Welsh Newspapers

Search 15 million Welsh newspaper articles

Hide Articles List

15 articles on this Page

Cymrodorion Tonyrefall.

News
Cite
Share

Cymrodorion Tonyrefall. Bu Mr W. J. Gruffydd, M.A., Caerdydd, yn annerch y Gymdeithas uchod nos Fawrth ddiweddaf, pryd y cadeiriwyd gan Mr D. P. George. Ar ol ychydig sylwad- au pwrpasoi cynwypodd y darlitnyud i m fel un a gymerodd ran fiaenllaw mewn symbylu ein cenedl i efrydu a gwerthfawr- ogi ei llenyddiaeth. Dechreuodd Mr. Gruffydd trwy ddweud iddo ddod i'n plith i gyhoeddi newyddion da," a chawsom ar ddeall fod ei newyddion yn dal cysylltiad a Llenyddiaeth Newydd Cymru. Dywed- odd wrthym, ymhlith pethau ereill, mai llenyddiaeth gynhyddol oedd yr eiddom ni, a'i bod yn addo ei hoes euraidd ymlaen. Rhennid hi i dri cyfnod, ac ar ol olrhain llenyddiaeth y gortfennol, daeth i'r pen- derfyniad mai'r cyfnod cyntaf oedd y gwannaf, fel y bydd bob amser yn neddf twf; adeg babandod yw'r gwannaf. Ond yn yr ail gyfnod dechreuodd y Cymry edrych oddiamgylch, a gwneud cyfeillion a chenedloedd ereill. Yna, dechreuasant fenthyca oddiwrthynt, ac y mae benthyca jn un o hanfodion bywyd cymdeithasol. Cyfeiriodd at Dafydd ab Gwilym fel un o'r rhai a gymerodd y fantais fwyaf ar yr agwedd hon o fywyd y genedl. Yn ystod y trydydd cyfnod daeth amser i ad-dalu, a dyna wna lien Cymru y dyddiau hyn. Cy- feiriodd hefyd at ddylanwad gwlad i draws- newid cenedl a rhoi ei ffurf arbennig ei hun ar bob peth o'i heiddo. Tynnodd ein sylw at yr oes dywyll fu ar Gymru am amser ar ol i'r Tuduriaid esgyn i orsedd Lloegr, pryd y dechreuodd tywysogion a boneddig- ion Cymru dyrru i Lundain, a chan mai hwy oedd prif noddwyr llenyddiaeth yr amser hwnnw, iddynt hwy ac am danynt hwy y bvddai'r beirdd yn canu, ac felly ar ol eu hymadawiad cawn i'r awen ddis- tewi bron yn hollol yng Nghymru. Yna cododd yr Hen Ficer a chyfansoddodd ben- hillion telyn; a chytieithodd Edmund Prys y Salmau. Hhoddodd bwys neillduol ar waith Williams Pantycelyn, gwir fardd cenedlaethol Cymru, sydd wedi ysgrifennu yn iaith, syniadau a dull y werin. Cyfeir- iodd at y ddwy ffrwd (y mesurau caethion a'r mesurau rhyddion) yn ein llenyddiaeth, .sydd wedi bod am hir amser yn elyniaethus i'w gilydd, ac er eu bod yn rhedeg yn gvf- ochrog eto heb gymysgu hyd yn gymharol ddiweddar. Yn ystod y ddarlith crybwyllodd am lawer bardd o fri, megis Huw Morus, Eben Fardd, Eifion Wyn, a T.«Gwyn Jones, a dlfvnnodd yn helaeth o'u gwaith fel esiam- plau o'r gwahanol gyfnodau yn hanes ein llenyddiaeth. Gresyn na ddaethai chwaneg ynghyd i wrando'r ddarlith alluog hon. Gan mai dechreu y mae'r gymdeithas hon, rhaid cymeryd cysur, gan hyderu y deffry y Cymry hynny sydd mewn twmgwsg cyn y bydd yn rhy ddiweddar. Cvnygiwyd pleidlais o ddiolchgarwch i Mr Gruffydd gan y Parch. Gwrhyd Lewis; eiliwvd gan Mrs. A. James, a chefnogwyd gan Mr David Rowlands, a danghosodd y gwrandawvr eu gwerthfawrogiad o'r ddar- lith ragorol yn y modd arferol. Ar ol ychydig eiriau gan y cadeirydd, galwyd ar Mr Tom Roberts i ddiweddu'r cyfarfod <lrwy ganu "Hen Wlad fy Nhadau." T.J.

Ebenezer, Rhydri, Caerffili.I

Oddiar Lechweddau --Caerfyrddin.

IFerndale.I

Nodion o Glyn Nedd. I

Poen Cefn a Drwg yn yrI Arennau.

I ,0 Dir y Gogledd.

Nodion o Gylch Aberafon.

Abertawe.

-'-'-'- -..- - -.:-_-_.-..._-....._-…

¡Nodion o Rymni.

I Penderyn.¡ __i

I-Colofn y Gohebiaethaa.

Birchgrove. I

Colofn y Beirdd. I