR SIZRS. 2/9, 3/9, 4/3, 4/9. Most useful for examining Maps, Photographs, etc. PPFCIAL VALUE IN Folding Reading Glasses 9d. & 1/3 SPECIAL BARGAINS. Garden or Greenhouse Thermometer 1/3 Scouts Pocket Compass 9d. Eyeglass Cleaner 3d. Chatelaine Spectacle Case. 1/6 Table Microscope 1/3 Botanists Pocket Lens 1/6 "Best Quality Goods only. Cure pour Sore or Weak Eyes Witb "Diamond" Eye Ointment. POST lili FREE. "Diamond" Skin Ointment Cures Eczema, Ulcers, and all Skin Diseases. POST I/'i FREE. OPTICIAN TO THE I LONDON TEACHERS AND THK LONDON COUNTY COUNCIL STAFF ASSOCIATIONS. CYRIL GARDNER, F.S.M.C., Qualified Optician, 292 HOLLOWAY ROAD, LONDON, N. CofiWch albJ yma pon yn Llundain. I Cash returned in full if Goods are not to your entire satisfaction. DpchWelir yr Arian yn llawn oni rydd y ntOy. ddau foddlonrWydd hollol